F
Trianon-Theater
BOUWKUNSTIG SCHOON.
Nederland Zwitserland
BESCHAAFDE JONGE DAME
BEDIENDE
VLUCHTELINGEN
VERKOOPSTER GEVRAAGD
LEIDSCH DAGBLAD - Derde Blad
Dinsdag 29 Mei 1934
Q?ii/u>e ScJuJ.j ys. C(c.lvU/i.c(tv-rA<
%£aAAó
UIT DE BONTE WAERELD.
BRIEVEN UIT BERLIJN.
„SUPER" BLIJVENDE HAARGOLVING
RIEK ZEVENTER
KON. NED.-IND1SCH LEGER
Koloniale Reserve te Nijmegen.
LUXOR-THEATER-
ACHTER HET MASKER
MEERMANSBURG.
IV.
Ik begin met te herhalen: Wie van het
Leidsche stadsschoon houdt en tegelijker
tijd de natuur bemint, moet niet verzui
men, juist in dezen tijd eens een bezoek
aan Meermansburg te brengen.
Wandelen we recht uit, voorbij de mo
numentale pomp, die nu overschaduwd
wordt door de prachtige kastanje en de
met fijne smalle blaadjes getooide treur
wilgen, dan staan we weldra tegenover
den fraaien achtergevel.
De archieven zouden ons wellicht in
kunnen lichten, wanneer de achtergevel
in dezen vorm gebouwd is. Doch in de eer
ste plaats vermoed ik, dat de archieven
niet in een openbare verzameling zijn; in
de tweede plaats is het nog lang niet ze
ker, of ze uitvoerige bouwberlchten dien
aangaande vermelden; en in de derde
plaats schrijf ik hier populaire artikelen,
die voor velen door het publiceeren van
allerlei archivarische bijzonderheden wel
licht wat droog zouden worden.
Doch wanneer ik de vormen van het
snijwerk op lijsten, paneelen, enz. bekijk,
dan meen ik. dat we hier aan het begin
der 18de eeuw moeten denken. We zijn
bij dit ornament nog niet toe aan den Lo-
dewijk XV-stijl.
Het is alles nog volkomen symmetrisch
en regelmatig. Doch de vormen missen
de volheid van den Lod. XTV-stijl.
Bekijken we b.v. de fijne wijze waarop
de smalle paneelen van de deur imposten
van boven met een lofwerkje zijn afge
sloten. Kijken we verder naar de klok-
vormig afhangende slingers van eiken
bladen boven de deur, afhangende van
een vaas waaruit boven gestyleerde vlam
men opstijgen. Ik meen in dat geheel
reeds iets te bespeuren, dat wijst op zoo
ongeveer den tijd van 1720. Het zelfde
valt dunkt mij ook op bij de houten
kroonlijst en het snijwerk in het fronton.
Terwijl de gehelmde meerman aan den
voorgevel en boven op de pomp nog de
stoere 17de eeuwsche kracht in zich heeft
en het bovenlijf de gedaante van een
krijgsman bezit, zien we in het medaljon
boven in den achtergevel een meer arca
dische figuur, die zeer zeker ook wel sier
lijk zijn kromzwaard omhoog heeft ge
reed om te slaan, doch het lijkt hier
meer een spel in de golven en bij de an
dere afbeeldingen stroeve ernst.
Doch hoe dit ten slotte zij, de achter
gevel maakt als afsluiting van het ruime
binnenplein een prettigen indruk. Behal
ve een overzichtelijke schetsteekening
heb ik enkele details wat vergroot getee-
kend, om mijn bedoeling te verduidelij
ken Opgemerkt dient nog te worden, dat
de achtergevel twee woningen verbergt,
en dat de dubbele deur toegang geeft tot
twee woningen. Juist op deze dubbele
deur vindt men de gesneden handvatten,
die met hun zijwaarts zwenkende krul
doen denken aan den stijl Lodewijk XV.
Alle woningen, er zijn er dertig, zijn
voor hofjeswoningen zeer ruim: een ka
mer boven en een kamer beneden, verder
een gang en verschillende gemakken, die
men vooral in de oudere hofjes tevergeefs
zoekt. De bewoonsters hebben het er dan
ook uitstekend naar den zin. Trouwens
er wordt in alle opzichten door heeren
Regenten uitmuntend zorg gedragen. On
gevraagd vangt men dit reeds op uit de
gesprekken, wanneer de bewoonsters be
merken dat men Interesse heeft voor dit
rustige, stille helm. Doch ook al deelden
vriendelijke oudjes het u niet mede met
zoovele woorden, dan zoudt ge het mer
ken aan hun propere verschijning, wan
neer hier of daar een deur opengaat. Ge
zoudt het merken aan de kraakheldere
gordijnen voor de ramen, de zorg voor
bloemen en planten in de vensterbank, de
glimp die ge opvangt van reinheid en
orde. wanneer ge zoo even een blik kunt
werpen door een opengeschoven raam.
We begeven ons thans weer naar de
vestibule. Er staan hier voor de ramen
ter weerszijden van de groote toegangs
deur twee bruin geschilderde houten huis
jes. Het eene is de portiersloge, een ver
trekje, dat sinds voor vier jaren de por
tier gestorven is, niet gebruikt wordt. Zijn
functie wordt thans tot aller bevrediging
waargenomen door zijn weduwe, die het
portiershuis is blijven bewonen, doch van
het wachthuisje natuurlijk geen gebruik
maakt.
Het andere huisje doet dienst als lij
kenhuis, wanneer een bewoonster haar
aardsche woning verlaat voor een andere.
We willen thans nog even een bezoek
brengen aan de Regentenkamer.
Met een zwaren sleutel wordt de eiken
houten deur voor ons geopend en we
staan voor een ruime, gemakkelijke eiken
houten wenteltrap, waarvan de treden
brandschoon zijn geschuurd. De wanden
zijn voorzien van een glanzend witte te
gelplint. Weldra komen we in de regen
tenkamer, een streng en statig vertrek,
met een eenvoudige, en strenge eiken
houten paneellambriseering, waarboven
de wanden bespannen zijn met gebloemd,
donkerrood velours. Het witte plafond be
vat in 't midden een zon, die haar stralen
naar alle zijden richt, terwijl langs de
voute een eenvoudige relief versiering is
aangebracht. Dit alles lijkt mij weer werk
uit het begin der 18de eeuw.
Evenzoo de schouw, waarvan het bene-
nedengedeelte is gebeeldhouwd van grijs
marmer. Het bovengedeelte is weer in
stuckwerk uitgevoerd en is versierd met
eenige wapens van regenten. Het geheele
beloop van lijnen en rondingen duidt weer
een naderen van den Lod. XV-tijd aan. al
is de symmetrie nog overal gehandhaafd,
ondanks het feit, dat de vorm van de
schouw streng verband houdt met het
geerende van het geheele werk. Naast dit
vertrek is nog een kleiner kabinet, waar
in een fraaie eikenhouten kast staat, en
waarin men ook nog een volledig bijge
houden wapen en naambord van de re
genten vindt vanaf den stichtingstijd tot
heden.
Op de hier aanwezige schilderijenver
zameling komen we nog terug.
Trambestuurders, bedenkt dat
uw voetbei een eenvoudig waar
schuwingssignaal en geen slag
werk is.
DE BEVROREN WENDEL-MTLLIOENEN.
Met veel hoop en veel verwachting
kwamen drie Jaar gebeden de 1867 echte
en pseudoverwanten, nakomelingen en erf
genamen van de familie Wendel met hun
aanspraken voor den dag Toen het kaf
van het koren gescheiden was. bleven er
12 personen over die met elkaar de
160.000.000 zouden verdeelen, die waren
nagelaten door de oude Elle Wendei van de
5th Avenue. Zij had met haar poedel in
een klein, ouderwetsch huis gewoond,
zonder licht, zonder electriciteit. zonder
eenig comfort. Na aftrek van de successie
belasting bleef er een bedrag van 140
millioen over, belegd in huizen, grond,
landgoederen enz.
Indertijd waren de twaalf erfgenamen
overeengekomen, dat zij slechts de huren,
pachten en renten onder elkaar zouden
verdeelen. maar het reusachtige bezit on
verdeeld zouden laten. Maar er scheen
met het beheer der erfenis iets niet in
den haak te zijn; althans de erfgenamen
ontvingen de vervallende rente niet meer
en nu elschen zij dat alles verkocht
wordt, opdat zij zelf de controle over hun
millioenen kunnen hebben.
Maar nu blijkt het, dat in de laatste
twee jaren de economische crisis, die de
Vereenigde Staten heeft geteisterd, ook een
zwaren slag aan de Wendel-millioenen
heeft toegebracht.
Het blijkt, dat de 140 millioen tot 36
millioen zijn ingekrompen. En ook deze 36
millioen zijn zoo stevig .bevroren", dat
het nog zeer de vraag is, of de erfgenamen
ei in zullen slagen ze los te krijgen. De
spotvogels van New York vertellen reeds,
dat de erfgenamen het volgende jaar er
zich mee tevreden moeten stellen de kos
ten van het beheer te betalen.
(Van onzen correspondent).
DE PASSIESPELEN TE OBERAMMERGAU.
Berlijn, 21 Mei.
De omstandigheid, dat in de Duitsche
politiek in deze weken niet al te veel aan
de hand is althans uiterlijk, achter de
schermen speelt zich veel af, waarop we
binnenkort nog wel hopen terug te komen
brengt er ons vanzelf toe, onze aan
dacht aan geheel adere dingen te schen
ken. We reizen in gedachten naar Zuid-
Duitschland en wel naar dat poëtische
met de jaren wereldberoemd geworden
dorpje in het gebergte, dat Oberammergau
heet, en dat deze beroemdheid dankt aan
zijn Passiespelen, die sinds nu precies
drie eeuwen regelmatig alle tien volle
jaren gegeven worden. Een gewoonte, die
slechts twee malen, de laatste maal dus
in dit. jaar 1934, ter wille van een bijzon
dere gelegenheid onderbroken is.
Eigenlijk kent iedere ontwikkelde lezer
deze geschiedenis van Oberammergau. en
zeker leven thans nog tienduizenden
Nederlanders, die zelf één of meermalen
in „het Passiedorp" geweest zijn, om dezt
zeer bijzondere sensatie van het boeren
spel, dat Christus' laatste levenslijden
weergeeft, mee te maken en er zijn eigen
ervaringen over mede huiswaarts te nemen
Uw berichtgever heeft driemalen het
Passiespel bijgewoond en mag zich dus
als eenigszins ervaren op dit gebied be
schouwen Ja, er zijn niet weinige bezoe
kers. die deze eigenaardige voorstelling
weliswaar als een onvergeteüjken dag in
hun leven beschouwen en toch niet de
minste neiging speuren, tien jaren later
nogmaals voor dit doel naar Oberammer
gau te trekken. Wie twee decennia mee
gemaakt heeft, mag zich dus gerust als
deskundig toeschouwer bekennen. En wie
er drie achter den rug heeft, is al een
liefhebber te noemen.
Dat de bevolking van Oberammergau
ook al vroeger dan precies drie eeuwen
geleden „de Passie" vertoonde en wel
oorspronkelijk binnen de wanden van de
kerk, dus op zeer primitieve wijze ls
minder bekend dan het feit, dat een pest
epidemie, die in 1634 veel dooden eischte,
maar door de gebeden der vrome bevol
king ten slotte heette bedwongen te zijn,
de aanleiding was v~or de plechtige be
lofte, het spel tot in alle toekomstige tijden
alle volle tien jaren te herhalen als dank
aan God voor deze redding uit hoogsten
nood.
Het ontroerende schuilt natuurlijk in de
omstandigheid, dat deze belofte tot op den
dgg van heden vervuld ls, en dat slechts
wereldoorlog en revolutie een korte onder
breking konden veroorzaken. Alle tien
jaren hebben zij die in Oberammergau ge
boren zijn. zich voorbereid op deze pas
siespelen, die het lijden van Christus der
menschheid in alle bontheid en eeuwige,
schokkende schoonheid voor oogen stel
len. Alle tien jaren hebben de ingezetenen
van dit dorpje in geheime stemming de
rollen verdeeld, maanden tevoren hoofd
haar. snor en baard laten groeien, om het
typische uiterlijk te krijgen van het volk,
zooals het er in en om Jeruzalem in
Christus' dagen moet uitgez'en hebben.
En alle tien jaren wordt het zeer uitvoe
rige en nogal naïeve tekstboek van de
passie, d'e niet minder dan zeven tot acht
uren duurt, met zooveel iiver en toewij
ding uit het hoofd geleerd, dat ondanks
het ontbreken van een souffleur en de voor
enkele spelers zeer moeiliike en uitvoerige
rollen nog nimmer een meewerkende is
blijven steken of van den officieelen tekst
afgeweken is Wat het publiek dat, om
toch vooral niets te missen, man voor man
met het tekstboek gewaoend is, door alle
tijden heen zelf nauwkeurig heeft kunnen
controleeren
De boeren, de kunsthandwerkers, de
houtsnijders, de smeden, de timmerlui en
de andere inwoners van Oberammergau,
die van oud tot jong in de Passie mede
spelen en het zijn er niet minder dan
6 tot 700 mogen wel de meest toege
wijde, de ijverigste „tooneelspelcrs" ter
wereld genoemd worden.
Tooneelspelers? Ja en neen. Daarover
zijn al tienduizenden pennen in beweging
geweest. In vroeger eeuwen, Ja zelfs nog tot
tegen het einde van de 19e eeuw, schijnt
van eigenlijk tooneelspel in het dorpje
niet al te zeer sprake geweest te zijn. Toen
eenmaal de passie van de kerk naar de
markt, van de markt naar het open veld,
van 't veld naar de half en ten slotte de
zoo goed als geheel overdekte hal met het
intusschen steeds ten deele opengebleven
tooneel overgebracht was, en de regie
steeds hoogere eischen stelde, zullen wel
passie-regisseurs naar Munchen en Berlijn
gereisd zijn, om van hun beroepscollega's
het een en ander af te kijken.
En wanneer men thans de waarlijk
verbluffend goede behandeling der massa
bewegingen in het passiespel ziet. dan
waagt men de veronderstelling, dat de
regisseurs van Oberammergau de laatste
20 jaren zeker meer dan een bezoek bij
de beroemde Reinhardt-voorstellltwm
ondernomen zullen hebben. En wie
randeert ons, dat niet „Christus" a
„Apostelen" en de „hooge priesters" e.
's winters een reisje naar Berlijn aan e.
waagd hebben om te bestudeeren hnl
men in groote zalen als Relnhardt's' vrne
gere „Grosse Schauspielhaus" spreekt öeiï
beweegt en er in slaagt, tot dulze'ndeS
toehoorders door te dringen. Immers ook
in Oberaimimergau heeft men tegenwoórX
met een gehoor van meer dan vierduizend
menschen per voorstelling rekening te
houden
En toch is het resultaat geen slaDDe
Imitatie van een Relnhardt-voorstelline
geworden, herinnert de Passie als geheel
met de oogen van een tooneelcriticus
zien, eigenlijk absoluut niet aan „tooneel"
zijn deze boeren en handwerkers feitelijk
geen tooneelspelers. Men merkt aan deze
menschen iets anders. De Dultscher zou 1
zeggen: iets „einmallgs". Zij zouden niet I
morgen geheel andere rollen in een gansch I
ander stuk kunnen spelen. Ze zijn pas
slesspelers", dat wil zeggen: ze bereiden!
zich tien Jaren en telkens weer tien jaren I
er op voor, hun Innerlijk beleven, hunl
voelen en denken in spelvorm te demon-1
streeren. Ze zijn Christus-menschen I
levende stukken herinnering aan het I
Nieuwe Testament. Hun spel is de werke-l
lijkheid, de tien jaren pauze zijn eenl
wachten op de Passie, het Passiejaar eenl
opleven.
Daarom is ten slotte het geheel eenl
hoogst eigenaardige demonstratie, die inl
de eerste plaats eerbied opwekt 'en pasl
daarna bewondering. Veel meer nog danl
in Bayreuth voelt men hier de wijding De I
echte vrienden van Oberammergan komen f
den avond te voren, wandelen door hetl
dorp, bezoeken de kerk en blijven ook vaak
in den kleinen kring van hun boeren-l
gastheer.
Den volgenden ochtend moeten ze al om
zes uur het bed uit, omdat het spel reeds
om 8 uur begint en met twee uren voor het
middageten pas om zes uur 's avonds ein
digt. En dan blijft de „gepassionneerde'
ook liefst nog den tweeden nacht in hel
dorp, om de indrukken niet door plotsell
vertrek naar een triviale omgeving uit té
wisschen.
Voor vele tienduizenden bezoekers is dil
spel hoogste heilige Mis, een godsdienst
oefening van zeer bijzonder karakter. En|
daarom zijn voor hen de spelers ook gees
acteurs, zelfs geen dllettant-tooneelspel
maar een soort dorpspriesters, voor wil
men een geheel eigen soort bewondei
gevoelt.
Dat desondanks vele toeschouwers tei
slotte het gevoel niet van zich kunnen af
zetten, dat het tienjaarlijksche Passies]
van Oberammergau in de eerste plaats ei
wereldattractie voor vreemdelingenverkt
en een niet onbeteekenende geldmakerij
is niet de schuld van het dorp en van zij:
inwoners, maar eigenlijk van andere in
stanties, reisbureaux, tusschenpersoni
hotelbezitters, spoorwegmaatschappijei
advertentiecolporteurs en al die anda
kringen, die oogenblikkelijk opduiki
zoodra een tot nu toe onbekende of min
der bekende gemeente door een godsdien
stig gebeuren, door een geneeskracht
bron van ongewoon karakter, of zelfs
door een wonderdokter of kwakzalver plol
de kans geeft op groote winsten en aller
lei mogelijkheden.
De jongste geschiedenis van Oberam
mergau is een eindelooze strijd van hel
dorp en zijn leiders met deze tot op zekei
hoogte onvermijdelijk tusschen- en hul]
instanties geweest. Toen eenmaal de Ami
rikaansche toeristen het Passiespel onl
dekt hadden en met hun onaangena:
mengsel van overdreven vroomheid
kwetsende, niets ontziende zucht naar sen
satie het dorpje in de Beiersche Alpen
dollars kwamen bestormen, hebben de wer
kelijk vrome spelers, die zelfs aanbiedin
gen kregen om met hun heele „troep" na:
de Vereenigde Staten over te komen, hard
noten te kraken gehad. Ze zijn de eenvou
dige toegewijde Passie-priesters gebleven
eerder arm dan rijk, hoogstens welvaren!
maar dan meer dank zij hun groote kunst
vaardigheid in het houtsnijden of he
pottebakken dan dank zij de honoran: nek
voor den speler, die in hoofdzaak vergoe
ding voor talrijke uitgevallen werkdagei
genoemd mogen worden.
Oberammergau is zuiver gebleven, en
is er het een en ander tegen tekstboek ei
muziek, tegen het overlange spel en he
vaak eentonige en oppervlakkig-slaperig
van vele scène's te zeggen, als geheel is t
Passie een geweldig beleven, waarvan mei
ten slotte verklaren moet, dat men he
„gezien moet hebben" om over de wonde
ren dezer wereld te kunnen meespreken.
Er zijn in deze Passie momenten val
groote picturale schoonheid, en weer an
dere, die zoozeer aangrijpen, dat men
vele snikkende en niet zelden in trance o
bewusteloosheid vervallende vrouwen r*
grijpen kan. Wie zijn Bijbel liefheeft en
de musea vol ontroering staat joor
meesterwerken onzer oude schilders, a
Bijbelsche tafereelen voor het nagesiacn
afgebeeld hebben, zal in Oberammerg
iets van dat onsterfelijke terugvinden
gelukkiger huiswaarts gaan.
ROLAND-
Hl
HE 1' ZOU (itffILDE 1IODEKIE COIFFURE
brengen wij U met onze 1048a
f. 3.50 f. 2.50
HAARLEMMERSTRAAT 2 BOCK TORf 4AB6T - ïï',«P. 477
lederen avond vertooning van den
WEDSTRIJD i067a
in Milaan en van de reis van 't Nederlandsch elf-
lal naar Italië. - Deze uitgebreide filmreportage
is opgenomen door „POLYGOON" Haarlem,
Gevraagd voor dadelijke indiensttreding een
goed steno-typiste voor Fransche, Duitsche en
Engelsche correspondentie, als privé-Secretaresse.
Brieven onder No. 1927 a. h. Bureau v. d. Blad.
De gelegenheid tot dienstneming bij het
is weder opengesteld voor ongehuwde Nederlanders
van en met 18 t.m. 29 jaar, die te voren nog niet
in de tropen hebben gediend.
InliChtinoen worden /.onder eenige verplichting
verstrekt door den Commandant der
1887
Hoe Leiden er uitzag
vóór 50 jaar.
Tentoonstelling van de Ver.
„Oud-Leiden", in de Lakenhal
van 115 Juni, bestaande
uit foto's, teekeningen, enz.
van het uiterlijk der stad.
9V* Toegankelijk voor
iedereen tegen het gewone
museumtarief.
1926
HET BESTUUR.
Gevraagd een
voor verschillende Kantoor
werkzaamheden. Vereischten:
goede algemeene ontwikke- j
ling, vlot machlneschrijven,
bekendheid met boekhouden
gestaafd door diploma's)
Leeftijd pl.m. 20 jaar.
Brieven Bur. van dit Blad
onder No. 1916. J
Hug slechts 3 dagen brengen wij de groote Ufa-Film
me* HANS ALBERS en KATHE VON NAGI in de Hoofdrollen
Voor de Pauze. De spannende Film met JACK HOLT
In ons Voor-Programma de Groote Voetbalwedstrijd
HOLLAND ZWITSERLAND
1049a opname ORION en POLYGOO.N
Woensdag en Donderdagmiddag groot Matinee met
verfooning van het geheel Programma
CORSETTEN TRICOTAGES
geheel op de hoogte met het corsetten- en tricotagevak-^
met uitvoerige inlichtingen Bur. van dit Blad onder^^^^^
