NEDERLAND IN ROUW
GEDOMPELD.
EEN RIJK EN DIENEND LEVEN HEENGEGAAN.
LEIDSCH DAGBLAD
——O
„Het ls voor ons een groote vreugde"
aldus ving de boodschap aan„U
de blijde tijding te kunnen mededeelen,
dat Hare Majesteit de Koningin, Onze
beminde Gemalin hedenmiddag bevallen
ls van eene Prinses.
Wij zijn overtuigd, dat de Eerste en
Tweede Kamer der Staten-Generaal van
harte deelen in de gevoelens, die deze
heuglijke gebeurtenis bij Ons opwekt en
met Ons dankbaar den zegen erkennen,
die door den Allerhoogste aan Ons Huis
en het Vaderland ls geschonken.
En hiermede, Mijne Heeren, bevelen wij
U in Gode's heilige bescherming,
's Gravenhage, 31 Augustus 1888.
WILLEM".
Voor Koningin Emma braken schoon
zij zich gedragen wist door de toegenegen
heid en aanhankelijkheid van het volk, dat
■haar had leeren kennen en waardeeren
als een vorstin, die rechtschapenheid aan
eenvoud paarde moeilijke laren aan,
toen de gezondheidstoestand van haar
Gemaal langzaam achteruit ging en einde
lijk zorgwekkend werd. Tot aan zijn ver
schelden op 23 November 1890, betoonde
zij zich de lieve gade en trouwe verpleeg
ster, die door haar gestadige en opoffe
rende zorgen, niet alleen de laatste dagen
van den Koning verlichtte, maar zich
tevens een zoo mogelijk nog diepere ge
negenheid in het hart van het Nederland-
sche volk wist te verwerven. De lijkdienst
op het Loo, geleid door Nicolaas Beets op
1 December van genoemd jaar, was een
ontroerende plechtigheid.
Regentschap aan Koningin Emma
overgedragen.
Zonder overdrijving en ook zonder eeni-
ge verwaarloozing van de aan Haar
persoon verschuldigde eerbied mag ge
zegd worden, dat de Koningin Regentes,
zooals ZIJ door velen gaarne genoemd
werd, een groote populariteit, bij het
Nederlandsche volk heeft verworven, on
danks het feit, dat zij van origine een
Duitsche is. Deze populariteit is ongetwij
feld voor een zeer groot gedeelte het ge
volg van 't feit, dat onze Koningin-Moeder
niet voortkwam uit de strakheid en praal
van een groot hof, doch uit 3ë harmonie
van eenvoud en waardigheid van de
rustige omgeving aan het kleine Wal-
decksche hof. Daar heerschte een sfeer
die bij uitstek geschikt was om een per
soonlijkheid te vormen, die later geroepen
zou zijn een zware taak, een taak van be-
teekenis te vervullen in een land buiten
de grenzen van Haar Vaderland, de re
geering te voeren voor Haar dochter in
een land, bekend om zijn lndividueele
vrijheid.
Al leek het bij de „blijde lncomste" van
het Koninklijk echtpaar te Amsterdam in
1879, dat een wolkelooze hemel zich boven
de naaste toekomst uitspreidde, toch ble
ven droefenis en tegenslag niet achterwege,
gelijk hiervoor reeds in enkele woorden ls
gezegd. WD memoreeren in dit verband 't
overlijden van 's Konlngs broeder, Prins
Hendrik in 1879, den dood van 's Konings
oudsten zoon te Parijs in 't zelfde jaar
en de zwakke gezondheid van diens twee
den zoon, prins Alexander. Een zonne
straal brak echter door, toen op 31 Augus
tus 1880 Wilhelmina, onze huidige Konin
gin, geboren werd. Een tweede stralend
oogenbllk in het leven van Koningin
Emma is ongetwijfeld geweest de doop
plechtigheid van de jonggeborene in de
Haagsche Willemskerk. Moeilijke dagen
braken echter weer aan met den dood
van Prins Alexander en de ziekte van den
Koning, waardoor deze buiten staat ge
raakte de regeering waar te nemen. Hoe
groot wel toen reeds het vertrouwen in
Koningin Emma was blijkt uit het feit,
dat de Vereenigde Vergadering der Staten.
Generaal de Koningin-Moeder op 14
November 1890 tot Regentes benoemde,
dus negen dagen voor den dood van den
Koning. Tegelijkertijd kreeg Zij het voog
dijschap over Haar dochter die met den
dood van Haar vader Koningin werd.
Men vertrouwde, „dat H.M. bereid zou
zijn 't regentschap te aanvaarden en dat
Zij, die alle harten wint door de wijze,
waarop ZIJ, niet het minst in deze moei
lijke dagen, Hare roeping vervult, tot de
nieuwe taak, die Haar wacht, kracht zal
vinden in de eenstemmigheid, waarmee
Regeering en Volksvertegenwoordiging
Haar het Regentschap opdragen".
Uit de beschrijvingen van de beëediging
van de Koningin-Regentes, spreekt de
groote liefde tot het Nederlandsche volk
en daarnaast een kalme vastberadenheid
voor de zware taak, die Haar thans wacht,
te. Haar geheele regentschap heeft zich
trouwens gekenmerkt door een natuur
lijkheid en een eenvoud een nauwgezette
plichtsvervulling, waarnaast een liefde
rijke en zorgvuldige opvoeding van haar
dochter tot toekomstig vorstin.
Het begin van Haar regentschap viel,
gelijk gezegd, in een tijd van vele inwen
dige politieke beroeringen. Het jaar 1896
bracht dan ook een nieuwe kieswet en de
verkiezingsstrijd in 1897 leidde tot een
overwinning der linksche partijen en tot
de entree van de sociaal-democraten in
de Kamer. Daarmede was echter het hoog
tepunt van deze politieke crisis bereikt, en
zoo heeft Koningin Emma op 31 Augustus
1898, den dag waarop Wilhelmina meer
derjarig verklaard werd. Haar dochter 'n
geordende en vreedzame staat kunnen
overgeven.
Een zware taak heeft gerust op de schou
ders van de Koningin-Weduweopvoedster
te zijn van een toekomstige Koningin En
voor die taak stond zij alleen. Zij had de
taak nog op betrekkelijk Jeugdigen leeftijd
de ontwikkeling van den kinderlijken geest
Harer dochter te leiden in de voor Haar
zelf en Hare natie geëischte richting, zy
moest de persoonlijkheid van de toe
komstige Koningin vormen.
Het zou ons te ver voeren breedvoerig
in te gaan op de trouwe, goedhartige
manier, waarop de Regentes zich in dezen
van Haar taak kweet, op de vele beroemde
mannen, die het hunne hebben by gedra
gen om de Kroonprinses in die Jaren een
inzicht te geven in de wetenschappen,
die zy noodlg had voor den regeerings-
arbeid, die Haar te wachten stond. Het is
waar. vele geleerden van naam hebben
hieraan een werkzaam aandeel gehad,
doch het grootste en zwaarste deel van
de algeheele opvoeding van Haar dochter
bleef toch in handen van de Koningin-
Weduwe. Dat er in ons geheele vaderland
slechts één roep is over de wyze, waarop
deze Moeder Haar kind heeft opgevoed, is
algemeen bekend. Doch wy willen ter on
derstreeping daarvan nog eens neerschrij
ven wat Koningin Wilhelmina zelf gezegd
heeft, toen zy den 31sten Auei
de regeering aanvaardde.
In een proclamatie aan Haar volt J
o.a.: „Mijn Innig geliefde Moeder
ik onuitsprekelijk veel verschillij
gaf Mij het voorbeeld van een edeleï,
hevene opvatting der plichten, die j
Mn rusten. Ik stel My tot lever "doe,
voorbeeld na te volgen, te regeeren J
van een Vorstin uit het Huis van d
wordt verwacht". Kon een schooneri
en dankbetuiging aan Koningin' i3
worden gebracht? Het was tevens de J
rechtmatige hulde. Immers, niets hj
nagelaten wat Haar dochter nood ie h
weten, om haar taak als Vorstin te v,
aanvaarden, waarby zy immer over
fynen tact bleek te beschikken, die"»,
rend is geweest gedurende Haar i
regentschap.
Tact en beleid, deze twee zeer vow
factoren zyn het steeds geweest dl
Koningin-Weduwe voortdurend uj
dag legde by Haar zoo uiterst ma
taak, niet alleen by de algemeene edi
van Haar dochter, doch ook in de
dat deze langzamerhand met het vj
de volksbelangen in aanraking kwam
als by het inleiden der toekomstige V
bij vreemde hoven en de ontvangste
buitenlandsche souvereinen. Vooral
laatste plaatste zy Zichzelf steeds o
achtergrond om juist Haar voor tv
alles bedoeld was, op den voorgroi
brengen. Wylen dr. J. Th. de Visser
eens gezegd, dat H.M. de Koningin 1
onder de beroemdste paedagogen een
plaats inneemt.
Den 5den September 1898 nam
regentschap van Koningin Emma
einde door de inhuldiging van H.M. K
gin Wilhelmina. En daarmede eindij
zekeren zin ook Haar optreden in
openbare leven. „In zekeren zin", sch
wy, want wel was op het oogenblil
Haar dochter tot de Regeering wen
roepen, „Haar dierbaarste wenscli
vuld", zooals Zy zelf zei in een procli
tot Haar landgenooten in die dagen,
de eerste jaren van de regeering der
Vorstin bleef zy nog de zorgvolle sta
toegewyde raadsvrouwe. En dat
Koningin Moeder tot het laatste to«
geheel te midden van het leven stoq
Haar volle belangstelling geeft aan
zaken, is algemeen bekend.
De phllantropie in Nederland vonda
In Koningin Emma een verheven pa'
De tuberculose-bestrijding heeft ste
Haar een grooten steun gevonden. W
hoeven slechts den naam van Haar
ting „Oranje Nassau-Oora" te noem
te herinneren aan de naar Haar gen-
Emma-bloem collecte, welke telkenj-
houden wordt ten bate van de
bestrydlng. En naast de liefdadigh
Kunst, die der Koningin Moeder ook
na aan het hart lag. Zoo zouden we t
kunnen gaan met een opsomming te
van alle instellingen op velerlei gebi
Hare hooge belangstelling en steun
ten mochten.
De echt-vrouwelyke gaven, die
ryke mate Haar deel waren, en
van zy, door den drang van haar
ïyken eenvoud, zoo talloos vele
bewust heeft doen biyken, zullen
in de herinnering van het volk
leven als de Koningin-Moeder,
betiteling Haar persoon en
heid tevens! op de beste wijze
gekenschetst en geëerd.
wy mogen hier nog herinneren
oud-minister Cort van der Linden
in een gedenkboek:
„De Koningin-Moeder! In den
tyden heeft deze naam een eigen
kenis gekregen.
zy, die evenals ik het voorrecht lr
als minister samen te werken nu
Koningin-Moeder, toen zy Regentes
of later Haar mochten benadere
moeiiyke omstandigheden en be.
tyden, zy weten, wat zy geweest is
Haar nieuw gekozen vaderland.
De Koningin-Moeder heeft ons
lief gekregen, want Zij zag in ons
zyn zeden en gewoonten, byna allee
waardevolle en het goede: spiegel
van Haar eigen moed. Zy heeft Haari^
betoond door Haar trouw medeleven]
allen, die Haar dienden, door Hare o
moeide belangstelling in ziekenverpl
in wetenschap en kunst en door
stille hulp in nood. En ons volk heeft
liefde met liefde vergolden."
Toen Koningin Wilhelmina mee
jarig was geworden, heeft ons Volk.
zyn groote dankbaarheid voor nel
Koningin Emma tydens Haar regen
gedaan heeft, getuigenis afgelegd, i»
vorm van een geldelijk geschenk, wat
Hare Majesteit aanleiding was
stichten van het sanatorium „Or
Nassau-Oord" by Renkum, waar
culoselyders worden opgenomen en
pleegd. De herinnering aan het ie
schap wordt mede levendig gen°
door de plechtige onthulling van ai
tember 1905, door Koningin WUne
van een monument op het Regen
plein te 's-Gravenhage.
Totdat Koningin Wilhelmina, o
Februari 1901 met Prins Helj"?r'.
Mecklenburg in het huwelijk traa,
de Koningin-Moeder bij Haar o
verblyf houden. Daarna betrok JO
Paleis aan het Lange Voorhout, wa
thans de oogen gesloten heeft, zij
woonde dit des winters, terwijl v
zomermaanden meestal doorbraci
Paleize Soestdyk.
Toen Zij, in 1928 Haar zeventigsten,
jaardag herdacht, is op Haar verz
Huldiging, die men Haar toen nee
len bereiden, verschoven naar aen
Januari 1929, den dag, waarop net
jaar geleden was, dat Zü door„?rn
welyk Nederlandsche was g.eworofrj
ryke bewyzen van sympathie en - -
lykheid zijn Haar toen ten deelg
Het moge, by de droefheid, die
gevoelt, nu deze beminde fipu. v
altyd is heengegaan, tot troost s
dat het der Koningin-Moeder o
ls geweest, in de jaren van Haar
schap ten volle te mogen ervarem
Koningin Wilhelmina. die Zu °P A
landsche reizen en by feestelijket
heden meermalen vergezeld heeiw
Haar kleinkind, Prinses Juliana,
natie gevonden hebben. re:
Haar leven, dat ook na Haa. ztc
schap dienend is geweest, wijl au
onnavolgbare wijze en wars vau
ning voor wat Zij verrichtte,
kracht wyden ging aan d«
nooden en behoeften van
zal altyd herdacht kunnen
talloos]
worden^
van een vrouw, die Moeder eIL jjj
geweest in de zuiverste beteek
deze woorden. gj
In Juni 1929, werd het feit herdacht dat H:M. de Koningin-Moeder een halve eeuw
geleden naar ons land was gekomen. Men ziet hier de grljée vórstin en Haar dochter
Koningin Wilhelmina, zich te Amsterdam naar de Nieuwe Kérk begeven, waar een
gedachtenis-viering plaats hail.
Een golf van diepe ontroering gaat
over het land, by het vernemen van de
ontzettende tyding van het overlijden van
H.M. de Koningin-Moeder!
Door de bulletins der afgeloopen dagen
was ons Volk eenlgszins voorbereid. Van
„eenlge bezorgdheid" steeg hun beteeke-
nls tot „groote zorg" en „zeer ernstig",
zoodat reeds Zondagmorgen in vele kerken
voor Hare Majestelts gezondheid ls ge
beden, maar tenslotte komt de Dood toch
altyd onverwachts. En hy ontrukte aan
Nederland een kostbaar bezit, over 't ver
lies waarvan de natie, ln al haar geledin
gen, waariyk ontroostbaar zyn zal! Wei
nig vorstenflguren zyn zoo algemeen be
mind geweest als Koningin Emma. Wei
nig vorstinnen stonden zoo te midden
van het leven van Haar Volk als de thans
overledene, zy was de vtouw, die zoo
als ergens vermeld werd „zich ln het
hart der borg'ren had Ingegraven": zy
was de trots en een symbool onzer natio
nale eenheid en zal voor allen onver-
getelyk blyven. Haar leven ls een voor
beeld geweest van trouw en plicht
betrachting.
Reeds op haar twintigste Jaar ln het
huweiyk getreden met den veertig jaren
ouderen Koning Willem III wierp de
vroegere Duitsche prinses van Waldeck
Pyrmont zich op Haar nieuwe taak met
een yver en een onverzettelykheid, die
weergaloos moet worden genoemd. Vanaf
het tydstlp Harer verloving toonde zy
zich een dankbare en voortreffelijke leer
linge van den oud-rector van het Haag
sche gymnasium, dr. Beynen. die op ver
zoek van den Koning met zijn dochter
naar Arolsen gegaan was om de toekom
stige Koningin in te lelden ln taal en let
terkunde en in de geschiedenis van ons
land, en vanaf den dag van Haar huwe
iyk vulde Zy het tehuis van den Koning
met Haar biyde natuur, die als het zon
licht Haar omgeving opvroolijkte en een
sfeer schiep van vertrouwen en biymoe-
digheid. Elf Jaren lang leidde zy met
grooten zorg de opvoeding van Haar
dochtertje Wilhelmina, dat voorbestemd
was Koningin van Nederland te worden,
en toen een zware ziekte van den
Koning het ernstigste deed vreezen, werd
Zy door de Staten-Generaal geroepen tot
het verantwoordelyke Regentschap.
Mooier bhjk van aanhankelijkheid en
absoluut vertrouwen had het land niet
kunnen stellen in z'n Koningin, die in
den betrekkelyk korten tyd van Haar
verblyf hier te lande Haar leven reeds
zoo Innig met Haar Volk had saamgewe-
venHeel spoedig overleed de Ko
ning, en de Vorstin bleef achter met Haar
Kind en met de vooruitzichten eener
uiterst, moeiiyke taak, die al Haar beste
krachten zou opeischen. Het 'oegin van
het regentschap viel ln een tyd van vele
Inwendige politieke beroeringen en ging
tezamen met een strijd voor een verkie
zingsomwenteling naar democratische
beginselen (in 1897 overwonnen de link
sche partyen) en veelvuldig waren de
ernstige beslissingen, waarvoor de Regen
tes werd gesteld.
Ingeleefd ln den aard en in het doen
en laten van het Volk, en voorgelicht door
uitstekende adviseurs, wist zy echter
steeds te Juister tyd in te grijpen. Door
Haar grooten tact en Haar grondige ken
nis werden groote conflicten voorkomen.
Hoe bleek daarnaast Haar fijne gevoel
als zy met de Prinses in het openbaar
verscheen en Zy altyd weer de jeugdige
Wilhelmina op den voorgrond plaatste!
Een zeer groote voldoening moet het
voor de Vorstin geweest zijn toen Zij in
1898 de meerderjarige Wilhelmina den
troon zag besty'gen en zy zelve met ver
trouwen uit het Staatsleven kon treden.
Sindsdien is Koningin Emma blyven
staan in het hart van ons Volk. De een
voudige, liefiyke persoonlijkheid met
Haar goedhartige karakter (dat wars was
van praal en militair vertoon) bleef Haar
volle belangstelling geven in tal van
zaken. Ontelbare Instellingen van lief
dadigheid mochten rekenen op Haar
daadiverkeiyken steun en dat al-tegader
heeft gemaakt dat het Nederlandsche
Volk Haar een vereering ls gaan toedra
gen, die onpeilbaar en onvergeiykeiyk is.
„Den Zegen", dat deze Vrouw uit den
vrepmde tot ons kwam", zoo schreef eens
mr Cort van der Linden, zullen wy voor
immer met dankbaarheid gedenken
zy was het voorbeeld van een edele en
verhevene plichtsopvatting en in de her
innering der Nederlandsche Natie zal zy
een biyvende eereplaats bezetten
Het leven der Koningin-Moeder
Het huwelijk op 7 Jan. 1879.
Adelheid Emma Wilhelmina Theresia
werd 2 Aug. 1858 te Arolsen geboren als
tweede dochter van Vorst Georg Viktor
van Waldeck en Pyrmont en diens echt-
genoote Helene, een geboren prinses van
Nassau.
Haar eenige broeder is de in 1918 ty
dens de revolutie van zijn troon vervallen
verklaarde vorst Friedrich van Waldeck
en Pyrmont.
Den 7en Januari 1879 trad Koningin
Emma in het huweiyk te Arolsen met
Koning Willem III der Nederlanden, wiens
tweede gemalin Zy werd. Deze was eerst
gehuwd geweest met Sophie, prinses van
Wiirttemberg, die hem twee zoons schonk
doch in 1877 overleed. Met zyn zoons was
Koning Willem III niet gelukkig. Kroon
prins Willem, verloor, naar gezegd wordt,
het leven by een duel, dat hij in Parys
hield in 1879, terwyi zyn tweede zoon,
Alexander, aan een chronische kwaal leed
en in het palels aan den Kneuterdyk te
Den Haag, waar hy steeds woonde, in
1884 stierf. Teneinde de troonopvolging te
verzekeren, besloot de Koning tot een hu
weiyk met de 40 jaren jongere prinses.
Slechts kort was de tyd der verloving
geweest: in den namiddag van 7 Januari
1879 had nadat de daartoe verelschte
formaliteiten door den Opperkamerheer
van den Koning, mr. C. Th. baron van
Lynden van Sandenburg, waren verricht
de huwelyksvoltrekking plaats, in tegen
woordigheid van een vrij groot gezelschap
vorsteiyke personen en hoogwaardigheids-
bekleeders, waartoe o.m., behalve de vor-
stelyke familie van Waldeck, Prins Willem
von Wied, schoonzoon van Prins Frederik
der Nederlanden, Prins August von Wur-
temberg, als vertegenwoordiger van Keizer
Willem I, de voorzitters der Eerste en
Tweede Kamer van Nederland, de vice-
president van den Raad van State, de
minister van Buitenlandsche Zaken en de
directeur van het Kabinet des Konings,
behoorden. By de kerkelyke inzegening, in
de kapel van het slot van Arolsen, trad
de hofprediker Scipio als voorganger op.
Drie dagen na de huwelyksvoltrekking
vertrok het Koninkiyk echtpaar per extra-
trein naar Nederland; by het passeeren
van de grens by Oldenzaal geschiedde de
eerste begroeting door de Nederlandsche
autoriteiten.
Het eerste bezoek aan de hoofdstad had
eerst 21 April plaats; de intocht te Den
Haag een week later, aangezien deze ver
traagd waren door het overlijden, in
Luxemburg, van Prins Hendrik, den broe
der des Konings. De residentie begroette
de Jonge Koningin met warme geestdrift
en vooral aan de ontvangst van het Kon.
echtpaar ln het Gebouw van Kunsten en
Wetenschappen hebben degenen, die daar-
by aanwezig mochten zyn, onvergetelijke
herinneringen bewaard.
Een prinses geboren.
Groot was, op 31 Augustus 1880, de weer
klank ln het geheele land van de tijding,
dat Koningin Emma ln het Palels te
's Gravenhage het leven had geschonken
aan een dochter. De biyde mare ver
spreidde zich door de byzondere maat
regelen, welke de ook in dien tyd reeds
actieve persvertegenwoordigers hadden ge
nomen, in een oogwenk over geheel
Europa. De dynastie der Oranje's, ernstig
bedreigd door de slagen, die dit Huis ge
troffen hadden, kon als gered worden be
schouwd.
Herinnerd moge hier worden aan de
boodschap van den Koning aan de Sta
ten-Generaal, by welker lezing, op dien
vreugdevollen dag, menigeen het nart ls
volgeschoten.
