74*te Jaargang WOENSDAG 10 JANUARI 1934 No. 22640 STADSNIEUWS. MUZIEK. BUITENLAND. MARINUS VAN DER LUBBE GEËXECUTEERD. Het voornaamste Nieuws 1 van heden. LEIDSCH DAGBLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN PRIJS DER ADVERTENTIENg 30 Ots. per regel voor eudvertentiën uit Lelden en plaatsen waar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere advertentlën 35 Cts. per regel. Kleine Advertentiën uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een maximum aantal woorden van 30. Incasso volgens postrecht. Voor eventueele opzending van brieven 10 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 5 Cts. Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54. PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden per S maanden t. 2.35; per week f.O.lS Buiten Lelden, waar agenten gevestigd zijn, per week „0.18 Franco per post f. 2.35 portokosten. Dit nummer bestaat uit DRIE bladen EERSTE BLAD. DE REORGANISATIE BIJ DE N. Z. H. T. M. Het standpunt der Directie. Na verschillende besprekingen met de vakorganisaties (Ned. Vereeniging voor Spoor- en Tramwegpersoneel, Roomsch Kath. en Prot. Chr. Bond van Spoor- en Tramwegpersoneel) verklaarde de Directie der N. Z. H. T. M. zich bereid haar voor stellen te wijzigen als volgt: lste: het minimumloon te brengen op f. 26.50; 2de: de verlaging voor de ambtenaren ln beide laatste groepen te brengen op: voor gehuwden en kostwinners tot een maxi mum van 5 pet. Ambtenaren die thans m dienst zijn zullen een loonsverlaging van 20 pet. extra krijgen, evenwel met dien verstande, dat de nieuwe loonsverlaging voor kostwinners 5 pet. en voor niet kost winners 10 pet. zal zijn. Het verschil wordt als persoonlijke toelage toegekend. Et zal getracht worden deze toelage in den pen sioengrondslag te verwerken. 3de: de intrekking der twee extra ver lofdagen terug te nemen; 4de: na te gaan of de vergoeding voor dienstdoen in hoogere functie herzien moet worden. De vakorganisaties konden zich met de wijziging niet vereenigen en verzochten de Directie geen uitvoering aan de voorge stelde loonsverlaging te geven, alvorens de Minister een beslissing had genomen. Aangezien de Directie meende dit voorstel niet te kunnen aanvaarden hebben de vakorganisaties het volgende telegram aan den Minister van Waterstaat ge zonden: „De Nederlandsche Vereeniging, de Roomsch-Katholieke en Protestant Chris telijke Bond van Spoor- en Tramwegper soneel deeien Uwe Excellentie mede, dat de Directie der Noord-Zuid-Hollandsche Tram het voornemen heeft goedkeuring te vragen op een verlaagde loonregeling. In afwachting van uw beslissing wil de Directie deze verlaging reeds op 1 Januari doen Ingaan. Wij zijn zoo vrij een beroep op u te doen, om te voorkomen, dat een wijziging practisoh zal worden ingevoerd voor een beslissing is genomen". HANDELSREGISTER KAMER VAN KOOPHANDEL. Wijzigingen: Naamlooze Vennootschap Algemeene Boek- en Handelsdrukkerij voorheen Batteljee en Terpstra, Oude Rijn 39, Leiden. De statuten zijn gewij zigd. Naamlooze Vennootschap Aannemers bedrijf van G. Bergshoeff, Lemzonlaan 3, Alphen a. d. Rijn. De statuten zijn gewij zigd. Wijziging handelsnaam in: N.V. Aan nemersbedrijf van G. Bergshoeff. Geslaagd is voor het Federatie examen Mercurius Engelsche handels- corespondentie de heeren P. p. de Koning Jr. en J. W. Rijnders alhier. Onze stadgenoot, de heer J. A. Baak is bij beschikkmg van den minister van Economische Zaken te rekenen van 1 Ja nuari j.l. benoemd tot tijdelijk assistent aan de Landbouwhoogeschool te Wage- ningen. Geslaagd voor het Mercurius-examen Engelsche Handelscorrespondentie de hr. G. J. v. Houten, leerling van het Genoot schap „Kennis is Macht" alhier. Geslaagd voor het Mercurius-examen Boekhouden de heer R. Dool, leerling van de Middelbare Handels-avondschool „Ken nis is Macht" alhier, Daarmede zijn alle leerlingen van de handelsavondschool, die opgingen voor dit examen, geslaagd. Met ingang van heden heeft de heer Abr. Dreef zijn meubel- en beddenmaga zijn in de Burgsteeg nr. 5, dat ongeveer vier maanden geleden gedeeltelijk door brand werd verwoest, heropend. De heer Dreef heeft van den nood een deugd ge maakt door aan den winkel een belang rijke uitbreiding te geven, waardoor de expositie-ruimte ongeveer vier maal zoo groot is geworden. In de aldus ontstane show-room kan men de prachtige collectie moderne meubelen grootendeels van eigen fabrikaat! op zijn gemak bezich tigen. Men neme er eens een kijkje! Ter gelegenheid van het 125-jarig be staan van de firma P. de Wilde en Zonen hebben tal van winkeliers aan de Bree- straat de vlag uitgestoken. Op de receptie komen wij morgen terug. Wij verwijzen naar de advertentie in dit nummer betreffende het Jubileum concert van de mannenzangvereeniging „Kunst na Arbeid" op 18 Januari a.s. 1934 wordt goed ingezet wat betreft de voordrachtenreeks in het Leidsche Volkshuis. Maandag 15 Januari 8.15 uur spreekt mr. G. J. Salm uit Amsterdam over „De Zon en de waarnemingen in de laatste jaren". Een mooi onderwerp en een boeiend spreker, zooals er slechts weinigen zijn' .Voor toegang zie de advertentie. KUNSTKRING „VOOR ALLEN." ROBERT CASADESUS. Robert Casadesus: een magische kracht gaat uit van dezen schilder van klanken en nuancen op het klavier. Niet slechts virtuoos, voor wien de zwaarste techniek een luchtig spel lijkt, maar méér nog be zield dichter van stemming en sfeer. Tot het kleine keurcorps mag hij zich rekenen der gansch uitzonderlijk begena digden! Zijn door edel kunnen doorwrochte en beheerschte brillante techniek, zijn gees- Robert Casadesus. telijk-sterke muzikaliteit overstraalden en bestempelden dit door de Leidsche Kunst kring „Voor Allen" georganiseerde 52e concert. Geen wonder, dat de zaal zich bijna ge heel vulde met muziekliefhebbers, die we ten dat zij door Casadesus zich zijn vorig optreden hier herinnerend niet teleurgesteld zullen worden. Zelfs de markante kop van den beroem den kunstbroeder Harold Samuel zagen wij in gespannen aandacht zijn sublieme vertolkingen volgen. Casadesus heeft ons aanvankelijk ge voerd door werken van drie typische-ro- mantici uit de eerste helft der vorige eeuw: van Weber, Schumann en Chopin, die ieder op bijzondere en eigen wijze tot de ontplooiing der pianotechniek en de enorme verrijking van den klavierstijl hebben bijgedragen. Weber evenals Chopin klaviervirtuoos meer bekend en terecht beroemd door zijn romantische opera's, waarvan men hier over 't algemeen slechts de ouverture's kent, was vertegenwoordigd met een zij ner 4 klaviersonates, n.l. die in As dur op. 39. Zelden vindt men zijn pianomuziek op de programma's, wellicht zijn belang rijk „Konzertstuck" en zijn „Aufforderung zum Tanz" uitgezonderd. Deze sonate doet voor het moderne oor wat oppervlakkig en hol virtuoos aan, doch de technische eischen die zij stelt, speciaal voor de lin kerhand. zijn ongemeen zwaar. En hier in kon Casadesus natuurlijk reeds onmid dellijk zijn ongeëvenaard meesterschap, zijn parelende loopjes, zijn machtige gre pen, zijn nergens geforceerde kracht too- nen. En zelfs uit deze compositie wist hij soms „muziek" te halen! Het oprechte muzikale genot deed ech ter eerst zijn intrede met de overbekende juweeltjes van Schumann's „Carnaval". Hoe raak werden deze treffende karakter uitbeeldingen ons toevertrouwd en voor- getooverd in heel haar sublieme, rijk-va- rieerende bekoring. Schumann, vóór alles meester der kleine, geconcentreerde vorm, waarin hij als in zijn liederen het hoogste van zijn kunnen schonk, kwam door deze handen tot nieuw en fonkelend leven Een herdichten, zooals de componist het zich niet schooner had kunnen wenschen! Met zes mazurka's w.o. eenige min der bekende in welgekozen volgorde van den aan Schuman zoo innig verwan ten Chopin, werd diens nu smachtend- teedere, dan weer monumenfaal-heroïsehe wonderwereld ingeluid en geopenbaard In de Mazurka's, de nationale Poolsche dan sen; de vurige „Mazoereek", de melan cholieke „Koejawiak" en de enthousiaste „Obereek", die Chopin zoo meesterlijk sty- leerde, heeft de componist zijn smachten de, brandende en vervoerende liefde voor zijn ongestild verlangen naar zijn vader land, waarvan hij zoo tragisch verbannen was, uitgezongen. Als enorme climax volg de de Polonaise in Fis moll op. 44, even eens weergaloos tot ons gebracht. De voor ons gevoel weinig meer zeggende pom- peuse schittering van den „klavier"com- ponist Weber moge soms verouderd en verbleekt zijn, Chopin zal o.i. immer zege vierend als lichtende baken op de golven der pianomuziek blijven uitblinken! Als gansch andere, op zichzelf staande persoonlijkheid had Albeniz het laat ste woord op dit merkwaardige en interessant gekozen programma. Deze na tionaal voelende Spanjaard stond echter ook onder den Impressionistischen invloed van Debussy, hetgeen duidelijk in zijn composities te hooren is. In zijn „El Al- baicin" en „Triana" kon Casadesus de ge- DE ALGEMEENE TOESTAND. De diplomatieke besprekingen. De Kleine Entente. Volgens berichten uit Berlijn heeft de Dultsche regeering de Fransche regeering om nadere inlichtingen gevraagd aan gaande verschillende punten, welke in de recente Fransche aide-memoire werden behandeld inzake de ontwapening. Deze stap wordt door de Berlijnsche pers een aanwijzing genoemd voor den wensch der Duitsche regeering tot een duidelijk begrip van de zaak te komen en latere verschillen van meening over de interpretatie te vermijden, welke verdere onderhandelingen noodzakelijk zouden maken. De diplomatieke medewerker van de „Daily Telegraph" schrijft, dat men in Engelsche politieke kringen van meening is, dat het bijeenkomen van het bureau der Ontwapeningsconferentie op den vast- gestelden datum van 21 Januari doelloos is en dat de bijeenkomst op zijn vroegst op 29 Januari zou kunnen plaats hebben. Mussolini heeft den Franschen gezant ontvangen om hem op de hoogte te stellen van zijn besprekingen met Sir John Si mon. Volgens de „Matin" heeft de Duce opnieuw zijn wensch tot uiting gebracht om tot een beperkte ontwapeningsovereen komst te komen op een voor alle landen aannemelijke basis. Engeland schijnt, op de basis van het plan-Macdonald, vast te houden aan een algemeene geleidelijke ontwapening, welke door een speciale commissie moet worden gecontroleerd. Italië daarentegen is voor stander van een algemeene handhaving der bestaande bewapeningen en een prak tische toepassing van de militaire gelijk berechtigdheid van Duitschland. Sir John Simon is er dus niet in ge slaagd Mussolini voor het Engelsche denk beeld te winnen. De plannen tot hervorming van den Volkenbond blijven tegenwoordig iets op den achtergrond en het is onwaarschijn lijk dat Italië hieromtrent voorstellen zal doen. Op den Prager Burg is de eerste plenaire zitting van den economischen raad der kleine entente door den minister van bui- tenlandsche zaken, dr .Benesj geopend. In zijn openingsrede verklaarde Benesj, dat de beteekenis der kleine entente daar in bestaat, dat de bij haar aangesloten staten in de toekomst meester van hun eigen lot zullen zijn en niet toelaten zul len, dat de overige staten, welke grooter en machtiger zijn dan zij, om hen zullen marohardeeren Daar het niet mogelijk is geweest de kleine entente op politiek gebied te over winnen, zijn pogingen gedaan, om haar op economisch gebied te treffen. Als het ons morgen gelukt, aldus Benesj, van de kleine entente een economisch or ganisme te maken ,dan zullen zij op ons aanvallen, om ons de verwezenlijking voor de voeten te werpen van datgene wat zij zelf voor onmogelijk, zoo niet voor belachelijk hebben verklaard. De zitting van den permanenten raad der kleine entente van 1 Juni 1933 heeft een concreet plan van samenwerking op gesteld en onze huidige vergadering heeft ten doel de internationale openbare mee ning te toonen, dat onze pogingen een weg naar de definitieve vorming van een nieuw internationaal economisch organisme in Midden-Europa hebben gevonden. FINLAND. Handclsoorlog met Duitschland. In verband met het opzeggen van het Duitsch-Finsch Handelsverdrag door Duitschland heeft de Finsche regeering besloten Duitsche invoeren van tal van categorién goederen te verbieden. De waarde van den invoer dezer goede ren werd geschat op 15 tot 20 millioen gul den per jaar. De dagbladen, die algemeen de Duitsche handelspolitiek veroordeelden raden een uitbreiding der handelsbetrek kingen met Engeland aan. weldige veelzijdigheid van zijn pianotech niek en zijn sterk bewogen opvatting too nen: bliksemsnel sprongen en flitsten de vingers soms in strakke gespannenheid - over de toetsen. Accenten en rhythmen vonkten als sterren uit de fenomenaal klinkende Pleyelvleugel, waaraan eerder ook het zangerigste cantilene, het sub tielste toucher, het teederste pianissimo ontlokt was. Het modernere genre is hier in eveneens zijn gansche maat, op een wijze die de perfectste pianistiek in het schoonste licht stelde, toegemeten! Op de spontane hulde, die de opgetogen toehoorders den bescheiden meester, wien iedere pose vreemd is, brachten, volgden als toegiften Debussy's „Ministrels", die illustratief voorbijtrokken en Chopin's fonkelende posthume wals in E moll. Dankbaar is ons dezen avond weer dui delijk geworden, dat ook de romantiek waarvan wij zulke krachtige uitingen hoorden de wereld nog niet is ont vlucht en men haar eminente moderne vertolkers weet hoog te houden en te waardeerenl GRATIE GEWEIGERD. Hedenmorgen bereikte ons onverwacht de tijding, dat het op 22 Dec tegen den brandstichter van den Rijksdag, Marinus v d. Lubbe uitgesproken doodvonnis he denmorgen om half acht op de binnen plaats van het Gerechtsgebouw te Leipzig door middel van den valbijl is ten uitvoer gebracht. Per bulletin hebben wij dit ter stond medegedeeld. Het gratie-verzoek der Nederl. regeering van anderen zijde ondersteund, heeft dus niet mogen baten. Wanneer nu nog de drie vrijgesproken Bulgaren over de grens zijn geleid, is dit geruchtmakend proces, dat tenslotte geen opheldering heeft weten te brengen, vol ledig achter den rug. Omtrent de laatste uren van Van der Lubbe wordt medegedeeld dat toen Van der Lubbe gisteravond er van op de hoogte werd gesteld dat president von Hinden burg gratie had geweigerd, hij dit be richt ontving op dezelfde apatische wijze, welke men van de rechtszaal nog van hem kende. Hij had geen enkelen wensch en wenschte ook geen geestelijken bijstand. Ook toen hij heden werd gewekt en naar de binnenplaats van het gerechtsgebouw werd geleid, toonde hij zich apatisch als steeds. Bij de executie waren aanwezig dr. Wre- ner, de president van den Strafsenaat, drie rechters en een vertegenwoordiger van den Pruisischen Staat. Zonder aandoening luisterde Van der Lubbe naar het voorlezen van het vonnis en volgde dan den beul, terwijl een gees telijke gebeden zeide. De terechtstelling duurde een halve minuut. De familie van den terechtgestelde, wo nende te Oegstgeest, vernam hedenmorgen half elf de uitvoering van het vonnis en was diep onder den indruk Zij had nog steeds hoop op gratie gekoesterd, vooral waar van een weigeren van gratie niets tevoren was vernomen. Het Persbureau Vaz Dias had een on derhoud met mr. J- T. J. de Jong, oud- vice-president en oud-kinderrechter van de arrondissementsrechtbank te Amster dam, die een belangrijk deel van 't proces als toehoorder heeft bijgewoond. Op den grijzen rechtsgeleerde, die nog onkundig was van het feit der terechtstelling maakt de mededeeling daarvan een diepen in druk. ,,Nu u mij op den man af vraagt of dit droeve einde een verrassing voor mij is," I aldus verklaarde mr de Jong, „moet ik daarop ontkennend antwoorden. U dient in aanmerking te nemen dat de Duitsche pers over het verloop van het proces geen juiste verslagen heeft gepubliceerd. Persoonlijk heb ik geconstateerd, dat alles, wat in het nadeel der verdachte naar voren kwam, door de kranten werd onderstreept. Van het materiaal, dat hem kon ontlasten, werd geen notitie genomen. Daarom heeft het Duitsche volk dan ook niets anders verwacht dan een veroordee ling van alle verdachten. Gedurende de zitting, welke ik meemaakte, was ik het meest bevreesd voor het lot van Torgler. Zijn vrijspraak was voor het Duitsche volk een groote teleur stelling; voorbereid als het was op een dramatisch slot, heeft het dus min of meer voldoening gekregen door de terechtstelling van Van der Lubbe. Van Marinus' familie te Oegstgeest had ik eenige kiekjes ontvangen met de be doeling als het mocht gelukken in de ge vangenis te worden toegelaten, hem daar mede wat op te beuren. Zondag heb ik de foto's op het verzoek der familie teruggezonden en haar als mijn meening geschreven dat zij er op voorbe reid moet zijn, dat het verzoek om ver zachting van de straf wel geen gevolg zou hebben." „Hoe is uw oordeel over de terechtstel ling?" „Ik keur deze onvoorwaardelijk af en daarvoor heb ik goede gronden. In de eer ste plaats is naar mijn vaste overtuiging Van der Lubbe niet schuldig aan hoog verraad, doch enkel aan brandstichting. Doch zelfs indien hij zich aan hoogver raad had schuldig gemaakt zou men hem niet ter dood. hebben kunnen veroordee- len daar op den dag der daad de dood straf hierop nog niet was bepaald. Ik weet echter, dat de Nationaal-Socia- listen in Duitschland te dien opzichte hun eigen weg gaan, ook al weten zij dat de geheele wereld het op dit punt met hun oneens is. Zelfs in den tijd der Romeinen was een dergelijke rechtspleging niet mo gelijk. Wat echter voor mij ook van veel gewicht is, is het feit dat Van der Lubbe als een abnormaal mensch moet worden beschouwd, ook al zou het moeilijk zijn uit te maken met welk medisch etiket zijn geestesgesteldheid zou dienen te worden aangeduid. In elk beschaafd land", aldus besloot mr. de Jong, „geldt abnormaliteit bij een diliquent als reden tot straf verlichting De Hitlerianen houden daar echter geen rekening mee en hebben ook hierdoor hun rechtspraak een eeuw ach teruit gezet". Omtrent de terechtstelling van Marinus van der Lubbe met de valbijl, wordt van vooraanstaande nationaal-socialistische zijde verklaard, dat op zich zelf de wegens hoogverraad en brandstichting met voor bedachten rade ter dood veroordeelde Van der Lubbe den dood door den strop had behooren te krijgen. In vooraanstaande partij-kringen staat men echter op het standpunt dat deze bij zonder vernederende wijze van straffen BINNENLAND. De Postjager is gisteravond te Cairo gebleven. Misschien hedenavond op Schip hol. (Binnenland. 3e Blad en Laatste Be richten, le Blad). Ons Parlementair Overzicht- (3e Blad.) Tc Den Briel zijn drie huizen door brand verwoest. (Gemengd, 3e Blad.) De tecltbeperking van tuinbouworgancn (Land- en Tuinbouw, 2e Blad.) Installatie-vergadering van het Peli kaan-Comité; generaal Snijders over het Nationaal Luchtvaartfonds. (Laatste Be richten, le Blad). BUITENLAND. Marinus v. d. Lubbe is hedenmorgen te Leipzig geexecuteerd. (Buitenl., le Blad.) De diplomatieke besprekingen voortgezet (Buitenland, le Blad.) Na de zelfmoord van Stavisky. (Buiten land, le Blad.) De Kleine Entente te Praag in conferentie. (Buitenland, le Blad) slechts voorbehouden is jegens gemeene misdadigers, in het bijzonder land- en volksverraders. Van der Lubbe had welis waar een gemeene daad verricht, doch niettemin had hij dit gedaan uit overtui ging. Vanzelfsprekend was het kiezen van de wijze van terdood brenging geenszins bedoeld als een verzachting van de straf. Naar wij nog vernemen, is de Neder landsche gezant te Berlijn, Graaf v. Lim burg Stirum, gisteravond uitgenoodigd tot een bezoek bij Von Neurath, den Rijksmi nister van Buitenlandsche Zaken, die den gezant heeft medegedeeld, dat de Rijks president geen termen had gevonden om Van der Lubbe gratie te verleenen en dat de terechtstelling hedenmorgen zou plaats vinden. o DUITSCHLAND. Zwijgen de boodschap. De leider der partij-organisatie, dr. Ley, maakt bekend „In den laatsten tijd werden berichten, ontvangen, dat partijgenooten, ook op lei dende plaatsen, zich in woord en geschrift openlijk bezig houden met de toekomstige hervorming van het rijk. De plaatsvervanger van den leider, Rudolf Hess, heeft mij verzocht, mede te deelen, dat het iederen partijgenoot ver- I boden is. zich in woord of geschrift openlijk bezig te houden met de kwestie I van de hervorming van het rijk. Overtredingen zullen streng worden gc- straft" De pastoor van Traunstein, Joseph Stelze, is op advies van de politieke vei ligheid in „beschermingsarrest" genomen, daar hij „door zijn predikatie op den feest dag van Drie Koningen groote opwinding onder de bevolking heeft verwekt." FRANKRIJK. Het parlement weer bijeen. Het geval Stavisky - Onderscheidingen. De reconstructie van het Fransche kabi net ten gevolge van het ontslag van den minister van Koloniën, is reeds een feit geworden en wel geheel volgens de ver wachting, die gisteren werd uitgesproken: Lamoureux krijgt Koloniën, Frot gaat over naar Arbeid, William Bertrand (thans onder-staatssecretaris van binnenlandsche zaken) krijgt de portefeuille van Koop vaardij. De Kamer is gistermiddag onder voorzit terschap van den oudsten afgevaardigde I bijeengekomen. i De belangstelling voor de zitting was I buitengewoon groot, hoewel verwacht kon I worden, dat het schandaal van Bayonne nog niet ter sprake zou komen. De voorzitter wijdde in zijn openingsrede indrukwekkende woorden aan de slacht offers van de spoorwegramp bij Lagny, waarbij hij in het bijzonder de beide Ka merleden herdacht, die bij deze ramp om het leven zijn gekomen. Daarna werd overgegaan tot de verkie zing van het bureau der Kamer. Fernand Bouisson werd met 332 van de 350 stemmen tot voorzitter herkozen. Hij bekleedt dit ambt sedert 1927. Ook de vice-presidenten werden her kozen, met uitzondering van den advocaat van Stavisky, die verklaarde, dat hij zijn vrijheid wilde behouden, om de hem door Stavisky opgedragen zaak, die in geen ver band staat met de affaire van de bank van leening te Bayonne, te behandelen. In zijn plaats werd de afgevaardigde Chambard gekozen. Daarna werd de zitting tot morgen ver- daagd. a j De zitting van den Senaat had eveneens een talrijk publiek getrokken. Ook hier werden de slachtoffers van den spoorwegramp bij Lagny herdacht. De Senaat zal eerst morgen tot de ver-* kiezing van het bureau overgaan,

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1934 | | pagina 1