'elefooncentrale te Amsterdam
in brand.
Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 23 December 1933
Vijfde Blad
No. 22623
[Interlocale verkeer met de hoofdstad gestoord.
KERK- EN SCHOOLNIEUWS.
ONZE BRIDGE-RUBRiEK.
BOUWKUNSTIG SCHOON.
Burgerlijke Stand v. Leiden
Steunt met Uw gaven
het Leldsch Crisis-Comité
Hoofdopzichter door den schrik overleden.
brand met zeer ernstige gevolgen
gisteren te Amsterdam gewoed,
ioor voorlooplg het interlocale tele-
iverkeer met de hoofdstad volkomen
Velijk ik geworden! Even voor hall-
Berd orand ontdekt in de zoogenaam-
mUtslngskamer van de telefooncen-
l staande op den hoek van de Spul-
en de Raadhuisstraat, door welke
ngskamer de hooldkabels loopen, die
rërbinding vormen met de andere
iales Een monteur die in de naby-
fserkzaam was, trok het brandalarm-
Vaat over, alvorens zich in veiligheid
lellen, zoodat de brand ln het geheele
uw onmiddellijk bekend werd. Door-
de teleloonverblndlngen meteen ver-
si waren kon de brandweer niet op de
ne wijze worden opgeroepen. Geluk-
jwam er Juist een agent op een rijwiel
tij, die door den vlucntenden mon-
op de hoogte gebracht werd en de
«lweer waarschuwde,
er deze met groot materiaal ter
tse kwam sloegen de vlammen uit de
mngen ramen van de splitsings
ier, die gelegen ls aan de zijde van de
itraat, naar bulten. Geweldige massa's
r werden, ook via een uitgeschoven
fonische ladder, ln het brandende
■ek geworpen, en het gelukte het vuur
jat vertrek te beperken. Dit was echter
iel verwoest.
_j de brand niet groot in zijn omvang,
gas niettemin ernstig ln z'n gevolgen.
behalve de geheele Centrale-Noord
werden de Centrale Centrum (3) ge-
tlijk en de Centrale <6> aan den
jant van het IJ geheel uitgeschakeld,
[door was de verbinding met meer dan
abonné's verbroken,
van lnterlocaal telefoonverkeer is
|d geen sprake, terwijl natuurlijk ook
«rverblndingen onmogelijk zijn ge-
j. Wel kan men te Amsterdam op
telegraafkantoor lnterlocaal telefo-
en van daaruit heeft men o.m. de
fin de gelegenheid gesteld hedennacht
pten door te geven en te ontvangen.
t de brand ontstaan ls, ls niet be-
Men dacht aanvankelijk aan kort-
Ig, coch later werd dit onwaarschljn-
jht omdat de lichten op de spin
ner, waar de brand gewoed heeft,
handden toen de brandweer arrl-
directeur van het gemeentelijk tele-
edrijf, de heer lr. Snijders, noemde
Jtbeuide, tegenover de Pers, een groote
if. Men denke slechts aan het brand-
leerings-stelsel, dat nu ook in een
[gedeelte van de stad gestoord ls. Een
Bin? dezer moeilijkheid heeft men
liet gevonden. D eheer Snijders ver-
pi dat ln de splltsings-kamer, waar de
Md uitbrak, de hoofdverdeeler staat, die
I kakels uitsplitst en overbrengt naar de
"h'llende automatische centrales. In
l hoofdverdeeler liggen de draden bij
ndtallen ln dikke kabels, met caout
chouc ontwikkeld. Hierin heeft het vuur
geducht hulsgehouden.
De brand heeft zich het eerst geopen
baard, doordat een der telefonisten geen
enkele verbinding krijgen kon; zij deelde
dit aan een monteur mede, dien zU op de
gang tegenkwam. En toen deze bij de
sphtsingkamer kwam. ontwaarde hij een
sterke lucht van brandend rubber. De
monteur gooide de deur open en zag, dat
het daarbinnen fel brandde; hij kon echter
onmogelijk naar binnen komen door de
zware rookontwikkeling.
In het gebouw zelf ls eerst onlangs een
nieuwe brandalarminrichting aangebracht,
deze heeft hij ln werking gesteld, zoodat
leder ln het gebouw onmiddellijk gewaar
schuwd was.
Toen de brandweer er was, kon zij den
brandhaard zeer moeilijk bereiken. Zij
heeft daartoe ook een gat ln een muur
moeten hakken.
De geheele splltslngskabel ls doorge
brand; de automatische centrale zelf, en
ook de machinekamer, zijn gelukkig on
aangetast gebleven.
Eerst aarzelde de brandweer om op de
met stroom geladen kabels, ln het alge
meen ln een vertrek, waarin zooveel onder
spanning stond, water te geven. De direc
teur. lr. Snijders, was echter van meening
dat hoe ook, het vuur zoo spoedig mogelijk
gebluscht moest worden; daarop is uit een
groot aantal slangen water gegeven.
Zoodra het onderzoek van de politie en
de Justitie is afgeloopen, aldus de heer
Snijders, tijgen wij onmiddellijk aan het
werk om de verbindingen, waaraan de be
hoefte In het algemeen belang het drin
gendst ls, te herstellen. Vóór alles moeten
wij de beschikking hebben over materiaal.
Een van de eerste herstelwerkzaamheden
zal ook nu de interlocale verb'nding be
treffen. De centrum-abonné's, die nu over
Noord bediend werden, zijn direct overge
bracht op de Centrale Heerengracht.
Hoe lang het duren zal voordat het
telefoonbedrijf weer geregeld functlonee-
ren zal, ls niet te schatten. Dat kan weken
duren! In Amsterdam zelf zijn de num
mers, beginnen met de cijfers 2, 9, 8 en
5 normaal te bereiken, niet echter
Intercommunaal; de nummers, beginnen
de met 4 en 6, zijn alle gestoord, die welke
met 3 beginnen, voor een gedeelte.
Wie van elders contact zoekt met Am
sterdam doet verstandig te telegrafeeren.
De brand ls nog gepaard gegaan met
een zeer tragische gebeurtenis.
Óp de centrale VI aan den Overkant
van het IJ, was de daaraan verbonden
hoofdopzichter, de 54-Jarige heer J. I. van
Eyle, die bij de centrale woont, door een
monteur gewaarschuwd, dat zich ernstige
storingen voordeden. Hij ijlde de centrale
binnen en zag toen, dat alle schakelbor
den roodgloeiend stonden tengevolge van
de storingen in de centrale Noord (IV),
waar de brand woedde; alle stroom ln
deze centrale was door het bluschwater
op de centrale Noord komen te staan. De
heer van Eyle, die aan een hartkwaal
leed, is tengevolge van den hevigen schrik
dood neergevallen.
Ivoor zondag 24, maandag 25
EN DINSDAG 26 DECEMBER.
LEIDEN.
isgez. Gem.: Zondagvoorm. half elf,
I. T. Hylkema van Almelo; le Kd.v.m.
Ill, ds. Bonga.
'sc Wallonne: dimanche A dix heures
nie. M. Bresson; lundl 4 dix heures
dem e (choeurs), M. P. Berthauit,
Tir a Haye.
ng. Luth. Gem.: Zondagvoorm. half-
l. De Meijcre; 1ste Kd. voorm. (solo-
II, ds. Makkink; 2de Kd. voorm. half-
ds De Meijere.
Bern. Geref. Gem.: Zondagvoorm. half-
ds. H. Cramer van Gouda; le Kd. v.m.
Jrif, dr. Tjalsma.
jtt. van Vryz. Hervormden (Volkshuls)
7Kd. voorm. halfelf, dr. Boersema.
-rcf. Kerk in H. V. (Gerecht 10): Zon-
'am. 6 uur, de heer Kroon; 1ste Kd.
k-)). 10 en nam. 6 uur, de heer Kroon.
I;lk Kath. Gem. (St. Bonifacluskapel,
ptwijkstraat 19): Z ndag voorm. half elf
fcngen H. Mis; nam. 8 uur Vespers en
B 'S nachts 12 uur precies. Hoogmis; le
voorin. half elf Gezongen H. Mis.
AARLANDERVEEN.
Herv. Kerk; Zondagvoorm. half-
1 ds. Heemskerk van Ter-Aar; nam.
£vcn. ds. G. Th. v. Beusekom; le Kd.
halftlen en nm. halfzeven, ds. G.
;vv- Beusekom; 2e Kd/nam. 6 uur bij
valst met de kinderen der Zondags-
®!re' Kerk: Zondagvoorm. halftlen,
■dienst; nam. halfzeven, ds. H. Mool-
J-pi le Kd. voorm. halftlen, ds. H.
BJu zen; 2e Kd. voorm. halftlen, ds. H.
hulzen.
alphen aan den rijn.
Herv. Kerk (Oudsh.weg): Zondag-
d 10 uur dr. J. P. Cannegleter; le Kd.
Kerstf"" ({r' J' P' CanneBleter; nam.
'igeEsatlo (Hooftstraat): Zondag-
"Mltlen en nam. halfzeven, ds.
/ma van Amstelveen; le Kd. voorm.
d n en nam. halfzeven, de heer A. J.
jv„i- Kd- v°orm. lo uur ds. Hoeuft
Cerrv 2- van Ter-Aar.
[»r, Kerk (Hooftstraat)Zondagv.m.
nam. 6 uur. ds. J Hartkamp; 2e Kd.
Ctr nam 6 uur- ds- J- Hartkamp.
(T- Reedestraat): Zon-
A p -halftlen (H A en nam. 6 uur
Itien n':z-> ds- p- Zwier; le Kd. v.m.
d. voA,in nam, 6 uur, ds. P. Zwier; 2e
Gifef i,ha,ftlen ds P. Zwier.
■hu in (Raadhuisstr Zondag-
ld< r ÏJ ,ds- J H A. Bosch; nam. 6
IJ a Y Mulder; le Kd. voorm 10 uur
Cr'rft' vJ?sch: nam 5u- ds- G Mulder,
fatrn in.? 'De Rulterstr.): Zondag-
h J. H .UUI, ds. G Mulder: nam. 6 uur,
a. Bosch; le Kd. voorm. 10 uur
ds. G. Mulder; nam. 5 uur ds. J. H. A.
Bosch.
Ned. Herv. Kerk (Julianastr.) Zondag
voorm. halftlen ds. Jellema van Wou-
brugge; nam. halfzeven ds. Johs. Stehou-
wer; le Kd. voorm. halftien, ds. Johs. 6te-
houwer; nam, halfzeven ds. J. de Bruin; 2e
Kd. voorm. halftien, ds. J. Schoneveld.
Hulpkerk (Gouwslus): Zondagnamidd.
halfzeven, ds. J. de Bruin; le Kd. nam.
halfzeven, ds. J. Schoneveld.
Kinderkerk „Bethel"; Zondagvoorm. 10
uurr, de heer v. Vliet.
Lokaal v. MandersloostraatZondag
voorm .halftlen en nam. 8 uur leesdlenst;
le Kd. voorm. halftlen, leesdienst; nam.
halfdrle, ds. Grisnlgt van Waddlnxveen;
2e Kd. voorm. halftlen, leesdlenst.
Martha-Stlchtlng: Zondagvoorm. 10
uur, ds. A. W. Voors; 1ste Kd. voorm. 10
uur, ds. A. W. Voors; 2e Kd. voorm. 10 uur,
ds. Berens van Utrecht.
HILLEGODL
Ned, Herv. Kerk: Zondagvoorm. 10 uur,
ds. Eerkhard; nam. 5 uur, de heer Baas;
le Kd. voorm. 10 en nam. 7 uur (Kerst
feest) en 2e Kd. voorm. 10 uur. ds. Eer-
hard; nam. 5 uur Kerstfeest.
Geref Kerk: Zondagvoorm. 10 uur, ds.
Smitt van Vogelenzang; nam. 5 uur en le
Kd voorm 10 en nam. 5 uur, ds. Krabbe;
2e Kd. voorm. 10 uur. Kerstfeest.
Chr Geref. Kerk: Zcndagvoorm. 10 uur
en nam. 5 uur. leesdlenst: le Kd. voorm.
10 en nam. 5 uur, ds. H Jansen van Den
Haag; 2e Kd voorm. 10 uur, dezelfde; nam.
4 uur Kerstfeest.
Ned. Prot. Bond: Zondagvoorm. half elf,
ds. L. W. van Wijngaarden van Oude-
Weterlng.
KATWIJK AAN ZEE.
Geref. Gem. (Remisestraat): Zondag
voorm. 10 en nam. 6 uur en le Kd. voorm.
10 en nam 6 uur, leesdlenst.
LISSE.
Ned. Herv. Kerk: Zondagvoorm. 10 uur,
ds. Streeder van Leiderdorp: nam. 5 uur,
ds. Schoneveld van Alphen (Jeugddienst);
le Kd. voorm. 10 en nam. 5 uur en 2e Kd.
Geref. Kerk (Hobaho): Zondagvoorm,
voorm. 10 uur, ds. Tichelaar.
10 en nam 5 uur en le Kd, vcorm. 10 en
nam 5 uur en 2e Kd. voorm. 10 uur, ds.
Ponsteln.
Geref. Gem.: Zondagvoorm. half tien en
nam. 4 uur en le Kd. voorm. half tien en
nam 4 uur leesdienst; 2e Kd. voorm. half
tien, de heer Stulvenborg van Rotterdam.
Ned. Prot B nd: 2e Kd. voorm 10.15 uur.
dr. Tjalsma van Lelden.
NIEUWVEEN.
Ned. Herv Kerk: le Kd. voorm. 10 uur,
ds. Brink; 2e Kd. nam. 7 uur. Kerstfeest
Geref. Kerk: Zondagvoorm. 10 uur. ds.
Wamlnk van Ter Aar; nam. half zeven
en le Kd voorm. 10 uur en 2e Kd. voorm
10 uur ds. Speelman.
Evangelisatie: Zondagvoorm. half tien
en nam half zeven en le Kd. voorm. half
tien en 2e Kd. voorm. half tien. de heer
van 8cherpenzeel.
NOORDEN.
Ned. Herv. Kerk: Zondagvoorm. half tien
ds. Broeijer van Woerden; nam. half twee
de heer Bouwhuis van Lunteren, le Kd.
voorm. half tien dezelfde; nam. half twee,
ds. Krulshoop van B.degraven; 2e Kd. v.m.
half tien, de heer Bouwhuis,
Geref. Kerk: Zondagvoorm. half tien
(H A.), ds. W. Hofman van Waarder: nam.
half zeven, leesdlenst (Dankz le Kd.
voorm. half tien en nam. half zeven, lees
dlenst.
NOORDW1JK AAN ZEE.
Geref. Kerk In H.V.: Zondagnam. 313
uur en le Kd. nam. 3 15 uur, de heer Kroon
RUNSBURG.
Ned. Herv. Kerk: Zondagvoorm. half tien,
ds. Kalkman van Katwijk aan Zee; naiu.
5 uur, ds. de Wit van Leiden; le Kd. voorm.
half tien, ds Peter; nam. 5 uur. ds. J. J.
Kloots van Maassluis; 2e Kd. voorm. 10
uur. ds. Rutgers van Katwijk aan Zee.
Kerkzaal: Zondagv.orm. half tien, ds.
Peter; nam. 5 uur, ds. A. Luteljn van
Vlaardlngen: le Kd. voorm. half tien, ds.
G. Schoneveld van Alphen; nam. 5 uur,
ds. Peter.
Gerei. Kerk (Rapenburg): Zondagvoorm,
half tien, ds. Troost; nam. 6 uur, ds.
Broekstra, le Kd. voorm. half tien, ds.
Br-ekslra; nam. 6 uur, ds. Troost; 2e Kd.
voorm. 10 uur, ds. Broekstra.
Gerei. Kerk iVoorhouterweg)Zondag
voorm. half tien, ds. Meijerlng van Kat
wijk aan den Rijn; nam. 6 uur, ds. Troost;
le Kd. voorm. half tien, ds. Tr.ost; nam.
6 uur, ds. Erlnga van Oegstgeest.
Chr. Geref. Kerk: Zondagvoom. half tien
en nam 5 uur, dr. dë Jong; le Kd. voorm.
10 en nam. 5 uur, ds. G, W. van Rhee van
Den Haag; 2e Kd. voorm. 10 uur, ds. de
Jong.
SASSENHE1M.
Ned. Prot. Bond: le Kd. voorm. half elf,
ds. D. Drijver van Haarlem.
Chr Geref. Gem Ztndagvoorm. 10 en
nam. 5 uur, ds. H. Jansen van Den Haag;
le Kd. voorm. 10 en nam. 5 uur, leesdlenst.
TER AAR.
Ned Herv Kerk: Zondagvoorm. half tien
d. H.eufft van Velsen; le Kd. geen opgave; I
2e Kd. voorm. half tien, ds. Hoeufft van
Velsen; nam. 2 uur, Kerstfeest.
Geref. Kerk; Zondagvoorm. half tien, ds.
Speelman van Nleuwveen; nam. half zeven,
leesdlenst; le Kd, voorm. half tien en
Warnlnk; 2e Kd. voorm. half tien, ds.
Wamlnk.
VOORSCHOTEN.
Ned. Herv. Kerk: Zondagvoorm. 10 en
nam. b uur (Jeugddienst) en le Kd. vtorm.
10 uur, ds. Fortgens; nam. 5 uur, Kerst
feest: 2e Kd. voorm. 10 uur, ds. A. Hoekert 1
van Voorburg.
Geref. Kerk: Zondagvoorm. 10 en nam
5 uur, ds, H. Thomas van Lelden; le Kd.
voorm. 10 en nam. 5 uur, ds. Houtzagers.
Ver. van Vrljz. Hervormden (Gymn.zaal
Raadhuis)Zondagvoorm. half tien, ds.
Dlkboom van Amersfoort.
ZEVENHOVEN.
Ned. Herv. Kerk: Zondagnam. half twee,
ds. A. J van Wijngaarden van Nieuwkoop;
le Kd. voorm. half tien ds. Hoeufft van
Velsen van Ter Aar; 2e Kd. voorm. half
tien, de heer C. Mliller van B.degraven.
Geref. Kerk: Zondagvoorm. half tien en
nam. half zeven en le Kd. voorm. half tien
en 2e Kd. voorm half tien, leesdlenst.
Chr. Geref. Kerk (Polder): Zondagvoc~a.
half tien en nam. half zeven en le "d.
voorm. halt tien en nam. half zeven en
2e Kd. voorm. half tien, leesdlenst.
ZWAMMERDAM.
Ned Herv. Kerk: Zcdagvoorm. half tien,
ds. van Woerden; nam. half zeven, dr.
Jacobs van Boskoop; le Kd. voorm. half
tien en 2e Kd. voorm. half tien, ds. van
Woerden.
Geref. Kerk: Zsndagvoorm. half tien en
nam. half zeven en le Kd. voorm. half
tien en 2e Kd. voorm. half tien. ds. Zwaan.
Rem. Geref Gem.: Zondagnam. 7 uur
(wijding) en le Kd. voorm. 9.45 uur, mej.
ds. Günther: 2e Kd. nam. 7 uur, Kerstfeest
ONGEWONE VERDEDIGING.
In vrijwel de groote meerderheid van de
gevallen zullen de tegenspelers hun ver
dediging volgens min of meer stereotiepe
HJnen trachten te voeren. In een enkel ge
val zal een tegenspeler zich kunnen on
derschelden door af te wUken van het nor
male en juist hierdoor een down gaan van
de spelers kunnen bewerken Een mooi ge
val hiervan wordt in het volgende spel
gedemonstreerd.
Noord
Sch
Ha. Aas-Heer-Boer-10-9
Ru Heer-9-7-5-2-
Kl. Boer-7-5-
West Oost
Sch. Vrouw-8- Sch A-H-10-6-5-4-3-2
Ha. Vrouw-7-6- Ha. 6-4-2-
Ru. Vr.-B-10-8-6-4-3 Ru
KI. 3 KI Aas-Heer-
Zuid
Sch. Boer-9-7-
Ha. 8 3-
Ru. Aas-
Kl. Vr-10-9-8-0-4-2-
Zuid had gegeven en het bieden verliep:
Pas- Pas- 1 Ha. 4 Sch.
pas pas pas.
Oost kan praktisch rekenen op 9 slagen
in zijn spel en behoeft dus slechts 1 slag
in West te vinden om zUn contract te kun
nen behalen. Waar het eindbod toch in
Schoppen zal moeten geschieden ls het
beter direct 4 te bieden uit vrees dat het
bieden anders wellicht zou stoppen.
Zuid stond voor de keuze met welke
kaart hij moest uitkomen en hoewel de
Ruiten Aas verleidelijk leek. besloot hij
toch met Harten 8 uit te komen. Toen de
Blinde open kwam leek het contract veilig
en Oost voelde zich zeer gerust. Noord
maakte de eerste 3 slagen en Zuid moest
op den derden slag ecarteeren. Oogen-
schijnlijk leek het onverschillig welke
kaart hij afgooide aangezien Ruiten Aas
vermoedelijk wel gemaakt zou worden Ge
zien de lange Ruiten ln den Blinde en het
pre-emptive 4 Schoppen bod van Oost.
zag Zuid ln dat er een mogelijkheid be
stond dat Oost wellicht renonce Ruiten
had. Ond-er Harten Heer werd daarom Rui
ten Aas weggegooid aangezien Zuid terecht
redeneerde dat hU daardoor verzekerd was
van een Rultennaspelen van Noord en
even goed deze slag met een waardelooze
troef kon nemen als met de Aas. Boven
dien was hij er dan tegen gewapend dat
Oost wellicht Ruiten renonce zou hebben
aangezien hij dan in elk geval, wat Oost
ook 6peelde, een hoefslag moest maken.
Uit het spel blijkt dat dit de eenlge me
thode was waarmede het contract van 4
schoppen down gekregen kan worden.
A. J. VERSTEEG.
NED. HERV. KERK.
Beroepen: te Brlelle C. G. H. Blok te
Westmaas.
GEREF. KERKEN.
Beroepen: te Krabbendljke J. Groen,
cand. re Rotterdam,
GEDWONGEN AANVAARDING VAN
BETREKKING.
Wachtgcldersbelangen.
Het lid der Tweede Kamer de heer
Surmg heeft den minister van onderwijs,
kunsten en wetenschappen de volgende
vragen gesteld:
1. Is het Juist, dat een onderwijzer
wachtgelder. die zUn geheelen diensttijd
van 35 Jaar bij het bijzonder onderwijs
had doorgebracht, gedreigd ls met toe
passing van het zesde lid van artikel 51
der L.O.-wet 1920 (geheel of gedeeltelijk
vervallen van het wachtgeld), Indien d:or
hem een hem aangeboden tijdelijke be
trekking bij het openbaar lager onderwys
te Wassenaar niet werd aanvaard?
2. Zoo Ja ls het den minister bekend,
dat by de behandeling van het wetsont
werp tot wyzlging der L.O.-wet 1920 ln
de vergadering der Tweede Kamer van
18 December 1922. ln antwoord op de
vraag, of uit het zesde Ud van artikel 51
der Wet wel duldeiyk genoeg biykt. „dat
een persoon, die bij het byzonder onder
wys dient of gediend heeft, niet als
wachtgelder kan gedwongen worden om
het openbaar onderwys te dienen en om
gekeerd" door den toenmallgen minister
van Onderwys ls verklaard:
,Jk heb by belde uitdrukkingen: „per-
sooniykheld" en „omstandigheden", en by
de eerste nog meer dan bij de laatste, wel
degelijk aan dat geval gedacht en Ik ver
klaar dan ook pertinent als myn opvat
ting, dat li, casu lemana daarlrt niet
gedwongen kan worden en dus zyn wacht
geld in dat geval niet verliest"
3 ls de minister bereid, aan artikel 51.
zesde lid, der LO.-wet 1920 een zoodanige
toepassing te geven als blijkens het aan
gehaalde In Vraag TI bij de totstand
koming van deze wetsbepaling ultdruk-
keiyk aan de Kamer l£ toegezegd?
Het Is by de Fransche wereldiyke open
bare gebouwen en kasteelen allereerst het
grondplan, dat een princlpleele wyzlging
ondergaat. Het laai-Mlddeleeuwsche en
16ie eeuwsche grondplan was als volgt.
Er was een ruim binnenplein, aan alle
de vier zyden door een vleugel afgeslo
ten. Het karakter van bet hoofdgebouw
was weinig verschillend van dat der zy-
vleugels; slechts de vierde vleugel, d.e
dienst deed als ingangsvleugel was lager
gedacht. Op de vier hoeken waren torens
geplaatst. In de verschillende vleugeU
lagen de vertrekken achter elkaar, zonder
dat een organische gedachte de schikking
beheerschte. Het was een lang gerekt Go-
thlsch grondplan ln het vierkant.
Het type dat onder Lodewyk XIII en
Richelieu ontstaat ls als volgt:
De middenparty, het hoofdgebouw domi
neert nu ook werkeiyk als zoodanig. De
beide, lagere zyvleugels zyn er aan onder
geschikt gemaakt. De Ingangsvleugel ver-
dwynt, hoogstens om plaats te maken voor
een muur met poort. Het hoofdgebouw,
dat nu het voorplein beheerscht. bezit ge-
wooniyk een centrale hal met de trappen
naar de bovengelcgen verdiepingen. Om
deze traphal zyn de ruimten rhythmlsch
en in zeker organisch verband gegroe
peerd, doch zoo. dat het geheel klaar en
overzlchte'.yk is. Het hoofdgebouw ..corns
de logis" genoemd, de vleugels, het voor
plein „cour d'honneur". de omliggende
tuinen alles was met het gebouw als één
compositie begrepen.
Toch krijgen we hier niet als by de
„Ha'osburgsche" barok een ru'.mtefantasle,
waar'oy de deelen ln 't geheel opgaan, doch
een koel-klare ordening, een scherp Intel
lectualistisch ruimtebegrip, dat eigenlijk
veel meer klasslclstlsch dan barok is te
noemen.
Het ls het laatstgenoemde gebouwenlype, j
dat hier na 1630. we mogen wel zeggen, uit
Frankryk wordt ingevoerd, maar dan „nae
's lands gelegenheyt verduytscht".
We zullen kort even aangeven, op welke
wUze dat plaats vond.
De elgeniyke Hollandsche Renaissance,
die ln de Ourgeriyke bouwkunst meer ge
veldecoratie was, kan men beschouwen als
een vernieuwing der laat-Gothiek; een on
derwerp, dat we aan verschillende oude
gebouwen te Lelden alreeds hebben be
sproken. Het laaggerekte grondplan, bet
hooge zadeldak met de afsluitende trao-
of tintgevel verlevendigd met banden en
blokken, het steeds zich handhavend ver-
tlcallsme. dat alles kunnen we beschou
wen als laatste vernieuwing der Gothiek,
terwyi renalssancemotleven ln het orna
ment werden verwerkt.
Deze styi werd toegepast ln de oude ste
den van Holland: Amsterdam, Haarlem,
Lelden. Delft. Rotterdam Dordrecht en
andere. En het veelvuldlest en schoonst
kwam die tot uiting ln Amsterdam dat
zich vooral na 1600 ontwikkelde tot le
machtigste handelstad der republiek. We
weten dat Hendrik de Kevzer hier ln het
eerste kwart der eeuw de bouwkunst be
heerschte.
In waarheid waren de Amsterdamsche
Regenten de bestuurderen des lands en zll
beheerschten ook de bulten'and'che doII-
tlek. een scheroe handelspolitiek.
Doch naast deze burzerkonlnzen kwam
een andere macht on veroe-'oon'tlkt door
de Prinsen van Orante. Maurlts meer
krijgsman dan diplomaat, had de bulten-
landsche politiek voor een groot deel nog
aan de regenten overgelaten.
Doch toen Frederik Hendrik Stadhouder
werd, veranderde dit. HU had voor de
krUgsmanskunst bU zUn broer ter schoic
gegaan doch hij was zooals we weten d«
zoon van Louise de Colllgny de hoogbe
gaafde Francalse. Aan haar opvoeding U
het te danken, dat baar nobele en door
schitterend e geestesgaven uitblinkende
zoon het type werd van den veelzUdlg ont
wikkelenden renalssancevorst. sooals men
elders ln Europa reeds vroezer meerderen
had gezien WH clteeren het onstel over
Frederik Hendrik van wUIen prof. BlokS
„ZUn. aan Fransche elegantie herinne
rende persoonlUkheld, zUn sterk Fransch
gatlnte omgangsvormen zUn later naar
Fransch voorbeeld Ingericht hof. zUn na
volging van Fransche vorstelUke gewoon
ten ja zUn ontegenzeggelijk ob Frankrijk
gerichte bultenlandsche politiek van late-
ren tijd zyn voor een groot deel toe te
schrijven aan den Franschen geest zUner
hoog door hem vereerde moeder."
Toen Frederik Hendrik gedurende vUf
Jaren het bewind bad gevoerd, was bU die
volgens de Unie van Utrecht niet meer
was dan de eerste dienaar der Republiek,
ln werkelijkheid haar beheerscher. ZUn
persoonlijke elgenschaooen, eenvoud en
bemlnnelUkheld. de wijsheid waarmee hij
olie wist te vleten op de golven van de
hevige godsdiensttwisten zUn krijgskun
dig doorzicht Inneming van Den Bosch
in 1829 zUn bultenlandsch beleid dat
alles verzekerde hem nonularltelt en ge
zag. HIJ was een koning zonder diens titel.
HH wist met Engeland oo goeden voet te
blijven en sloot ln 1635 het Aanvallend en
Verdedigend verbond met Frankryk Zoo
werden de banden met Frankrlik door zUn
politiek die grootendeels strookte met die
van Richelieu steeds nauwer toegehaald.
Bovendien had Frederik Hendrik terwUJ
hij zelf een kunstzinnig man was. het ge
luk als particulier secretaris en raadsman
in vele zaken ConstantHn Huygens aan
zich te verbinden man van groote geleerd
heid en kunstzin, dichter en volmaakt ho-
vel'ng.
Even sterk als de Prins had Huygens een
natuuriyke bUna aangeboren liefde voor
Frankryk en voor alles wat Franseh was.
Zoo werkten alle omstandigheden samen
om zich cultureel geheel oo Frankrijk te
richten Verschillende Fransche kunste
naars kwamen naar het PrlnselUk Hof.
Zoo vinden we hter sinds 1633 den archi
tect Slmon de la Vallée. geboortig uit een
Fransche hofarchltectenfamllle. Met hem
komt André MoMet, tuinarchitect wlene
vader een dergelUke betrekking bekleedde
bU den Franschen koning. De la Val!é«
trad weldra in vasten dienst bij den Prins
voor de verbouwing van de vorstelUke lust-
verblUven ..HonselaarsdHk" b" NaaldwUk
en Nleufcurg" bU Rljswllk.
We merken op dat belde kasteelen wer
den gebouwd naar het nieuwe Fransch*
grondplan, zooals we dat in 't begin van
dit ODstel aangaven. En verder brengen we
In herinnering, dat De la Vallée ln 1633
opdracht gaf aan Arend van 's-Graven-
zande om een bouten mode! te maken voof
de marmeren trappen tn de groote hal.
welke trap haar licht zou ontvangen door
een centrale koepel.
Terzelfder tUd ln 1634 bouwde Jacob van
Camnen voor Huygens diens statig palel»
aan het Plein te 's-Gravenhage dat be
laas ln 1876 werd gesloopt en waarvan
onze Leidsche Lakenhal. bU alle verschil
van bestemming en dus van Indeeling. HJ
alle verschil ook van deco-atie. een cooie
zou kunnen zyn. Ik herinner er verder
aan. dat Jacob van Camnen, toen hU ln
1640 het Oude Hof aan het Noordelnde het
tegenwoordige koninklijk Dalels. te verbou
wen kreeg, dit eveneens het grondplan der
Fransche kastee'en gaf: een hoofdgebouw
met centrale traphal. en twee zijvleugels,
waaronder een ascadencalerlj Ook het
stadhouderiyk Daleis aan het Binnenhof
werd ln dien geest verbouwd.
Het Maurltshu's eveneens ln 1633 ge
bouwd. moze de belde lage ztjvleuce's mis
sen, karakteristiek ls hier toch wel weer,
wa» de blnnenordonnantle betreft, de cen
tral traohal. die we er allen kennen
Zoo zien we dat uit de twee groote ba-
rokst-oomlngen in Epropa de Fransche
h!er binnenvalt.
Men noemt de bouwwerken. In Frankrijk
verrezen gedurende de 17de en 18de eeuw
steeds naar de rezeerende vorsten, met
w'er a-tlst'.eke- smaak de opvattingen zloh
wijzigden.
Men zou genoemde bouwwerken ln Den
Haag en weldra ook daarbuiten. zO het oo
k'e'ne- schaal u'tzevoerd. m-t eenlg recht
den Frederik Hendrik stlil lrnnnen noe
men De bouwkunst verwisselde haar de-
m—at'sch karakter voor een hofkarakter.
Na d»ze ln'e!d»nde e-stel'en dunkt mij
d° La'-a-ibai" e-n'var'ns vaa»t0'-m,norrd,
ep tege'"k met haa- v-rrab'l'end- andere
Ka-ok- Of W'l mep Ir'aer'e'et.'rabe geVouwell
h'a- van ge-!neor omvang veraezen.
We kinnen thans overgaan tot ons eigen
lijk on der wem.
GEBOREN.
Geertrui, d. van J. Rosdorff en M. Ham
teveit Helena Wllhe'mina, d. van M.
H. Luliten en W. de Vlieg Johanna
Hendrika Theodora, d. van C. P. v. Dieet
en A. C. M. Turk Pleun, d. van P. den
Hollander en M. Willemstein Thomas
Hendrik Cornells, z. van Th. S. W. Plant-
feber en M. Valkhof Elisabeth Dirkjet
d. van I. Bourgeois en E. D. Meijer
Cornells Hendrik, z. van J. L. O. Men»
en E. Jansen Johannes, z. van U
Lacourt en A. Kukler.
ONDERTROUWD.
C. den Os, j.m. 26 jaarr en K. dö
Haas. j.d. 27 jaar - J. v. d. Muiden, j m.
23 jaar en J. M. v. d. Huijzen, j.d. 22 jaar.
OVERLEDEN.
A. Luk, d. 6 jaar M. A. Wljtenburg.
wedr. 78 jaar. b
