LEIDSCH DAGBLAD - Derde Blad
Vrijdag 1 DecemU
HISTORISCHE FIGUREN.
Steunt met Uw gaven
het Leidsch Crisis-Comité
NIEUWS UIT BELGIE.
BOUWKUNSTIG SCHOON.
HET ADELAARSJONG.
„Het adelaarsjong 1"
Bij Uien naam, 01 liever by deze tot een
naam geworden symbollseering, denkt men
natuurlijk aan Kos.and's drama, aan
l'Alglon. en aan Sara Bernhardt, die er de
titelrol van speelde, en aan den grooten
man met het kleme steekje, die een tijd
lang een wereldbeheerscher was en, op
het onherbergzame eiland, waar hij ster
ven zou, met verterend verlangen dacht
aan zijn kind, zijn zoon, zijn stamhouder,
die nooit den Franschen troon zou bestij
gen. Over den „adelaar" heb lk gezegd,
wat mijne aanteekenlngen mij toelieten In
zeer saamgedrongen vorm mede te deelen.
Over het .adelaarsjong", de historische
erfenis van Napoleon 1, zou lk nog gaarne
eenlge artikelen willen schrijven. Eerst
met hem ls het leven van den grooten
keizer i^lnltlef ten einde. ZIJ, die de „his
torische ilguren" gevolgd hebben, weten
hoe de gedachte aan den zoon den vader
tot aan zijn dood steeds vervulde. De vele
bladzijden van testament en codicil met
de herhaalde beschikking: „lk vermaak
aan mijn zoonhem ter hand te stel
len, wanneer hij zestien Jaar oud zal
zijngetuigen er van.
De „koning van Rome", de lang be
geerde zoon was in 1811 geboren. „D'un ills
Dleu le rendait père", „God had hem een
zoon gegeven", vertelt onder het stroodak
van elke Fransche hut, langen tijd nog, elk
Fransch grootmoedertje aan haar klein
kinderen; haar oud, rimpelig gezicht heeft
een glans van blijdschap bij die verre,
verre herinnering. Welk een dag, die ééne,
die groote, die onvergetelijke, toen HIJ naar
de Notre-Dame toog, toen alle harten
blijde waren, omdat Zijn groote wensch
vervuld was. Maarer was een oude
sage; weinigen kenden haar; zij luidde,
dat na den val van Tarquinius Superbus
de priesters te Rome den vloek hadden
uitgesproken over de koninklijke waardig
heid en den toorn der Goden hadden afge
smeekt over al wie het durfde wagen, den
titel „koning van Rome" te voeren. Die
sage deed de ronde. Er waren er, die bij
de enthousiaste toejuichingen van Napo
leon's besluit om zijn zoon „koning van
Rome" te noemen zich harer herinnerden
en het voorhoofd fronsten. Welk lot zou
dit kind met den noodlottigen titel
wachten?
De vader viel en daarmede wijzigde zich
de toekomst van den Zoon. Zijn moeder,
Marie Louise, stamde uit het Habsburg-
sche Huis en keerde na Napoleon's onder
gang naar Weenen terug met haar kind.
Parma Piacenza en Guastalla vielen haar
ten deel. ZIJ heeft een minnaar en trouwt
met hem onmiddellijk na Napoleon's dood:
graaf Nelpperg. Met den gevangene op St.-
Helena had zl] terstond afgedaan, zoodra
de grootheid van den keizer, zijn groot
heid naar de wereld, was inééngestort. En
daarmede begint het treurspel van „het
adelaarsjong". Edmond Rostand, die met
de macht en het prestige van een vlotte
pen, welke een den volke geliefd onder
werp behandelt, de bijna algemeene on
bekendheid met „het adelaarsjong"
veranderd heeft in een wereld-be
kendheid. Edmond Rostand heeft
bij het publlceeren van het drama, dat
natuurlijk politieke hartstochten kon doen
opbruisen, als étiquette daarop geplakt de
volgende woorden:
Ce n'est pas une cause
Que J'attaque ou que je défends.
Et ceel n'est pas autre chose.
Que l'histoire d'un pauvre enfant (1)
Den 17en Februari 1810 had Napoleon
een Senaatsbesluit laten uitvaardigen,
waarbij Rome aan het Fransche keizer
rijk werd verbonden. In dat besluit stond
tevens de bepaling, dat de oudste zoon
van den keizer den titel „Koning van
Rome" zou voeren. Op dien datum was
echter de keizer niet meer gehuwd. Den
lOcn December van het vorig jaar had hu
zich van Joséphine de Beaunarnais laten
scheiden en de geestelijkheid had den 9en
Januari 1810 het huwelijk geannuleerd.
Doch de keizer, die erfgenamen, manne
lijke erfgenamen, wilde heben, was bezig
te onderhandelen over een echtelijke ver
bintenis met een dochter van den keizer
van Oostenrijk Frans 1L Dat gelukt hem.
De vijand van weleer geeft hem zijn kind
en Metternlch, waarschijnlijk nog grootei
vijand dan keizer Frans, keurt het goed.
In de eerste dagen van April wordt het
huwelijk gesloten. In 1811, den 20en Maart
geeft Marie Louise hem een zoon, den be
stendiger zijner dynastie, naar hij hoopt.
„D'un fils Dleu le rendait pete!" „De ko
ning van Rome" ls geboren.
Maar 1811 ls niet ver van 1813, Leipzig,
en van 1815, Waterloo.
Na den val van Napoleon wordt „de ko
ning van Rome" herschapen in „den her
tog van Reichstadt", opgevoed aan het hof
van zijn grootvader van moederskant, den
keizer van Oostenrijk. In 1817 hij is dan
zes jaar oud ontving hij dezen titel,
ontleend aan de heerlijkheid Reichstadt in
Bohemsn. Tot In dezen titel is de wensen
van den Oostenrijkschen minister Met-
ternich te bespeuren, dat het kind niets
gemeen zal hebben met Napoleon en diens
roemrijke overwinningen. Zelfs zijn eerste
naam „Napoleon" wordt niet meer ge
noemd: hij heet voorton Frans Jozef
Karei.
Hij sterft op een en twintig-jarigen
leeitijd, den 22en Juli 1332. Zijn vroege
dood heeit veel stof tot bespreking gele
verd. Het ls de Oostenrijksche diplomatie,
die hem gedood heeft, zeide men. Wat
Slnt-Helena voor den vader was. was
Weenen voor den zoon zoo werd be
weerd. Hij was 't slachtoffer van Metter-
nich, preciseeren anderen. De Fransche
geschiedschrijver Frédéris Masson stelt den
hertog van Reichstadt voor als lichame
lijk en geestelijk minderwaaidig. Een
hardvochtige opvoeding zou hem hebben
geknapt. Langen tijd heeft men dit hier
en daar geloofd. Een onbescheiden
Franschman. Barthélemy, die met den
naam en het lot van „het adelaarsjong
de beroemdheid wilde verwerven had Im
mers in pompeuze verzen nadat hij hem
te Weenen in het halfduister van een
schouwburgloge gezien had en mis
schien had hij hem wel heelemaal niet
gezien! uitgezucht:
A la cour de Pyrrhys j'al vu
le flls d'Hector!
Quel germe destructeur, sous
l'ecorce agissant,
A si tót défloré ce fruit adolescent? (2i
Dus, de zoon van Napoleon kwijnde,
maar welke vernielende, verwoestende
kracht was hierbij aan het werk? De vraag
het alle vermoedens, ook de meest booze,
toe.
In 1902 werd door Eduard von Wert-
heimer de zaak van „het Adelaarsjong"
nauwgezet onderzocht en voor het publ.ek
uiteengezet, doch de legende stierf niet.
Rostand In zijn drama hield die in eere
en deed veel meer dan welk historisch boek
ooit kon doen om een beeld te scheppen
van den jongen kelzerszoon. een treffend
beeld, zeker, maar een valsch beeld, waar
aan vooringenomenheid en fantasie pad
den gearbeid. De dichter mocht dan al
verklaren dat hij ln l'Alglon geen partij
quaestie bestreed of verdedigde, hij was
Franschman. voelde als Franschman en
als zoodanig was het hem. die dichter,
man van scheppende fantasie, en niet
historicus, niet navorschend en wikkend
en wegend archivaris was, onmogelijk om
onpartijdig te zijn. HIJ kon niet anders
dan de tegenstelling zien en uitspieken:
bet kmu van Napoleon eenerzijds, hot Oos
tenrijk,chi hof anderzijds.
Maar de geschledvorschers rusten niet.
Een jaar of zeven geleden heeft Jean de
Bourgoing in zijn werk, ontleend aan de
geschriften van den hertog van Reich
stadt, een poging gedaan om de histori
sche waarheid te benaderen. i3.)
HIJ, Bourgoing, wil zich even ver houden
van Fransch-Chauvinistische tendenzsn
als van de overleveringen van Metternich.
Het werk is te Berlijn uitgekomen in het
Verlag für Kulturpolltik. Hij komt tot de
slotsom, dat de hertog van Reichstadt ln
zijn tweede vaderland niet anders werd
behandeld dan de prinsen uit het Huis
Habsburg en dat hij „nimmer verhinderd
is geworden in de vereering, die hij voor
zijn vader gevoelde, van wien l-'j den le
vensloop kende uit zoo mogelqi. alle des
tijds bereikbare bronnen." Volgens Jean de
Bourgoing kan er van een „tweede" vader
land voor het kind eigenlijk geen sprake
zijn. Oostenrijk was het vaderland zijner
moeder. De kleine prins voelt zich
Franschman; hij spreekt het Fransch ge
makkelijk, het Duitsch moeilijk en schrijft
deze laatste taal met fouten, hoewel hij
waarschijnlijk ook het Fransch gramma
ticaal niet volkomen meester was, even
min als zijn groote vader. Aanvankelijk
wordt hij Fransch opgevoed.
Dat Marie Louise getracht zou hebben
zijn hart van Frankrijk af te trekken en
hem liefde voor Oostenrijk in te boezemen,
lijkt niet waarschijnlijk. Zij was te weinig
moeder om zich voor haar kind in te span
nen; zij was er de persoon niet naar om
Invloed te oefenen of zelfs ook maar daar
naar te trachten; daarvoor was zij te
wuft, te luchthartig, te lichtzinnig; der
gelijke vrouwen trekken geen consequente
lijn van ernstige opvoeding. En „het ade
laarsjong", opgroeiend en scherper ziend,
begon het beeld van de moeder anders te
beschouwen dan in gijn kindeijaren. De
ontdekking, dat de raadsman zijner moe
der haar minnaar was geweest en dat zij,
onmiddellijk na zijns vaders dood. dien
minnaar gehuwd had, trof hem pijnlijk.
Dat moet medegewerkt hebben om zijn po
sitie moeilijker te maken en waarschijn
lijk om hem te verdiepen in zijn bewon
dering voor zijn vader. Hij. de zoon van
den grooten keizer, werd, evenals de ge
vangene op Slnt-Helena betrokken in de
gedachten van vele politici. Zij, vader en
zoon. werden objecten, waarmede de staat
kunde en de kabinetten zich bezig hielden,
en daardoor voorwerpen van argwaan en
voortdurende controle. Toen Napoleon den
5en Mei 1821 gestorven was, werd de zoon
eerst recht gevaarlijk. Vandaar verscherpte
controle en dus nieuwe botsingen tusschen
dezen laatsten en zijn omgeving. De jonge
„hertog" heeft het ongeluk door zijn per
soonlijke aantrekkelijkheid ieder voor
zich ln te nemen. Dat schept een gevaar
voor „de mogendheden." Metternlch, de
eeuwige speler op het politieke schaak
bord van Europa, acht dat zeer bedenke
lijk. Hij, die de onderhandelaar is geweest
bij de huwelijksplannen van Napoleon en
daarin een voordeel zag voor Oostenrijk,
Is Napoleon's verbitterde vijand geworden,
toen de kansen keerden. Nu is hij de vij
and van den zoon; hij haat hem. Die
zoon is een sta in den weg, een bedreiging
voor de toekomst. Hij begreep, berekend
diplomaat als hij was, dat het later heel
moeilijk zou zijn. hem buiten hst netwerk
der politiek te houden. Zijn naam alleen,
al werd hij dan ook niet genoemd, lag op
aller lippen. „Het lrind van Napoleon" was
hij voor ieder, te Weenen, ln Oostenrijk,
in Frankrijk, in Europa. Die benaming was
een program. Hij kon tot een wachtwoord
worden. Dat werd tegen hem uitgespeeld.
Dat gaf de lijn aan. waarnaar de opvoe
ding van den keizerlijken prins zich zou
richten. Zoo leed „het adelaarsjong" onder
de schaduw, die forsche wieken van den
„adelaar" over de politiek van Europa
wierpen. En zoo werd de zoon van Napo
leon en Marie Louise zoo werd „de koning
van Rome" gedurende zijn leven, dat zoo
kort zou zijn, ln zekeren zin een marte
laar van de hooge politiek der groot
machten, die in hem den vader bleven
vreezen.
A. J. BOTHENIUS BROUWER.
(1) Dit ls geen partUquaestlc die lk be
strijd of verdedig. Dit ls niet anders dan de
geschiedenis van een arm kind
(2) Aan het hof van Pyrrhus heb lk den
zoon van Hector gezien! Welke vernietigende
klem, onder de schors voortwoekerend, heeft
zóó snel deze ontluikende vrucht van haar
bloesem beroofd?
(3) In den allerlaatsten tijd, aan het eind
van het vorg Jaar. heeft een Nederlander, de
W. A. H. C. Boellaard, bij W P v. Stocsum en
Zoon te 's-Gravenhage een werkje gepubliceerd
over Napoleon II <1811—1832). Het ls bet re
sultaat van nasporing en vergelljklrg van de
belangrijkste literatuur, die er over „het ade
laarsjong" ls verschenen In zijn bondige sa
menvatting geeft het een duidelijk en volkomen
beeld van den ongelukklgen zoon vnn Napoleon
en Marie Louise Ik kom op dit aangename
boekje nader terug.
(Van onzen correspondent.)
De ontbinding bij de Vlaamsche
nationalisten Van democratie
naar fascistische opvattingen
Het gebrek aan een sociaal-econo
misch programma Het ontslag
van den Antwerpschen leider
Herman Vos.
BRUSSEL, November.
De ontbinding van de Vlaasch-nationa-
listische organisaties ln België is bijna
voltrokken en het is de vraag wat er van
de Vlaamsch-nationallstische vertegen
woordiging ln de Kamer bij een volgende
verkiezing nog over blijven zal. Wie zich
wat gelegen laat liggen aan de belangen
van de Nederlandsche taal en van de Ne-
derlandsche beschaving ln België, zal wel
eenlgszins angstig de vraag stellen wat er
hiermee nu ln België gebeuren zal. De
Vlaamsche nationalisten werden immers
tot dusver ln een zekere mate beschouwd
als de eenigen.' die op de betrouwbaarste
wijze deze belangen verdedigden. Laten wij
maar al dadelijk getuigen, dat deze be
langen nu niet minder goed zullen worden
behartigd dan voorhen.
De partij van de Vlaamsche nationalis
ten werd onder den drang van de omstan
digheden geboren. Al is het oogenblik on
getwijfeld nog niet aangebroken, waarop
de geschiedenis van het Vlaamsche natio
nalisme moet worden geschreven als een
tot het verleden behoorende beweging en
al meenen wij. dat. onder een of anderen
vorm dit nationalisme zich zal blijven
doen gelden, toch kan worden betoogd, dat
de na-oorlogsche toestanden de vorming
van deze partij hebben gerechtvaardigd
en dat haar radicalisme en extremistische
actie er veel toe hebben bijgedragen om
de gematigde oplossingen er door te krij
gen. De partij heeft als een boeman ge
werkt. Waaraan zij ten onder gaat is
het gebrek aan een positief programma,
zoowel wat de politieke als wat de sociaal-
economische problemen betreft.
Het standpunt van godsvrede, politieke
neutraliteit, met het Vlaamsche vraag
stuk als hoofdbekommernis, moest in een
land als België, waar de tegenstellingen
van de traditioneele partijen zoo scherp
zijn, spoedig worden opgegeven en het
heeft slechts enkele jaren geduurd, dat de
partij op deze basis bleef gebouwd. In
West-Vlaanderen, Limburg, sommige Oost-
Vlaamsche en Antwerpsche arrondisse
menten werd de neutraliteit door een ka
tholieke basis vervangen. Toch bleef er
een algemeene eenheid. Het heeft ln-
tusschen Jaren geduurd alvorens men van
Vlaamseh-natlonalistische zijde kwam met
een practisch voorstel voor oplossing van
het Vlaamsche vraagstuk ln België, n.L
door het voorstel van een federaal statuut,
dat door den Antwerpschen leider, Herman
Vos, bij de Kamer werd ingediend. Dit
voorstel was door alle Vlaamseh-natlona
listische Kamerleden onderteekend, doch
Iedereen weet hoe deze eensgezindheid
slechts schijn was. Bovendien wees dit
voorstel duidelijk aan welke zwakke pun
ten in het federalisme voor de Vlamingen
te vinden zijn. De organisatie van een
Vlaamsch staatje in België scheen al min
der verlokkelijk. Het federaal statuut van
den heer Vos verdween in de vergetelheid,
Intusschen werd de staats-universiteit te
Gent vernederlandsch, werden de bestuur
lijke taalwet en de legerwet aangenomen,
waardoor punten verwezenlijkt werden
waarvoor heele generaties hebben gestre
den ln Vlaanderen. Alhoewel deze wetten
zekere leemten vertoonen, bevatten zij
toch de middelen voor de Vlamingen om
zich volledig te doen gelden. Dit moest
den wind uit de Vlaamsch nationalistische
zeilen nemen en om hierin te voorzien zijn
de Vlaamsch nationalisten begonnen met
een radicale anti-milltaristisehe propa
ganda. met den strijd tegen het militair
verbond met Frankrijk op den voorgrond
en met verheerlijking van de recruten die
dienst weigerden. Vooral dit laatste heeft
velen van de partij afkeerig gemaakt. Deze
politiek werd als te avontuurlijk aange
voeld en haar demagogisch karakter lag er
te dik op om vertrouwen te kunnen in
boezemen. Dit ging gepaard met een he
vige kritiek op de Vlaamschgezlnden uit de
andere partijen en beproefde leiders als
Van Cauwelaert, die zijn geheele leven de
Vlaamsche belangen heeft verdedigd,
moeten soms wel bittere oogenbllkken heb
ben doorgemaakt. Dit steunde nog op de
democratische opvattingen, welke de
partij in haar geheel tot voor eenigen tijd
is blijven huldigen. Van Severen. de leider
van de Dlnaso's heeft hiermee opgeruimd
is afgescheurd van de partij om Hitier en
Mussolini na te apen. Dit was het sein
tot een nieuwe verzwakking, terwijl de ka
tholieke Vlaamsche nationalisten zelf de
kiezers kwam weghalen, door het voor te
stellen alsof de katholieke school in ge
vaar was en ieder katholiek zich ernstig
bezondigde indien hij deze niet hielp
redden.
Deze verschillende manoeuvres hebben
de ontbinding echter niet kunnen belet
ten. Het ls als het ware een paniek ge
worden bij de Vlaamsch-nationallstische
leiders, en terwijl bij het ontstaan der
partij alles tot uiting kwam, ls het roer
nu plots omgegooid. Wat vroeger werd
aangebeden wordt nu verbrand. Is het
vrees voor de propaganda van Dinaso, dat
de verwezenlijking van een Duitschen
staat nastreeft en Vlaanderen in elk ge
val bij Nederland wil voegen? Of is het
't besef, dat ln deze tijden van economi-
schen nood, het gemis van een sociaal-
economisch programma een zekeren on
dergang beteekent? Vermoedelijk allebei.
Staf De Clercq. de gewezen volksvertegen
woordiger te Brussel, die door een vergis
sing bij de Indiening van de lijsten zijn
zetel aan mr, Borginon heeft moeten af
staan, heeft een „Vlaamsch Nationaal Ver
bond" gevormd, dat practisch het pro
gramma van Dinaso heeft overgenomen, en
dat de ontbinding meebrengt van de oude
kaders der partij. De Clercq stelt zich ook
op een Groot-Nederlandsch standpunt en
streeft de anexatie van Vlaanderen bij
Nederland na terwijl hij er ook een dia
lectiek op nahoudt, welk zeer sterk Hit-
leriaansch schijnt te zijn met denkbeelden
over een totalltalren staat, verwerping van
het marxisme corporatieve basis, enz., op
bouwing van boven naar onder, inplaats
van andersom enz Vrij talrijke afdeelin-
gen hebben zich bij deze opvattingen aan
gesloten, doch een van de sterkste vestin
gen van de partij, Antwerpen, heeft de
toetreding tot het verbond van den heer
De Clercq afgewezen. De afdeeling heeft
EEN STUKJE GESCHIEDENIS.
Ofschoon we voor en na reeds verschil
lende bouwwerken hebben besproken, die
uiting waren van barok en klasslclsme,
willen we thans, nu we eerlang de ..La
kenhal" gaan bespreken, althans trachten
aan deze bespreking wat meer achter
grond te geven.
We willen de uitingen van barok en
klasslclsme ln ons land trachten te zien
ln het algemeen verband der bouwkun
stige stroomingen in West- en Zuid-
Europa, zonder ons daarbij natuurlijk ln
onderdeelen te begeven.
Daarvoor moge ln de eerste plaats ln
zeer algemeene lijnen een stukje Alge
meene Geschiedenis ln herinnering wor
den gebracht. Men houde mij dus ten
goede, dat lk vrij algemeen bekende din
gen hier nog even neerschrijf.
Met Karei V stond het Huls van Habs
burg op het toppunt zijner macht. Pot
gieter zegt het zoo prachtig: „Een spelend
jonsken erfgenaam van de Nederlandsche
Gewesten en Prins der Asturlën; een
krijgshaftige knaap, troonopvolger van
Arragon, en Napels, én Sicilië, en Sardinië,
en Navarre; een zestienjarige koning
van zoovele rijken, ln Europa en Ameiika,
dat de zon ln zijn gebied niet onderging;
een twlntlglarlge keizer van Dultsch-
land; ziedaar Karêl V.
Als de toekomst voor hem nog Iets ln
den schoot droeg, wat anders kon het zijn
dan de wereldheerschappij?" Daarvan
droomde hijdaarnaar streefde hij en het
mocht soms schijnen, dat de grootsche il
lusie werkelijkheid zou worden. Doch het
bleef een schijn.
Ter eene zijde de Hervorming ter andere
zijde de koningen van Frankrijk, die zich
steeds te schoor stelden tegen het Habs-
burgsche Imperialisme, beletten de uitvoe
ring van de grootsche plannen. Frankrijk
bleef de groote enclave ln het Habsburg-
sche wereldrijk. Ondanks de nederlagen
van Frans I tegen Karei V bleef die en
clave onaangetast.
Onnieuw trachtte Filips n door intrigues
macht in Frankrijk1 te krijgen door op te
treden als beschermer der Katholieke
L'gue, die onder leiding stond van Hendrik
de Gulse. Mocht het de Ltgue gelukken,
de Hugenoten uit te roeien, dan zou de
Fransche Koningskroon bestemd zHnvoor
Filips oudste dochter Isabella. Isabella was
ten overvloede verloofd met Aartshertog
Albertus, een broer van Rudolf n, keizer
van Duitschland. En men dacht het poli
tieke spel zoo te kunnen drijven, dat Al
bertus zijn broer zou opvolgen, wat even
wel niet gebeurde, daar de Habsburgers
in 1612 Matthias tot Keizer verklaarden.
Was evenwel een en ander overeenkom
stig het spinsel van Filips gebeurd, dan
ware de kring gesloten geweest en Frank
rijk zou opgenomen zijn geweest ln de
wereldmacht van 't Huis van Habsburg.
Het liep, zooals we weten, anders.
In den wisselenden strijd tusschen de
Ligue onder Hendrik de Guise en de Hu
genoten onder Hendrik van Navarre, be
haalde de laatste ten slotte de overwin
ning door bij het beleg van Parijs tot den
Katholieken godsdienst over te gaan.
Daardoor kreeg hij onmiddellijk de bur
gerij op zijn hand tegenover den fana-
tieken Roomschen adel. Als eerste der
Eourbons werd hij in 1594 als koning van
Frankrijk erkend.
Hoe deze meest geliefde koning van het
Fransche volk bij het Edict van Nantes,
1598 de Hugenoten godsdienst'g en staats
rechterlijk op één lijn plaatste met de Ka
tholieken en hen zelfs toestond een soort
staat in den staat te vormen, ls bekend
genoeg.
Toen Hendrik IV eenmaal tn Frankrlik
erkend was, duurde zijn strijd met de
Llgue, die gesteund werd door het leger
van Parma ln de Zuidelijke Nederlanden,
onverminderd voort. Ondanks behaalde
overwinningen begreep hij. dat niet alleen
het slagveld hem de zege en de zekerheid
voor Frankrijk kon bezorgen. En zoo sloot
hij ln 1596 een drievoudig verbond met
Engeland en de Renubliek der Vereenigde
Nederlanden, waarbij hij ln ziln eigen
rijk kon steunen op de Hugenoten en de
gematigde Katholieken. Dit verbond was
natuurlijk gericht tegen de Habsburgsche
verkozen geïsoleerd te worden liever dan
de godsvrede en het democratische stand
punt op te geven. ,,De Schelde", het eenlge
Vlaamsch-nationalistische dagblad, te
Antwerpen verschijnende, schreef, in een
diagnose over den toestand in de partij
o.m. het volgende: „Wij praten zoo graag
en zoo veel over orde, tucht en gezag.
Doch is er een nationale beweging waar
die begrippen meer verloren geraakt zijn
dan in de onze? Ieder wil een orde naar
zijn eigen Inzicht, een tucht volgens zijn
eigen temperament, een gezag getoest aan
zijn eigen opvattingen over staatkundig
beleid. Ieder leider heeft zijn eigen troe
pen. Allen willen naar hetzelfde doel langs
verschillende wegen."
Dit toont voldoende de atmosfeer aan.
Herman Vos, over wien reeds lang geruch
ten de ronde deden, dat hij naar de socia
listische partij zou overgaan, heeft ge
meend, dat hij niet langer ln de Vlaamsch-
nationallstische partij kon thuis hooren
en heeft met zijn ontslag, ook het hoofd
redacteurschap van „De Schelde" neerge
legd. Hij heeft hiervoor een verantwoor
ding geschreven. Zijn geval is het typische
geval, dat zich voor vele oude volgelingen
van de frontpartij zal voordoen. Hij ver
klaarde, dat de splitsing der wegen ge
schiedt door de uiteenloopende opvattin
gen over het maatschappelijke vraagstuk.
Hij ls tegen de autoritaire-corporatieve
Idee van de staatsleer en schrijft dan
verder: „Ik ga voorbij, dat ik de politiek
toegespitste Groot-Nederlandsche ge
dachte als inactueel en ja als onwezenlijk
zou hebben moeten afwijzen en ook hier
mij met kunst- en vliegwerk alleen, op het
strakke koord der compromissen en men
tale restricties zou hebben kunnen recht
houden."
Deze verklaring bewijst, bij een man als
Vos. die voorheen zijn Groot-Nederland-
sche overtuiging nooit heeft verborgen,
hoe deze opvattingen ook nog voor vele
anderen „onwezenlijk" zal schijnen en wij
gelooven, dat noch Van Severen, noch De
Clercq het succes zullen hebben dat zij
met hun Groot-Nederlandsche gedachten
beoogen. Het ontbindingsproces ls in vol
len gang. Hier naast staat echter de we
zenlijke opbouw van het Vlaamsche volks
leven op een vaste basis van Nederland
sche cultuurvorming die heel wat meer de
Vlaamsche belangen en de Vlaamsch-
Nederlandsche samenwerking dienen zaJ
dan fantastische scheppingen.
machtsmensehen. Zijn
nog verder. Met zijn mlnL^TJ
sprak hij herhaaldelijk de u
een plan, waarbij Europa ia tt-5
tal staten zou worden verderli i
in evenwicht zouden houden, te]i
schillen zouden worden beslist j
soort Europeeschen Volkenbond
Voor Filips II was evenwel t
sche resultaat van Hendriks i_
genoegzaam om ln 1598 den vrtdtl
vlers met hem te slu'ten. 1
In hetzelfde Jaar stierf FllinjJ
zijn droomen van een Habsburesd
rijk onder suprematie der Kat'-'ci
vervluchtigd. Zijn dochter, Iabjj
de Fransche koningskroon had t<
gaf hij als vergoeding en als l
voor haar huwelijk met Albr-tu
derlanden, zooals de gesch'èdj
althans voor zoover het Nocrdtj
een even Imaginaire waarde v».
als de Fransche koningskroon. FM
zijn levenswerk mislukt.
Zijn opvolger Filips m onder-
zelfde politiek, die zijn vadert
volgd. Hij was voor Europa het b
Katholieke partij en trachtte opij
intrigues de macht van 't Huis
burg te vergrooten. Ook al teneeü
die Intrigues viel Hendrik TV in id
den dolk van een sluipmoorden}
danper en scherpzinnig vijand n
Habsburgers nu kwijt. Een nieuw J
punt deed zich op, toen In 1618 a.
Jarige Oorlog uitbrak en de Coj
formatie ln Duitschland de
verkreeg. Zoo bestond er voor 1
die in 1621 opvolgde, een kans i
kring rondom Frankrijk te sluiter
door dien kring te worgen. WaL
1619 was de fanatieke Ferdinanjl
zer van Duitschland en er was f
legenheld zich met Duitschland I
binden. In Frankrijk miste men
oogenblik den krachtigen man, c
hit was nog niet te voorschlln «ej
Hendrik IV was er opcevolrd
minderwaardigen Lodëwijk
regentschap van Maria de Mee
verschillende hof-intrigues en de|
tusschen moeder en zoon. waard
slotte aan de belangen van het 1:
der aandacht werd geschonken, i
niet ter zake. Doch wel ls het va>
te weten, dat aan de twisten een|
werd gemaakt en er een verzoet
stand kwam door bemlddel'ng i
mand Jean du Plessts, bisschoa vu
weldra kardidaal De Richelieu.
In 1624 kwam hU in den Raad j
vorst en was weldra door zijn i
nlgheld en wilskracht, diens e
nister, de spil van Frankrljks bird
buitenlandsche politiek. Toen hij]
noemd laar de leiding nam. zac
Frankrijk twee machten tegenot
de Protestantsche Hugenoten end
tlge Katholieke Fransche adel.
En verder zag hij hoe Frankrljkl
te worden Ingesloten. geïsoleerd|
worgd door de Habsburgers. T«s
drie machten had hij dus zijn Si
doorzicht aan te wenden en zei
streven kan worden samengent|
woorden, die hij tot den konints
beloof Uwe Majesteit, dat lk alle]
gezag door Uwe Majesteit mij
zal aanwenden, om de partij ju
noten onschadelijk te maken, :tl
moed van den adel te vern 'uf
Frankriiks naam tusschen del
mogendheden te verheffen tot c'e|
waar hij behoort te staan."
Hoe hij dit met zijn landgenoot!
speelde, kunnen we laten rusten
Frankrijk tusschen de mogendhrl
hief, zullen we kort aangeven
Kardinaal van de H. Roomsl
en dus goed katholiek, was hij 11
man vóór alles en voor het berel
zijn zuiver Fransche doeleinden, si
de hij geen enkel middel. Drortr
hii bondgenootschappen met Prd
sche volken.
Met EngelandHij bewerkte ftnj
lijk van de zuster van Lodewljk T™
den Prins van Wales.
Hij sloot verdragen met de PmJ
sche Duitsche keurvorsten tegen»
tholieken keizer. Bovendien wist I
bewerken, dat Gustaaf Adolf als rt
ger der Protestantsche belangeJ
ke'zer in de haren vloog.
Hij sloot een verdrag met de V
om den Franschen invloed in P-T
en de Zwitsers in Graubünden te
haven.
En op 8 Februari 1635 werd ral
de bekende Alliantie met de U™
Nederlanden gesloten tegen don KfJ
tegen Spanje, waarvan lui zelf vip
nooit over zoo'n gewichtige rast
ben onderhandeld. Herhaaldelhk s
hij de Renubliek met troenen en t-J
schoon de Fransche beloften om
eens grooter waren dan de «ral
neemt niet weg. dat de WestIJl
Vrede van 1648, ofschoon zes jaar J
dood gesloten, voor een zeer gro°I0.|
gevolg van ziln politiek ls geweest, r
Vrede van Westfalen werd voorg»
streep gezet achter de Habsbure.'fn*
ratles naar de werp'dmacht en aljT
daarvan was, in nolltteken zin.
Reformatie mislukt, al was dan m i
rijk tevens de macht der Hugenoia
broken.
Meer ldeeële gevolgen voor
waren, dat de Italiaansche en s™
invloedssfeer hier geen kans meer a
terwijl wij ons ln tal van zaken i
raar Frankrijk orlëof'">rd"r ,l'„
bijzonder met de houwkunst het
hopen we nader te doen blijken.
wUfitvu*?'
OWc um or&ouJaoJib* 00
Xrhdve j f 1
u tt -Jlt&Bt/n. OWthfyd ,JtI J
omvOu^t* éhiivtf»*
WtflyWW*
