De brand in het Rijksdaggebc
LEIDSCH DAGBLAD Eerste Blad
Woensdag 1 November I
VISSCHERIJBERICHTEN.
SCHEEPSVERBINDINGEN.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe inschrijving:
Ostermann en Co Jullanalaan 11, Sas-
senhelm; bloembollenhandel en -export.
Beheerend vennoot H. B Ostermann, Sas-
senhelm. Vennoot bU wijze van geldschie
ter. éen.
Wijzigingen:
W. Teleng, Geerestraat 11, Leiden; krui
denierswaren; brood- en koekbakkerlj. De
winkel ln kruideniers waren Is dd. 23 Sept.
1933 overgegaan aan J. Verstraaten.
Brood- en koekbakkerlj (thans: Ooster
straat 2b) wordt door; W. Teleng voortge
zet o/d naam ,,De Eensgezindheid".
Houthandel G. Littel. Wytenbachweg 42,
Oegstgeest. De zaak is verplaatst naar:
Voorst.
——o
Mej. T, Wartena alhier behaalde het
getuigschrift spreekondorwljs voor de
Ver. voor logopaedle en phonlatrle.
Voor het alhier afgenomen examen
voor apothekersassistent zijn geslaagd de
dames C. W. A. Hoogewerff, geb. te Rot
terdam en N. van Muiswinkel, geb. te
Bodegraven.
Bij Kon. Besluit ls de reserve-kapitein
van het 4de regiment infanterie L. B.
Grapstra oo zijn verzoek eervol uit den
militairen dienst ontslagen.
Maandag 6 Nov. 8 1/4 uur. zal ln het
Leldsche Volkshuls, Apothekersdijk 33, mej.
S. Prcot uit Haarlem komen spreken ovei
leven en werken van den grooten compo
nist Beethoven. Muzikale toelichting zal
het gesprokene aanvullen. Een mooie
avond dus. Wie zoo een blik kan slaan in
het leven van dezen genlalen man, zal
ongetwijfeld zijn muzikale scheppingen
beter kunnen doorgronden. (Zie adver
tentie).
Het bestuur van de Ned. Ver. van Chefs
ln het Grafisch Bedrijf district Leiden
heeft besloten gedurende de wintermaan
den een serie lezmgen te organlseeren over
vaktechnische onderwerpen.
Reeds is medewerking toegezegd door
den heer Buijs, medewerker van „De
Schakel", die op een nader te bepalen
datum deze serie lezingen zal aanvangen
met het onderwerp; „de verschillende
drukprocedé's".
Als verdacht van poging tot diefstal
zijn vanmorgen vroeg ln de stations
wachtkamer 3de klasse aangehouden de
19-Jarige A. K„ de 18-jarige M. v. d, K.
en de 24-jarige G. J. de K„ allen uit Am
sterdam. Eerstgenoemde werd door een
beambte op heeterdaad betrapt, toen hij
bezig was de lade te lichten. Zijn kame
raden stonden op den uitkijk. K. bleek nog
in het bezit van een fleschje cider, dat hij
even te voren ontvreemd had.
Op het station alhier ls het heden
zeer druk met den doorvoer van wagons
suikerbieten, die uit Hoofddorp vla Leiden
naar de suikerfabrieken te Zevenbergen
vervoerd worden. Geheele treinen be
staande enkel uit wagons suikerbieten,
passeeren het station.
In de Morschpoort kazerne heeft gis
termiddag de burgerwerkman W. v. d.
Leede afscheid genomen van het 4e R. I.
In een hartelijke toespraak memoreerde
de commandant, luitenant-kolonel A. W.
F. Koningsfeld de edelmoedige daad van
Van der Leede, toen deze zijn ontslag aan
vroeg toen vernomen werd dat een der
burgers ontslagen moest worden en dit
waarschijnlijk een jong werkman met een
groot gezin zou zijn. Om deze daad ten
volle te eeren was het geheele regiment
aangetreden. Met een stevlgen handdruk
namen officieren en onder-officieren af
scheid van Van der Leede. In de cantine
werd Van der Leede nog gehuldigd door
zijn collega's die hem als aandenken een
schilderij aanboden.
De fotohandel annex atelier van den
heer H. Waalewijn, Haarlemmerstraat 26,
heeft een grondige verbouwing ondergaan,
waardoor het intérieur aanzienlijk is ver
anderd. Zoowel de winkel als het atelier
werd gemoderniseerd en geheel nieuw be
timmerd, geschilderd en behangen. Door
een anarten gang naast den winkel bereikt
men het atelier, waar eveneens een nieu
we verlichting tot een sterkte van 5000
kaars is aangebracht, welke het mogelijk
maakt van kinderen moment opnamen te
maken.
De firma's v. d. Drift (timmerwerk),
Janssen (schilderwerk), Schreuder (elec-
trlcitelt) en Doove (behangerswerk) droe
gen elk het hare bij tot deze mooie verbe
tering.
IJ MUIDEN, 1 Nov.
VISCHPRUZEN.
Tarbot per KG. f. 0.9J—0.70, Tongen per
K.G. f. 1.35—0.80, Kleine Schul per kist
van 50 K.G. f. 30-10.50, Schar f. 19-17,
G r o te Schelvisch f. 28 -26.50, Middel Sh I-
visrh f. 24, Kleinmid/el Sche.visch f.3117,
Kleine Sehelvisch f. 15—7/0, Kabeljauw per
kist van 125 K.G. f.6041, Gullen per kist
van 50 K G. f. 23-5.20, Wijting f.8.50,
Makreel f. 13-12.50.
Aangeveerd 2600 kisten versche haring.
Prij' f. 4.50—2 per kist.
Aangekomen 3 S.oomtrawlers: 1JM. 54
met f.3291, 1JM. 1 met f.2682, IJM. 159
met f.2070; de Zweedsche kotters. MD.
383 met f.857 en LT. 1148 met f.1415 en
de loggers: SHV. 16 met f. 745, ShV. 95
met f.820, SHV. 68 met f.1153, SHV. 263
mei f.827, SHV. 312 met f.623, SHV. 72
met f.692, KW. 57 met f. 1236, KW. 4
met f.100. KW. 161 met f.1203, KW. 143
met f. 1380 versche haring en de SHV. 16
met 174 kantjes pekelharing f. 8.206.60
per kantje; de loggers: KW. 175 met f.370,
KW. 95 met f. 460, KW. 36 met f. 520,
KW. 28 met f.401, KW. 91 met f. 746,
KW. 144 met f.665; benevens de KW. 122
met 415, KW. 147 met 316, KW. 134 met
391 kantjes pekelharing voor Katwijk.
De navolgende schepen zijn morgen
radiotelegrafisch te bereiken vla het kust-
statlon .Schevenlngen Radio".
Baloeran, Chr. Huygens. Cottica. Dempo,
Indrapoera, Joh. de Witt. Klipfontein.
Kota Agoeng. Kota Pinang. Orania, Poelau
Laut, Poelau Tello van Rensselaer, Sibajak
Simon Bolivar. Zeelandia.
Bij verzending van een radiotelegram via
Schevenlngen radio bedragen de totale
kosten 44 cents per woord.
DE ALGEMEENE TOESTAND.
Davis' terugkeer.
De Amerik. staatssecretaris van buiten-
landsche zaken. Huil, heeft, in verband
met het vertrek van Norman Davls uit
Genève verklaard dat Amerika bereid ls.
Davis weer naar Genève te zenden, zoo
dra de stand van zaken de aanwezigheid
van den vertegenwoordiger der Vereenigde
Staten rechtvaardigt.
Huil wees er met klem op, dat de te
rugkeer van Norman Davls slechts van
deze voorwaarde afhangt en niet van
de politieke problemen ln Europa.
Litwlnof heeft gisteren te Parijs het
bezoek aan Paul Boncour gebracht.
DUITSCHLAND.
Geen Nazi-propaganda hl het
buitenland.
Hitler heeft onlangs den Amenk jour
nalist Wiegand ontvangen. Als zeer ge
wichtig wordt gemeld, dat de Fuehrer naar
voren bracht, dat hij aan de partijgenoo-
ten in het buitenland ten strengste ver-
oiedt, nat.-socialistische propaganda te
voeren.
Het noodzakelijke gevolg van een derge
lijke propaganda is het in gevaar brengen
der vriendschappelijke betrekkingen van
het buitenland met Dultschland, aan wier
behoud de Duitsche regeering het grootste
belang hecht. Hij, de leider, zal er niet
voor terugdeinzen zonder pardon te straf
fen met uitsluiting uit de partij.
De Amerikaansche pers stelt vast, dat
het interview indruk heeft gemaakt. Het
ls juist op tijd gekomen, nadat bekend
was geworden, dat het Congreslid Tick-
stein materiaal wil overleggen over de
beweerde nationaal-soclalistische propa
ganda in de V. S.
De arbeidsgemeenschap van katholieke
Duitschers publiceert een verkiezingsop-
roep. waarin o.a. staat dat als dank voor
het feit, dat Adolf Hitler de eer van de
Duitsche natie heeft hersteld, het Duit
sche volk op 12 November zich onvoor
waardelijk achter de regeering behoort te
scharen. Alle katholieken moeten, met
terzijde schuiving van kleingeestigheden,
blijk geven dat het hun duidelijk is waar
het in dezen om gaat. De oproep is on
derteekend door vice-kanseller von Papen.
ENGELAND.
Gemeenteraadsverkiezingen
Tegen Gandhi.
Heden worden in meer dan 300 steden
in Engeland en Wales gemeenteraadsver
kiezingen gehouden.
Bij de vorige verkiezingen, drie jaar ge
leden. hebben de conservatieven 112 zetels
gewonnen.
Labour hoopt op herstel!
Het verzet, dat reeds langen tijd smeulde
in de Indische Congrespartij heeft Zater
dag vasten vorm aangenomen, toen een
groot deel van de rechterzijde der partij
zich afscheidde en een nieuwe groep
vormde, de Democratische Swaradzji-partij
geheeten. De leider der nieuwe beweging,
Dzjamnadas Mehta, noemde de stichting
noodig voor de belangen van 't land; men
is tot de conclusie gekomen, dat Gandhi
en democratie, niet kunnen samen gaan.
Hij somde een aantal gevallen op, waarin
Gandhi's fouten en zulver-persoonlijke
leiding de offers der Indiërs nutteloos had
den gemaakt en stelde de vraag wat de
strijd voor de vrijheid te maken heeft met
vasten in een paleis.
De nieuwe partij zal hetzelfde pro
gramma nastreven als de Congrespartij
volledige onafhankelijkheid doch zonder
Gandhi.
PALESTINA.
Boodschap van sir Cunliffc Lister.
In een boodschap, welke de Engeische
minister van Koloniën. Sir Philip Cun-
liffe Lister. aan den Engelschen Hoogen
Commissaris gericht heeft bij gelegenheid
van de opening van de havan van Haifa,
heeft hij naar aanleiding van de onlus
ten van de laatste dagen gezegd; „De
plechtigheid van vandaag wordt over
schaduwd door de betreurenswaardige
ordeverstoringen, welke hebben plaat-s
gehad. Ik wil zeer duidelijk tot het volk
van Palestina spreken Dertien jaar ge
leden heeft Engeland het mandaat over
Palestina aanvaard. Het mandaat brengt
duidelijke verplichtingen tegenover de
Arabieren en Joden mee Die plicht zal
volledig en getrouwelijk vervuld worden,
zonder vrees of gunstbetoon Onder het
mandaat behoort de verplichting, om in
Palestina de vestiging te bevorderen van
een nationaal tehuis voor het Joodsche
volk. Maar tegelijkertijd bestaat er de
eveneens bepaalde verplichting, om de
rechten van alle inwoners van Palestina
te waarborgen. Beide verplichtingen zul
len zoo nauwkeurig mogelijk in acht ge
nomen worden. Het zal het duurzame
doel van de Engeische politiek zijn het
welzijn van heel Palestina te bevorderen.
Er zijn thans plannen in bewerking,
waaraan de hooge commissaris een groot
persoonlijk aandeel gehad heeft, die al
len klassen van de gemeenschap mate
rieel ten goede zullen komen. Dat werk
zal worden voortgezet Maar er ls boven
alles de plicht, wet en orde te handhaven
Ook dezen plicht zal ten eenenmale wor
den vervuld. Ik wensch hier den lof te
herhalen, welken Ik reeds aan alle ran
gen van de politie gebracht heb, voor de
wijze, waarop zij haar plicht vervuld
heeft.
Palestina is gelukkig op dit oogenbllk
een hoogen commissaris te hebben, die de
belangen van het land toegewijd ts, ieder
een Ln Palestina in zijn hart kent en
oyaal en rechtvaardig is. Hij heef! het
volledige vertrouwen van Zr. Ms. regee
ring en ik doe een beroep op allen, die
van goertpn wil zijn om hem hun steun
en medewerking te verleenen bij zijn
werk voor het algemeen welzijn."
TSJECHO-SLOW AKI JE.
Verklaring van Benesj.
De minister van buitenlandsche zaken,
dr. Benesj, heeft in Kamer en Senaat een
exposé gegeven, waarin hij in hoofdzaak
de nieuwe fase ln de Europeesche pohtiek
behandelde, welke met de Duitsche revo
lutie Is begonnen, en waarin hij zich met
de economische crisis ln midden-Europa
bezig hield:
Het fanatieke elan, aldus Benesj, waar
mede de nieuwe Duitsche regeering sinds
5 Maart is begonnen, een koortsachtige
activiteit fn binnen- en buitenlandsche
politiek te ontwikkelen, schiep een atmos
feer van wantrouwen en vrees, waarbij
men zich het program der nationaal-
sociaiisten van 1930 en de pan-germanistl-
sche denkbeelden van Hitler's boek „Mein
Kampf" voor oogen stelde. Dit wantrou
wen nam nog toe, toen het geheele overige
Europa ln zekere verschijnselen in Dultsch
land ernstige revolutionaire uitingen
meende te zien. waarvan geen mensch
wist, waartoe zij zouden lelden en toen
het verluidde, dat Dultschland zich weer
bewapende.
In het besluit van Duitschland om Ge
nève te verlaten ziet Benesj een terzijde
stelling van het verdrag van Versailles en
een bij voorbaat verwerpen van elk voor
stel of plan. waarbij Duitschland niet de
zelfde rechten zou krijgen als andere
groote mogendheden.
Dit besluit, tesamen met de revolutie
zelve, zal een geleidelijke wijziging van de
geheele Europeesche politiek en een ern
stige crisis van den Volkenbond tenge
volge hebben. Het langzame proces, dat
naar een evenwicht tusschen overwinnaars
en overwonnenen zocht, en een nieuwe
organiseering der staten beoogde, is onder
broken.
In idealen en oogmerken verschilde het
Duitschland van Stresemann wel niet zoo
veel van het Duitschland van heden, wan
neer men daarbij het pan-germanisme tet
grondslag van vergelijking neemt, doch oe
methode van het Duitschland van Strese
mann is het Duitschland van heden te
langzaam. Het nationale doel tracht men
nu met radicale middelen sneller te be
reiken.
Zoo gevoelden de andere staten zich on
aangenaam verrast. Zij wijzigden hun
politieken koers en daar verder de Duit
sche revolutie uitging van principes, die
lijnrecht stonden tegenover die van den
Volkenbond en de Ontwapeningsconferen
tie, kon een conflict met beide laatsten
niet uitblijven. Daarom is het ook van zoo
ernstigen aard. Het wordt niet begrensd
door een paar bepaalde desiderata betref
fende ontwapening en bewapening, want
zoodra deze kwesties op een voor Duitsch
land bevredigende wijze zullen zijn gere
geld, zal men voor een nieuw probleem,
dat der betrekkingen tusschen Duitsch
land en den Volkenbond komen te staan.
Men zou stellig niet nalaten, aan de be
voegdheden van den Volkenbond te gaan
tornen, evenals aan zijn wijze ''an on-
bouw. Dit zou dan een nieuw geschil <-m
de rechtsgelijkheid van volken en sta'en
in den Volkenbond beteekenen. daar ze
kere groote mogendheden, die vinden, dat
de kleine staten in den bond een te sterke
positie hebben, zeker van de gelegenheid
gebruik zouden maken, om zich gehoor te
verschaffen. De kleinere staten zouden
daarbij gemakkelijk het gelag kunnen
betalen.
Benesj blijft intusschen in de conferen
tie het eenige internationale forum zien,
dat de ontwapeningskwestie op behoor
lijke manier kan oplossen. Een besluit.dat
niet door den Volkenbond, doch slechts
in een bespreking van enkele staten is
genomen, zou hij ook niet als bindend
kunnen erkennen.
De Duitsche revolutie heeft een nieuwe
groepeering der krachten tengevolge ge
had. Er is een nieuwe politieke constel
latie ontstaan en met het uittreden van
Duitschland uit den Volkenbond, waarin
Benesj intusschen nog geen oorzaak voor
een catastrofe ziet, zullen de veranderin
gen nog grooter worden.
Geheel zonder voordeelen is dit alles ook
al weer niet. Men heeft nu meer inzicht
in den werkeliiken toestand gekregen. De
politiek van een aantal staten zal scherper
worden omlijnd en ook ten aanzien van
de betrekkingen tusschen den Volkenbond
en de groote mogendheden zal het inzicht
beter worden. De diplomatieke conflicten
van de naaste toekomst zullen ons den
Volkenbond in een nog grooter crisis ach
terlaten, waarin hij zijn bestaan verliest,
of hij zal deze doorstaan en krachtiger
dan voorheen ziin taak hervatten.
Behalve dat de omzetting van pla- .en
in daden onder den indruk der ernstige
gebeurtenissen sneller zal gaan dan aan
vankelijk bedoeld was. zal de gedachte,
welke aan de buitenlandsche politiek van
Tsjecho-Slowaklje thans reeds vijftien
jaren ten grondslag ligt, niet worden ge
wijzigd.
VEREENIGDE STATEN.
Ford geeft toe.
Henri Ford ls geweken voor de waar
schuwing. die hem op 27 October door
Johnson is gegeven: de Kamer van Koop
handel voor de automobielindustrie heeft
een mededecllng van Ford ontvangen, dat
hij op 6 of 7 November het rapport zal
indienen over de loonen en werkuren dat
door de code voor de automobielindustrie
is voorgeschreven.
UIT HET VERRE OOSTEN.
Araki's conferentie-idee China wil een
luchtvloot.
De Japansche minister van oorlog, gene
raal Arakl, die teruggekeerd ls van de
groote militaire manoeuvres te Foekioe,
heeft tegenover persvertegenwoordigers
verklaard, dat zijn voorstel, een internatio
nale vredesconferentie te Tokio bijeen te
roepen, blijkbaar opzien heeft gebaard
Hij is van meening dat Japan een dui
delijker houding ln buitenlandsche poli
tieke aangelegenheden moet innemen door
de politiek van gereserveerdheid op te
geven. Arakl voegde hieraan toe dat voor
Japan vele mogelijkheden bestaan indien
de mogendheden mochten weigeren de
uitnoodigingen voor een internationale
conferentie aan te nemen.
DIMITROFF WEER VERWIJDERD.
Waarschijnlijk in verband met het sen-
sationeele begin van de zitting van gis
teren was de zittingzaal hedenmorgen bij
de opening van de zitting weer geheel ge
vuld. Ook vanmorgen heeft de sensatie
niet ontbroken, want opnieuw heeft de
president het noodig geoordeeld den Bul-
gaarschen beklaagde Dimltroff van het
bijwonen van de zitting van heden uit te
sluiten, en wel voornamelijk naar aanlei
ding van de in de zitting van gisteren
door Dimitroff gemaakte opmerkingen.
Na opening van de zitting deelt dt Se
naatspresident, Dr. Bünger, mede. dat vol
gens het stenogram van de zitting van
gisteren Dimltroff het volgende heeft ge
zegd:
„De kring der getuigen charge tegen
ons, communistische beklaagden, ls thans
met deze getuige (dit sloeg op den ge
tuige Lebermann) gesloten. Hij begon met
Rijksdagafgevaardigden der Nationaal-
Socialistische Partij, toen kwamen Na-
tionaal-Socialistische journalisten en hij
eindigt met een dief.'
Dr. Bünger vervolgde: „Deze uitlating
heb ik gisteren niet gehoord, ook mijn
bijzitters niet. Ik heb slechts het Pcgin
gehoord, anders had ik vanzelfsprekend
op de scherpste wijze ingegrepen, want
deze uitlating is weer een ongehoorde
brutaliteit. Zij toont dat beklaadge Diml
troff nog korter moet worden gehouden.
Ik zal deze uitlating bij het verdere ver
hoor van dezen beklaagden in herinne
ring houden. De oorzaak waardoor ik deze
woorden niet heb verstaan is, dat Dimi
troff zooals gewoonlijk, niet ophoudt met
spreken als ik begin. Ik voeg daaraan toe,
de eisch aan Dimitroff, onder alle om
standigheden het spreken te staken,
wanneer ik spreek en ook niet verder te
spreken wanneer ik hem het woord heb
ontnomen."
Dimitroff: „Mijnheer de president
President: „Ik geef u thans het woord
niet."
Dimitroff: „De Voelkische Beobachler"
kan tevreden zijn
President: (na een kort bespreking
met de overige leden van den Senaat)
„In verband met mijn opmerking van
zooeven wordt U voor de zitting van van
daag uitgesloten."
Alvorens Dimltroff wordt weggeleid
pakt hij vrij langzaam zijn verschillende
stukken bijeen en rekt den tijd, waarvan
hij gebruik maakt om in felle woorden te
protesteeren tegen het besluit van den
Senaat, waarna hij hoonend de zaal ver
liet.
Ook de procureur-generaal, Dr. Wer
ner verklaart, dat hij Dimitroff's uitla
ting gisteren niet heeft verstaan, anders
zou hij den president onmiddellijk erop
gewezen hebben.
Als eerste getuige wordt gehoord de re
cherche-beambte Karl Spietz, uit Beilijn-
Lichtenberg, die op 28 Februari opdracht
had Torgler 's ochtend vroeg in diens
woning te arresteeren. Op zijn bellen was
de deur pas na 2 a 3 minuten door Me
vrouw Torgler geopend. Op de vraag waar
haar man was verklaarde zij, dat hl) In de
provincie op reis was. De gezochte was
echter in werkelijkheid thuis. Getuige was
van 6 uur tot 11 uur 's ochtends in zijn
woning. Toen tegen 8 uur de telefoon ging,
sprong hij toe en hoorde dat een vrou
wenstem, Mevr. Torgler iets van een bij
eenkomst zei. Mevr. Torgler antwoordde,
dat zij onverwacht bezoek had gekiegen
en thans geen afspraken kon maken.
Mevr. Torgler had tegen getuige Spietz
gezegd, dat een vriendin had opgebeld. Te
gen 10 uur ging de telefoon opnieuw. Mevr.
Torgler ging naar het toestel en zei: „De
visite is er nog steeds. Ik kan niet komen".
Torgler merkte naar aanleiding hiervan
op. dat hij in de week voor de Rijksdag-
verkiezingen van 5 Maart op een aantal
vergaderingen zou spreken en ln de eerste
helft van de week beloofd had te zullen
spreken op 2 vergaderingen in Saksen, op
den bedoelden dag hadden 2 vrouwen zijn
huis opg-ebeld en wel mevr. Kuenne en
mevr. Kasper. Toen hij mevr. Kuehne te
Pankow verliet had hij haar een pond kof
fie en 100 mark gegeven. met het verzoek
dit aan zijn vrouw te willen geven omdat
het tegen het einde van de maand was.
Hy had toen al de bedoeling gehad zich
bij de politie te melden en had het ver
moeden, dat hij dientengevolge de komen
de dagen niet in staat zou zijn het zelf te
overhandigen.
President: „Waarom heeft uw vrouw
dan verklaard, dat u op reis was?"
Torgler: „Ik wist Maandagochtend, toen
ik van huls ging, nog niet waar en wan
neer Ik op vergadering zou spreken. Ik heb
daar in gezegd: „Het is mogelijk, dat ik
pas Woensdagochtend terugkom."
President: „Dat had U toch al In Leipzig
kunnen vertellen."
Torgler: „Er is toen slechts zeer terloops
door den procureur-generaal over ge
sproken."
Dr. Sack: „Ik ben het geweest, die den
beklaagde heb gezegd: „Wacht daarmee
tot den procureur-generaal erop terug
komt, want hij zal het bij zijn bewijsvoe
ring gebruiken. „Ik wilde de zaak nauw
keurig aan de orde stellen, als het zoo ver
was."
De procureur-generaal, dr. Wemer zegt
tegen Torgler, dat hij het opvallend vindt,
dat Torgler's 's avonds zijn vrouw niet zelf
heeft opgebeld en dat hij het den volgen
den ochtend mevr. Kuehne heeft laten
doen."
Torgler: „Ik heb al In Leipzig gezegd,
dat ik 's ochtends te ongeveer half tien heb
De Chineesche regeering heeft krachtige
maatregelen genomen voor het oprichten
van een Chineesche-luchtvloot.
Twaalf bekende Amerikaansche piloten,
onder leiding van kolonel Jouett, zijn dooi
de regeering geëngageerd om de organi
satie op zich te nemen
De meeste dezer piloten zullen in de
centrale luchtvaartschool te Hangchow
jonge Chlneezen tot piloten opleiden. Bin
nen acht maanden zal deze school 50 Chi
neesche piloten afleveren, die elk meer
dan 180 vlieguren gehad zullen hebben.
De bekende Italiaansche aviateur, luite
nant Mario de Bemardl, heeft het verzoek
ontvangen om toezicht te houden op het
trainen der Chineesche piloten.
De Chineesche luchtvaart-maatschappij
zal even buiten Sanghai een groot vlieg
veld aanleggen, waal-van de kosten op IV-
millioen gulden geschat worden. Dit vlieg
veld zal waarschijnlijk binnen 2 of 3 Jaar
gereed zijn.
opgebeld en haar heb medegedMi
naar de politie zou gaan."
Dr. Werner„Dan was toch f»
aan mevr. Kuehne om uw vroin
schuwen tamelijk overbodig. att
toch eenvoudig geweest, uw v;
's nachts op te bellen."
Torgler: „Ik heb mevr.
verzocht mijn vrouw te wt
doch slechts haar de koffie en
geven. Ik had er reeds den vorE'
bij Stavlcki over gedacht, naar j,
te gaan om naar aanleiding van di'
ten in de kranten over mijn med(
held bij de brandstichting ophtl
geven. Ik wilde eerst echter afwc
het werkelijk waar was, wat (je
had gezega, dat Telegraphen ij
Wolff zulke berichten verspreidden"
geen enkele dringende reden g,
vrouw 's nachts onnoodig wakker ti|
en haar door deze mededeeling onn
maken. Dat kon ook den volgen
gen gebeuren."
Torgler's verdediger, dr. Sack,
mevr. Torgler, mevr. Kuehne, mevr"
en een kleermaker Effner te
Torgler heeft 5 gesprekken gevoerd."
gesprek met Oehme had hij g(
over de persberichten en nogmi
klaard, dat zij onjuist waren, en
nemen te kennen gegeven zich
bij de politie te melden. Bij dt
maker Effner had hij gesproken
regeerings-assessor Schneppel, wies"
zelfde gezegd had. In een gesprek
Rosenfeld had Torgler den adv:
zocht, met hem mee te gaan
politie-praesidium. Voorts had
vrouw opgebeld en haar de zooei
noemde mededeeling gedaan.
had hij mevr. Rese getelefoneerd
mededeeling gedaan van zijn ge:
met Schneppel. Oehme en Ros
haar eveneens gezegd, dat hij
politie ging. Dr. Sack stelt dan
een geuniformde Schupo-beambte,
zicht in de woning van Torgler hli
getuige Spietz eenigen tijd in den
was. eveneens te hooren
De voorzitter zegt tegen Torgler,
niet duidelijk is, waarom hij in Lelp
althans heeft gezegd, hoe zijn vromi
kwam den politie-beambte te zegn
haar man zich in de provincie
Torgler antwoordt hierop zich slee
kunnen herinneren zijn vrouw te
gezegd, dat hij pas Woensdag tei
zijn.
Er wordt dan voldaan aan het
van dr. Sack en mevr. Torgler. di
lijks het proces op de publieke
bijwoont, wordt opgeroepen om e
klaring af te leggen. Zij verklaart
daartoe bereid, en wordt niet beeedip
De president vraagt haar, wie h:
ochtend hebben opgebeld.
Mevr. Torgler: „Het eerste gesi
van mevr. Kasper, die wilde weten
man thuis was. Ik antwoordde ontli
Mevr. Kasper vertelde verder:
voor. bil mij was vanmorgen al bi
vroegte de politie." Ik antwoordde
„Ik heb or het oogenblik hetze/:
zoek." Zij vertelde verder: Willi;
arresteerd". Indien ik mijn man i:
spreken moest ik hem zeggen,
moest probeeren daar iets aan
Tegen 9 uur werd ik opgebeld do
Kuehne, die mij vertelde, dat h:
gearresteerd was. Ook haar ants:
dat ik op het oogenblik hetzelfde
had. Mevr. Kuehne vroeg mij ol:
kon ontmoeten, doch ik verklari
dit onmogelijk was. Toen mijn e
optelde was de politie al weg. De
ten waren hoogstens tot half Ui
thuis."
De rechercheur Spietz houdt
dat hij tot ongeveer half 11 ai'
Schupo-assistent in de woning ns
Ier is geweest en dat al dien tüdjs
Torgler is opgebeld. Voorts ver'ö)
dat mevr. Torgler voor de telefoon
van „plotseling bezoek" en niet ts"
zelfde bezoek" heeft gesproken, aar
hij een dergelijke uitdrukking zou 1
beschouwd als betrekking hebbend
politie en dus niet zou hebben toef
Mevr. Torgler verklaart verder,
den teambte heeft verteld, dat hai
niet thuis was en dat zij geloofde d
man haar gezegd had dat hij na3r
nitz zou gaan. Toen hij Maandag:*'-'
weg ging had hij haar gezegd, tjr
waarschijnlijk pas Woensdag zou 1
komen.
President: „Wanneer heeft uw
opcebeld?"
Mevr. Torgler: „Tusschen nau
kwart voor 10. De politie was ju'st u-
Hi; deelde mij mede dat hij naar W
tie-presidium zou gaan. Ik verzot»
niet alleen te gaan en mij na auw
resultaat te laten weten. Later heel1
de advocaat Rosenfeld oogebe'd o
medegedeeld, dat men mijn riohj'
politie-presidium heeft gehouden
brand in den Rijksdag had ik P1S
tends gehoord. Toen mevr. Kasper s
de wist ik er nog niets van."
De procureur-generaal. Dr wj
..Heeft uw man u achteraf niet ■»-,
deeld, dat hij dien nacht niet now
was gekomen, omdat hij het vein™
in een andere woning te blijven-
Mevr. Torgler„Dat heeft hij
daan. Hij heeft mij slechts medeg-
dat bij bij Kuehne had gelogeerd,
niet waarom."
Dr. Wemer: „Uw zoon heeft
commissie van onderzoek te Lo"°
klaard, dat zijn vader hem later
heeft, dat Kuehne en hij niet-na®
woningen wilden terugkeeren Als ji
daarvan op de hoogte was. kan u"
aannemen, dat u het ook wist
Mevr. Torgler: „Mevr. Kuehne n«
gezegd, dat mijn man er heelt 8»
omdat het te laat was geworden.
Torgler valt op zeer heftigen -
dat hij niet begrijpt, waarom oe^,
reur-generaal nogmaals een je'
ervan wenscht te hebben hoe het m--f
ls, dat zijn vrienden bezorgd wart
zijn leven. „„idU
De president verzoekt Torgler nie
fouten van Dimltrof te vervalleP
kellik te blijven.
Vervolgens wordt de recherche",
Hohmann uit Berlijn-Weissen.
hoord. die den Commun'stischen
secretaris. Otto Kuehne. heeft 11
teerd. Na de arrestatie liep hu
