73st« Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Woensdag 8 Juni 1932
Tweede Blad
No. 22151
BINNENLAND.
IN EEN DER BIJGEBOUWTJES VAN DE INDISCHE TENTOONSTELLING TE DEN
HAAG IS GISTEREN BRAND UITGEBROKEN. De brandweer had het vuur echter
zoo vlug onder de knie, dat uitbreiding volkomen uitgesloten was. De brandweer
in actie.
EEN ZEISS-PLANETARIUM
TE DEN HAAG.
p dm nieuwen vleugel van het gebouw
der „Haagsche Courant. - Ook voor het
onderwijs van groot belang.
i de plannen om boven op den nleu-
n vleugel van het gebouw der „Haagsche
p/irant" een Zeiss-planetarium op te rich-
vasten vorm hadden aangenomen,
^ende de directie van dat blad, gezien de
fraigstelling, bij vroegere pogingen om
W dergelijk cultuurmonument voor ons
ftd te verkrijgen, aan den dag gelegd, de
■arbladpers niet verder onkundig te mogen
pn omtrent de nadere bijzonderheden
fit dit planetarium.
I Daartoe had de ..Haagsche Counant"-
Hectle in overleg en in samenwerking
_w de Haagsche Journalistenvereeniging
ïtedagmiddag een bijeenkomst in de
Steden Palace georganiseerd, waarop
WegenwoOTdigers van tal van dagbla-
w met eenige verdere genoodigden aan-
waren, terwijl de heer Franz Fiese-
wran de Zeiss-Werke te Jena present was
aan de hand van teekeningen etc. een
«etizetting te geven van de moderne pla-
f ana. zooals zijn lirma die construeer-
pr vow en leverde aan het Deutsche Mu-
te Muenchen en aan vele andere
•tii in het buitenland.
'eer A. W. Sijthoff. directeur van de
ache Courant", sprak een inleidend
Bj-yPfprtn hij o.a. mededeelde, dat het
r ^oeeld om planetarium op het
L'-.i.van het gebouw te stichten,
L -• Mtitaan toen van een zijde, die zich
k iLS®8?1 voor een planetariumplan in
|tu |22 geïnteresseerd, de VTaag
de nieuwbouw van de
Courant" daarvoor niet ge-
I h-' ®>u zijn.
overleg met den architect, den heer
Dorsser. heeft de „Haagsche
io „,™ectie zich toen eerst in verbin-
Ibvr f'1 met oud-wethouder mr. Ver-
voorzitter van de reeds sedert
'f bestaande Haagsche Planeta-
tït«Xüssie' Toen deze besprekingen
Ife hffSjrt direct onderhandeld met
•ftïï ,ena' met het gevolg, dat
te; ®erd gegeven tot levering van
-"oe product van astronomische
wetenschap en techniek in casu een
Zeiss-Planetarium.
Een belangrijke overweging, die tot de
beslissin in gunstigen zin den doorslag
heeft gegeven, is nog deze geweest: dat de
„Haagsche Courant" in 1933 haar vijftig
jarig bestaan zal vieren, en dat het ook
uit dien hoofde een mooi moment zou zijn,
bij die gelegenheid met het nieuwe deel
van het gebouw, ook het Planetarium te
kunnen inwijden.
De heer dr. Franz Fieseler uit Jena. zijn
voordracht over het ontstaan en de cultu-
reele beteekenis van het Zeiss-Planetarium
daarna aanvangende, gaf eenige beschou
wingen over de historie der astronomie.
Tot de Zeiss-Planetaria komende, deelde
hij mede. dat deze hun ontstaan danken
in de eerste plaats aan den directeur van
de Sterrenwacht te Heidelberg, prof. dr.
Max Wolf; de eigenlijke bouwer is prof. dr.
W. Bauersfeld van de firma Carl Zeiss in
Jena, die daarbij medewerking heeft on
dervonden van een ganschen staf van
astronomen, mathematici, physici. chemici
en technici.
Het Planetarium van Zeiss maakt moge
lijk, wat vroeger geen enkele astronoom
gedroomd kon hebben, dat alle aan den
sterrenhemel met het bloote oog zichtbare
gebeurtenissen, hetzij van het heden, zoo
wel als van het verleden, de revue te laten
passeeren, als 't ware te commandeeren.
Zelfs de groote tijdruimte van 26000 jaren,
waarin de aarde eenmaal haar kringloop
door het heelal volbrengt, kan in enkele
minuten worden aanschouwd.
Tot heden bestaan er 17 Zeiss-Planetaria
en wei te Barmen. Berlijn. Chicago, Dres
den, Düsseldorf. Hamburg. Hannover, Jena
Leipzig. Milaan, Mannheim. Moskou, Neu
renberg, Rome, Stockholm, Stuttgart en
Weenen. terwijl zij in voorbereiding zijn te
Philadelphia en Los Angelos.
Wie een Planetarium aanschouwt, komt
onder de bekoring van diepen eerbied voor
het Heelal en verstaat eerst met recht het
„Te Deum Laudamus."
Na deze toelichting werden een aantal
lichtbeelden vertoond, terwijl de heer Van
Dorsser inlichtingen verstrekte omtrent de
afmetingen van het nieuwe gebouw, dat in
de Groote Marktstraat een frontbreedte
van 63 M. krijgt, met een toren van toren
van bijna 30 M. op den hoek van de Wa
genstraat, welks koepeldak het Planeta
rium van 12 M. diameter zal herbergen.
Wij willen niet besluiten, zonder de Di
rectie der „Haagsche Courant" geluk te
wenschen met haar Initiatief, en tevens
reeds nu de aandacht ook der Leidsche
autoriteiten op het gebied van onderwijs
hierop te vestigen. Zou het niet aanbeve
ling verdienen zich met de Directie der
„Haagsche Courant" in verbinding te stel
len. ten einde het geregeld houden van de
zoo leerrijke excursies te regelen, evenals
dat overal in het buitenland in de steden
waar Planetaria gevestigd zijn. geschiedt?
DUITSCHE COMMUNISTEN
UITGEWEZEN.
Ongewenschte vreemdelingen.
Op vragen van het Tweede Kamerlid,
den heer Van der Waerden in verband
met de arrestatie op 18 Mei j.l. te Utrecht
van een gezelschap Duitsche communis
ten, heeft de minister van justitie o.m. ge
antwoord, dat de uitleiding geschiedde
naar aanleiding van een door hem gege
ven aanwijzing, dat deze groep die ech
ter desondanks kans gezien had over de
grens te komen hier te lande niet moest
worden toegelaten.
De minister heeft gemeend, dat er alle
aanleiding was om dezen vreemdelingen,
die zich naar de hem verstrekte inlich
tingen onledig houden niet alleen met
een agitatorische propaganda, doch ook
met het geven van voorstellingen, die de
moreele en godsdienstige gevoelens op
grove wijze kwetsen, de toelating tot Ne
derland te ontzeggen.
Ofschoon uit het vorenstaande volgt,
dat hier de politieke vrijheid niet in het
geding was, wil de minister nog wel uit
spreken, dat hij niet van oordeel is, dat de
politieke vrijheid, in Nederland bestaande,
zou insluiten, dat aan eiken vreemdeling
toegang zou moeten worden verleend, ten
einde in openbare bijeenkomsten van zijn
politieke gezindheid, hoe destructief deze
moge zijn, te doen blijken.
HET ONTWERF-GENEESMIDDELENWET.
Niet in behandeling vóór het reces?
Naar „Het Handelsblad" uit parlemen
taire kringen verneemt, is de kans niet
gering dat de Tweede Kamer ten slotte
niet meer tot openbare behandeling van
het wetsontwerp betreffende de uitoefe
ning van de artsenijbereidkunst vóór het
zomerreces zal overgaan.
PACHT EN PACHTCOMMISSIES.
Memorie van Antwoord op het initiatief
voorstel Van der Sluis.
Verschenen is de memorie van antwoord
aan de Tweede Kamer inzake de voor
stellen van wet van den heer van der
Sluis c.s. betreffende nieuwe regeling van
de pacht en regeling pachtcommissies.
De voorstellers merken op, dat ook zij
er de voorkeur aan zouden hebben gege
ven, als de regeering, na de verwerping
van de desbetreffende wetsontwerpen in
de Eerste Kamer, met een al of niet ge
wijzigd wetsontwerp zou zijn gekomen, en
zij hebben er zich vóór de indiening van
hun voorstellen van vergewist, of dit
inderdaad zou geschieden. Toen echter
geen uitzicht op een spoedige indiening
geopend werd, hebben de voorstellers zich,
met het oog op de groote urgentie om een
begin te maken met het opheffen van de
rechteloosheid der Nederlandsche pach
ters, genoodzaakt gezien, van hun recht
van initiatief gebruik te maken.
Voorts mogen ieden der Tweede Kamer
zich niet laten leiden door de vraag, of
indiening van wetsvoorstellen aan de
Eerste Kamer of aan enkele leden van dit
lichaam al dan niet welgevallig zal zijn.
De voorstellers kunnen dan ook niet vol
doen aan den wensch, door verscheidene
leden in het voorloopig verslag uitge
sproken, om de voorstellen in te trekken,
wanneer de regeering zelve wetsvoorstel
len zou indienen, die de pachtsquaestie
niet ongunstiger zouden regelen, dan in
de door hen ingediende voorstellen ge
schiedt.
De voorstellers meenen te moeten ver
onderstellen, dat ook de Eerste Kamer
zich zal laten leiden door 's lands belang
en elk wetsvoorstel op zijn innerlijke mé
rites zal beoordeelen. De Eerste Kamer zal
in haar nieuwe samenstelling over de aan
hangige wetsvoorstellen moeten oordeelen.
Vroeger heeft de Tweede Kamer ze niet
afgehandeld. Het is volstrekt niet zeker,
dat de Eerste Kamer in haar nieuwe sa
menstelling eenzelfde oordeelzal hebben
over de pachtwetten als de Eerste Kamer
in haar oude samenstelling.
De voorstellers kunnen niet aannemen,
dat juist zou zijn het vermoeden, dat een
aantal leden van de Tweede Kamer, die
destijds voor de volkomen identieke re-
geeringsvoorstellen hebben gestemd, hun
stem aan de initiatiefvoorstellen zullen
onthouden. Immers, ook de leden der
Tweede Kamer hebben dg hun voorgeleg
de wetsvoorstellen op zichzelf te beoor
deelen.
Uit den aard der zaak kunnen de voor
stellers zich niet vereenigen met het oor
deel van de leden, die de voorgestelde re
geling overbodig achten en het voldoende
vinden, als gestreefd wordt naar een
vreedzame toepassing van de bestaande
bepalingen.
Bij de mondelinge behandeling zullen de
voorstellers ernstig bezwaar moeten ma
ken tegen amendementen, ertoe strek
kende, de rechtszekerheid van den pachter
te verzwakken. Wanneer het continuatie-
recht, waarvan de prijsregeling door de
overheid een onmisbaar onderdeel vormt,
zonder meer uit de ontwerpen zou worden
geschrapt, zooals sommige leden verklaar
den te begeeren, zouden deze wetsvoor
stellen volgens de voorstellers dermate
gedenatureerd zijn, dat de aanneming
geen zin meer zou hebben. Tegenover
voorstellen, die de rechtszekerheid kunnen
versterken, staan de voorstellers volstrekt
niet bij voorbaat afwijzend.
o
DE LOONSVERLAGING BIJ DE
SPOORWEGEN.
Voorstel door de arbeiders-bonden
afgewezen.
In de gehouden gecombineerde hoofd
bestuursvergadering van de vereenigingen
van spoorwegpersoneel is besloten het
laatste voorstel van de directie om per I
Juli een loonkorting van 5 pet. in te voe
ren, in December opnieuw te beraden over
een korting van nogmaals 5 pet., af te
wijzen.
Den personeelraad is opgedragen zich
wederom met de directie in verbinding te
stellen.
o
BURGEMEESTERS.
Bij Kon. besluit is, met Ingang van 1
Juli 1932, benoemd tot burgemeester van
Wissekerke J. Geuze;
is benoemd tot burgemeester van Vlo
drop mr. H. J. Boijens;
is, met ingang van 15 Juni 1932, benoemd
tot burgemeester van Melick en Herken
bosch S. D. Douven, met toekenning van
gelijktijdig eervol ontslag als burgemees
ter der gemeente Nleuwstadt;
is benoemd tot burgemeester van St,
Odiliënberg P. H. Houben,
MET DE „MARNIX VAN ST. ALDEGONDE" is gis- HET GEBOUW VAN DE HAAGSCHE COTOMIT^ln de W!««istraat in
keren in ons land aangekomen de Hollandsche fa- Den Haag, zooals dit er na zijn voltooiing in het voigena jaar ai
miUe Boot de laatste le redden van de „Georges uitzien. In den koepeltoren komt 't eerste Nederlandsche planetar u
Philippar". - Van Aden is de familie naar Neder- (Zie onder Binnenland),
land gereisd. De aankomst op de terreinen van
de Maatschappij „Nederland".
PEN DELEGATIE VAN DE BELGISCH-LU XEMBURGSCHE TOLUNIE heeft gisteren
te 's-Gravenhage besprekingen gevoerd betreffende de sluiting van een nieuw han
delsverdrag tusschen België en Nederland. De besprekingen hadden plaats op het
Departement van Buitênlandsche Zaken.
DE ANSJOVIS-VANGST BIJ ENKHUIZEN is door de afsluiting der Zuiderzee ten
doode opgeschreven. De laatste vangst is binnengekomen, waarmede een veelbewo
gen geschiedenis in het leven der Zuiderzeevlsschers weder zal zijn afgesneden. De
keerzijde der drooglegging van Neerlands twaalfde provincie.
