Ton
Ji M r ,z
l&ÉNI/JJL*M+ ^F)R £™b-W VUS
72s,e Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Woensdag 4 November 1931
Derde Blad
No. 21972
UIT DE RAADZAAL
PARLEMENTAIR OVERZICHT
Gesterkt en gekalmeerd
KUNST EN LETTEREN.
CAhI^JMNt
jjn
j? M?JI
Tn-
N f 'W£
L? jui - ^zQê^-6W
tTlW.
Hfj -V J>~U/rffk-.j I I -r
DRL |i
j Janssen J 7+L lp ct&-J£-N tggj|<
Iii /£TVH 1-1 -K -*. Mfl Bo e 3EE^£-
10 r^TreI^'
v-fi, N
w 0'L wA fljfciB köK'É
aR J,lJ~><,
N <0 ft-9
-e.
Belangrijke stappen in het vraagstuk
van den Raadhuis bouw.
Na twee moeizame zittingen zijn tenslotte
in de istadliuiskwestie een paar o^langrijke
beslissingen gevallen in den geest, ais wij
na de eerste zitting reeds voorspelden.
Allereerst is uitgemaakt, dat net nieuwe
Raadhuis wederom aan de Breestraat zal
verrijzen, voor Leiden de meest historiscne
Dlaats, die rechtstreeks spreekt tot het
nart der bevolking. De S. D. A. P. heeft
haar voorstel inzake bouw aan de Lam
mermarkt met groote vastberadenheid ver
dedigd, waarbij als krachtigste argument
de goedkoopte gold. doch zij mocht geen
steun van beteekenis vinden. Ter ender
ure deed de heer Bosman nog een poging
om een raadscommissie te benoemen, ten
einde naar een andere plaats uit te zien,
doch het was te laat voor zulk een experi
ment. De tegenstanders van de Breestraat
hadden geen andere plaats kunnen vin
den. waarop men zich kon vereenigen
het pleit was voor hen verloren.
Toen de raad eenmaal de Breestraat had
aangewezen, toen was tevens beslist, dat
de oude gevel zou worden gehandhaafd.
De minister dwong immers dezen gevel in
stand te houden; hoe kon aan de Bree
straat dan een stadhuis zonder ouden gevel
worden geplaatst?
Nadat de heer Wilbrink in vorige zit
ting zijn verzet reeds had opgegeven, ten
minste afzien van zijn streven naar een
nieuwen gevel half en half had aange
kondigd. nam nu de heer Wilmer in 2de
instantie zijn voorstel (mede-onderteekend
door de heeren Huurman en Wilbrink) om
ook plannen te doen maken voor nieuw
bouw terug.
De brief van den Minister en de keuze
van de Breestraat beslistten ten gunste
van den ouden gevel. Principieel is de
kwestie van behoud of geen behoud van
den ouden gevel nooit uitgemaakt, daar
immers altijd was gestreefd naar een keuze
uit beide naar gelang van het uitvallen
der plannen. Het was opportunistisch,
doch ook o.i. het verstandigste.
Enfin, de loop van zaken heeft het
anders gewild
Tenslotte is de meervoudige opdracht
eveneens met groote meerderheid aan
vaard. Daarbij is het ietwat eigenaardig
toegegaan. B. en W. zeiden, dat zij sedert
8 Juni de leiding niet meer hadden tenge
volge van het aannemen van het om prae-
advies zenden van het voorstel Wilmer-
Huurman en Wilbrink voor meervoudige
opdracht. Alsof hun praeadvies niet afwij
zend had kunnen luiden Wethouder
Splinter zegt persoonlijk nog te zijn voor
enkelvoudige opdracht, doch stemt voor
de meervoudige En de burgemeester
laat iets doorschemeren, waaruit straks
bij het praeadvies, dat nu zal moe
ten komen over de uit te noodigen archi
tecten enz., nog wel eens kon blijken, dat
het college anders denkt, om evenwel, als
de heer Wilmer terecht op den man af
vraagt, of dit beteekent een mogelijk
terugkomen op het besluit tot meervoudige
opdracht, dit te ontkennen. Waaruit o.i.
moeilijk anders is te besluiten, dan dat de
burgemeester als minderheid tegen blijft
De S. D. A. P. heeft met hand en tand
vasthouden aan enkelvoudige opdracht
verdedigd, doch het resultaat moest nega
tief zijn, daar het plan Dudok. dat gereed
is, geen meerderheid kon verwerven. Zelfs
de S. D. A. P. wilde het niet ongewijzigd
I ïanvaarden en deed nog als laatste red-
I siddel een voorstel eerst nog eens met
I jfcn heer Dudok te gaan praten over wij
zigingen. Daarvoor was het echter ook te
Iaat geworden en het voorstel viel. Waar
het plan Dudok geen meerderheid achter
zich vond was het logisch, dat anderen om
plannen wordt gevraagd. Uitdrukkelijk
was, toen men met den heer Dudok in zee
ein?. gestipuleerd, dat men geheel vrij
bleef!
Na ons uitvoerig verslag zullen wii od
de debatten niet verder ingaan. Wii laten
gaarne aan den lezer over de beoordeeling
of het debat wel altiid is gevoerd op een
wiize. die in overeenstemming was met het
groote belang van het aanhangige vraag
stuk. Van weerskanten; zoowel uit den
raad als van de groene tafel van B. en W.
Volkomen ziin wii het met den voor
zitter eens. dat veel woorden beter niet
hadden kunnen worden gesproken in het
belang van de zaak zelve.
Laten wij, eindigend, de hoop uitspre
ien, dat hetgeen tot dusver passeerde, be
graven en vergeten zal zijn, wanneer de
Raadhuiskwestie weer in den raad komt.
opdat onbevangen en onbevooroordeeld
verdere beslissingen kunnen worden ge
nomen. Een chaos, waarvoor de S. D. A. P.
vreesde, behoeft het heusch niet te wor
den, mits unaniem gestreefd wordt naar
wat kan samenbinden in het belang van
den Raadhuisbouw.
Met groot genoegen zal men de gerust
stellende verklaring van wethouder Gos-
Iinga hebben gelezen betreffende de kas-
positie onzer gemeente, in antwoord op
een desbetreffende vraag van den heer de
Reede.
Overigens geeft de zitting weinig aanlei
ding meer om op het verslag terug te
komen. De sociëteit Amicitia kan thans
rustig en veilig bouwen, nu het voorstel
de erfpacht op te zeggen, is verworpen!
KON. PETROLEUM-MAATSCHAPPIJ.
TWEEDE KAMER.
Ds. J. L. FABER.
Bij het begin van deze vergadering,
waarmee de Kamer haar reis tot Kerst
mis aanving, hebben we eerst den opvolger
van den heer Kleerekoper, namelijk ds. J.
L. Faber uit Zutfeningekwartierd. Er
had geen orde-verstoring bij plaats. De
inkwartiering kost f.5000 per jaar, bene
vens vrij reizen en pensioen.
ALGEMEEN DEBAT
RIJKSBEGROOTING.
De Kamer is daarna begonnen met de
algemeene beschouwingen over de Rijks-
begrooting voor 1932.
En;
eerste spreker daarbij was de heer
Albarda, de leider der sociaal-democraten.
Geen interim-dividend.
Directie en Commissarissen der „Ko
ninklijke" deelen mede, dat tengevolge
van de toestanden, die op het oogenblik
niet slechts in de petroleumindustrie
maar ook overal elders in de wereld heer-
schen, het onmogelijk is, nu reeds de re
sultaten van het loopende jaar naar
juistheid te schatten en dat derhalve de
uitkeering van een interim-dividend over
1931 niet gerechtvaardigd zou zijn.
Vandaar dat zij van oordeel zijn, dat
een beslissing omtrent het dividend over
dit jaar eerst genomen mag worden, na
dat van de verschillende maatschappijen,
waarbij de vennootschap is geinteres-
seerd, de definitieve resultaten over het
geheele jaar zullen zijn binnen gekomen.
De gestadige toeneming van het wereld-
verbruik van petroleum is teruggeloopen,
doch in dit opzicht is petroleum er beter
aan toe. dan de meeste andere handels
artikelen. Bovendien worden petroleum-
producten met steeds meer variaties toe
gepast. een verschijnsel, dat zelfs bij de
tegenwoordige stagnatie in den handel
nog voortdurend toeneemt.
De prijzen zijn laag geweest, maar de
ingrijpende bezuinigingen, die zijn inge
voerd, vormen een belangrijke compen
satie.
Een groot deel van de productie der
groep is op het oogenblik ingesloten doch
kan op korten termijn worden ontsloten,
teneinde zonder extra uitgaven aan de
eischen van een nieuwe situatie te vol
doen.
De politiek der groep om haar bezittin
gen en hulpmiddelen volledig up to (date
te houden en alles af te schrijven wat
aan dezen eisch niet voldoet, wordt ge
handhaafd.
De groep en de onder-maatschappijen
in welke zij deelneemt beschikken op dit
oogenblik behalve over haar wereldvoor
raden, die geheel uit eigen middelen wor
den gefinancierd over de volgende liquide
middelen: 20 millioen pond sterling en 50
millioen Amerikaansche dollars.
De directie acht 6e winstcapaciteit der
vennootschap even groot als voorheen en
beschouwt den huldigen toestand van
zaken als van tijdelijken aard.
De Msb. verneemt verder uit Londen:
De Shell Transport and Trading Cy.
maakt bekend, dat zij over het loopende
jaar geen interim-dividend zal uitkeeren.
De motiveering van dit besluit is uiteraard
dezelfde als de bovenstaande motiveering
der Koninklijke Petroleum. Het vorige
jaar keerden beide maatschappijen een
interim-dividend uit van 10 pet. en een
slot-dividend van Vfs pet.
RECLAME.
worden Uw vermoeide en overprikkelde
zenuwen door het gebruik van
Mijnhardt's Zenuwtabletten
Glazen buisje 75 ct. Bij Apoth. en -Drogisten
7210
De heer "ir. Albarda.
Hij sprak eerst over de crisis en haar
oorzaken, in het bijzonder natuurlijk
over het kapitalisme, daarbij in het licht
stellend, dat de kapitalistische voortbren
ging slechts winst beoogt. Niet het socia
lisme is de schuld zoo betoogde spr.
niet de arbeidersbeweging, maar het kapi
talisme. dat. ook al is het een resultaat
van een historisch groeiproces, daarom
nog niet het eind-resultaat behoeft te zijn
en op den duur onhoudbaar zal zijn. Een
stelsel, dat telkens en telkens de arbeiders
in armoede terug-gooit, zal zich niet kun
nen handhaven.
Socialisme, communisme en fascisme
bestrijden en verzwakken elkaar riep
de heer Albarda uit maar tenslotte zijn
ze alle anti-kapitalistisch.
De groote vraag is: zullen de destruc
tieve of de constructieve krachten de lei
ding krijgen voor wederopbouw? Het so
cialisme dient de leiding te hebben; het
socialisme za-1 de samenleving moeten re-
organiseeren. ook al zullen daarmede in
den eersten tijd groote technische moei
lijkheden gepaard gaan.
Het. socialisme zal stap voor stap dooi
de arbeiders-beweging verwezenlijkt moe
ten worden. Zij zal dit moeten doen, of zij
zal ondergaan.
De afgevaardigde gaf een overzicht van
de werkloosheid, die bij den aanvang van
den derden crisis-winter nog steeds toe
neemt, en die thans ongeveer 200.000 werk
lieden omvat, die met hun gezinnen on
geveer 800.000 personen omvatten, of een
tiende der bevolking. Welk een ontzaglijke
ellende, welk een gevaar voor de bescha
ving, en ook voor orde en rust!
In dit verband critiseerde spr. de hou
ding der Regeering die wel niet tot loons
verlaging in het land aanspoort, maar
toch laat uitkomen, dat zulk een verla
ging haar niet orvwelkom zou zijn.
En als er zich hier in de Kamer een
nationaal front zou vormen, dan zal dit
een ander front tegenover zich vinden,
n.l. dat van de arbeiders. De regeering
zélf trouwens geeft het voorbeeld door de
korting der ambtenaars-salarissen en door
de korting op de uitkeeringen aan de ge
meenten: door dit laatste wil men de ge
meenten en provinciën dwingen ook harer
zijds de salarissen te verlagen.
Welnu, die salaris-verlaging wordt door
den heer Albarda krachtig bestreden.
Wat de financieele toestand aangaat
erkende hij, dat wij staan voor groote
moeilijkheden en gevaren, die het natio
naal inkomen doen dalen, maar niettemin
staat Nederland er. in vergelijking met
andere landen, niet zoo slecht voor. En na
de crisis zullen de cijfers van vermogen
en belastbaar inkomen weer stijgen. Ook
de schuld positie van Nederland is gunstig:
de schuld bedroeg volgens de laatstgepu-
bliceerde cijfers f365 per hoofd der be
volking, tegenover f2044 in Engeland en
f.1104 in Frankrijk, Zoo zijn er meer
gunstige factoren: de belasting-sterkte en
de handels-balans. Alles bijeengenomen is
er geen reden voor een panischen angst
en geen vrees voor inflatie. Natuurlijk
moet inflatie worden voorkomen en moet
de begrooting sluitend worden gemaakt.
Er is alleen verschil van meening over de
wijze waarop.
Welnu, de sociaal-democraten zullen
weieeren mede te werken aan de salaris
korting. aan de korting voor de gemeen
ten en aan de tariefs-verhooging. Zij wil
len daarvoor in de plaats stellen een groo-
tere afschrijving uit vroegere voordeelige
saldi, een verdere bezuiniging op Defensie
en een crisisbelasting, die de lasten over
het geheele volk zal kunnen verdeelen.
Een en ander werkte de afgevaardigde
nader uit.
In het bijzonder bepleitte hij het denk
beeld. om het heilige huisje van het mili
tarisme niet te ontzien. De meerderheid
van ons volk zou wel ontwapening willen,
maar men dringt het volk het militarisme
op. Spr. beval het voorstel aan, om de de
fensie-uitgaven met 25 °/o te verminderen,
o.a. door een aanzienlijke vermindering
van het contingent en door geheele stop
zetting van den vlootbouw. Als de Kamer
de kracht en den moed had om daartoe
te besluiten, zou de Minister van Defensie
met een nieuwe begrooting moeten ko
men. en dan zou er 24 millioen op worden
bezuinigd.
Daarna bestreed spr. in het bijzonder
nog het voorstel der Regeering, om de uit
keeringen aan de gemeente te verminde
ren. Ook dit voorstel heeft veel verbitte
ring gewekt. Wanneer de Regeering bij
haar plannen en voorstellen geen reke
ning houdt met de arbeiders-klasse als
machtsfactor, zal zij deze tegenover zich
vinden.
De heer Albarda diende tenslotte een
motie in, waarin de Regeering wordt uit-
genoodigd de militaire uitgaven met 25
te verminderen.
Daarna sprak de heer Braat een rede
uit over de crisis, waarin hij betoogde dat
wij veel te hoog leven en waarin hij in
het bijzonder den nood van den landbouw
schetste. De werklooze krijgt meer aan
steun, dan de werkman op het platteland
verdienen kan. De benzine-belasting zal
tal van kleine bedrijven treffen. Men moet
geen nieuwe belastingen heffen; men moet
bezuinigen. En dit zou kunnen, door aan
een groot deel der ambtenaren ontslag te
verleenen. Aan salarissen wordt in totaal
200 millioen uitbetaald, dat is evenveel
als voor de oorlog de heele begrooting
bedroeg.
Welnu:
van die 200 millioen zou heel wat te
bezuinigen zijn.
Ook op de sociale wetgeving zou aan
zienlijk bezuinigd moeten worden. Even
zeer zou het inkomen van het Koninklijk
Kuis verminderd moeten worden, en het
inkomen van de Ministers en de vergoe
ding voor de Kamerleden. De kindertoe
slagen moeten worden afgeschaft. Op Oor
log' en op Onderwijs moet ook worden be
zuinigd. Speciaal de groote gemeenten
moeten tot zuinigheid worden verplicht.
Verder noemde spr, allerlei voorbeelden
van Kamerleden, die bovendien nog pen
sioen hebben uit de openbare kas. Zulke
dingen vond hij een schandaal. Er moest
een eind aan worden gemaakt, Dergelijke
bedragen zijn geen inkomens, maar erfe
nissen. (Gelach). De afgevaardigde somde
allerlei betrekkingen op. waaraan naar
zijn meening een te hoog inkomen ver
bonden is, en sprak de hoop uit, dat de
minister zijn rede niet geheel zou over
slaan.
De voorzitter: U hebt nog één minuut,
meneer Braat!
De heer Braat.
De heer Braat: Nog een minuut? Ik
kan nog wel een uur zoo doorgaan! (Vroo-
lijkheid). Nu, ik zal probeeren, er een slot
aan te praten! (Luid gelach).
En hij praatte er een dapper slot aan en
beloofde ons een nieuwe tractatie in twee
den termijn.
De heer Floris Vos gaf vervolgens ook
zijn meening over enkele punten ten beste
en verzette zich daarbij in het bijzonder
ook tegen de voorgenomen salaris-verla
ging. aangezien een korps goed-gesala-
rieerde ambtenaren een groot belang is
voor het Rijk. Evenzeer verklaarde hij
ernstige bezwaren te hebben tegen de ver
hooging der invoerrechten en tegen de op
schorting wan de Zuiderzee-werken.
Hij zei nög iets, maar was niet te ver
staan.
Trouwens
deze afgevaardigde, die recht had op
een uur spreken, was in een kwartier
gereed.
Zoo eindigde deze niet-bijster-be
langrijke eerste dag.
HAGENAAR.
TIJDSCHRIFTEN.
„Astra".
Het November-nummer van Astra opent
met het Indische verhaal: „Vrouw noch
Moeder", van H. Smits, waarbij Rie Rein-
derholf voor passende illustraties zorg
droeg. Van' Oven stond een verhaal al.
getiteld: „De verdwenen documenten". De
piloot Chris Peale gaat onverdroten voort
met zijn uiteenloopende avonturen. Nu
weer betrekt hij den lezer in een geval:
„Hoe hij als dolende ridder optrad". Fraaie
illustraties van Cyrus Cuneo begeleiden
den tekst. Het feuilleton: „Het Onbesten
dige Element", van Boyd Cable nadert zijn
voltooiing. Van Eugène van der Landen
is er een mooi Indisch schetsje van een
theeonderneming en O. Henry geeft een
vertelling, die. vrij vertaald, „Het Portret"
geheeten is. Pepin ontplooit zich in zijn
rubriek Uit Filmland wederom als een
onderhoudend causeur.
J. van den Berge schrijft over: „De Hei
lige Lotus", dat in het ondoorgrondelijke
gebied van Thibet speelt.
De verdere inhoud wordt gevuld met tal
van korte verhalen, gedichtjes, plaatjes
enz. Tot slot de puzzle-rubriek.
NIEUWE UITGAVEN.
Onder hoofdredactie van Henri Borel is
ter propageering der Europeesche samen
werking opgericht het tijdschrift „Nieuw
Europa" In het eerste nummer deelen
verschillende vooraanstaande binnen- en
buitenlandsche voorstanders van 'n nieuw
Europa hun zienswijze daaromtrent mede.
IV.
l ll'fB
.1,
(/ÏT
M
Z e=(_ M
5** JLVfyjt £+3) H ROEP i n KOOP^'
(Wordt vervolgd.)
