71sle Jaargang
DONDERDAG 22 JANUARI 1931
No. 21732
STADSNIEUWS.
Het Voornaamste Nieuws
van heden.
Indische Voordrachten aan de Leidsche Universiteit.
De bedevaart naar Mekka.
MUZIEK.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
30 Cts. per regel voor adverlenliën uit Leiden en plaahen waar
agentschappen van ons Blad gevesligd zijn. Voor alle andere
advertentiën 35 Cis. per regel. Kleine Adverlenliën uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts bij een
maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens posfrechl. Voor eventueele opzendin» van 'brieven
10 Cts. porlo te betalen. Bewijsnummer 5 Cts
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchèque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:]
Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per week 0.18
Buiten Leiden, waar agenten gevesligd zijn, per week „0.18
Franco per post 2.35 portokosten.
Olt nummer bestaat uit DRIE Bladen
EERSTE BLAD.
HERHAALDE OPROEP.VAN
DEN ARMENRAAD.
Moeilijke Tijden!
IDe huidige crisis en de daarmede gepaard
andc omvangrijke en langdurige werk-
^osheid, brengt voor een groot deel der be
volking veel zorg en ontbering
■Hoewel dadelijk op den voorgrond stel-
Hnde, dat van gemeentewege \eel wordt ge
daan om dit leed te verzachten, zoo wil het
Bestuur van den Armenraad zijn mede-bur-
I fcers er op wijzen, dat ook aan de kerkelijke
ea particuliere instellingen van weldadig
heid zware financieele eischen worden ge
steld
Het Beduur van den Armenraad wekt
dan ook d» ingezetenen op, vooral deze
aidtllingen met giften en gaven te willen
gedenken.
Men kan ook giften doen toekomen aan
een der ondergetekenden of storten op post
rekening No. 104318 van den Armenraad
Leiden, met vermelding „oproep Arinen-
Bad"
De Armenraad heeft, vooral in de laatste
1 fijden, meermalen de ervaring opgedaan, dat
er ook in stilte schrijnenden nood wordt i
■leden
Geeft evenwel niet aan wie om hulp vra
gen, zonder voorafgaand onderzoek.
Informeert bij den Armenraad naar den
lesümd der hulpvragenden.
Steunt den behoeftige, naar dat hij van
dj ioode heeft of schenkt Uw bijdrage aan een
jpsfelling, waarin gij vertronwen hebt.
Zoo zult gij goed werk doen of anderen rn
aa it stellen goed werk te doen.
Het Bestuur van den Armenraad:
G. A Smit, Voorzitter.
Dr II J M. Boonacker.
Mej D Coebergh.
J. C. B. Hüner.
Mr. P A. Pijnacker Hordijk.
Mej. G. Verheij van Wijk.
Mej. A M. de Vries.
P. A. van Aggelen.
Wnd. Secretaris Tel. 270.
Het bureau v. d. Armenraad is gevesligd
ammermarkt G7 en geopend iederen werk-
ag van 8.30—12 uur en van 1.305 uur,
Zalcrdags van 8.3012.30 uur v.m. en
Éan 7—8 uur n m Tel. 1052.
ste jaren buitengewoon sterk toegenomen,
hetgeen spr. grootendeels toeschrijfraan den
invloed van het alcoholverbod. Maar al te
dikwijls is overmatig gebruik van alcohol de
oorzaak van armoede en ellende, hetgeen
spr. met eenige voorbeelden, aan de praktijk
ontleend, nader aantoont Een van de eerste
gevolgen van drankmisbruik is slechtere
huisvesting, waardoor de man zijn woning
ontvliedt en de> vrouw en kinderen de
nadeelen ondervinden; daarbij komt als
tweede gevolg bezuiniging op voeding en
kleeding met als droevig gevolg verminde
ring van het lichamelijk en geestelijk weer
standsvermogen.
Stopzetting der alcoholfabricage zou stel
lig de werkloosheid doen toenemen, doch
aan den anderen kant zou geestelijk, sociaal
en financieel groote winst worden behaald.
Armoede is evenmin het eenige gevolg
van alcoholisme als dit Inalsle het eenige
gevolg is van armoede, maar toch bestaat er
tussohen beide een wisselwerking, al valt
len. Het alom bekende gezelschap „De Fa
milie Hofmann" was geëngageerd voor de
rest van den avond en amuseerde de aan
wezigen op de gewone wijze met ernstige
en luimige liedjes, duo's, quartetten en een
revue-schets. Het herhaaldelijk opklaterende
applaus bewees de instemming der aanwe
zigen met het vertoonde.
Op voorstel van den heer Raams werd in
den loop van den avond het volgende tele
gram verzonden: „H.M. de Koningin, Paleis
Noordeinde, 's-Gravenhage ITet vrijwillig
Landstormcorps Motordienst afd. Leiden,
thans in feestvergadering bijeen in Con
certgebouw Concordia, betuigt hiermede
do grootste trouw en aanhankelijkheid aan
Uwe Majesteit".
In antwoord hierop mocht hel comité het
volgende telegram terugontvangen: „Hare
Majesieil de Koningin draagt mij op dank te
betuigen voor gevoelens, neergelegd in uw
telegram" (was gel j Slorm van 's-Grave
sande, adjudant van dienst.
Met groot enthouiasme werd door de het aandeel van elk afzonderlijk moeilijk te
feestvergadering dit antwoord ontvangen i bepalen. Verleening van steun in geldelijken
hl kapi- I vorm aan drankzuchtigen, acht spr ver-
Aan het einde van den avond bracht kapi-
tein Nijland hulde aan het organi«eerende
comité, terwijl hij allen opwekte lid Ie wor
den van de od Ie richlen vereeniging
Een gpzellig hal onder welwillende lei
ding van den heer W F van Wijk zal de
feestvreugde ongetw ijfeld tot vroeg in den
morgen hebben doen duren.
ALCOHOLISME EN
ARMOEDE.
Voordracht van ds. Hermanides.
De Leidsche Armenraad had gisteravond
in een der zalen van het Nulsgebouw een
vergadering belegd, waarin ds. S. R. Her
manides, Ned -Herv Predikant te Valken
burg (Z.-H.) sprak over „Alcoholisme en
Armoede".
De voorzitter, pastoor G. A. Smit. heette
de weinig talrijke aanwezigen welkom en
gaf vervolgens het woord aan ds. Herma
nides, die allereerst opmerkte, dal iedere tijd
zijn eigen stempel draagtStond vroeger de
godsdienst in hel middelpunt van den ge-
daehtengang der volkeren, tegenwoordig
wordt deze beheerscht door sociale proble
men In zijn kwaliteit van sociaal leider
van het Medisch Consultatie-Bureau voor
Alcoholisten hier ter slede is spr. meer dan
ah predikant in aanraking gekomen met het
probleem: alcoholisme en armoede
Aan de hand van eenige cijfers bewijst
spr., dat onlhouding van alcohol zoowel de
arbeidsprestaties als de productie ten goede
komt. De welvaart in Amerika is in de laat-
keerd, hoewel men zich tegenover hen zeker
niet a.fkeerig mag betoonen. Spr. ziet in een
drankzuchtige een zondaar, een schuldige,
die langzamerhand ziek is geworden:
iemand, die wordt aangevallen en geplun
derd door roovers Aan ons, aldus besloot,
ds. Hermanides, de taak om hem te redden.
In antwoord op een vraag van den heer
Van Aggelen, deelde de spreker nog het een
en ander mede omtrent de werkwijze van
het hier ter stede gevestigde Consultalie-
bureau. De heer De Jong verklaarde de
drankzucht uit de individueele geestelijke
mentaliteit en vroeg op welke wijze hier
maatschappelijke hulp kan baten. Nadat
ds. Hermanides ook deze vraag had beant
woord, sprak pastoor Smit een woord van
dank (ol den inleider en wee" de aanwe
zigen op den lieden in ons Blad gepubli-
ceerden oproep om middels don Armenraad
te steunen daar waar zulks noodig is en in
het hijzonder de „stil1!*? armen" te gedenken
Hierna slool hij de vergadering onder
dank voor de opkomst.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wijziging.
Naamlooze Vennootschap „Leidsche
Duinwater-Maatschappij", Stationsweg 12,
Leiden.
Uittredende Directeur: Ch. van Spall,
Wassenaar, dd. 1 Jan. 1931.
RIJKSMUSEUM VAN
OUDHEDEN.
Het legaat-Gildemeester.
Een gebeurtenis van buitengewoon ge
wicht heeft voor bovengenoemd Museum
plaats gehad. De heer P. A. Gildemeester,
die nu bijna een jaar geleden te Egmond
overleed, heeft namelijk zijn geheele collec
tie oudheden vóór het jaar 1000 aan het
Rijksmuseum van Oudheden gelegateerd.
Aangezien de heer Gildemeester als schilder
gedurende het grootste deel van zijn leven
heeft gereisd en daarbij steeds verzamelde,
wat op verschillende gebieden der Oudheid
zijn kunslenaarsoog aantrok, omvat dit
legaat een collectie van de meest uitgelezen
kunstvoorwerpen, zoowel prae-historische
als Egyptische of Klassieke, maar vooral
Romeinsche uit ons eigen land. Wat hij
hier bijeenbracht, behoort tol het allermooi
ste en zeldzaamste, dat in eigen bodem ge
vonden is.
Van Woensdag 8 Januari af zal een spe
ciale tentoonstelling van dit „legaat Gilde
meester" op hel Rapenburg te Leiden te
bezichtigen zijn, nadat den avond te voren
dr. Holwerda de voorjaarsreeks der Museum
lezingen zal hebben geopend met een lezing
over: Een sc/hat uit den Rijn en het legaat
Gildemeester.
BINNENLAND.
De voortzetting van het Leidsche begioo-
tingsdebat. (3e Blad).
Dreigend bioscoopconflict te Groningen.
(Binnenland, 2e Blad).
Door de aardschokken op Midden-Java
zijn 18 menschen gedood. (Uit Ned. Oost-
Indiê, 2e Blad).
BUITENLAND.
De kwestie der Dnitsche minderheden in
Polen voor den Volkenbondsraad. (Buiienl.
en Tel.. Ie Blad).
De zitting der Enropeesche commissie is
gesloten. In Mei weer bijeenkomst. (Buitenl.,
Ie Blad).
Nederlaag der Engelsche regeering, die
echter geen gevolgen heeft. (Buitenl., Ie BI.)
Gisteravond heeft
Hurgronje de reeks
prof. dr. C. Snouc-k
Indische voordrachten
voortgezet met een lezing over „De Bede
vaart naar Mekka". Hieraan is bet volgende
ontleend:
Met twee gedeelten van Arabië onderhoudt
de Oost-Indische Archipel betrekkingen. Het
arme, onherbergzame Hadramaut levert se- I
dert ongeveer drie eeuwen emigranten; onge
veer vijftigduizend Hadramieten wonen in
Indië en oefenen daar op het geestelijke
leven der inheemsche Mohammedaansche be
volking invloed uit, maar Hadramaut wordt
slechts bij hooge uitzondering door een
telde de kolonie der Djawah omstreeks
achtduizend zielen. Daar velen dezer stu
denten na eenige jaren in hun vaderland
het geleerde aan anderen gaan mededeelen,
js de geestelijke atmosfeer van Mekka van
onberekenbaren invloed op de ontwikkeling
van het godsdienstig leven "3er Mohamme
daansche Indonesiërs.
De wereldoorlog heeft in Arabië, in het
bijzonder ook in Mekka, groote veranderin
gen teweeggebracht. De politieke geschie
denis van den Islam bracht mede, dat de
Hidjaaz al spoedig een verwaarloosde pro
vincie van het Moslimsche wereldrijk is
LANDSTORMCORPS
MOTORDIENST.
De feestavond van de sectie Leiden.
De sectie Leiden van het landstormcorps
.Motordienst" hield gisteravond in gebouw
ncordia een feestavond, welke schitterend
eslaagd mag worden genoemd. Reeds van
?erre toonden de uithangende banier van de
ectie en de in parkeerterrein herschapen
eemarkt aan, dat een feestelijk gebeuren in
1 oncordia plaats vond.
Toen de voorzitter van de feestcommissie,
de heer E. Raams, die vergadering opende,
"was de zaal, zoowel boven al9 beneden,
geheel gevuld en nog steeds kwamen meer
dere feestgangers aan. In de eerste plaats
heette spr. welkom kapitein Nijland, als ver
tegenwoordiger van den corpscommandant,
©verste Ten Broeke Hoekstra, kapitein Dee,
den propagandist van het Landstormcorps
„Motordienst", den heer van Mens, comman
dant van de Leidsche Burgerwacht, den heer
[Meyer, commissaris van politie alhier, den
2en luitenant Vos uit 's-GVavenhage en de
heoren van Genen en van Tiel. Nog deelde
spr mede. dat bericht van verhindering was
ontvangen van den burgemeester, mr. A. v.
jd. Sande Bakhuyzen, overste Ten Broeke
[Hoekstra en overste Eringard.
Vervolgens sprak de heer N. v. Ginkel Jr.
sis commandant van de sectie Leiden een
woord van waardeering voor den arbeid van
de feestcommissie. He', doel der sectie en de
'Tedenen van het samenzijn achtte spr. te
over bekend om nog eens uitvoerig te be
spreken. Speciaal vestigde de heer v. Ginkel
indacht op het streven der commissie
j\om 1° komen tot de oprichting van een
ivereeniging teneinde door het organiseeren
fan vergaderingen, lezingen en filmvertoo-
gingen een hechleren band tusschen de
onderling te doen ontstaan Met een
'>ord van aanbeveling voor de verloting ton
c .r a *anschaffing van trommels, pas-
e bij de reeds in het bezit zijnde hoorns,
fflo?ehjk te maken, besloot spr.
m nlgen? werd een aanvang gemaakt
eprst «rkWer!iin* van programma; aller-
Tm ir elrr?^Pn de hceren Gijsberti 1-Toden-
en ti®,™'118, van Buuren, Zwaan
a—prnv.!.?"* eenige floret-, sabel- en
P r«i]en, welke zeer in den smaak vie-
enkelen Indonesiër bezocht. Van oneindig I geworden. In 1200 n. C. maakte een van de
veelmeer beteekenis is het verkeer met talrijke geslachten, die van den Profeet
den Hidjaaz, de provincie der heilige ste- afstammen, van deze omstandigheid gebruik
I den: Mekka en Medina. odj zich do heerschappij over Mekka aan
Te Mekka en op eenige ten Oosten daar- te matigen, en zeven eeuwen lang hebben
van gelegen plaatsen heeft in de laatste 1 f]eze sjerief en zich als heeren der Hei-
maand van ieder Mohammedaansch maanjaar Stad weten te handhaven. Zij moesten
KUNSTKRING „VOOR ALLEN"
Alexander Moskowsky.
Moskowsky is gesneuen ui( nu \hout van
de rasviolisten, van dezulken die, begaafd
met epn groote dosis muzikaliteit, in het
bijzonder zijn aangewezen op de viool, van
de bevoorrechten die het vak vioolspelen
dat geen gemakkelijk vak i" kunnen aan-
leeren zonder dat het hun overmatig veel
moeite kost Hij verstaat zijn vak en in bet
gilde bezet hij met eére een meesterplaats.
Zijn toon is van uitnemend gehalte: hij
heeft charme en er zit terdege pit in De
hoogte van zijn 1 inkerhandteohniek is niet
ver meer verwijderd van den top der vol
komen -beheersching. Hij laat zijn flageolet
ten fluiten met een toonzekerheid die res
pect afdwingt, hij gooit er de venijnigste
figuurtjes uit met het gemak van den ech-
ien virtuoos, zijn staccatos en spicatos zijn
een lust voor oor en oog, zijn linkerhand-
pizzicatos knetteren en spetteren dat de
vonken er afvliegen. Het instrument ver
bergt op dit gebied zoo goed als geen geheim
meer voor hem.
Groote techniek is een zegen voor haar
bezitter Onder deze mits dat hij oppast
dat ze hem en zijn kun9t slechts dient. Slaat
ze aan het regeeren dan gaat het met hem
als kunstenaar den verkeerden kant uit. Als
de techniek 7/ich naar voren dringt pour
épater le bourgeois, dan wijkt de kunst, de
muziek, achteruit. Er is iets in het spel van
Moskowsky, dat ons niettegenstaande de
groote waardeering, die we er voor koes
teren aanleiding geeft om aan deze be
kende waarheid te herinneren Soms is het
alsof de psychische concentratie, de kunst
volle drijfkracht een oogenblik verzwakt, dat
momenten van ven-lakking in het spel ver
oorzaakt. Of lag het missdhien aan toeval
lige omstandigheden, dat de derde sonate
van Brahms, overigens met kennelijke lief
de en toewijding en technisch feilloos door
het begaafde echtpaar, want mevrouw Mos
kowskyEl ins vervulde de pianopartij,
voorgedragen, toch niet alles gaf wat er aan
muzikalen rijkdom in ligt opgestapeld? De
pianiste speelde op een gesloten vleugel
waardoor de zeer importante partij te veel
op het podium bleef hangen 't Was jammer,
want haar spel mocht er zijn. Ze was
blijkbaar op kleiner ruimte ingesteld dan
onze grooie zaal Dat gebrek aan klankeven-
wicht kan alleen storend op den violist
hebben gewerkt, waarbij dan nog komt de
omstandigheid dat die sonate in de groote
zaal toch nooit heelemaal haar spheer
vindt Maar dan blijft toch nog al lijd de
vraag over, hoe een violist van standing nu
nog met 'n „Carneval russe" (Wieniawskv)
kan komen, zelfs als slotnummer De lijd is
toch voorgoed voorbij dat ledige virtuoson-
kunstjes recht van bestaan hadden?
Met onvoorwaardelijke instemming heb
ben we geluisterd naar de zeer mooie, door
Respighi bewerkte, sonate van Vivaldi Ook
naar de met smaak voorgedragen gebruike
lijke kleine stukken Daarin kwamen Mos
kowsky's kwaliteiten als virtuoos en als mu
sicus in een heldor licht te staan.
Mevrouw Moskowsky heeft de bcgelei-
dingspartijen correct, volgzaam en beschei
den. zeer muzikaal gespeeld
De volle zaal heeft het concerleerende
echtpaar luide toegejuicht Aan het slot van
den avond gaf dit aanleiding tot een Kreis-
lerlje. Aan mevrouw werden fraaie bloemen
aangeboden.
De Bechstein-vleugel was uit het maga
zijn Mens.
de hadj plaats, d.i. een reeks van eigen
aardige godsdienstige ceremoniën, die in
hoofdzaak behooren tot den oud-Arabisch en
godsdienst en welker opneming in en aan
passing aan den Islam te danken is aan het
feit, dat Mohammed behalve profeet van
het monotheïsme ook Mekkaan was, gehacht
aan de tradities van zijn geboortestad. Zeven
voudige omgangen om het „Huis van Allah",
de Kaabah, zevenvoudige wandelingen tus
schen twee niet ver van de Kaabah gelegen
plaatsen, een kort gezamenlijk verblijf in
het dal van Mina (Moena), waar schapen
of kameelen geofferd worden en waar op
drie plaatsen de plechtigheid van het steen-
tj es werpen plaats yindt, vormen van den
hadj de voornaamste bestanddeelen.
Toen Mohammed aan zijne volgelingen bet
deelnemen aan dit Arabische jaarfeest voor
schreef, liet zich nog niet voorzien, cat de
Islam zich eerlang over de geheele aarde
zou uitbreiden. Hoe dit zjj, de hadj is nu
eenmaal geworden tot een plicht aller Mos
lims, die daartoe in staat zijn, minstens ééns
in het leven te volbrengen. Onder zekere
omstandigheden is p'aatsvervanging toege
laten, en een zeer groot deel der Mohamme
danen kan geldige redenen aanvoeren om
zich buiten staat te verklaren. De
„Djawah" (zoo noemen de Mekkanen alle
bewoners van Oost-Indië) leveren ongeveer
1 /5 van het totaal der bedevaartgangers, die
uit de heele Moslimsche wereld naar Mekka
reizen. Tai van oorzaken verklaren den bij
zonderen jjver, waarmede z\j dezen plicht
vervullen. In dit jaar van „malaise" zal
hun aantal omstreeks 20.000 bedragen; in
voorspoediger jaren telden zij 40 tot 60.000.
Meestal komen zij wel vier maanden vóór
den hadj te Mekka, daar zij gaarne de
vastenmaand Ramadan hier doorbrengen en
vóór het jaarfeest Medina bezoeken, waar
de Profeet begraven ligt. Rekent men dat
ieder hunner f. 1000 in het Heilige T^and
verleert, en neemt men in aanmerking, dat
alle Mekkanen direct of indirect van den
hadj leven en dat nagenoeg alle inkomsten
van den staat uit deze bron geput worden,
dan begrijpt men iets van de economische
beteekenis van het land der Djawah voor
den Hidjaaz.
De meeste hadji's uit Oost-Indië keer en
na de bedevaart naar huis terug; van ouds
pleegt echter een aantal hunner, vooral
van de jongeren, te Mekka te bljjven om
daar de wetenschappen van den Mohamme-
daanschen godsdienst te beoefenen. In 3 914
zich daarbij evenwel het protectoraat van
machtiger Moslimsche vorsten laten welge
vallen: Irak, Jemen, Egypte, ten slotte Tur
kije werden als opperheeren erkend en
oefenden op het bestuur een naar omstan
digheden wisselenden invloed uit. In He
laafstverloopen eeuw was de Turksche suftan
ta "Mekka door een en wafï vertegenwoordigd,
die zoo ongeveer dezelfde functie uitoefende
als een Europeesch resident bij een Indisch
vorst.
Gedurende den wereldoorlog wisten de
geallieerden den laatsten der Grootsjeriefen
tot afval van Turkije te bewegen door allerlei
beloften, waarvan de vervulling later on
mogelijk bleek. Intusschen herstelde zich
in Centraal-Arabië door het energieke op
treden van Abdal-Aziez bin Sa'oed, het 125
jaren tevoren door zijnen voorvader Sa'oed
gestichte rijk der Wahhabieten, die de op
godsdienstig gebied meest conservatieve
richting van den Islam vertegenwoordigen.
Deze wist zich nu zes jaren geleden na
eene lange reeks van verwikkelingen ook
van den Hidjaaz meester te maken en regeert
sindsdien als „Koning van den Hidjaaz en
van Nedid en Onderhoorigheden". Velen
zullen zich het bezoek, nu vier jaren
gc-leden. van diens zoon Faisal aan ons
land, en ook aan Leiden, herinneren. Aan
de vereering van profeten en heiligen, die
in het grootste deel der Moslimsche wereld
in den loop der eeuwen veld gewonnen
hc-elt, maakte het puriteinsche Walïhabieten-
regime in den Hidjaaz met ruwe hand een
eir.de, en het leven te Mekka heeft veel van
hetgeen vroeger z'n vermakelijke zijde uit
maakte, verforen. Aan den anderen kant
heeft Abdal-Aziez, dien men met recht tot
de politieke genieën van onzen tijd rekent,
zich op technisch gebied als ultra-modernist
doen kennen. Het kameel is in Arabië als
transportmiddel vervangen door de automo
biel, draadlooze-telegrafiestations en vlieg
velden worden ingericht, de heilige steden
hebben electrisch licht en verbeter .e water
voorziening, een Nederlandsch arts werd
door den Koning met de oprichting van
een bacteriologisch laboratorium te Djeddah
belast. Wanneer de Djawah en andere be
zoekers van de heilige steden nu maar in
toenemende mate voor de vulling der schat
kist zorgen, dan kan het zijn, dat dit
herboren Arabië eene schoone toekomst
tegemoet gaat.
De voordracht werd afgewisseld met de
vertooning van lichtbeelden.
