BOUWKUNSTIG SCHOON.
i#l "asSS®*
PEPERMUNT
RADIO-PROGRAMMA.
FINANCIEEL OVERZICHT.
IX.
r HET HUIS ACHTER DE MANEGE.
In 1594 of daaromtrent, in ieder geval ni
den brand van 1593 was volgens Schotel het
Regentenhuis nog „een vervallen. later een
schoone heerlijke woning".
Nu vinden we onder de Handschriften
betreffende het Staten-college op de Univ.
Ribliotheek het volgende: „Publicatie, Aan
besteding van het bouwen van een nieuw
Collegium door Curateurs 12 April 1594".
De Aenbesteding zou geschieden „Buiten de
Witte Poort bij Mees Joosten in Spaengiên,
waert in der stede herberge Spaengiën."
Op hel oogenblik is mij nog niet bekend, wie,
de aannemer werd en wie de teekeningen'
leverde. Dat is zoo vreemd niet, als men ii>
aanmerking neemt, dal hel pas ir. 188}.
bleek, dat Lieven de Key de ontwerper wae
van de teekeningen voor 't Rijnlandshuis cp
pas in 1908, dat hij hel patroon voor het
herstel van den I.eidsehcn Raadhuisgevel
had ontworpen.
Oude rekeningen en toevallige notities
daarop doen ons soms zeer belangrijke gege
vens aan de hand, welke men meermalen in
of/icieele bescheiden misl.
En de officiëele bescheiden zijn, voor zoo
ver die bekend waren aan Orlers, Van Mie
ris, Siegenbeek en Schotel omtrent de lot
gevallen van het Stalen-College of de Sla-
lenbak, zooals men vroeger zeide, zeer uit
voerig op allerlei punten. Zoo kan men le
zen, wat de voorgeschreven menu's waren
voor de hoeren theologanten. Op Zondagen
b.v. „tarwenbrodsop op de vleeschkelel ge
weekt, gesprengt of gezouten rundvleesch
voor het tweede gerigt en schapenhulspot
met lamoenen, of kalfshutspot met groen
kruid gestoofd voor het derde."
■Maar juist de bouwkundige gegevens zijn
vaag en deze juist interesseeren ons.
De lijd ontbreekt mij, om thans de Reso
lutie? der Stalen van Holland en die van
Curatoren na te pluizen. Maar ik hoop er op
terug te komen.
Dit slaat vasl: de voorbouw van het huis
is niet van 1592. De aanbesteding zou plaats
vjnden op 12 April 1591. Een brand in 1593
had veel verwoest. Het sludentenoproer in
het laatst van 1591 men vindt daarover
uitvoerig gehandeld bij Schotel veroor-
zaakle verwoestingen in het nieuwe getim
merte. Na dit oproer werden de gebouwen in
beleren slaat hersteld. In December 1595
werd de eerste steen gelegd voor het huis
van den econoom en verrees ook 't huis van
den regent, bij Schotel aangehaald als „een
schoone heerlijke woning".
Alles te samen genomen meen ik dns den
henw van het huis dat wij bespreken op
1596 te mogen stellen, loen Lieven de Key
bier Ier slede reeds over en overbekend was.
Mocht deze zelf niet de ontwerper zijn, dan
is liet in iqjler geval iemand, die geheel door
drongen was van zijn wijze van gevel
architectuur.
Daarom vraag ik, vooral van autoriteiten,
belangstelling voor dit gebouw. Het mag niet
op een kwaden dag verdwijnen. Een restau
ratie zou eer verkieslijk zijn, temeer om
dat wellicht met weinig moeite uit het
bouwwerk zelf de oorspronkelijke toestand
zou kunnen worden opgespoord.
Ik kom nu lol den middenbouw, die er
volgens de bekende groote kaart van Leiden
in 1670 nog niet was.
Deze moet vroeger iets lager zijn geweest.
U ziet lusschen de bovenramen een smal-
ien naluursteenband, die de oorspronkelijke
hoogte aangeeft. Hel metselwerk daarboven
is van laleren datum. Vóór dien midden
bouw is later, bij wijze van portaal een gang
aangebouwd, waardoor de oorspronkelijke
ramen overbodig werden.
Van deze ramen ziet u boven den aan
bouw nog de ontlastingsbogen in korfboog-
vorm.
Deze zijn in een geheel anderen stijl dan
de strekken van den voorbouw. Ze liggen
met hun vijf sluilsteenen geheel in het
muurvlak. De middelste der vijf sluitstee-
nen draagt telkens een allerfijnst gebeeld
houwde mascaron in den den vorm van een
leeuwenkop. Het muurwerk beslaat uit roo-
den baksteen, maar deze is niet zoo als bij
den voorbouw fijntjes geribd.
Eindelijk hebben we den achterbouw.
waarvan ik het aardige luilgeveltje met de
gemetselde dekbanden heb geteekend.
Aanwijzingen omtrent den vermoedelijken
ouderdom durf ik slechts schuchter te ge
ven Maar het zou wel kunnen zijn, dat dit
nog het oudste deel van het gebouw is. De
vorm van het geveltje doet aan een Gothi-
schen ezelsrugboog denken en misschien
dagteekent het nog van den tijd vóór de Her-
yorming.
Het heeft geen zin, hier uitvoerige mede-
deelingen to doen over het interieur. Wat ik
mededeel, dient in hoofdzaak om nog even
op het belang van het oude gebouwencom
plex te wijzen. Er is natuurlijk voor en na
veel in veranderd. Maar onveranderd is b.v,
de kelder in het achtergedeelte, welke iets
weg heeft van een bomvrije kasemat, uil ge
weldig zwaar muurwerk bestaande. De ka
mers zijn alle even ruim en groot. Sommige
Zijn van plafonds voorzien, andere alleen
geplafondeerd lusschen de moerhalken. In
de meeste ziet u evenwel nog dc zware
inoerbalken, soms ook nog de dicht bijeen
gelegen kinderbalken.
Zoo in de keuken, waar de zeer zware
eikenhouten moerbaiken rustend op forsche
geprofileerde eikenhouten consoles en de
kinderbalken, waarop eikenhouten planken
van de bovenvloer rusten geheel in den oor-
spronkelijken toestand zijn bewaard ge
bleven.
Ook do tusschenmuur lusschen voor- en
middenbouw is kolossaal zwaar Hier en
daar ziel u nog een wandbekleeding van
tegels uit de 17e eeuw. Aan den voel van
een eikenhouten trap op de bovenverdieping
vonden we tegels die zeker van uil het be
gin der 17de eeuw dagteokenen, 18de eeuw-
sche wandtegels heb ik nergens gezien.
Aardig is in den achterbouw boven nog
een heel oud deurtje van gegolfd eikenhout
Tegen het Zuidelijke dak van den achter
Bouw ontdekt men een groot houten luik,
Neemt men hel weg, dan ziet men legen de
dakpannen.
Oud geveltje van den achterbouw.
In het midden der -9de eeuw evenwel was
deze ruimte ingericht tol een klein astrono
misch laboratorium van prof. Kaiser, die
hier van 1637 tot plm. 1860 heeft gewoond
en er ten deele zijn slerrekundige waarne
mingen deed. Het beroemde boek „De Ster
renhemel" is in dit huis ong. 1844 ontslaan
Ik vermeld dit natuurlijk als een aardige
bijzonderheid, die overigens met de bouw
kunstige beleekenis van hel complex niets
heeft uit te staan.
Ofschoon er aan het interieur nog heel
veel valt op te merken, meenen we hel hier
bij voorloopic te moeten laten.
We herhalen: dit gebouw verdient meer
aandacht dan er gewoonlijk aan wordt ge
schonken anders verdwijnt het nog op
ecnen of anderen kwaden dag.
De nagedachtenis van Lieven de Key dient
geëerd te worden, nu we zijn Raadhuisgeve!
een zijner schoonste scheppingen missen.
RECLAME.
Met beste
19 opwekkingen
qb H wol verfnsschinq.
4896
TOOR ZONDAG 7 DECEMBER 1930.
Hilversum (298 M.j. 12—5 uur AVRO.
8—12 uur AVRO. 8.50—J 2 uur VARA;
56 uur VARA. 6 uur VPRO. 8.50:
Voetbalnieuws. 9 uur Tuinbouwhalluurtje
9.25: Esperanto. 9.40: Martien Bever
sluis: „Arbeidsnood I'. 10 uur: Concert
VARA-orkest. 10.50: Zondagmorgenloe-
spraak door VAR A-sccrelaris G J. Zwert-
broek. 11.05: Concert. 12—12 30: L I.
Jordaan: „Hoe ontslaat een tilm". 12.30
2 uur: Concert AVRO-octet. 22 30:
Boekenhalfuurtje -2.304 uur: Het Con-
cerlgebouw-orkes! o. 1. v. Dr. Willem Men
gelberg. 44.30:: A. J. v. d. Stel: „Holi
day making". 4.305 uur: Gramofoonpl.
Vaz Dia* Sportverslagen. 56 uur: Con
cert VARA-orkest. 6 uur: Ziekenhalf-
uurtje. 6 45; Kerkdienst VPRO 8.15
9 u. Concert. Omroeporkest o.I.v. Nico Troep
99.20: Gramoloonpl. 9 20—9 45:
Vervolg van Concert. 0 4510 uur: Gra
mofoonpl. 1011 uur: Vaudeville m. m.
v. Alex de Haas, Pierre Palla, Margie Morris
en Else Grassau. 1112 uur: Gramofoon-
phlen.
Hnizen (1875 M.j. 8 30—9.30 NCRV; 10.30
—5.50: KRO: 5.50—7.45' NCRV. Daarna
KRO. 8,309.30: Morgenwijding.
10.3012 uur: Uilzend. Hoogmis uit de
Si. Anfoniuskerk Rotterdam. 1212.30:
Dr. J. Sassen: „Kerk en Kloosterleven in
enkele van bun wederzijdscbe betrekkingen'
12.301.30: Lunchmuziek KRO-Sextet.
1.302 uur: Anfoon Coolen: „De Bra-
banfsclie Dichler Anion van Duinkerken".
22 30: G J. M Brugman' „Het Mario
nettentheater". 2.304 uur Concert KRO-
Sslon-Orkest. 45 uur- Ziekenlof.
550: Kerkdienst ui', de Parkkerk. Amster
dam. 7.408.10' Pater P. Glaudemans
M S F.: „Malt Talbot". 8.10—S 15' Inlen-
lies van het Apostolaat des Geheds. Daarna
Voetbaluitslagen. 81510.40: Concert
KRO-orkest en Maria Classen-Hasselman
(xlt-mezzo), Jan Hissink (tenorl. P Boliinga
(bas-baritonV 9 uur: Vaz Dia? 10 40
tl uur: Epiloog door het Klein Koor.
Daventry (1554.4 M.j. 3 20: Kerk-can-
Inte Nr. 70 van Bach. 4 20: Kerkdienst.
4.45: Militair concert. Willem Michael
(hasj. 5.36- Solistenconcert 9 05: Le
zing. 9.10: Nieuwsber. 10.10: Concert.
Orkesl. M. Bennett (sopraanj, Tom Jones
(vooU 10.50: Epiloog.
Parijs „Radio Paris" (1725 M.j. - 11 50:
Gramofoonpl. 12.50: Gramofoonpl.
I.20: Gramofoonpl. 2.20: Gramofoonpl.
450: Dansmuziek. 5 50: Concert.
Orkest en solisten. 7 50: Poppenkast.
8 20: Concert. 9.05: Concert. Orkest en
solisten. 9 50: Concert. Orkest en solisten.
Langenberg (473 M.j. 6.207.20: Con
cert. 7.207.50: Gramofoonpl. 8.25
9 20: Evang. morgenwijding. 10.45
II.10: Gramofoonpl 12.20150: Orkest-
concert. 3.50—5.20: Orkestconcert.
7 20: „Undine". Rom. Opera van A. Lort-
zing Daarna berichten en tot 11.20: Dans
muziek.
Kalundborg (1153 M.j. 11.20—12.20:
Orkcstconccrt 2 50—3 20: Kinderuurtje.
3.205.20: Concert. Orkest, koor en
solisten. 5.205 40: Gramofoonpl.
7 207 55: Declamatie en zang. 7.55
12.20: Concert. Rondgang door Kopenhagen.
B-zoek met den microfoon aan theaters e.d.
Brussel (508 5 M.j: 5 20: Gramofoonpl.
6 20' Liederenijvoordracht. 6 50- Gramo
foonpl. 8 35: Orgelconcert. 8 50: Cello
recital. 9 05- Vervolg orgelconcert.
9 70- Dansmuziek.
Zeesen (1635 M.j. 6.20: Havenconrerf.
7 207 45- Lezingen. 8 10: Mor" in
wijding. 10 35' Concert. 10 50: Luoht-
yaartk. Voordracht. 11.10: Concert.
12.05: Concert. 120: Ouderuurtje. 1.50
Concert. 2.50: Studio-Uitzending.
3.20: Concert. 4.40: Lezing. 5.207.10
Voordrachten. 7.20: Opera-uitz. „Ariadne
auf Naxos". 9.50: Berichten en daarna
Dansmuziek
VCOR MAANDAG 8 DECEMBER.
Hilversum. 298 M. Uitsl. AVRO-Uilzen-
ding 8.009.55: Gramofoonplalen
10.0010.15: Morgenwijding 10.30
12.00: Concert. AVRO-kwintet 12.00
2.00: Concert. Rolt. Philh. Genootschap o.
I v. E. Flipse 2.30—3.00: Dr. A. C S van
Heel: „Zorg voor de oogen" 3.004.00:
Studio-Uitzending van de Klankfilm „Graat
Davids" 4,004.30: Concert Hartveld-
Kwartet 4.305.30: Kinderuurtje
5.306.45: Concert. Orkest van Luxor-
Palast le Roilerdam 6 457.15: Boeken
halfuurtje 7.158.00: Orgel-recital Pier
re Palla 8.008 45. Oralorium-fragmen-
len. Liederen en Oratorium-kwartet: To v.
d Sluys (sopraan), Annie Woud (alt). Mar
cus Plooyer (tenor), Hendr Koning (bas).
Omroeporkest o.I.v. Nico Treep 8.45
9 00: Gramótoonplalen 9.009 45 Con
cert. Omroeporkest 9.4510.00: Humor,
schets door Nono 10.00: Vaz Dias
10.10—10.45: Concert 10.45—11 15: Con.
cerl Irio Bosmans-Helmann-Van Wezel
II 1512.00: Gramofoonplalen.
Huizen. 1875 M. 8.00—8.00 NCRV. 8.00—
12.00 KRO 8.159.30: Morgenconcert
10—11.00 Zieken dienst 11.00—11 30 Le
zen van Christelijke lectuur 11.3012.30:
Gf-amofoonplaten 12.0012 15: Politie
berichten 12.301.45 Orgelconcert Jan
Zwarl 1.45—2 00: Gramofoonplalen
2.002.35: Schooluilzending 2 353.25:
Gramofoonplalen 3.153.45- Knipcur
sus 3.454.00: Gramofoonplaten
4 005.00: Ziekenuurtje 5.006.30:
Concert Draper-Strijfckwarlet, Enschede
6.307.00: Mevrouw A. QuarlesBuma:
„Over dc kultureelc waarde der Friesche
laai" -7.007.45: Christ. Phifosoph. Cur
sus 7.45 —8.00: Politóeber 8.00—11.00
Concert KRO-orkesl 9 00: Vaz Dias
11.0012.00: Gramoloonpl.
Daventry, 1554,4 M. 10.35: Morgenwij
ding 11.05: Lezing 12 20 Orgelcon
cert door Edgar T. Cook. Ronald Slear (ba
riton) 1.35: Orkeslconcert 2.30: Uitz.
voor scholen 3.40: Dansmuziek 4.10:
Gala-matinee. Concert. Zang. Tooneelspel
5.35: Kinderuurtje 6.20: Lezing 6.36:
Berichten 6.55: Koersen 7.00: Piano
recital Arthur CaWerall. Bern. Shore, Lauri
Kennedy en Vict. HelyHutchinson
7.20: Boekenpraatje 7.45: Lezing 8.05:
Vaudeville 9.20: Berichten 9.35' Koer
sen 9.40: Lezing 10.25: Concert Slrifk-
obkest 11.2012.20- Dansmuziek.
Parijs „Radio Paris", 1725 M. 12.50
2.20: Gramofoonpl. 4.05* Gramofoonpl.
6.50: Gramofoonpl. 8.20: Tooneoluitz.
9.05: Gramofoonpl. 9.35: Concert. Or
kest, davecimbel cn solisten.
Langenberg, 473 M. 6.207.20: Gra
mofoonpl. 8.259 20: Katholieke mor
genwijding 12.25—1.50: Orkeslconcert
4.355.35: Gramofoonpl. 7.05: Kerk
dienst uit Aken 8.35: Concert. Piano- en
strijkkwartet. Daarna: Berichten en lot
11.20: Dansmuziek.
Kalundborg, 1153 M. 11.20—1.20: Or
keslconcert 2.204.20: Orkeslconcert
7.209.20: Concert Orkest, koren en so
listen 9.2011.20: Dansmuziek.
Brussel, 508,5 M. 5 20: Dansmuziek
6.50: Concert 8.35 Liederen-voordracht
8.50: ConcerL
Zeesen, 1635 M 5.4011 50: Lezingen
en Lossen 11.5012.15: Gramofoonpl.
12153.45: Lezingen en lessen 3.50:
Concert 4.507 15- Lezingei) 7.20:
Orkeslconcert 8 20: Berichten 8.30:
Voordracht 9.00 Vocaal en instrum. con
cert 9.20: Berichten 0.50- Büttner-
concert. Daarna iol 11.50: Dansmuziek.
De ecoromische vooruitzichten iets hoop
voller? De boodschap van president
Hoover en de kwestie der oorlcQsschnlden
Invloed der depressie op de Amerikaan-
sche Staatsfinanciën - Een belangrijke
verklaring van Dr. Deterding De stand
der Snikeronderhandelingen.
Het koersverloop der fondsenmarkt is
ook in de afgeloopen week nog niet van
dien aard geweest, dat daaruit zou kunnen
worden afgeleid, dat het eind der econo
mische depresie in zicht i9.0p ^nige dagen
van willigte is opnieuw een inzinking ge
volgd, die wellicht ten deele aan winst-
nemingen toe te schrijven is geweest, maar
die niettemin aantoont, dat de onzekerheid
over do verdere ontwikkeling aanhoudt. Nu
is hot natuurlijk altijd moeilijk om. wan
neer men zich in een periode van econo
mische depressie bevindt, precies te onder
scheiden, waar de inzinking belooft op te
houden. Eerst achteraf zal men kunnen con-
stateeren. welke krachten aan het werk zijn
geweest, die een basis voor do verbetering
van het economisch leven hebben gelegd op
een oogenblik, loen zij van buiten af nog
niet waar té nemen waren geweest en de
meening overheerschte. dat het dieptepunt
der depressie nog niet bereikt was.
Er zijn stellig op het oogenblik bepaalde
verschijnselen, waaruit de hoop mag wor
den geput, dat wij thans eindelijk over het
allerergste heen beginnen te komen. Wij
wezen reeds enkele weken geleden op het
heuglijke feit, dat de daling der prijzen op
de meeste goederenmarkten tot staan scheen
te zijn gekomen. Slechts op enkele markt
gebieden is sindsdien weer een lichte daling
ingetreden, doch in verschillende gevallen
js een verder herstel te constateeren. zoo
b.v. op de tarwe-, de suiker- en de metaal-
(vooral de kopermarkt). Moge de bevredi
ging over deze prijsverbetering ook getem
perd worden door de omstandigheid dat zij
niet langs natuurlijken weg is ingetreden,
maar in de eerste plaats is toe te schrijven
aan reeds genomen of te verwachten maat
regelen tot vermindering van den aanvoer,
het feit blijft bestaan, dat de rendements
mogelijkheden voor de producenten er door
worden verbeterd.
Ook in de industrie is een. weliswaar
langzame en aarzelende, herleving, van de
vraag te constateeren, nu zoovele verbrui
kers, die tot dusverre in de hoop op een
verdere prijsdaling uit de markt waren ge
bleven, beginnen over te gaan tot het ver
strekken van bestellingen, die niet langer
uitgesteld kunnen worden. Zoo werd dezer
dagen uit de Vereenigde Staten gemeld, dat
de spoorwegmaatschappijen op grooler
schaal orders gaan geven*, ter vervanging
van versleten materiaal, wat vooral aan de
ijzer- en staalindustrie ten goede moet
komen, voor welke men dan ook een beteren
gang van zaken in het nieuwe jaar ver
wacht. In de automobielindustrie neemt de
bedrijvigheid in den jongslen tijd eveneens
weder iets toe. Al geldt ook voor deze lak
van nijverheid hetzelfde als voor de andere
branches, nl. dat met geen mogelijkheid valt
te voorspellen, of het hierbij om een voorbij
gaand vleugje van opleving of om het be
gin van een blijvend herstel gaat, toch stemt
alles tezamen iets hoopvoller wat de
vooruitzichten in het nieuwe jaar betreft.
Op de New Yorksche beurs had men ge
hoopt, dat de jaariijksche „Boodschap" van
den President der Vereenigde Staten eenige
duidelijke aanwijzingen zou bevatten van
een op komst zijnd herstel op economisch
gebied. In dit opzicht is men echter teleur
gesteld. Wel was het beeld, dat President
Hoover van den toestand geschetst heeft,
geenszins somber. Ter motiveermg van zijn
zienswijze kon ook hij echter niet dan alge
meenheden aanvoeren door te wijzen op de
ongeschokte financiëele kracht van Amerika
terwijl hij als zijn meening te kennen gaf,
dat de voornaamste krachten der depressie
thans buiten de Ver. Staten liggen en dat
het herstel in Amerika vertraagd wordt door
de overschatting van de beleekenis dezer
factoren van buiten af.
Hel is maar, van welk standpunt men de
zaak wil bezien. Van Europeesch gezichts
punt uit bekeken, is men veeleer geneigd,
aan te nemen, dat de diepere oorzaak der
depressie gelegen is in het feit. dat geheel
Europa sinds den oorlog aan de Nieuwe
Wereld schatplichtig is geworden, en dat de
Vereenigde Stalen de Europeesche landen
oeletten. hun schulden te voldoen in den
vorm van goederenleveringen, door de
Amerikaansche tolmuren voortdurend hooger
op te trekken. Tiet is zeer de vraag, of een
definitieve terugkeer van normale verhou
dingen mogelijk zal zijn.'zoolang men in de
Ver. Staten hel onhoudbare van de tegen
woordige veriioudingen niet inziet en hier
naar handelt, al wil dit natuurlijk niet
zeggen, dat de tegenwoordige economische
depressie absoluut moet aanhouden, totdat
het netelige vraagstuk der oorlogsschulden
volkomen zal zijn opgelost.
De kans. dat de Vereenigde Staten bereid
zullen worden gevonden, Europa een deel
van zijn schuld kwijt le schelden, is er
juist als gevolg van de tegenwoordige ma-
laise-periode niet grooter op geworden. Ter
wijl tot dusverre alles, wat op rekening van
de intergealliëerde schulden binnenkwam,
werd gebruikt voor het aflossen van Ameri
kaansche staatsschuld, die dan ook in.
enkele jaren tijds een geweldige verminde
ring te zien heeft gegeven, zal dit jaar een
bedrag van 185 millioen dollar, dat aan
annuïteiten van buitenlandsche staten wordt
ontvangen, moeten worden aangewend voor
het dekken van een deel van het tekort op
de begrooting. Oorspronkelijk was geraamd,
dat het loopende dienstjaar, dat op 30 Juni
a.s. eindigt, een overschot van 123 millioen
dollar zou opleveren. Thans wordt echter
verwacht dat het een tekort van 180 mil
lioen dollar te zien zal geven (zelfs na ge
bruikmaking van het bovengenoemde be
drag van 185 millioen dollar dor Europee
sche betalingen voor den gewonen dienst)
doordien de inkomsten 430 millioen dollar
beneden de raming zijn gebleven, terwijl
tevens voor de uitvoering van het pro
gramma van werkverschaffing aanzienlijke
uitgaven noodig zijn geweest. Reeds thans
heeft de Amerikaansche regeering een nieuw
„noodcrediet" van 100 150 millioen dol
lar aangevraagd, teneinde verdere bouw
werken te kunnen doen uitvoeren, die aan
tal van takken van industrie nieuw werk
zullen verschaffen en aldus de werkloos
heid ziillen verminderen.
Ruim een jaar geleden hebben wel weini-
gep in de Ver. Staten kunnen denken, dat
het spoedig zoo ver zou kunnen komen, dat
het vraagstuk der werkloosheid ook aan de
Amerikaansche regeering zware zorgen zou
gaan bereiden. Indien de tegenwoordige
depressie tot gevolg mocht hebben, dat men
ook in de Ver. Staten zal gaan inzien, dat
de voorspoed in Amerika voor een groot deel
afhankelijk is van de financieele kracht der
Oude Wereld, zal er veel gewonnen zijn.
Uit de Boodschap van President Hoover is
echter eens te meer gebleken, dat wij hier
van voor het oogenblik nog ver verwijderd
zijn.
Evenals de New Yorksche is ook de
Amsterdamsche beurs de nieuwe week in
een opgewektere stemming ingegaan, maar
ook hier is reeds tegen het midden der week
een kentering ingetreden. De hetere tendenz
had te Amsterdam haar uitgangspunt gevon
den in de hoek der petroleumaandee'en,
van welke vooral Koninklijke een aanzien-1
lijke koerswinst konden boeken, die later'
slechts voor een klein deel verloren is ge
gaan.
Naar men weet, was de stemming vooo
aandeelen Koninklijke ondanks de aankon
diging van het onveranderde interim-divi
dend nog voortdurend gedeprimeerd geble
ven. doordien men wilde weten, dal deze
uitkeering slechts zou kunnen geschieden
uit de opbrengst van een nieuwe door de
Koninklijke aan te gane obligatie leerting.
Aan deze en dergelijke geruchten, die ver
moedelijk door de baisse-partij zijn rondge
strooid, is nu door de duidelijke mededee-
lingen van den leider van het concern, Dr.
Deterding op de jongste buitengewone ver
gadering van aandeelhouders de kop inge
drukt.... tenminste voor den eersten tijd.
Want men mag wel nauwelijks verwachten,
dat de baisse, wanneer zij haar kans weer
i
RECLAME.
schoon zal zien. niet opnieuw tot den aan
val zal trachten over te gaan.
Het belangrijkste in de verklaring van
Dr. Deterding was, behalve zijn catego
rische ontkenning van de plannen tot uit
gifte van een nieuwe obligatie-leening en
van de geruchten, volgens welke een poover
slotdividend te wachten zou zijn, zijn mede-
deehng inzake den omvang van de reeds
doorgevoerde en nog te verwachten besparin
gen, doordien een veel geringer bedrag dan
in vorige jaren ten koste zal worden gelegd
aan nieuwe uitbreidingen. Voor het ten
einde loopende jaar bedraagt de besparing
niet minder dan f. 30 millioen. terwijl voor
1930 een verdere daling der desbetreffende
uitgaven van f. 20 millioen wordt verwacht.
Üit de thans gevolgde politiek van de
Koninklijke blijkt wel duidelijk, dat zij haar
bakens met het getij weet te verzetten. Zoo
lang verwacht mocht worden, dat de in het
bedrijf gestoken gelden hun rente ruim
schoots zouden opbrengen en de totale
winslcapaciteit zouden vergrooten, is elk
jaar opnieuw een groot deel van de winst
'in het bedrijf gehouden. Thans, nu een uit
breiding van het bedrijf de reeds bestaande
overproductie op de petroleummarkt nog
zou doen toenemen, wordt de expansie
politiek lijdelijk stopgezet en gaat men over
tot verdere consolideering van het bereikte.
Wanneer een verbetering in den toestand
der petroleummarkt mocht intreden, zal de
Koninklijke in de eerste plaats in staat zijn,
•hiervan- in vollen omvang te profiteeren,
mede dank zij het feit. dat de enorme olie
voorraden der dochtermaatschappijen op de
balansen zijn opgenomen of tegen kostprijs
of tegen marktwaarde (welke van beide het
laagste is).
In aansluiting aan de vaste stemming
voor Koninklijke konden vooral industrieele
waarden in koers verbeteren. Daarentegen
blijft het koersverloop van suikeraandeelen
weifelend, in afwachting van de resultaten
der Suikerconferentie. Tusschen de ver
tegenwoordigers der Gubaansche belangen,
die aan het einde der vorige week te Am
sterdam zijn aangekomen, en de Java
suikerproducenlen zijn thans besprekingen
gaande, teneinde een gemeenschappelijke
basis te vinden, voor de te Brussel te hou
den onderhandelingen met de vertegenwoor
digers der suikerindustrie in de verschil
lende Europeesche en overzeesche suiker-
produceerende landen.
De Amsterdamsche besprekingen schijnen
lot dusverre vrij vlot te verloopen, hetgeen
voornamelijk wel te danken zal zijn aan
het feit, dat men er zich van weerszijden
ten volle van bewust is, dat een uiteengaan
zonder definitief resultaat de crisis op dc
suikermarkt nog verder zou verscherpen.
Alles, wat tot dusverre betreffende de be
sprekingen is uitgelekt, is nog uiterst vaag
en onzeker. Men spreekt van het uit de
markt houden van een deel der voorraden
(welke hoeveelheid ec'hter. om bederf of
vermindering der kwaliteit te voorkomen,
met eiken nieuwen oogst zou blijven ,,rou-
leeren"), en eveneens van een beperking
der productie. Tot dit laatste zou Java
slechts in geringe mate bereid zijn.
Ook zou er aan worden geacht, in het
aanplantsysteem op Java een bepaalde wij-^
ziging aan te brengen, daaruit bestaande,
dal het gesneden riet op het veld zou blijven
staan, zoodat een volgend jaar het riet
voor den tweeden keer gesneden zou kun
nen worden. Tot dusverre moesten, in ver
band met de in Indië geldende huurordon-
nantie, de velden telkenjare worden
.schoongemaakt", opdat ze afwisselend voor
den rijstbouw konden worden gebruikt. Het
systeem van de „tweede 9nit" zou met zich
brengen, dat de opbrengst van het product
zou verminderen, wat dus gelijk zou staan
met „restrictie", terwijl daartegenover de
kosten van aanplant zouden kunnen worden
uitgespaard. ITier staat echter het groote
nadeel van een mogelijke vermindering der
kwaliteit van het product tegenover, terwijl
het bovendien zeer de vraag is, of de mede
werking van de regeering, bestaande in een
wijziging van de thans geldende huur-
ordonnantie, zal kunnen worden verkregen.
Men zal dus goed doen. af te wachten, wat
van deze plannen, die zich bovendien nog
in een zeer voorloopig stadium schijnen te
bevinden, terecht zal komen
Rubberaandeelen waren iets beter gedis
poneerd. terwijl ook tabakken eenige percen
ten in koers konden oploopen. Kunstzijdc-
aandeelen hebben weinig invloed onder
vonden van het bericht, dat vertegenwoor
digers der Amerik. kunstzijde-industrie op
weg zijn naar Europa tot het houden be
sprekingen met de Europeesche fabrikanten
om tot een internationale conventie te ge
raken. Hieronder het koersverloop van
enkele der voornaamste fondsen:
Aku 63 1/2. 65 3/4. 64 3/4
Unilever 203 1/2. 212 1/2, 206 3/4.
Philips 221, 236. 226.
Koninklijke Petroleuro 295 1/4. 319, 315.
Amsterdam Rubber 109 1/2. 113 1/2.
Kendeng Lemboe 164 1/2. 173 3/4.
Sumatra Rubber 88 1/4. 92 1/8.
H. V. A. 406 391 1/2.
Jav. Cultuur 187, 179
Deli Batavia Mij. 267 i/2, 272.
Deli Mij. 257. 262. 260.
Senembah 288, 292.
2—4
