71ste Jaarpanor VRIJDAG 5 DECEMBER 1930 No. 21694 STADSNIEUWS. Het Voornaamste Nieuws van heden. KERK- EN SCHOOLNIEUWS. LEIDSCH DAGBLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN. PRIJS DER ADVERTENTIEN 30 Cts per regel voor advertentiên uit leiden en plaatsen waar agentschappen ran ons Blad gevestigd rijn. Voor alle andeTe advertentiên 35 CU. per regel. Kleine Advertentiên uitsluitend tij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 CU bij een maximum aantal woorden van 30. Incasso volgens postrechL Voor eventueele oprending van brieven 10 CU. porto te betalen Bewijsnummer 5 CU. Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54. PRIJS DEZER COURANTf Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per week .77771 Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week Franco per post f. 2.35 -f- portokosten. r o.i» „O.n 011 nummer bestaat uit DRIE Bladen EERSTE BLAD. DE LEIDSCHE STADHUISBOUW Mr. van Eyck over het eerste plan Dndok. In „Leiding" geeft mr. P. W. van Eyck volgende aanteekening over het Leidsche stadhuis en het eerste plan van bouwmees ter Dudok. „Dudok weet zeer goed dat in het orga nisme van een bouwwerk de gevel een gansch andere functie heeft dan de steen in een ring. Toch wendt hij voor te ge- looven, dat het opnemen van de oude gevóél in het nieuwe raadhuis met het zetten van „een oude steen in een nieuwen ring" ver geleken kan worden. Dudok weet zeer goed dat geen Renaissance-bouwmeester het denkbeeld ingevallen ware, aan zijn bouw werk de nabootsing van een vergane gevel uit oude tijden op te dringen. Toch wijst hij op de binnenhof van het Venetiaansche Dogenpaleis, „waar zelfs de aan. elkander aansluitende gevels twee aan twee ontzag lijk van karakter verschillen"; alsof tus- schen een deels van zelf sprekende, deels trotsche trouw aan eigen stijl, gelijk in het werk van die vroegere .eeuwen te zien is, en de kleinberekenende óntrouw aan eigen stijl gelijk zijn stadhuis die te aan schouwen geeft, geen hemelsbreed verschil bestaat. Dudok weet dat de oude gevel, groolen- deels verwoest, nagenoeg geheel, zoo niet geheel, herbouwd zal moeten worden, en dat ook de mogelijkheid om zekere deelen te wijzigen eerst daardoor geschapen werd. Toch schrijft hij de onwaarheid dat „in dezen fraaien gevel ongetwijfeld het meest waardevolle deel van het oude raadhuis be houden" gebleven is. Dudok weet zeer wel dat met betrekking tot een gebouw waaraan het „groote beteekenis" heeft „dal. men van geen enkel standpunt het oude en het nieuwe bouwwerk tegelijk overzien kan", van geen „gaafheid" sprake kan zijn. Wanneer hij het uit zich zelf niet wist, moet aan de maquette van zijn plan de onzinnige mis plaatstheid van de oude gevel het hem toe- gegrijnsd hebben. Niettemin verzekert hij, dat „het opnemen van de oude gevel in het nieuwe project" naar zijn meening „slechts dan geschieden mocht, wanneer die gevel de ontwikkeling van een gaaf, modern plan met volkomen redelijke ruimte-distributie, niet in den weg zou staan". Hij heeft zijn hooge, vierkante klokketoren dus ook d&órom aan de Vischmarkt geplaatst, dat die van heinde en verre graag alzijds zichtbare slechts boven een der beide hoofdgevels niet zichtbaar mag zijn, wil hij de beweerde „gaafheid" van Dudok's kunstwerk niet tot een aanfluiting maken. Zag Dudók zich niet in staat een gevel te ontwerpen die als de oude „op het nabije effect berekend", en niettemin ten volle van dezen tijd zou zijn, dan had hij de opdracht aan andere, daartoe bekwamere dan hij zelf moeten overlaten. Meende hij dat de Bree- slraat een gevel als die bij de rest van 2;ijn gebouw gepast had, niet verdragen kon, maar dat deze niettemin de poodzakelijke afsluiting van zijn moderne raadhuis was, ook dan had hij de opdracht moeten afwij zen of een ander bouwterrein kunnen eischen. Toch schrijft hij, of de keuze te Leiden enkel tusschen de oude, „op het nabije effect" berekende gevel, en een gevel in zijn eigen stijl lag, die aan de rooilijn der Breeslraat dan echter niet behoorlijk tol zijn recht gekomen ware; wekt hij aldus den indruk, of aan het behoud van de oude gevel zelfs onvervangbare bouwkunstige voor- deelen verbonden, zijn. De zaak is en ieder die zich het plan, naar maquette of eigen fantasie, een oogen- blik verwezenlijkt voor oogen plaatst ,zal dit erkennen dat Dudok, enkel om de op dracht binnen te sleepen, een in alle op zichten en onderdeelen modern gebouw van dezen tijd, een gebouw dat dus eerst in zijn gevels zijn natuurlijke voltooiing hereiken kon, onvoleindigd gelaten en door er de na bootsing van een oude gevel in op te nemen, zelfs geschonden heeft Toch zou dit slechts „in zekeren zin een gevoelskwestie' zijn. Hij vergist zich. Meer dan een gevoels kwestie is het een karakterkwestie Wan neer tegen het nieuwe gebouw met de opge zette oude gevel de nageslachten inderdaad „wellicht honderden jaren bezwaren zullen ondervinden", zal dit zijn, niet alleen om de te Leiden op het oogenblik nog heer- schende „verkeeTd begrepen deferentie voor oude architecturale schoonheid", maar ook want met die deferentie heeft zijn plan wat hem zelf betreft niets te maken om zijn, Dudok's, in daad en wooTd zoo arm zalig-baatzuchtig geschipper met de levens beginselen van een nieuwe en eerlijke Nederlandsch'e bouwkunst". LEIDSCHE MAATSCHAPPIT VAN WELDADIGHEID TER VOORKOMING VAN VERVAL TOT ARMOEDE. De jaarvergadering. In café-reslaurant „In den Vergulden Tuiik" hield gistermiddag bovengenoemde maatschappij een algemeene lodenvergade ring, waarvoor weinig belangstelling be stond. Om halfvijf werd de bijeenkomst geopend door den voorzitter, mr. P. A. Pijnacker Hordijk, die een woord van welkom richtte tot de aanwezigen. Nadat door den secretaris, mr. II. R. .Goudsmit, de notulen der vorige vergadering waren gelezen, werden bij schrijven van de heeren mr. P. E. Briët, mr. v. Wensen en mr, H. R. Goudsmit, als kascommissie de boeken en bescheiden der penningmeesle- resse in orde bevonden en deze gedechar geerd. De drie aftredende leden van liet hoofd bestuur mevr. S. G. de VriesDe Vries en de heeren A. Gouvée en mr. II R. Goud smit werden daarop bij acclamatie her kozen. Uit het jaarverslag van - den secretaris noleeren wij het volgende: Het afgeloopen jaar hoeft zich voor de Leidsche Maatschappij van Weldadigheid ter voorkoming van verval tot armoede door geen bijzondere werkzaamheden geken merkt. Op dezelfde wijze als andere jaren werd aan de verschillende hulpvragenden sleun verleend. De economische crisis heeft overigens ook hier haar invloed doen gevoelen, door dat meerdere gezinnen steun kwamen vra gen, hetzij in geld, hetzij in natura, omdat de man of één of meerdere kinderen met werkeloosheid te kampen hadden. Daardoor werd gebrek geleden of dreigde gebrek ge leden te worden, terwijl een kleinere of groolere ondersteuning ineens de gezinnen kon weghoudten van de commissie voor maatschappelijk hulpbetoon, waarvoor zij ook niet in de termen vielen. Het bedrag der gewone ondersteuningen is daardoor belangrijk hooger geweest dan andere jaren. Bij de medewerkers moet helaas melding worden gemaakt van 'het overlijden van den medewerker H. M. Sasse ,die gedurende vele jaren zijn krachten aan de Maatschappij heeft gegeven. Met dankbaarheid wordt geconstateerd de door H. M. de Koningin-Moeder en II. M. de Koningin getoonde belangstelling in en het vertrouwen op onze Maatschappij, doordat de Maatschappij wederom in vele gevallen aan H. M. de Koningin-Moeder en H. M. de Koningin advies moch't uitbrengen, wanneeT het Leidsche gezinnen betrof, die om steun verzochten. In den loop van dit jaar is een begin ge maakt met de uitkeeringen voor „pauvres honteux" uit het Kuyperfonds, waarvan reeds in het vorig jaarverslag werd mel ding gemaakt. Waar dat nog niet een vol jaar heeft plaats gehad, treft men biervan in dit verslag nog geen overzicht aan. Het bedrag van giften aan pauvres honteux uit de kas der maatschappij is dientengevolge niet groot. Met dankbaarheid moge bier worden ge memoreerd, dat de Maatschappij van wijlen mr. dr. J. C. van Overvoorde een legaat ontving van f. 1000. Aan contributies en giften werd ontvan gen een bedrag van f. 2402.00 (vorig jaar f. 1282.70). Gaarne dringt het bestuur er bij iedereen op aan contribuant te worden van de Maatschappij. Aan rente werd verworven een bedrag van f. 6284.23 <v. j. f. 6813.80), terwijl het provenu van de Leidsche Hulpbank ter vergoeding van het kapitaal van f. 47.455,84 bedroeg f. 1289.55 (v. j. f. 1166.29). Ten behoeve van „Pauvres Honteux" is betaald een bedrag van f. 65.10.^ Een terug betaling van „Pauvres Honteux' had plaats van f.225 Voor kosten van Onderwijs (schoolgeld, leermiddelen, examengelden, enz.) werd 'n bedrag beschikbaar gesteld van f. 219.45 (v. j. f. 131.15). Aan den Gemeentelijken Geneeskundigen Dienst werd voor medischen en geneeskun digen hulp afgedragen een bedrag van f. 55 (v. j. f. 115). De gewone ondersteuningen door miaaei van de medewerkers hebben bedragen f 7607.60 (v. j. f. 6984.62). Na een kort verslag der werkzaamheden van de hulpbank der maatschappij en rondvraag werd de vergadering door den voorzitter met een woord van dank ge sloten. Prof. Dr. H. T. DE GRAAF HERDACHT. VERDRONKEN. Onder Nootdorp is het lijk opgehaald van den 40-jarigen Leidschen koopman J. P. K., die vermoedelijk door de mist mis leid met zijn rijwiel te water is gereden. In de Remonstrantsche Kerk te 'b Gravenhage. In de Remonstrantsche kerk te 's Gra venhage is gisteravond een herdenkingsbij eenkomst gehouden in verband met het overlijden, van prof. dr. H. T. de Graaf, hoogleeraar in de theologie aan de Leid sche Universiteit. De kansel was met rouwfloers bekleed; er voor stonden eenige witte Aronskelken. Zacht orgelspel ging aan de samenkomst vooraf. Om 8 uur opende dr. G. J. Sirks den plechtigen herdenkingsdienst en zeide, dat velen hier samengekomen waren in deze intieme bijeenkomst om prof dr. de Graaf te herdenken. De ruimheid van zijn persoon, de veelzijdigheid van zijn werk, het vele en velerlei waarin hij stond en werkte, maken dat zijn leven slechts verstaan kan worden wanneer het van onderscheidene zijden in het licht wordt gesteld. Spr. hoopte dat in dezen avond duidelijk zal worden wat wij in de Graaf verloren hebben, maar ook hoeveel wij nog van hem bezitten. Jonkvrouwe J. Repelaer van Driel zong daarna, aan het orgel begeleid door den heer Carel Pleysier, eenige liederen. Vervolgens beklom prof. R. Casimir het spreekgestoelte om in enkele trekken het leven van prof. de Graaf te schetsen. Als student te Groningen werd hij gegrepen door Heymans en later in de pastorie vol eindigde hij zijn wijsgeerige studies. Na Marum, zijn eerste standplaats, ging hij naar Veenhuizen en daar leerde hij de ar men en veriatenen van deze wereld ken nen. En hij bestudeerde deze menschen in hun karakter en aanleg. Als resultaat van zijn studies promoveerde hij tot doctor in de filosofie, op een proefschrift: Otfer het verband tusschen temperament en ka rakter. In dit proefschrift voelen wij den invloed van Heymans, de strenge, systematische methode, het empirisch bijeenzoeken van materiaal. Daarbij had hij zijn stof met zijn eigen ziel doorleefd. Hij had ervaren, dat het karakter per slot het temperament kon overwinnen. Zijn arbeid in Veenhui zen was de inleiding tot zijn sociaal werk. Op dit terrein wijdde hij zich vooral aan de rec.lasseering. Een religieus en wijsgeerig mensch, een sociaal belangstellende, zoo toonde hij zich te Zutphen, zoo te Leiden. Als zielkundige heeft hij aan ons land den grooten dienst bewezen, den godsdienst zielkundig meer toegankelijk te maken. Van zijn groote kennis op dit terrein ge tuigt zijn Handboek: De godsdienst in het licht der zielkunde. Overal waar hij den waren godsdienst voelde, was hij bij, met zijn belangstelling en met zijn liefde. Zoo stond hij ook sympathiek tegenover de drankbestrijding, iïi welker rijen hij een eervolle plaats innam. Ten slotte schetste prof. Casimir den ont slapen hoogleeraar in ontroerende bewoor dingen als een instrument, waardoor God zijn licht over de wereld deed schijnen. Mr. dr. J. J. Boasson was de volgende spreker. Deze zeide hoe de religie bij prof. de Graaf was een levend goed. in het mid delpunt van zijn leven. Spr. schetste de plaats van de Graaf in het moderne pro testantisme. Zijn werk ging ver uit boven den gewonen professoralen arbeid. Het was niet een opbouwen van geleerdheid maar hij voelde als zijn taak: geestelijke kracht te geven aan de menschen. Zoo werkte hij ook in de Vereeniging voor Zedelijke Volks- polifiek en vooral in de Barchembeweging. Midden in zijn heerlijken arbeid is hij van ons heengegaan. Jkvr. Repelaer van Driel zong daarna een middeleeuwsch Nederlandsch lied: Heft op mijn cruys wel soete bruyt". Mej. dr. N. A. Bruining zeide hoe prof. de Graaf was de centrale figuur van een zich steeds verwijdende cirkel. In de eerste plaats zien wij de Graaf als strijder voor de rechten der vrijzinnigen in de Hervorm de kerk, dan als voorzitter van de centrale commissie voor het vrijzinnig Protestan tisme, in welke functie hij, na den dood van prof. Roessingh, zooveel werk heeft verricht en allerwegen sympathie genoot en bewondering afdwong. Ook meer zicht bare resultaten werden er bereikt, o.a. een persbureau, een maandblad, een bureau voor Vrijzinnig Protestantisme en de op richting van den V.P.R.O. Zijn laatste werk is geweest het congres van de vrijzinnige groepen in binnen- en buitenland, dat in Juni j.l. te Arnhem werd gehouden. Op dit congres was hij met recht een der groote figuren. Prof. de Graaf is geweest een dier groote voorheelden, waardoor God zich telkens aan onze wereld openbaart. Ds. F. Kleyn was de laatste spreker en wilde speciaal het woord voeren als Wood- brooker. Spr. wilde uiting geven aan een zeer diepen weemoed, welke echter tevens omschenen is door een stille en schoone vreugde. In Barchem heeft de Graaf iets kunnen verwezenlijken van zijn levens ideaal. Voor hem waren alle geestelijke grenzen te eng, hoewel hij toch vast in eigen middelpunt stond. Maar hij was be wogen tot het leven, dal de betrekkelijkheid van alle dingen kende. Daarbij werd hij echter gedragen door een matelooze liefde en hij wist dat alle geestelijke leven waarde had, omdat hij zoo doordrongen was van den nood van het aardsche leven. Jkvr. Repelaer van Driel zong ten slotte een aria van Josephine Lang waarna dr. G. J. Sirks de bijeenkomst heeft gesloten. Staande zongen de aanwezigen tot slot Gezang 239: „Blijft o God! in onze dagen voortgaan met uw heerlijk werk." Voor de begrafenis van het stoffelijk over schot zie onder „Laatste Stadsnieuws". CRISISSEN EN CRISISVERSCHIJNSELEN. Over dit zeer belangrijke onderwerp zal dr. Jan Tinbergen op Donderdag 11 en 18 Dec-, a.s. spreken in 'het Leidsche Volkshuis. Hij zal achtereenvolgens behandelen .wat een economische crisis is, sinds wanneer ze voorkomen en hoe zij een deel zijn van een kringloop in hei economisch leven. Verder de oorzaken „van buiten" en de inwendige oorzaken; de tegenwoordige crisis, om ten slotte te geraken tot „geneesmiddelen". Voor toegangskaarten zie de advertentie. AUTO IN EEN VAART GEREDEN. De bestuurder verdronken. Gisteravond te omstreeks kwart voor tien is een auto, bestuuid door den heer Liem Ri In, oud 26 jaar, afkomstig uit Leiden, door tot nog toe onbekende oorzaak te Delft in de Provinciale Vaart gereden. Door voorbijgangers werden onmiddellijk pogingen ingesteld om den heer Liem uit de auto, die geheel onder water zat, te be vrijden. Hoewel dit na heel veel moeite gelukte, bleken bij den heer L. de levensgeesten reeds te zijn geweken. Een mede inzittende dame, die men even eens wist te redden, bleek nog niet te zijn overleden, doch was bewuselooa Men 'hoopt baar in leven te kunnen houden. S PEELT UIN VEREEN IGING „WESTERKWARTIER'. Sint-Nicolaasfeest. Bovengenoemde vereeniging vierde gister avond, onder zeer groote 'belangstelling, zoo wel van kinderen als ouders, haar Stt. Nico- laasfeest in „Concordia", Steenstraat. Te circa halfzes opende de tweede voorzitter, de beer L. Prevo, den avond en boopte dat deze weder zal mogen slagen. Tijdens bet zingen werd St. Nicolaas met zijn zwarten knecht binnengeleid en maakte een rondgang door de zaal, waarna hij zich met vele kinderen onderhield. Vele malen moest de zwarte knecht zijn roe op menig strakke zitvlak doen neerkomen, tot groote hilariteit van de andere kinderen. Het verdere gedeelte van den avond werd gevuld met muziek door den heer Hofenk, voordrachten door de tooneelvereeniging „W.-K." en eenige leuke stuktes en goochel toeren door den heer Van Zijgt. Al deze personen hebben den avond tot een onver getelijke voor de kinderen en tot groote voldoening der ouders gemaakt. De kinderen werden op vele versnaperin gen onthaald en keerden zeer voldaan huis waarts. Te ciTca balfnegen werd deze avond met een enkel woord door den 2den voorzitter gesloten. „Westerkwartier" kan met genoegen op dezen succesvollen avond terugzien. Voor de benoeming van een leeraar in de aardrijkskunde aan het gemeentelijk gymnasium te Breda worden door B. en W. aan den raad aanbevolen de 'heeren: 1. Joh. Smit te Leiden; 2. M. D. Koerse'lman te Slikkerveer; 3. dr. J. P. Bakker te Schiedam Bij Kon. Besluit is benoemd lot be waarder van de hypotheken, het kadaster en de scheepsbewijzen te Hoorn, de land meter van het kadaster J. A. Kramer al'hier. Wegens het enorme succes 'hier ter slede ondervonden, heeft de groote humoris tische zanger Kees Pruis besloten Zondag a.s. weder een voorstelling te geven in de concertzaal „Concordia". Behalve Kees Pruis zullen optreden Ü-Jtella Seemer, Piet Hesse en Willem Ziere. BINNENLAND. Ter-aarde-bestelling van het stoffelifli overschot van wijlen prof. dr. H. T. de Graaf. (Laatste Berichten, le Blad.) De Eerste Kamer over het vlootplan. (Binnenland, 3e Blad.) Het commando der zeemacht in IndiS: schout bij nacht Osten benoemd. (Binnen land, 3e Blad.) Ons parlementair overzicht. (2e Blad.) |j BUITENLAND. Het Kabinet Tardieu is in den Franschen Senaat ten val gebracht. (Buitenl. en Tel., le Blad. Het debat over de noodverordening in den Duitschen Rijksdag. (Buitenland, le BI.) De Engelsche mijnstaking op 't nippertje voorkomen. (Buitenland, le Blad.) In Polen is een kabinet-Slawek gevormd. (Buitenland, le Blad.) PREDIKBEURTEN. VOOR ZONDAG 7 DECEMBER. BENTHUIZEN. Ned. Herv. Kerk: Voorm. half tien. Iees- dienst; nam. 6 uur, ds. Kiehl van Hazers- woude Geref. Gem.: VooTm. half tien en nam. 2 en 6 uur, leeödienst. BODEGRAVEN. Ned. Herv. Kerk: Voorm, half tién en nam. 6 uur, ds. Kruishoop. Geref. Kerk: Voorm. 'half tien en nam. 6 u. ds. Dam. Geref. Gem.: Voorm. half tien en nam. 6 uur, leesdienst. i Evang. Luth. Kerk: Voorm. 10 uur, ds. Haumersen. BOSKOOP. Ned. Herv. Kerk- Voorm. 10 uur (Bed. H.D.J ds Glas. Geref. Kerk: Nam. 2 en 7 uur. ds. Petersen Chr. Geref. Kerk: Voorm. half tien en nam. 6 uur, ds. Bijdemast. Salvatori: Voorm, half tien en nam. 6 u., ds. Bosman van Maassluis. Rem. Geref. Gem.: Voorm. 10 uur, ds. van Nooten. HOOGMADE. Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur, ds. Tonnon. DE KAAG. Ned. Herv. Kerk: geen opgave ontvangen. KATWIJK AAN DEN RIJN. Ned. Ilerv. Kerk: Voorm. half tien en nam. 6 uur, ds. Bruyn. Geref. Kerk: Voorm. halj tien en nam. 6 uur, ds. Meijering. KOUDEKERK. Ned. Herv. Kerk: Voorm. half tien. ds. Stehouwer van Alphen; nam. half zeven, ds. Odé. Geref. Kerk: Voorm. half tien en nam. half zeven, d9. Ilaspers. LEIDERDORP. Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur (Bed. II. D.), ds. Od. van Koudekerk; nam. half zeven, ds. Pras van Katwijk aan Zee. Geref. Kerk: Voorm. half tien en nam. half zeven, ds. Dijk. LEIMUIDEN. Ned. Herv. Kerk: Voorm. half tien en nam. 2 uur, ds. E. Jongens. NIEUWKOOP. Ned. Ilerv. Kerk: Voorm. half tien eil nam. half zeven, ds. Van Wijngaarden. Geref. Kerk: Voorm. 10 uur. ds. Speel man van Nieuwveen; nam. half zeven, leesdienst. Remonstr. Kerk: Voorm, 10 uur, ds. Mis pelblom Beijer. NIEUWVEEN. Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur. ds. van Wijhe; nam. half zeven. ds. van der Brink van Westzaan. Evangelisatie: Voorm. half tien en nam. half zeven, de heer van Scherpenzeel. NCORDWÏÉKERHOUT. Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur (Bed. H. D.), ds. Jansen Schoonhoven v. Oegst- geest J

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1930 | | pagina 1