HET GESTOLEN LUCHTBALLONNETJE of DE GESCHIEDENIS VAN TWEE DEUGNIETEN
GEVEILDE PERCEELEN.
RECHTZAKEN.
FAILLISSEMENTEN.
SCHEEPSTIJDINGEN.
BOUWKUNSTIG SCHOON.
INGEZONDEN.
HET JUBILEUM VAN DEN
NEDERL. UITGEVERSBOND.
Een druk bezochte receptie.
In het Carl ton-hotel te Amsterdam is
Zaterdag de feestvergadering en daarna de
receptie van den Ned. Uitgeversbond ge
houden.
De voorzitter van den gouden Bond, de
heer J. C. Tjeenk Willink, hield een feest
rede. Hij uitte vreugde over de officieele
waardeering van den Bond, door de benoe
ming van deD secretaris, den heer Belin-
fante tot ridder in de orde van Oranje-
N assau.
Spreker bracht hulde aan de oprichters,
de heeren J. K. Tadema, dr. H. D. Tjeenk
Willink en Brinkman en memoreerde, dat
Vrijdag het bestuur een krans heeft gelegd
op het graf van den heer Tadema te Haar
lem.
Tal van personen hebben daarna het
woord gevoerd ora den Bond geluk te wen-
schen. Het was de heer W. J. Schillemans,-
voorzitter van de Ver. tot Bevordering van
de belangen der Boekhandels, mevr. Brusse
(namens de vrouwen van de leden) en de
heeren H. J. Oosten, namens den Ned. Boek-
verkoopersbond, G. Barrières, namens de
Fransche collega's, Zeck-Levie, namens den
Cercle Beige de librairie, Jespersen, namens
de Deensche uitgevers, U. Proost, namens
den Centralen Baad, J. W. Henny, namens
„De Nederlandsche Dagbladpers, F. L. van
der Bom, namens den Ned. Boekbinders
bond. mr. Ten Hagen, namens de Fed. van
Werkgevers in het Boekdrukkersbedrijf en
„De Periodieke Pers" e.a.
De voorzitter dankte voor alle hartelijke
woorden en voor de fraaie geschenken,
waarna hij deze buitengewone vergadering
sloot.
Vervolgens vereenigden de leden met hun
dames zich aan een noenmaal, waarna zij
zich naar 'het Koloniaal Instituut begaven
rnn de rolprent van het uitgeversbedrijf „Het
Boek" welke daar werd vertoond, in oogen-
schouw te nemen.
UITBREIDING VAN DEN
LOODSDIENST.
Een derde stoomloodsboot te IJmuiden.
Onze berichtgever te IJmuiden ver
neemt, aldus het „Hbld." dat daar een derde
stoomloodsboot zal worden gestationeerd,
bemand met loodsen uit Vlissingen.
Deze boot zal moeten kruisen op de
Iioogte van het Haaksvuurschip om de naar
de Schelde havens bestemde schepen desge-
wenscht van Nederlandsche loodsen te voor
zien.
Deze maatregel zou genomen zijn in con
currentie met hel Belgische loodswezen, dat
met haar modern materiaal bijna altijd het
eerst bij de schepen is waardoor de Neder
landsche loodsen minder kans maken op
tijd aanwezig te zijn.
VAN TIJEN VLIEGT NIET
TERUG.
Anéla meldt uit Bandoeng, dat de heer
Van Tijen niet terug zal vliegen. Het vlieg
tuig wordll vanuit Bandoeng teruggezonden.
De heer Van Tijen blijft enkele maanden
voor zaken in Ned.-Indaë en zal ook naar
Australië gaan.
NIET ROOKEN
IN GROOTE WINKELS.
Als voorloopige maatregel, dienende om
het gevaar voor het ontstaan van brand in
warenhuizen en groole winkelzaken te voor
komen, wordt het rooken in deze inrichtin
gen te Amsterdam op last van de Brand
weer, met ingang van heden verboden.
Deze maatregel dient ter bescherming van
het publiek en is in de eerste plaats gericht
op de gevaren van paniek, welke door het
uitbreken van een brand kunnen ontstaan.
VERSPREIDE BERICHTEN.
Na een langdurig lijden is eergisternamid-
dag in den ouderdom van 10 jaar te 's-Gra-
venhage overleden mr. dr. G. F. M. baron
van Hugenpoth tot Aerdt, lid van den Raad
van State.
RECLAME.
4458
Gehouden verkooping in het Notarishuis
te Leiden, op Vrijdag, 28 Nov. 1930, ten
overstaan van
1. B. H. Stampei, notaris te Leiden.
Diverse huizen te Leiden aan de Rood-
borststraat, Naehtegaallaan en Merelstraat,
kooper C, Kok, qq. voor f. 137000.—.
2 A. J. C. van den Heyden. notaris
te Leiden: 'Langestraat 45. J. M. Simons,
qq. voor £.25 90.Waardgracht 159, J.
van Iterson. qq. voor f,850.—: Oranje
straat, H. J. Slewe, qq. voor f. 505.
KANTONGERECHT
TE ALPHEN AAN DEN RIJN.
Door bet Kantongerecht werden de na
volgende verstekvonnissen gewezen:
Wegens overtreding motor- en rijwielver
ordening der gemeente Boskoop H. R f 5 oi
1 week; N. v. T. te Delft f. 3 subs. 1 da«; J.
v. d. Z. Ie Boskoop f. 5 of 2 dagen: C. de M.
te Waddinxveen idem; J. v. Z. te Hazere-
woude idem; G. G. te Boskoop idem; P. R.
te Boskoop idem; C. P. de B. te Zevenhuizen
idem. Overtreding motor- en rijwielwett: M
Ie 's-Gravenhage f. 10 of 4 dagenJ. v. d B
te Koudekerk f. 5 of 2 dagen; G. L. M té
Moordrecht f.5 of 2 dagen; C. M. zonder be
kende woon- of verblijfplaats hier te lande
f. 5 of 2 dagen; J. v. E. idem, W. J. J. B. te
Haarlem f.1 of 2 d.; H. A. J. te Aalsmeer
f. 5 of 2 dg.; E. v. S. te Bodegraven f.5 of
2 dg; v. B. f.5 of 2 dg; W. v. d. S. en
Ch. V.. beiden te Boskoop f. 8 of 4 dg; J. Z.
te Leiden f. 15 of 5 dg Fietsen zonder licht
C. v. d. S. terug aan ouders zonder straf.
A. D. v. d. B. te Hazerswoude f.5 of 1 wit;
J. J. L'A. f.6 of 2 dig; C. O. te Woitbruggo
id.; C. B. te Zwnmimerdam id.; P. S te
Haren (Gr.) id.; J. Tki. Z. te Boskoop id.-
C. E. B. id., F. A. K. id.; A. J. v. P te Bos^
koop id.; M. v. d. B. te Reeuwijk id.; G. S.
te Koudekerk id. Overtreding algemeene po
litieverordening der gem. Hazerswoude: P.
v. II. te Hazerswoude f. 5 of 1 wtk.id. der
gem. Boskoop T. de J. te Zwammeidam f. 5
of 2 dg.; L. v. d ,B. tc Waddinxveen id.;
idem der gem. AJpthen a. d. Rijn W. M. Bl.
vrijspraak; G. v. A. f. 1 of 1 wk.. J. A. de K.
terug aan ouders zonder straf. Wegens over
treding art. 431 wettb. v. Strafrecht A. B.
f.10 of 4 dg.; G. R. id, APbeiidswet. D. K.
2-maal f.3 suibs. 2-maail 2 dg; .1. P. V. (e
Nieuwveen f.2 of 1 ég., Overtr. art. 453
wetb. v. strafr. A. V. te Boskoop f. 6 of 4
dg.; D. B. f.6 of 2 dg., Oh. J. S. z. bék.
■woon- of verblijfpl. hier te lande 3 dagen
hechtenis en opzending voor 1 jaar naar
een Rijksweririnrichtmg, M. C. idem tot
f. 6 of 4 dg.; B. M. idem tot f. G of 2 dagen;
Visscherijwetovertreding. A. W. te 's-Gra
venhage f. 4 of 2 dg. mot verb, verkl. van
hengel; J. C. K. f.8 of 4 dg. met verb, verkl.
palingluik; J. S. te Leiden f.5 of 2 dg. met
verb, verkl. van peur. LeerpüChtwetoverlr.
P. S. in 't V, te Nieuwveen f. 5 of 2 dg. Over
treding art. 460 wetb. v. slrf. A. den II. te
Leiden f.5 of 2 dg; N. v. B. f.5 of 2 dg.
N. v. B. f. 5 of 2 dg. Overtreding aigemeene
politieverordening der gemeente Koudekerk
H. M. te Leiden f. 4 of 2 dg; R. R. de J zon
der bekende woon- of verblijfplaats hier te
lande f 4 of 2 dg; J. v. Z. id. f. 4 of 2 dg;
Art. 424 weib. v. strafrecht W. W. te Ha
zerswoude f. 8 of 4 dg. Overtr. wet op de
woonwagens en woonschepen F. L. zonder
bekende woonplaats hier te lande f.4 of
1 dg. Woningwelovertr. H. v. d. R. f. 7 of
4 dg Politieverordening der gemeente Ter-
Aar D. te Ter-Aar f. 5 of 2 dg. TJkwet-
overlr. O v. d. W. 2 x f. 1 subs. 1 dg. met
verb, verkl. van 2 gewichten, dezelfde tot
f. 1 of 1 dg. eveneens met verb, verkl. van
1 gewicht. Waar geen woonplaats is ver
meld wonen veroordeelden te Alphen a. d.
Rijn.
In de week van 2429 Nov. zijn in
Nederland uitgesproken 64 faillissementen.
KON NED. STOOMB MIJ.
ARIADNE, 29 Nov. van Amst. n. W. Indië.
COMMEWIJNE, thuisr., 2 Dec. te Madeira
verwacht.
ORANJE NASSAU, 28 Nov. van W. Indië
te New York.
ROTTERDAM—Z AMERIKA LIJN.
ALUDRA, thuisr., 27 Nov. van Bahia.
ROTT LLOYD.
INDRAPOÉRA, thuisr., 2 Dec. bij Perim
verwacht.
PALEMBANG, uitr., 1 Dec. te Genua verw.
HOLLAND—AFRIKA LIJN.
REGGESTROOM, uitr., 2 Dec. te Teneriffe
verwacht.
GRIJPSKERK, thuisr., 28 Nov. v. Mombassa.
HOLLAND—AUSTRALIË LIJN.
AMELAND, thuisr., 29 Nov. van Oran.
JAVA—NEW YORK-LIJN.
KOTA RADJA, New York n. Java, pass.
29 Nov. Gibraltar.
STOOMV.-MIJ. OCEAAN.
PHRONTIS, Java n. Amst., pass. 29 Nov.
Gibraltar.
EURYMEDON, 29 Nov, van Batavia n. Amst.
DIVERSE STOOMVAARTBERICHTEN.
GALGEWATER, 29 Nov. van Galatz naar
Antwerpen.
MIRACH, 28 Nov. van Galatz n. R'dam.
SPAR, 27 Nov. v. Charleston te Savannah.
STAD ZWOLLE, 28 Nov. van Lamboth Rocks
n. Lissabon.
SCOPAS, Houston n. Gothenburg, was 271
Nov. 950 mijlen Z.W. van Ierland.
TELA, 28 Nov. van Spezia te Huelva.
TARA. 28 Nov. v. Antwerpen n. Montevideo.
JONGE JAOOBUS, 28 Nov. van Barcelona
n. Genua.
JONGE JOHANNA, Middl.Zee n. Londen <m
R'dam, pass. 29 Nov. Sagres.
OOSTZEE, sleepboot, 28 Nov. van Dover
n. Setubal.
BEVERWIJK, 28 Nov. van Spezia n. Bona.
FRIESLAND, 29 Nov. van Kopenhagen n.
de Tyne.
WINTERSWIJK, 28 Nov. van Baltimore n.
Bordeaux.
VIII.
HET HUIS ACHTER DE MANEGE.
Sbull.-. U
Strekken der grorudiir ei-dieping
Nu beschouwen we de benedenverdieping
en wijden in de allereerste plaats onze aan
dacht aan de strekken. Van de eerste twee
strekken heb ik een teekening gemaakt en
tevens aangegeven, hoe in den ouden tijd de
kruiskozijnen daaronder 'hebben gezeten.
Nu ziet u in den middelsten sluitsteen
der drie Strekken telkens een jaartal gegrift:
achtereenvolgens NB 1665. NB 1668 en
1667. Wat dóe letters en jaartallen betee-
kenen. weet ik niet. Waarschijnlijk zullen
ze verband houden met vernieuwingen van
't gebouw, 't Kan ook zijn dat ze verband
houden met andere omstandigheden. Met
den oorspTonkelijken bouw hebben ze overi
gens niets te maken. Het zijn, zooals u op
de teekening kunt zien, weer forsche
waaierstrekike n
Tusschen de beide eerste vindt u een ge
beeldhouwde versiering. Deze doet mij
eerwgszins denken aan de versiering boven
de balcondeur van het Raadhuis te Venlo.
Ik meen er iets Vredeman de Vries-achti.gs
in te bespeuren. Natuurlijk is deze versie
ring oorspronkelijk de omlijsting van een
wapenschild of portretbuste of wel van het
bovenlicht een er deur geweest. Ik hel over
tot de laatste veronderstelling. En waarom?
Als u den gevel nauwkeurig beschouwt, dan
kunt u opmerken dat hij opgetrokken is in
rooden baksteen, die overal fijne ribbetjes
vertoont. Waar veranderingen of zoo hebben
plaats gevonden, heeft men baksteen van de
zelfde Icleur gebruikt, maar deze is niet ge
ribd. En nu ziet u binnen den rechtboek
der versiering en daar beneden tot aar den
grond toe, overal niet geribde baksteen. Ik
vermoed dus dat ter plaatse oorspronkelijk
een deur met bovenlicht was geplaatst.
Nu even samenvatten: boven het raam
ir den eindgevel en 'boven die ir den voor
gevel overal forsche strekken, ten deele sterk
overeenkomende met die van de Stadswerf
(1612) Het zijn de strekken, die u ook vindt
aan het oudste gedeelte van het Weeshuis
van 1607 en van de Vleesc'hhal van Haar
lem (1601) en de ramen aan de Haarlerasche
Raadhuisbrap (1597). De beide laatste wer
ken zijn authentiek van Lieven de Key De
Stad-swerf en het oudste gedeelte van het
Weeshuis zijn zoo karakteristiek, dat de
teekeningen ervoor óf van hemzelf óf van
iemand uit zijn school moeten zijn
Nu stelt het Huis achter de Manége mij
voor een puzzle. Er zijn zooveel punten
van overeenkomst van dit huis *met de
Stadswerf, al is de laatste rijker, dat men
onmiddellijk aan één bouwmeester denkt.
Dit zou nog veel frappanter zijn. wanneer
men de oude kruiskozijnen met dc aardige
luikjes weer precies onder de strekken
plaatste. U moet eens opletten, hoe jam
merlijk voorad het derde raam nu in den
gevel zit geknoeid. Vandalisme! Precies het
zelfde als wanneer men op het ..Straatje"
van Vermeer een rijwiel bijschilderde of op
het Dampaleis een toren zette in Dudokstijl.
Ongeveer 1590 kwam de Vlaming Lieven
de Key, die om den geloofswille naar Lon
den was uitgewekennaar Haarlem. In 1591
vond hij daar een ondergeschikt baantje bij
het herstel der vestingwerken. Zijn wetk
trok zoodanig de aandacht, dat hij op 3 Juli
1593 werd aangesteld te Haarlem ..in
diende van der Stadt tot sulcken werek. Isy
steen houden ofte metselen als noodich
wesen 9al."
We weten verder dat de „meester van
'Haarlem" in 1595 door een Stadsbode van
Leiden, op last van Burgemeesteren der
Stad werd aangezocht voor 't ontwerpen
van ,,'t patroon" voor de bekleeding van
den Raadhuisgevel.
Wel spoedig kende men dus te Leiden zijn
groote beteekenis. Maar was deze reeds in
1592 bekend? tZou misschien door allerlei
Vlaamsche connecties hier ter stede niet
onmogelijk zijn. Gal laud in zijn „Geschichte
der Niederlandischen Baukunsl" beweert dat
men hem hier ten minste in 1593 reeds
kende, want hij schrijft reeds het eerste
„patroon" voor 't Raadhuis van 1593 aan
De Key toe en meent, dat de Haarlemsohe
magistraat er zoo spoedig bij was zich van
De Key te verzekeren, omdat zij bang
was dat Leiden zich voorgoed van hem
meester zou maken. Wij moeten er even
wel aan toevoegen, dat dr. Overvoorde dit
eerste ontwerp aan den toenmaligen Leid-
schen „faibryck" Andries Jacobszn. toe
schrijft, terwijl Galland dezen blijkbaar be
schouwt als copiist van de teekening.
Hoe dat alles zij, wij poneeren deze stel
ling: Het huis achter de manége, het Wees
huis en de Stadswerf, ofschoon rijker gevel
■bezittend, zijn van eenzelfden bouwmeester,
ontwerpen van Lieven de Key, of van
iemand, die sterk onder zijn invloed stond,
hetzij Vlaming, Haarlemmer of Leidenaar.
Deze theorie vind ik plotseling gesteund
door meerdere literatuur. Dr. Overvoorde en
de ..Voorloopig Lijst" stellen den bouw ge
lijk met de stichting van 't Staten
college in 1592. Zij vergeten even één fac
tor, n.l. dat een groot deel van het complex
reeds in 1593 door brand werd verwoest,
wat ik medegedeeld vind bij Schotel: „Een
Studentenoproer in 1594".
In 1594 en '96 werd een belangrijk deel
herbouwd.
„Wij bezitten," zegt Schotel, „van den
toenmaligen noch van den late ren bouw
plannen of kaarten, alleen kunnen we ons
uit de resolutieboeken van Curatoren
eenigszins een denkbeeld vormen hoe het
zich na den brand van 1593 en de herbou-
wing in 1594 en 1596 voordeed."
Ik veroorloof mij nu nog een uitvoerig
citaat uit Schotel. In de eerste plaats vertelt
hij dat we ons een groot vierkant terrein
moeten voorstellen, door een hoogen muur
omringd, waartegen verschillende gebouwen
stonden. „De gebouwen waren in drie deelen
afgedeeld, liet regenten-, onder-regenten- en
schaftmeesters kwartier. In den muur aan
de zijde der Cel lebroe rsgracht was een
groote poort, die tot fhgang verstrekte en
van achteren leidde een andere doch minder
sierlijke poort naar de achtergracht. Trad
men het gebouw door de eerste poort binnen,
dan kwam men langs de woning van den
portier op het atrium of. schoolplein en zag
aan de Westzijde het regentenkwartier, toen
een vervallen, later ..een schoone heerlijke
woning", met verschillende boven- en be
nedenzalen ten gebruike van den regent
en zijn gezin, waaraan vijf kamerkens of
huiskens, op koste van Amsterdam voor
hare alumni extra-ordinarii'gebouwd, grens
den. Aan de Oostzijde van dit gebouw
werd in 1605 een nieuwe woning voor den
onderregent gesticht. Thans stond er nog
een oud, schier onbewoonbaar gedeelte van
het voormalige convent.
Het was minder uitgestrekt dan het regen
tenhuis. doch groot genoeg om met een tal
rijk gezin en eenige commfissalen bewoond
te worden
In December 1595 was de eerste steen
gelegd van het kwartier van den eoconomus
(dc man, die de huishoudelijke aangelegen
heden van het College bestierde). Dit was
grooter dan een der genoemde, want het be
vatte niet slechts de vertrekken, <iie door
den oeconomus werden bewoond, maar ook
het auditorium, waarin de openbare lessen
werden gegevenbenevens eenige ka
merkensTot dit kwartier behoorden de
keuken, eetzaal, het slacht-, wasrih- en turtf-
huis en andere gemakken."
Tk deel u thans nog even mede, wat Van
Mieris over het complex schrijft:
„Het gemelde gebouw is in bekwame
woningen voor de opperhoofden verdeeld,
van welken de Opperregent, doorgaans een
professor, een ruime huizinge met verschei
dene vertrekken voorzien, bewoont; de on
derregent, gemeenlijk een predikant, ge
bruikt een diergelijke woning en de schat
meester (econoom) desgelijks. De kamers der
bursalen (kweekelingen of theologanten) zijn
getimmerd in 't ronde van een ruime, met
boo men beplante plaats."
Verder noemt Van Mieris een ruime Ge
hoorzaal en deelt mede. dat in 1628 een
nieuwe poort werd gebouwd, natuurlijk in
plaats van de oude Gothische poort Prof
Siegen'beek noemt in 1825 deze poort nog
„sierlijk" evenals Kist in ongeveer 1850.
Waarom zij dan in 1883 heeft moeten ver
dwijnen voor het smakelooze ding met den
geverfden paardenkop, is mij een raadsel.
In een slot-artikel komen we nog eens op
het Huis achter de Manége terug.
(Buiten veranlwoordelijkheid der Redactie).
Copie van al of niet geplaatste stukken
wordt niet teruggegeven.
KINDERVOEDING „JERUEL".
MIDDELSTEGRACHT 3.
L. S.
De winter i9 weer daar en deed ons voor
het vraagstuk staan of we, gelijk we reeds
acht jaren deden, aan de armste kleinen
onzer stad 'n ontbijt kunnen verstrekken. Dat
dit een „vraagstuk" voor ons is, vindt zijn
oorzaak niet in hei dubieuze omtrent het
urgente van dit werk, doch meer dan ooit
worden we met vragen om hulp overstelpt.
We bepaalden ons echter 9leeds tot het hel
pen van kinderen. De meest onschuldigen
in het maatschappelijk lijden! De werke
loosheid neemt toe, wij voelen dat zeer in
onze inkomsten voor de verpleging der in
ons tehuis opgenomen arme kleine zwakke
lingen, er zijn er momenteel acht, in het
ten einde spoedende jaar werden er negen
geheel aangesterkt ontslagen. Vele zijn de
moeilijkheden, toch hopen we moedig voort
te gaan zoolang het ons mogelijk is. Het kost
zorg en daarom is het een vraagstuk, „zul
len we de kindervoeding aanvangen"? Wc
dachten aan de vele vrienden van dit werk
hier en elders. We schreven reeds enkele
aan, we hopen en pakken aan in het ver
trouwen op Uw hulp.
Vandaag zijn we reeds met f. 200.van
de „Een Kwartiertjes Bond" verrast, waar
door we enkele postjes oude schuld voor
melk enz. het hoofd kunnen bieden. Alle
dames die mede werkten in hun vrije kwar
tiertjes roepen we namens onze arme kleine
beschermelingen hartelijk dank toe.
Met verlof van B. en W. hopen we gedu
rende de wintermaanden eenmaal per
maand onze vrienden te bezoeken; bedenk
dit werk dezen winter bijzonder, want de
omstandigheden zijn bijzonder moeilijk
voor honderden gezinnen.
Kom eens vanaf 8 December een kijkje
nemen en U is gewonnen, indien U nog
twijfelachtig mocht wezen of de nood drin
gend is. Bedenk eens, de kleinen die ge helpt,
geven er zelf wel uiting aan dat ze het noo-
dig hebben met hun komst in het vroege,
vaak koude morgenuur in hun schamele
plunje. Onze penningmeester de heer W.
Moene zal u volgaarne over onze finan-
tieele zorgen inlichten.
Bij voorbaat onzen dank!
F. H. v. d. HORST.
75. Wim 9topte kalm in zijn zak het geldstuk,
Gaf den ballon niet aan den boer.
Het meisje stond, verlegen, begeeng.
Achter haar vader op den loer
En dacht: „Waarom krijg ik den ballon niel
Waarom wordt er mee gedraald.
Waarom krijg ik toch den ballon niet,
Mijn „va" heeft er voor betaald."
76. „Dat het mij nu juist moest overkomen,
Dat 'k daar de kar in 't water zak.
Het is de domme chauffeur z'n schuld weer.
Ik zal zoo lekker op mijn gemak."
Zoo klaagde Pim's moeder lot. de heeren.
Die haar bijstonden in haar nood,
Nu kon zij haar zoon niet verder volgen.
Haar verdriet was werkelijk groot.
2-5
