71ste Jaargang
DONDERDAG 27 NOVEMBER 1930
Officieele Kennisgevingen.
STADSNIEUWS.
Indische Voordrachten aan de Leidsche Universiteit.
Prof. dr. C. C. Berg over: Letterkundig leven
op Java en Bali.
Het Voornaamste Nieuws
van heden.
No. 21687
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
30 CU per regel voor advertentiêD uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons'Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertentién 35 CU. per regel. Kleine Advertentiên uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 CU. bij een
maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven
10 CU porto te betalen Bewijsnummer 6 CU.
Bureau Noordeindspleïn Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT?
Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per week
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per wede
Franco per post 2.35 -f* portokosten.
'ƒ0.18
..018
Dit nummer bestaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
VERGADERING
van den
GEMEENTERAAD VAN LEIDEN
op MAANDAG 1 DECEMBER 1930,
des namiddags te twee nur,
in het gebouw
„TOT NUT VAN T ALGEMEEN"
(Steenschnnr 21).
Alsnog le behandelen: 4156
Voorstel tot beschikbaarstelling van gel
den ten behoeve van den straataanleg van
den Lammenschansweg met zijstraten tus-
schen de Koninginnelaan en de Kastanje-
kade en ten Oosten van de Driftstraat tus-
schen de Javastraat en de Atjehstraat. (249)
Rekening van de Ontvangsten en Uitga
ven der gemeente over hel jaar 1929, met
inbegrip van die der Haarlemmertrekvaart.
(186 en 250)
De Burgemeester en Wethouders van
Leiden doen te weten, dat door den Raad
dier gemeente, in zijne vergadering van
den 29en September 1930, is vastgesteld de
volgende verordening:
VERORDENING,
houdende wijziging van de verordening van
21 December 1911 (Gemeenteblad No. 44),
houdende voorschriften ingevolge art. 37,
litt. 1, der Pandhniswet 1910
(Staatsblad 321).
ARTIKEL I.
In artikel 1 van bovengenoemde verorde
ning wordt in plaats van: „lijders aan eene
der besmettelijke ziekten, genoemd in art.
1 der wet van 4 December 1872 (Stbi 131)"
gelezen: „lijders aan eene besmettelijke
ziekte in den zin van artikel 1 dor Besmet-
telijke-Ziektenwet. Staatsblad 1928, No. 265"
ARTIKEL II.
In artikel 2 wordt in plaats van: „lijder
aan eene der besmettelijke ziekten, ge
doemd in art. 1 der wet van 4 December
1872 (Stbl. 134)" gelezen„lijder aan eene
besmettelijke ziekte in den zin van arti
kel 1 der Besmettelijke Ziektenwet, Staats
blad 1928. No. 265"
Vastgesteld door den Gemeenteraad van
Leiden, gelet op het advies der Gezond
heids-Commissie d d. 26 Augustus 1930, No.
15. in zijne openbare vergadering van den
29en September 1930.
De Burgemeester,
A VAN BK S YNDE BAKIIUYZEN.
De Secretaris,
VAN STRIJEN.
Zijnde deze verordening aan de Gedepu
teerde Staten van Zuid-Iiolland, volgens
hun bericht van den 10/19 November 1930,
B No 7240/94, (6e Aid.) G.S. No. 193/1,
in afschrift medegedeeld.
En is hiervan afkondiging geschied, waar
het behoort. den>27en November 1930
Zijnde deze verordening door de Gedepu
teerde Slat,en van Zuid-Holland, bij besluit
van den lOen November 1930, No. 193/1,
goedgekeurd. 4182
En is hiervan afkondiging geschied, waar
het behoort, den 27en November 1930.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
A VAN DE SANDE BAKHUYZEN,
Burgemeester.
VAN STRIJEN, Secretaris.
LEIDSCHE BAKKERS
PATROONS VEREENIGING.
In de gisteren gehouden gecombineerde
vergadering van Hoofd- en afdeelingsbesturen
der drie landelijke vakbonden van bakkers
gezellen, t.w. de Algemeene, de Roomsch-
Katholieke en de Chr. bond, heeft de hou
ding der Leidsche Bakkerspatroonsvereeni-
'ging, en van dezelfs hoofdbesturen, een
punt van zeer ernstige bespreking uitgemaakt
Geconstateerd werd dat, ondanks de stel
lige toezeggingen, besprekingen welke tot
een beslissing kunnen leiden, achterwege
blijven, en hoewol reeds maandenlang onder
handeld is, het bereiken van een resultaat
noodeloos wordt vertraagd; de houding der
Leidsche bakkerspatroonsvereeniging in deze
zaak aangenomen als niet loyaal getypeerd
en zeker allerminst bevorderlijk voor den
goeden gang van zaken in het bakkers
bedrijf.
Besloten werd nogmaals bij de patroons-
vereeniging op het nemen van een beslissing
aan te dringen en mocht onverhoopt dit
niet tot het gewenschte resultaat leiden,
desnoods met geforceerde middelen op af
sluiting van een collectieve arbeidsover
eenkomst aan te sturen.
LEIDSCHE KUNSTVEREEN.
Lezing van dr. ir. J. H. Plantenga.
De Leidsche Kunstvereeniging kwam gis
teravond niet zooals vroeger in de Burcht
zaal bijeen, maar in het Clublokaal der
Vereeniging van Huisvrouwen op de Bree-
slraat. Dr. ir. J. H. Plantenga. directeur
der Academie van Beeldende Kunsten te
'9 Gravenhage. sprak dien avond over de
Bouwkunst in Vlaanderen, Romaansch. Go
tisch. Renaissance en Barok in de steden
Antwerpen, Brussel, Gent en Brugge, een
en ander verlucht met lichtbeelden
Het was niet spr.'s bedoeling om als Cook-
gids of Baedeker zijn gehoor in deze ste
den rond te leiden, doch om een overzicht
tp geven van België's bouwkunst, daarbij
zijn illustratie-materiaal trekkend uit ge
noemde vier steden.
Daar de bouwkunst ten nauwste samen
hangt met de historie van een volk. zette
9pr. de geschiedenis van België in het kort
uiteen. Eigenaardig is. hoe de scheidings
lijn tusschen Vlamingen en Walen is tot
sland gekomen Deze voltrok zich tijdens
de Volksverhuizinz, toen de opdringende
Germanen de oorspronkelijke Belgische be
volking (geromaniseerdp Chrislelijke Kel
ten) terugdrongen in hel z.g. Kolenwoud,
waar zij 9tand hielden Dat is de kern der
Walen geworden en de heidensche Germa
nen zetten zich neer ten Noorden en Westen
van dat Kolenwoud en werden de latere
Vlamingen. Van dat Kolenwoud is geen
boom meer over. maaT de scheiding-slim
loopl nog langs zijn grens.
Opklimmende door de eeuwen der historie
laat spr. verschillende interessante foto's
zien van hetgeen er is overgebleven uit
den tijd van den II. Amandus. die om
streeks 600 in België predikte en op de
plaats, waar nu Gent ligt, twee abdijen
slichtte; uit den tijd van graaf Boudewijn,
die het z.g. Gravenslein te Gent bouwde
cn uit den tijd der bloeiende kloosters.
Het mooiste specimen van Romaansche
bouwstijl vindt men in Doornik, een voor
mal ice kloosterkerk, waaraan later een Go
tische koor is aangebouwd; ook de H. Sal-
valorskerk te Brugge is een mooi staaltje
Romaansche bouwkunst. In het begin van
de 12e eeuw komen de steden lot bloei en
daarmee de gilden, met hun hallen en gilde-
huizon en lal er ook de raadhuizen.
Vlaanderland is zeer rijk aan mooie raad
huizen, zooals te Brugge, Brussel^ en Gent,
en aan lakenhallen zooals te Yperen en
Rrugge. Hier viert de Gotiek haar triomfen,
hoewel het hoogtepunt der Gotiek te vinden
is in den kerkenbouw, waarvan spr. ver
scheidene foto's laat zien, zooals de St.
Gudule te Brussel, de O. L. Vrouwekerk te
Brugge, de St. Romboutstoren te Mechelen
en de O. L. Vrouwetoren cr de St. Paulus-
kwk te Antwerpen.
Na de pauze behandelde spr. de Renais
sance en de Barok. Tijdens de Renaissance
trppdt de profane bouwkunst meer op den
voorgrond: de kerkenbouw bleef nog lang
Gotisch. totdat de Gotiek door de Barok
word afgelost. Om het ontstaan van de
Parok goed te doen begrijpen, zette spr. de
stroomingen uiteen, die destijds in Italië
Wrschten onder de architecten, wear men
vóór- oT tegenstander was van het leerboek
van Vitnirius Michel Angelo was één der
eersten, die zich tegen de strenge regels
^PTTPtte pn men noemt hem vaak den va-
dpr dpr Barokstijl. Deze stpl is levendiger,
weelderiger, expressiever, uitbundiger en
vooral in dp Katholieke landen moot men
de beste specimina daarvan zoeken.
De indeeling van den kerkebouw is in de
Barok anders dan in de Gotiek. Het lang-
sclup doet aan al? een vergaderzaal, zij
beuken zpn er niet* het dwarsschio is ver
kleind en op de viering wordt een koenel
gebouwd. Gewonn^rik heeft het gewelf den
tonvorm, doch in Vlaanderen kon men
moeilijk scheiden van het kruingewelf. Een
rn« rkwaer^ive brzorderheid voor \nenndp-
rer is ook. dat, hoewel een toren niet past
in den barok-gevel. de Vlamingen toch een
toren moesten hebben en dien daarom ach
ter het koor plaatsten.
In Brussel vooral treft men verscheidene
mooie kerken in barokstijl aan.
De lezing van dr. ir. Plantenga. welke
met 'n 70-tal lantaarnplaatjes werd verdui
delijkt, genoot zeer veel belangstelling,
vooral ook om de vele bijzonderheden, wel
ke deze deskundige terloops wist mede te
deelen.
CHR. GEM. ZANGVEREEN.
„HALLELUTA".
Het bestuur der Chr Gem. Zangvereni
ging „Halleluja" heeft in haar gehouden
vergadering besloten tot oprichting van een
kinderkoor, waarvan de leeftijd is bepaald
van 815 jaar. Daar verschillende ouders
reeds toezegging hebben gedaan, zal de
eerste repetitie aanvangen op Woensdag 10
December des avonds van half zeven tot
half acht in het Bondsgebouw „Nathanaël"
Moriaansteeg 2.
Mej. Tilly Leening is als directrice van
dit Kinderkoor benoemd.
Prof. dr. C. C. Berg heeft gisteravond de
reeks Indische voordrachten aan onze
Universiteit voortgezet met een lezing over
„Letterkundig leven op Java en Bali",
waaraan het volgende is ontleend:
Dat de letterkunde van Java en Bali in
zoo menig opzicht verschilt van de letter
kunde elders in den Indischen Archipel,
aldus ving spr. aan, is in hoofdzaak het ge
volg van den groolen invloed, dien de Hin-
doe's op de geestelijke cultuur van Java en
Bali hebben uitgeoefend. Ten gevolge van
de vestiging van de Hindoes is er op Java
een Ilindoe-Javaansche maatschappij ont
staan boven de eigenlijke Javaansche maat
schappij met eigen cultureel leven. De let
terkunde. die wij tusschen 1000 en 15000 n.
Chr. op Oost-Java vinden en die later op
Bali is voortgezet, vertoont een innigen
samenhang met de letterkunde van Voor-
Indië. De gedichten uit dien tijd zijn vol
gens Voor-Indisch model geschreven in een
moeilijk verstaanbare kunsttaal; de Oud-
Javaansche dichter is in de eerste plaats
geleerde; hij schrijft voor geletterden en
vindt het niet prettig, wanneer men zijn
product al te gemakkelijk begrijpt. Zóóveel
wordt van het intellect van zijn lezers ge-
eisoht, dat men zich moeilik den kring dier
lezers zeer uitgebreid kan voorstellen. Niet
alleen de moeilijkheid van taal en stijl hield
echter het aantal geletterden beperkt; er
waren ook wetten, die aan groote groepen
kennisname van die geschriften verboden,
waarin dingen ter sp/ake kwamen, waarvan
bun stand niet op de hoogte behoorde te
zijn. Op Bali hebben de vorsten nog in de
tweede helft van de vorige eeuw verorde
ningen uitgevaardigd, waardoor het lezen
van bepaalde boeken verboden werd aan
alle niet-priesters, en wel op strenge straf
fen. Wat voor het huidige Bali geldt, geldt
in hoogere mate voor Oud-Java: de Oud-
Javaansche letterkunde is kaste-letterkunde;
zij werd in de eerste plaats beoefend aan
het hof der Javaansche vorsten en is slechts
langzaam doorgedrongen in andere kringen,
waar de Voor-Indische invloed zich minder
sterk heeft doen gelden.
In den tijd van de vestiging van de Hin-
doe's op Java zal het eigenlijke Javaansche
volk ook wel reeds een eigen letterkunde
bezeten hebben, maar daar deze slechts
mondeling werd overgeleverd schrift en
schrijfmateriaal zijn door de Ilindoe's in
gevoerd kunnen wij ons slechts op in
directe wijze een denkbeeld vormen van
den aard dier inheemsche litteratuur, b.v.
door bestudeering van het letterkundig be
zit van de huidige primitieve volkeren in
andere gedeelten van den Indischen Archi
pel. Het primitief letterkundig bezit beslaat
uit mythen, legenden en geschiedkundige
v,erhalen, die door bijkans ieder gekend
worden, en verder uit litanieën, die bij
godsdienstige plechtigheden opgezegd wor
den en slechts aan ingewijden, toovenaars
en priesteressen, bekend 'zijn. Wanneer op
Java in den loop van den tijd het Hin-
doesche element opgaat in het Javaansche
volk om daarvan voortaan slechts als maat
schappelijke stand gescheiden te zijn, komt
er een vermenging tot stand van Javaan
sche en Hindoesche elementen in de Ja
vaansche letterkunde. De vormen blijven in
vele opzichten hun Voor-Indische herkomst
verraden, maar op den inhoud gaat de in-
heemsch-Javaansche geest hoe langer hoe
meer werken.
Vooral op midden-Java, dat sinds het
begin van de 17e eeuw op litterair gebied
den toon aangeeft, constateeren we de
overwinning van den eigen inheemschcn
geest op het van elders geïmporteerde. Men
kan er onderscheiden een mondeling en een
schriftelijk overgeleverde letterkunde. De
mondeling overgeleverde letterkunde hangt
nauw samen met het wajangspel, een spel,
waarin de leider, de dalang, uit leer gesne
den poppen laat optreden in menschenrol-
len, terwijl hij zelf hun lotgevallen ver
haalt, soms in den vorm van gesprekken
tusschen de acteerende poppen, soms ech
ter ook in eigen woorden. Recente onder
zoekingen hebben het waarschijnlijk ge
maakt, dat het wajangspel op oeroude
godsdienstige riten teruggaat. Wij kunnen
dar. ook een wajangvertooning het best ver
gelijken met een kerkdienst en de wajang-
litteratuur met de gewijde teksten, die
dienst doen bij kerkelijke ceremoniën.
In de schriftelijk overgeleverde letter
kunde speelt de babad de voornaamste rob
De babad bevat de geschiedenis van Java
van het begin van de wereld ajf; 'hoewel zijn
historische waarde gering is, heeft hij bij de
Javanen hetzelfde aanzien als de Bijbel bij
de Christenen: de inhoud er van is onaan
tastbare waarheid. Een groot gedeelte van
de babad bestaat uit verhalen, waaruit de
afkomst van den vorst van Jajva moet blij
ken: zoowel de helden van de Voor-Indische
gedichten als de Mohammedaansche hei
ligen en propheten worden er onder zijn
voorouders genoemd.
In de laatste jaren is de Europeesche in
vloed op de Javaansche cultuur snel en
sterk toegenomen. Een van de takken van
overheidszorg is het op ruime schaal ver
spreiden van goede en goed'koope litteratuur.
Daardoor heeft het letterkundig leven op
Java de laatste jaren een heel .ander aan
zien gekregen. Het Kantoor voor de Volks
lectuur, de gouvernementsinstelling. die
met de taak van het verspreiden van goede
lectuur belast is. past zich op Java zooveel
mogelij'k aan aan den bestaanden smaak en
de bestaande behoefte, maar niettemin ver
spreidt het ook in vertaling Europeesche
werken, zoowel ontspanningslectuur als po-
pulair-wetenschappelijke werken. Nog niet
heel lang geleden was lezen de kunst van
een betrekkelijk kleinen kring; thans ver
mindert het aantal analphabetcn jaarlijks
met duizenden. Dat dit een revolutie op
gec9lelijk gebied beteekent, zoo besloot spr.,
laat zich hooren.
DE MENTAWEI-FILM.
De Rijnsche zending in Nederl. Indië.
Onder auspiciën v^fn het Ned. Zendings
bureau te Oegstgeest werd gisteren iri de
Stadsgehoorzaal de Men ta wei-film ver
toond. 's middags voor de leerlingen van
verschillende onder wijs-inrichtingen en
's avonds voor de ouderen.
Evenals de Warta Sari en de Melawan
Gelap-film geeft ook deze een beeld van het
moeilijke werk der zendelingen onder de
cultuurvolkeren van ons Insulinde; het ver
schil met de beide andere films is echter,
dat het zendingswerk op de Mentawei—
eilanden, gelegen ten Westen van Sumatra,
uitgaat van de Rijnsche Zending te Barmen,
welke hier in 1902 haar werk begon. Dat de
zending aanvankelijk niet vlot verliep be
wijst de moord op de zendeling Lett (een
Nederlander) in 1909.
De film is verdeeld in 5 deelen, het eerste
deel geeft een beeld van de aankomst van
den zendeling; deel twee toont ons de le
vensomstandigheden der Mentaweiers. het
volgende deel het onderwijs aan de kinderen
en de medische behandeling der ouderen
onder toezicht van of door den zendeling,
het vierde deel beeldt eenige heidensche
feesten der Inlanders uit en het laatste deel
doet ons zien, dat niettegenstaande den on
dervonden tegenstand het zendingswerk
succes heeft.
Scherp doet de uitstekende film het onge
repte en indrukwekkende natuurschoon der
Mentawei-eilanden uitkomen, om tevens de
primitieve levensbehoeften en soms gebrek
kige hulpmiddelen naar voren te brengen.
Hoe eenvoudig zijn de woningen gebouwd
uit bamboe, overdekt met sago-bladeren;
hoe primitief zijn de uit boombladeren ver
vaardigde vrouwenkleerenmaar tevens
hoe bedreven zijn allen in de vischvangst,
de vrouwen met de kruisnetten. de mannen
met pijl en boog en speer. Bijzonder interes
sant was het vervaardigen der ranke en
snellf kajaks uit de boomen in het oerwoud
zelf. De groote vrees voor den „toean" komt
in het derde deel tot uiting bij d<* kleintje?
op school en bij de gTooteren als zij zijn
rand bij ziekten komen inwinnen!
Met de genezing van den Djagomandri,
(hoofdman), en het blinde dochtertje van
Pomanjang wint de zendeling aller harten
en het besef, dat de doekoens (toovenaars),
geen raad kunnen verschaffen dringt allengs
door. Zijn de inlanders eenmaal onder be
handeling geweest, dan blijft de betrekking
tot den zendeling bestaan en volgt na eeni-
gen tijd in vele gevallen de bekeering tot het
Christendom.
Het verzoenings- en wijdingsfeesl nadert
en ook wij zien den tooverpriester bezig
met zijn kunsten. Niettemin neemt het aan
tal aanhangers van de nieuwe leer toe en
aan het slot kan het Christendom ook de
Mentaweiers onder zijn aanhangers rekenen.
Tijdens de avondvoorstelling verzorgde
dr. Riemens welwillend de muzikale
illustratie.
BINNENLAND.
De noodzakelijkheid van verlaging der
spoorwegtarieven voor land- en tninbonw-
prodneten (le Blad).
De ramp van de Salento; de IJmnideT
redders door de Italiaansche regeering ge
huldigd (Binnenland, 3e Blad).
Het gevaar van dijkdoorbraak bij Lobith
bezworen (Gemengd, 2e Blad en Laatste
Berichten, le Blad).
Werkloozenrelletjes te Haarlem (Gemengd
2e Blad).
Ons parlementair overzicht (3e Blad).
De Winkelsluitingswet aangenomen.
(Laatste Ber. le Blad).
BUITENLAND.
Besluiten ter voorbereidende ontwape
ningsconferentie (Buitenland, le Blad).
Dnitsche actie inzake de verkiezings-ter-
reur in Polen (Buitenl. en Tel., le Blad).
De Belgische Kamer geeft het kabinet
Jaspar een votnm van vertrouwen (Buitenl,
le Blad).
Het Russische industrie-proces (Buitenl.
en Tel., le Blad).
PADVINDERS-BAZAAR.
Ten bate van de Leenwkengroep.
Voor het eerst sinds haar vijfjarig be
staan heeft de Leidsche Padvinders „Leeuw-
kengroep" ten bate van haar kas een fancy-
fair georganiseerd. En zij is, zooals de leider,
de heer Chr. Stokhuijzen ons vertelde, daar
toe slechts noode overgegaan, omdat het
padvindersbeginsel z.i. niet strookt met een
dergelijke bedelpartij. Maar nu de inrichting,
de verwarming en de verlichting van het
nieuwe groephuis, Stille Rijn 4, van de kas
buitengewone offers vergde, werd het aan
boren van nieuwe geldbronnen in den vorm
van een bazaar, een noodzakelijk kwaad.
We hebben er gisteravond eens een kijkje
genomen. Moeilijk te vinden is de weg
erheen niet. Een zelfvervaardigde lichtbak
wijst het al van verre en dichterbij gekomen
kondigt luidruchtige radiomuziek aan, dat
er iets bijzonders aan het handje is. En
alsof ge zelfs in de gang nog zoudt kunnen
verdwalen, wijst een wegwijzer u de rich
ting, waar ge den eigenlijken bazaar kunt
vinden. Men VTage van ons geen uitvoerig
relaas over hetgeen er ten verkoop wordt
geboden. Waar het bezoeken van bazaars
e.d. tot de maandelijks terugkeerende werk
zaamheden behoort, ware ons verhaal een
veelvuldig tentoongestelde collectie gemeen
plaatsen. Alleen dit: de Leeuwkengroep doet
het voor het eerst. Dit is geen verontschul
diging, maar een compliment. De jongelui
hebben eer van 'hun werk; hun houtzaag-
en -snijwerk, hun foto-albums, het hand
werk der respectievelijke mama's en zusjes;
't ziet er allemaal keurig uit en we hopen
voor hen. dat het zijn weg zal vinden.
Natuurlijk zijn er legio attracties; zelfs
een geïmproviseerd bioscooptheater ont
breekt niet!
De bazaar is geopend heden- en morgen
avond van 7 1/210 1/2 en Zaterdag van
3—10 1/2 uur.
Men wachte niet tot het laatste nippertje!
Bij de opening heeft de heer Stokhuijzen
zijn dank betuigd aan allen, die bij de voor
bereiding hun medewerking hebben ver
leend en een welkomstwoord gesproken tot
de bestuursleden, den voorzitter van „Patri
monium" en verdere genoodigden, waar
onder hij helaas een vertegenwoordiger van
het afdeelingsbesluur miste.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Opheffing. Naamlooze Vennootschap L.
Frankfort en Go's Agenturen en Import-
handel in liquidatie. Nachtegaallaan 4. Leiden
Wijzigingen: Wed. J. H. van Rossum
du Chattel, Haarlemmerstraat 82, Leiden.
Goud, zilver, byouterieën, lederwaren, anti
quiteiten, Engroshandel en Agentuur. Wij
ziging uitgeoefend bedrijf: winkelzaak is
opgeheven, thans alleen: handel in antiqui
teiten.
S. de Roos, Oude Zeeweg 42, Noordwijk
aan Zee, handel in tabak en sigaren. Wijzi
ging handelsnaam thans: Selecta S. de Roo3.
