fl* Jaargang
ZATERDAG 23 AUGUSTUS 193a
No. 21606
FICIEELE KENNISGEVING
RAADHUIS-PROJECT
DUDOK.
ONZE VACANTIEPHOTO'S.
STADSNIEUWS.
Het voornaamste Nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
30 Cis per regel voor advertentiëD uit Leiden en plaatsen waar
jjentschappen ran ons Blad gerestigd gijn Voor alle andere
adrertentiën 36 Cts per regel Kleine Adrertentiën uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts bij een
maitmum aantal woorden van 30
Incasso rolgens postrecht Voor eventueele opzending ran brieren
10 Cts porto te betalen Bewijsnummer 6 Cts
Bureau NoordeincJsplein Telefoonnummers woor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchèque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden f 2.35. per week
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week
Franco per poet f. 2.35 portokosten.
ƒ0.18
„0 18
nummer bestaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
HINDERWET.
Burgemeester en Wethouders van Leiden;
Gezien het verzoek van:
I. J. Sloos om vergunning tot het op-
ten van een zetterij en drukkerij in d?
eelen Rijnsburgerweg, Nis. 171 en 173.
traal bekend Gemeente Leiden. Sectie
812 en 811.
Gebrs C. J .en P. van der Loo om ver
ing tot het oprichten van een wasch-
hlmg op het perceel Haarlemmerweg
32. kadastraal bekend Gemeente Leiden,
K. No. 32.
J. v. d. Reijden om vergunning tot het
chten van een wasch- en strijkinrichting
perceel Vliet No. 25, kadastraal be
id Gemeente Leiden, Sectie F, No. 756.
i S. Bakhuyzen'om vergunning tot het
ich'tèn van een banketbakkerij in een ge
ile van het perceel Oude Rijn No. 44c,
astraal bekend Gemeente Leiden, Sectie
No. 2180.
relet op de artikelen 6 en 7 der Hinder-
Geven kennis aan het publiek, dat ge-
smde verzoeken met de bijlagen op d?
cretarie dezer gemeente ter visie gelegd
lismede dat op Zaterdag, den Gen Sep tem
dedes vooTmiddags te half elf uren in
perceel Breestraat 125 (Bureau van Ge-
enlewerken) gelegenheid zal worden ge
en om bezwaren tegen deze verzoeken
te bTengen, terwijl zij er de aandacht op
%en, dat niet tot beroep gerechtigd zijn
die niet overeenkomstig art 7 der Hin-
-pl voor het gemeentebestuur of een
■er leden zijn verschenen, ten einde hun
u.iren mondeling toe te lichten.
AUG. L. REIMERTNGER,
Weth. lo.-Burgemeester.
VAN STRTJEN. Secretaris
Leiden, 23 Augustus 1930. 7188
«als wij gisteren mededeelden, hadden
ns gewend tot een tot oordeelen be
te persoonlijkheid inzake architectuur
Ier beoordeeling van het plan Dudok
'behoud van den ouden gevel, n.l. den
A. A. Kok, architect en secretaris van
smschut*'. Deze schrijft ons nu als volgt:
f or een uiterst moeilijk werkstuk zag de
bitect Dudok zich gesteld; en voor een
agstuk dat zoodanig in de openbare be
stelling staat dat om zoo te zeggen
;feen zich ermede bemoeit of er een
kei over heeft. Na den brand eerst de
alten over de schuldvraag, de verwijten
i: de al of niet mogelijkheid den gevel
er 'e behouden. Dan de strijdvraag over
al of niet mogelijke den gevel te restau-
•n met als kalmeerend middel een offi-
rapport. Dan de vraag: Waar 't nieuwe
adhuis? Op de oude plek of elders. Adres-
van vereenigingen, stemmen uit de
r?*rij, met als koel-nuchtere prestatie de
coodiging van 't Gemeentebestuur aan
architect. Bij al dat gestommel waarlijk
gunstig verloopl Immers, wil men iets
goeds, men ga naar één persoon in wiens
kunnen men vertrouwen stelt. Naar ons
:nzicht beging men op 't laatste oogenblik
een fout, n.l. om dien eenen kunstenaar dien
men een opdracht gaf. waarin men dus
hoopte wakker te maken de liefde voor het
geval, dien ontwerper twee dingen te vragen,
een plan op de oude plaats en iels -elders.
Dat was verkeerd. Eens kunstenaars liefde
voor een werkstuk is alleen verkrijgbaar,
geheei en intensief, wanneer de hoop wordt
gevoed dat de fantasie werkelijkheid wordt.
En wanneer die fantasie wakker is gemaakt,
tot 't uiterst opgevoerd, is het niet meer
mogelijk een tweede ontwerp te verlangen
en verkrijgen dat met dezelfde energie en
liefde wordt geschapen. Want wanneer beide
ontwerpen met gelijke liefde behandeld
waren, den kunstenaar even na aan 't hart
lagen, zou de keus voor hem een loterij zijn;
en daarvoor is het onderwerp en het ont
werp te ernstig.
Architect Dudok begon blijkbaar met het
plan op de oude plaats en met behoud van
den ouden gevel. Het lijkt ons, nu we inzage
verkregen van dit ontwerp en van het daarbij
behoorend rapport gedateerd 6 Juli 1930
overbodig nog een ontwerp en rapport af te
wachten voor een tweede project, een raad
huis-ontwerp op een andere plaats. Immers
de architect merkt in den aanvang van zijn
toelichting op dat „ook thans nog de situatie
van het oude raadhuis voor den herbouw
bijzondere kwaliteiten biedt en nog steeds
een zeer geëigende ligging van het bouw
werk in het stadsplan waarborgt"
Het nieuwe project komt in de eerste plaats
hierop neor dat de architect gepoogd heeft
den ouden gevel aan de Breestraat te be
houden en daarachter een modern bouw
werk Ie maken. De oude toren voor welks
behoud vele plannen in werking zijn ge
weest is dus niet in het plan opgenomen; als
vergoeding voor hen die dezen wensch zoo
naar voren brachten is een andere toren
ontworpen, waarover echter zoo straks. Het
is ondertusschen heel juist dat die oude
toren niet als de Phoenix u t de assche
herrezen nieuw leven is ingeblazen want
hoe schoon, de oude tören was, hij was ver-
brand) er was niets van over; herleving zou
beteekenen een valsche antiquiteit.
Architect Dudok heeft zich dit voorop
gezegd eminent door de eigenaardige
moeilijkheden heen geslagen. Die moeilijk
heden waren drieërlei. Eerst het aanpassen
van een goeden monumentalen plattegrond
aan den ouden gevel. Dat is heel goed ge
slaagd. Een ordelijke verdeeling is verkregen
passende op de gevelverdeeling. Achter dien
gevel zijn gegroepeerd de vertrekken die
meer zijn hel representatieve dan het bureau
cratische van het Gemeentebeheer en als
zoodanig meer passende hij de deftigheid
van den antieken gevel. De bureauvertrek-
ken zijn als moderne, met den tijd mede-
gaande administration in het nieuwe ge
deelte ondergebracht. Dan heeft elke toe
gang, elk poortje een functie verkregen.
Wat we bijzonder op prijs stellen is de
mogelijkheid om de poortjes tot openbaren
weg te maken, waardoor de binnenruimte
en de galerijen niet tot verlaten plekken met
gras-tusschcn-de-steentjes kunnen worden
doch integendeel voor stadgenoot een korten
weg en voor bezoekers pittoresque doorkijken
biedt. De stoep komt in eere als toegang tot
de vertrekken van de eerstaanwezenden van
't Gemeentebestuur. De belangrijke gebeur
tenissen in den lande zullen weder van „de
pui van 't Raadhuis" zoo dit behoort den
yolke bericht kunnen worden Ter linker
zijde, waar een woonhuisje lot t project be
hoort, is dit op goedbegrepen wijze losge-
(Voor iedere geplaatste photo wordt f. 2.50 vergoed).
Asnrnim sjv.p., want -het is voor het „leedsqh dagblad"1.
Ingezonden door G. v. d. Oord, te Leiden»
houden van den ouden gevel door het tus-
schenliggend deel met ondergeschikte ruim
ten terug te houden bij het gevelvlak en de
rooilijn.
De tweede moeilijkheid was de afmeting
van 't bouwterrein Dit was zoo van alge-
meëne bekendheid mag heeten te klein.
De ontwerper heeft er krachtig 't mes in
gezet en het stadsplan aangevat Hij heeft
„de willekeurige verbreeding van den Nieuwe
Rijn gereduceerd op een normale Leidsche
grachlbreedle". Dat is wel even jammer.
Want waterloopen als de Rijn doen
nu eenmaal aan willekeurigheden en onder
scheiden zich door deze eigenaardigheden
van gegraven grachten. Loopt daarbij ook de
aardige brug en vischhal gevaar? Het rap
port spreekt er niet van dus dat zal wel niet
zoo zijn. Dan wordt het plein dat Vischmarkt
heel nu niet direct bebouwd doch duidelijker
gezegd verschoven, waardoor een ferme
bouwdiepte ontstaat. Om aan de achterzijde
ervan te halen wat mogelijk is. werd een
overbouwde galerij ontworpen met geluk
kige gedachte een winkelreeks in het ver
lengde van de Kapelstraat Daarmede zal
bereikt worden dat het gehouw aan de zijne
der Vischmarkt hij avond niet als een som-
b e onverlichte massa staal in dit stadsdeel.
Men kent het verschijnsel van de groote
kantoorgebouwen in levendige stadsgedeel
ten die dan bij avond geheel buiten de orde
vallen. Van die groote bouwdiepte heeft de
ontwerper gebruik gemaakt lot het scheppen
van een flinken binnenhof, geen sombere
binnenplaats doch een ruimte van 25 X
45 M., een ruimte die in vergelijk lot de
omringende bouwhoogte vrij ruim moet aan
doen en waarvan met beplanting, een ont
worpen bassin met fontein iets fraais kan
groeien.
Een derde moeilijkheid was het niveau
verschil. Door den bestaanden gevel liggen
de vloerhoogten vast. Dan is een krachtig
hoogteverschil van Breestraat en Visch
markt, voor ondeskundigen reeds duidelijk
merkbaar wanneer men een der dwars
straten doorloopt. D:l hoogteverschil, gecom
bineerd met goed bekeken ligging van trap
penhuizen is vaardig .verwerkt in de reeds
gc-r.o'emde reeks winkels. Het gebouw krijgt
aan de achterzijde dus een etage meer dan
vóór en die verkregen onderverdieping kan
door het winkelcachet en avondverlichting
een gunstige werking geven.
Na deze drie half technische, half aeslhe-
tische hoofdpunten komt de architectonische
vormgeving. Wie in de architectenwereld
eenigermate thuis is weet vooraf wel onge
veer wat er komt wanneer de arehiiectskeus
beslist :s. Dudok maakt nu eenmaal goede
en vrij eenvoudige Hollandsche bouwkunst,
iets zwemende naar 't internationalisme doch
niel tot de grens die men gemeenlijk als
„ncue Sachlichkeit" aanduidt. De architec
tuur wordt beheerscht door het tegen elkaar
plaatsen van lichamen, de werking van
massa tegen massa, onderdeelen die moeilijk
uil te leggen zijn of onder woorden te
brengen, doch die meer gevoelszaak zijn. In
die lichamen, die massa's zijn als noodzaak
aangebracht de lichtopeningen en deze nood
zakelijkheid verwerkt tot iets dat óf deze
lichamen indeelt óf ze verbindt. Het begrip
„dak" is niet aanwezig, komt bij een derge
lijk ordenen van lichamen die slechts drie
vlak-richtingen kennen niet aan de orde.
Een belangrijke functie vervullen de gale
rijen en andere middelen om schaduw
kanten te verwekken, b.v. in 't oog loopend
de bovenrand van den achtergevel aan de
Vischmarkt. De perspecliefteekeningen die
slechts in kale lijnen zijn zonder schaduw
vlakken doen dit niet zoo in 't oog loopen.
Dit streven van licht cn schaduw is van alle
eeuwen.
De binnenplaatswanden zijn ten deele
krachtig verticaal, ten deele en aan de lange
zijde horizontaal gedeeld. Dat gaat wel even
te veel naar de Sachlichkeit.
Dan is als sterk in 't oog loopend motief,
demonstreerende het trappenhuis in den
Oosthoek van het complex een toren ont
worpen. Een toren? Feitelijk niet; een
schacht. .Ta, dat is zoo de moderne toren,
een hooge kwadratische schacht met groote
volkomen ongebroken platte vlakken en dan
bovenaan een schevigheidje om ook daar te
breken met de historische horizontale over
gangsvormen en dan daarop een geweldige
kubus met uurwerk-wijzerplaten. Daar zul
len de Leidenaars even aan moeten wennen.
Zij zijn al eens uit hun rust gestoord door
't theepakhuis dat kwam in 't oude stads
beeld dicht bij de Waag. Dat was Neue
Sachlichkeit, cement - glas - ijzer, drie bouw
materialen, meer niet, met als bescherm
heilige 't naadlooze vlak. Dat wordt 't hier
echter niet, late men gerust zijn. Baksteen-
vlakken, door kunstenaarsoog gevoelig afge
meten en aan de begrenzingen en over
gangen op andere bouwelementen door vorm,
schaduwwerking, kleur verlevendigd, geven
een gansch ander effect. Desalniettemin zul
len de Leidenaars eraan moeten wennen. En
wel menig gesprek, debat en pennevrucht zal
er nog gewijd worden aan deze pla.1 te-
vlakten en rechte-lijnen bouwkunst, 't Is
echter onze tijd en omdat elke tijd gaf wat
de tijd medebracht, daarom is 't goed.
Wanneer we willen zoeken naar een aan
merking, dan hebben we er een. Het ont
werp :s een zeker percentage teveel inter
nationaal en komt dat percentage aan speci
fiek Hollandsch te kort. Mogelijk is deze uit
spraak verwant aan de meerdere of mindere
belangstelling voor de historie die in de eene
mensch en de eene bouwmeester meer aan
wezig is dan in de andere, 't Is een stuk
werk van onzen tijd en goed.
Hel ontwerp is knap En 't is een schets-
plan dat bij uilwerking het werk van
Dudok kennende zal winnen.
Amsterdam. 22 Augustus 1930.
A A. KOK.
CHR. ZANGVER. „EX ANIMO"
Elfde jaarfeestviering.
Donderdag j.l. vierde de Chr. Zangver.
„Ex Animo" "haar elfde jaarfeest in „Oud
Hortuszicht".
De voorzitter de heer T Ouwerkerk opende
den feestavond en riep allen een hartelijk
wc-lkom toe. in het bijzonder de heeren mu
sici en den heer Spaanderman, den wensch
uitende dat allen een genoeglijken avond
zouden hebben.
Nadat het strijkje zich enkele malen
had doen hooren en er aldus de stemming
in had gebracht, trad de heer Spaander
man op voor velen geen onbekende. Hij
bracht enkele geestige liedjes ten gehoore,
die de lachspieren danig in beweging bracht
en dan ook met een welverdiend applaus
werd beloond.
Hierna zong het koor enkele liederen nl.
„Middernacht" voor gemengd dubbelkwar-
tet en een aria uit „Der Messias" voor so
praansolo welke ook zeer werden gewaar
deerd. Andermaal liet het strijkje zich hooren
en trad de heer Spaanderman mot veel suc
ces nogmaals op. Door de leden zelf werden
eenige declamaties en voordrachten ten
tooneele gebracht en tot besluit een tableau
voorstellende Psalm 119 vrs. 53.
Het was reeds middernacht toen de voor
zitter een woord van dank bracht aan allen
die den avond hadden doen 9lagen. Zoo
keerden allen zeer voldaan huiswaarts en
behoorde het 11e jaarfeest weer tot het
verleden.
BINNENLAND.
Over het plan Dudok inzake den Stad*
i huishouw (le Blad en 3e Blad).
De ter-aarde-bestelling van wijlen mr. J.
D. Pasteur, in leven president van de Haar-
lemsche rechtbank (Binnenland, 2e Blad).
Een voor de varkensmesterij belangrijke
officieele mestproef (Land- en Tuinbouw,
2e Blad).
BUITENLAND.
Het lijk van den Poolreiziger Andree, die
in 1897 per lnchtballon vertrok, gevonden
(Buitenl. Gem., 2e Blad).
Ernstig vliegongeluk in Tsjecho-Slowa-
kije (Buitenl. Gem., 2e Blad).
KAMER VAN KOOPHANDEL
EN FABRIEKEN VOOR
RIJNLAND.
PIETJE BELL
KOMT NAAR LEIDEN
'Hei bestuur van de 3 Oclober-Vereeniging
ontvangt reeds thans vele brieven van hen,
die van plan zijn tijdens de aanslaande 3
Octoberfcesten naar Leiden te komen en een
der eersten, die zich met deze heugelijke
tijding tot het bestuur wendde was
Pietje Bell.
Wie en wat Pietje Bell is zullen alle jon
gens en meisjes te Leiden en van de om
geving u zeker kunnen vertellen, alsook
welke leuke kwajongensstreken hij alzoo
heeft uitgehaald.
Gelezen hebben ze allemaal van Pietje
Bell, onze jongens en meisjes, maar gezien
hebben ze hem waarschijnlijk nooit. Onze
held vond de 3 Octoberfcesten nu een prach
tige gelegenheid eens kennis met de Leid
sche jeugd te komen maken en om van
z'n dolle streken niet alleen zelf een be
schrijving te komen geven, maar ook te
zamen met zijn kameraadjes eens te laten
zien, welke grappen hij wel uit kan halen.
Daar Pietje Bell echter bang wa9, dat ei*
op den 3den October zelf zooveel duizenden
vreemdelingen-in de stad zijn. dat zijn aan
wezigheid hier onopgemerkt zou blijven,
heeft hij het bestuur gevraagd of hij ook
een paar dagen eerder mag komen. Hem is
toen direct geantwoord, dat zijn bezoek op
Woensdag 1 October a.s. zeer aangenaam
zal zijn. De groote zaal van de Stadsge
hoorzaal is reeds voor hem afgehuurd en
om zooveel mogelijk jongens en meisjes in
de gelegenheid te stellen hem te zien en
te hooren, zal hij dien dag met zijn kame
raden twee voorstellingen geven, namelijk
's middags en 's avonds.
Misschien halen dc Leidsche jongelui den
held wel in optocht van den trein? Maar
daarover, alsmede over de wijze, waarop
men in zijn gezelschap kan komen, schrij
ven we nog wel eens een volgende keer.
Voor heden is het genoeg te weten, dat
h ij komt en wij wedden, dat als morgen de
Leidsche jongens en meisjes hun vriendjes
tegen komen en zij vragen- „weet je wel,
wie in Leiden komt?" zij allen zonder dra
len zullen antwoorden: „Weet ik al lang,
Pietje Bell komt!"
PARKCONCERT.
Het programma voor het Parkconcert van
Dinsdag a.s des avonds te 8 uur luidt als
volgt.
No 1. Amazone marsch, v. Blon, No 2.
Ouverture „Mirella", Gounod; No 3 Luna
Wals, Lincke, No. 4. „Les Cloches de
Corneville", Fantasie, Planquette-, No 5.
„Du Village", Gillet; 6. Potpourri, Rudran;
7. „l'Armee Hollandaise", marsch, Geyp.
Adres aan den Spooiwegraad inzake de
spoorlijn LeidenUtrecht.
De K. van K. alhier heeft aan den Neder-
landschen Spoorwegraad een adre9 verzon
den, waaraan het volgende is ontleend:
Overeenkomstig de toezegging gedaan in
de conferentie van 1 Maart 1930, welke de
Voorzitter en Secretaris der Kamer ten
Uwent mochten hebben met Uwen Voorzit
ter en den Rijksingenieur Ir. A. M. van.
Heirff, heeft de Kamer uitgezien naar de
mogelijkheid om haar verzoek tot verbete
ring van den spoorwegdienst op de lijn
LeidenUtrecht door meerdere gegevens te
ondersteunen.
Inzonderheid werd gevraagd of de bewe
ring der Kamer, dat er wèl behoefte aan ver
keer in en naar de streek Leiden—Utrecht
bestaat, maar dat zeer velen zooveel moge
lijk deze lijn mijden, kon worden gestaafd.
Wat ten eerste de behoefte aan verkeer in
genoemde streek betreft, kan worden ge
wezen op het autobusverkeer. De autobus-
onderneming M. O. D A. te Alphen a. d. Rijn
vervoerde o.a. in 1929, tusschen Leiden
Alphen niet minder dan 218.330 passagiers.
Volgens de cijfers uit het Verslag der
Spoorwegen over 1929 waren de cijfers voor
Alphen in de richting Leiden, Utrecht en
Uithoorn, zonder abonnementskaarten,
weekkaarten 3e klasse, vacantiekaarten en
rondreisbiljetten, enz. in 1929 totaal: 95.673,
idem, aankomst te Alphen 79.191.
Het totaal aantal reizigers tusschen Leiden
en Alphen loco bedraagt naar schatting vol
gens mededeeling der Spoorwegen 200.000
per jaaT, terwijl het totale verkeer op dit
baanvak driemaal zoo groot is.
Het loco verkeer der autobussen is der
halve nog grooter dan dat der Spoorwegen.
Uit deze gegevens blijkt, dat er wel dege
lijk behoefte is aan goede verkeersmiddelen
in de betrokken streek en dat het de vraag
is op welke wijze aan deze behoefte, op voor
het publiek geriefelijkste wijze, zal worden
tegemoetgekomen. Zoowel de bus als de trein
hebben ieder hun eigen specifieke voor-
deelen. De bus vooral deze, dal op elk punt
van het traject op den openharen weg ge
stopt wordt tot het in- en uitlaten van rei
zigers. De bussen hebben vooral erhier ook
nog dit voor, dat zij veelvuldiger rijden dan
de treinen.
De trein heeft voor, grootere nauwgezet
heid wat aankomst en vertrek betreft, gerie
felijker reizen en veel sneller vervoer. Van
Alphen naar Leiden duurt de reis per spoor
20 minuten en per bus een vpl uur
De zeer belangrijke toenerping van het
reizigersvervoer op de lijn Amsterdam
LeidenDen HaagRotterdam, dank zij de
met de electrificatie ingevoerde Uonstrcge-
ling, is eveneens daar om in hel groot le
bewijzen welk een stimulans een vlug en
regelmatig vervoer voor hel personenver
keer is.
Naar de stellige meening der Kamer zou
bij een half-uur dienst LeidenAlphen het
personenvervoer buitengewoon toenemen en
zouden vele personen in de ongemakken,
maar vooral ook in den tijdsduur van het
busvervoer, een reden zien om per trein te
gaan reizen.
Niet alleen echter, dat velen die thans per
bus gaan, dan per trein zouden gaan. maar
van nog veel meer belang acht de Kamer,
dal veel nieuw verkeer zou worden aange
trokken.
Daartoe is allereerst noodig dubbel spoor,
terwij! met veel kleiner eenheden, de Kamer
denkt daarbij aan motorlreinen. gereden zou
mnelen worden.
Wat ten tweede het verkeer op langeren
afstand, dat naar LeidenUtrecht betreft,
merkt de Kamer op, dat haar tal van indivi-
dueele uitingen bereikt hebben, waaruit