PLATTEGROND VAN DEN BEGANEN GROND.
PAADUUCVOÖD LUDUI
PLATTEGROND VAN DE EERSTE VERDIEPING.
T&ADUUIC VOOQ LPDO-fT
4. Architectuur, toe te passen
materialen, versiering.
Zooals de teekeningen aaolooueu heb ik
hoegenaamd niet getracht het raadhuis
architecturaal te doen „aanpassen" aan den
ouden gevel: het nieuwe gebouw is even
zeer van onzen tijd als de renaissancistische
gevel van den zijnen. Het probleem is aan
vaard zooals het is en er is niet getracht
het te verzachten. Daardoor is er een rede
lijke opzettelijkheid: de oude gevel is in het
nieuwe raadhuis opgenomen als een oude
steen in een nieuwen ring. Deze opvatting is
m zekeren zin een gevoelskwestie. Maar ik
ben ervan overtuigd, dat juist door deze
houding veel eerder en veel zuiverder
harmonie bereikt zal worden dan door een
geforceerd streven naar aanpassing, dat
zulk een bouwkunstig probleem zoo dik
wijls vertroebelt. Maar bovendien: de ge-
heele sfeer van de geboden oplossing, hoe
verscljillend ook in uiterlijken vorm, is
geenszins vijandig aan het karakter van
den renaissancegevel. Deze krijgt door een
(beleren plattegrond welke juist alle waarde
volle elementen van dien gevel volgt en
zinrijk maakt, nieuwe beteekenis. Met
groote binnenplein harmonieert evenzeer in
wezen met den ouden gevel. Van groote be
teekenis is daarbij, dat men van geen enkel
standpunt het oude en het nieuwe bouw
werk gelijktijdig kan overzien. Wanneer ik
dan denk aan de binnenplaats van het
prachtige Venetiaansche Dogenpaleis, waar
zelfs de aan eikaap aansluitende gevels
twee aan twee zoo ontzaggelijk van karak
ter verschillen, een feit, waarvan verschil
lende bezoekers zich nauwelijks rekenschap
geven, dan twijfel ik er niet aan of ovei
enkele tientallen jaren zal, wat er thans in
dit project nog als onvermijdelijk conflict
aanwezig schijnt, nauwelijks meer als zoo
danig gevoeld worden.
Daartoe werkt de eenvoud van het plan
mede; er is uitsluitend gestreefd naar dui
delijke massaverdeeling en harmonische
verhouding. De sobere detailleering gaat
elke concurrentie met den ouden gevel uit
den weg. Er wordt hier gewerkt met andere
middelen, die zeker evengoed bestaansrecht
.hebben als de rijke detailleering uit het
verleden. De aanvaarding van het platte
dak behoeft in onzen tijd m. i. niet meer
te worden verdedigd. Een steile kap als
van het oude gebouw, is voor een kantoor
gebouw in het algemeen geen ideale ruimte
omsluiting; een flauw hellende kap zou
een veel storender nieuw element in het
bouwwerk brengen dan het eenvoudige
bondige platte dak. De carillontoren, waar
van de opneming door B. en W. werd ver
langd, en die ik trouwens in een modern
raadhuis een weliswaar traditioneel, maar
niettemin ook voor onzen tijd nog een
waardevol element acht, verhoogt de wer
king van het silhouet. De vorm van de
torenbekroning houdt met de moderne op
vattingen inzake de inrichting van caril
lons zooveel mogelijk rekening- deze ver-
eischen een tamelijk besloten klankkamer,
waar het geluid zich mengt en van waar
uil het door betrekkelijk nauwe galmgaten
naar buiten treedt. Wat de toe te passen
materialen betreft, zal hier de eisch van
brandvrijheid uiteraard zwaar wegen; ge
wapend beton als draagconstructie en bak
steen, misschien van eenigszins bijzonderen
vorm, als omsluitend materiaal komen al
lereerst in aanmerking. Betonpeilers heb ik
mij met een fraai, kleurig tegelmateriaal
bekleed gedacht; 't bouwwerk rust op 'n na-
tuursteenen plint. Met de uitwerking van
het plan zal er uitteraard op worden gelet,
dat het kleurefect past in de oude stad.
Daarbij kan zeker gebruik gemaakt worden
van eenig sculpturaal ornament. Zoo heb
ik mij onder de Breestraatpoort, welke naar
het binnenplein leidt een vrijstaand beeld
gedacht, den herbouw symboliseerend: een
phoenix, die uit zijn asch verrijst. Ook de
nieuwe hoofdingang kan eenige verrijking
ondergaan. Maar dit alles valt buiten de
grenzen van een voorloopig ontwerp. Wel
vestig ik er de aandacht op dat thans de
gelegenheid bestaat een weinig bevredigend
fragment in den ouden g vel, dat juist sterk
bij den brand heeft geleden, door een meer
harmonieerend deel te vervangen; dit dient
echter niet te gebeuren, zonder nader advies
der Monumenlencommissie. Het schetsont
werp loont ook nog niet op welke wijze ik
mij de aansluiting van de bescheiden ver
lenging in noordelijke richting aan den
ouden gevel heb gedacht-, de plattegronden
laten intusschen wel zien, dat ik dezen
gevel niet meer met een nieuw deel ver
leng, maar de aansluiting eerst terug laat
treden, waardoor het oude werk nog beter
als afgesloten eenheid spreekt. Het detail
der aansluiting kan ook het beste in over
leg met de Monumentencommissie worden
opgelost.
5. Mogelijkheid van uitbreiding.
De afmetingen van de verschillende loca-
lileüen zijn ongetwijfeld ruim en bieden ook
in dezen vorm reeds de noodige gelegenheid
tot eventueel personeeluitbreiding. Een groo-
lo waarborg, dat het plan tot in verre toe
komst voldoende raadhuisruimte bieden zal,
is, zooals boven reeds werd uiteengezet, ver
kregen door de opneming van de technische
diensten, die later zoo noodig hun vertrek
ken ten bate van de secretariedieneten ont
ruimen kunnen en dan in een afzonderlijk
gebouw kunnen worden ondergebracht.
Overigens toont het plan wel aan, dat ik
rnij in de bepaling der te onteigenen opper
vlakken wel degelijk op de basis der finan-
cieele uitvoerbaarheid heb gesteld. Wanneer
het later wenschclijk zal blijken die ont
eigening lot hoornbrug- en Maarsmanssteeg
uit te breiden, dan is dat nog steeds moge
lijk; het lijkt mij niet billijk het tegenwoor
dige geslacht daarmede te belasten.
6. Globaal Kostencijfer.
In dit stadium kan slechts een globaal
kostencijfer worden genoemd; voor een
nauwkeurige begrooting is een uitgewerkt
plan vereischt. De ruimtelijke inhoud be
draagt plm. 52300 vierkante Meter; de bouw
kosten kunnen m.i. met inbegrip van die
der paalfundeering en centrale verwarming
fechter buiten de meubeleerings- en stof-
feeringskosten) worden gesteld op pl.m.
1.570.000 gld. De afwerking kan dan, hoe
wel sober, toch zoodanig wezen, dat z.ij in
overeenstemming is met de waardigheid van
het raadhuis. De moeilijk door mij te schat
ten kosten voor do restauratie van den
ouden gevel zijn hieronder niet begrepen.
Daartegenover staat de waaide die de be
schikbare winkelruimte vertegenwoordigt.
Hiermede zou ik de zakelijke toelichting
willen besluiten, maar ik moge daaraan nog
een enkele opmerking toevoegen.
Ik vlei mij niet met de hoop, hiermede
een plan te hebben aangeboden, dat aan
stonds in breede lagen der bevolking popu
lair zal zijn. Aanvankelijk is dit immers
bijna nooit met een modern bouwwerk het
geval; thans niet en vroeger dikwijls even
min. Het redelijke, zoo goed mogelijk over-
PLM Bt-dAItt- ÖPCUD.I-IC C5PE-C-;TC^AI
6 0 t fc C T 0 5 A Tj
Aan de -zijde der Breestraat vindt men van links naar rechts: woning, toiletten, wethouderskamer, archief afd militaire
zaken met kamer voor den chef, entree en bibliotheek Dan een open doorgang, toegang gevend tot hel Binnenplein, waarnaast
het bureau van den Gemeente-ontvanger met kamers voor dezen en de klerken, kluizen, cellen etc., waarbij een politiepos!
en -brandweerpost.
Links sluit zich daarbij aan de afdeeling Onderwijs met archief en wachtkamer, rechts vergaderzaal en localen voor veri
ficatie In 't' midden het Binnenplein met een bassin.
Aan de zijde van de Vischmarkt van links naar rechts: ingang, vestibule, bodekamer, iha.il en afdeeling Bevolking en
Burg. Stand met wethouderskamer en woning.
De winkelgalerij loopt aan de Vischmarkt daaronder.
wogene, handhaaft zich en maakt zich later
vrienden. Maar bovendien wijs ik er op,
dat het slechts weinige leeken gegeven is,
zich uit zeer sobere bouwkunstige teekenin
gen een ruimtelijken indruk van het bouw
werk te vormen. Misschien zullen velen het
plan niet passend vinden in de omgeving.
Maar de sfeer van dit plan past wel dege
lijk bij het karakter van deze oude vesting
stad met haar typische grachten. Door de
dikwijls karaklerlooze detailbebouwing van
het in de hoofdtrekken zoo boeiende en be
koorlijke stadsbeeld modht ik mij immers
niet laten leiden; het is juist omgekeerd.
Dit raadhuis, dat er langer zijn zal dan de
omgevende bebouwing, behoort leiding t«
geven aan de verdere architecturale ontwik
keling van dit stadsdeel. Moge het daar
voor een waardige basis zijn
Cwgl W. DL'DOK.
Een toelichting.
Woensdagmiddag heeft de heer Dudok in
de Lakenhal zijn rapport aan de hand der
officieele teekeningen voor de Pers nog nader
UOOLDVL-DDIt-DinC t-tOO I
toegelicht en daarvan willen wij nog iets
vermelden, al zal men zien, dat het voor
naamste reeds in bovenstaand rapport is
uiteengezet.
Onwillekeurig voelt men zich licht geneigd
om zich bevrijd te gevoelen van alle banden
en een nieuwe situatie le scheppen in zoo'n
geval van brand als Leiden teisterde en in
vele gemeenten ligt dat ook in de rede, doch
de heer Dudok kwam tot de conclusie, dat
dit voor Leiden niet opging. De Sleutelstad is
toch een der dichtst gebouwde vestingsteden,
die vroeger zelfs wel eens meer inwoners
had dan thansl De oude kern is nog het
zwaartepunt en het iaat zich niet aanzien,
dat deze vooreerst verplaatst zal worden. De
Breestraat is nog altijd de werkelijke hoofd
straat en de ligging voor het raadhuis daar
acht de heer Dudok altijd nog karakteristiek
en volkomen verantwoord. De kwestie hoe
te bouwen werd gecompliceerd door den
ouden gevel, een eigenaardig conflict van
den modernen tijd. 80 jaar geleden zou de
oude gevel eenvoudig geamoveerd zijn, doch
nu zijn er talrijken, die het oude willen
behouden. De architect heeft volgens den
heer Dudok een dienende taak en behoort
rekening te houden met de diverse stroo
mingen. Wanneer hij echter een volkomen
aan de eischen voldoend stadhuis, ook voor
de toekomst, met den ouden gevel niet moge
lijk had geoordeeld, dan zou hij loch tot
amoveering hebben geadviseerd, zonder
meer, doch hij is van oordeel, dat hij er
volkomen in geslaagd is het oude te vereeni
gen met het nieuwe zonder dat daaruit
scherpe conflicten ontstaan. Men mag daarbij
niet uit het oog verliezen, dat bij amoveering
de gevel achteruit gezet had dienen te wor
den, hetgeen zou hebben beteekend het opof
feren van een stuk bouwterrein, dat niet ge
mist kan worden. Integendeel heeft de heeT
Dudok gewoekerd om terrein te winnen,
vandaar het vooruitbrengen van den hoofd
ingang aan de Vischmarkl en het dempen
van een strook water van den Nieuwe Rijn.
Het conflict oud-nieuw verzachten door
aanpassing heeft de heer Dudok niet gepro
beerd. Hij is zijn eigen gang gegaan en een
nieuw stadhuis geprojecteerd, waarin de oude
gevel als document is opgenomen. Meermalen
zijn in de bouwkundige geschiedenis eeuwen
overbrugd I Nergens heeft men een gelijk
tijdig gezicht op oud en nieuw. Men ziet of
het een of het ander. Toen gevraagd werd.
hoe het dan met den toren stond, was het
antwoord, dat men, slaande aan de Bree
straat, slechts het carillon-gedeelte kon zien
en dat oordeelde de heer Dudok niet hin
derlijk.
De restauratie van den ouden gevel be
hoort niet tot het terrein van den lieer
Dudok, al heeft hij een raad daarover ge
geven. Dat beTust bij „Monumentenzorg".
Vrijwel zeker zal de oude gevel echter eerst
geheel moeten woTden afgebroken en dan
weer opgezet, hetgeen erger klinkt dan hel is,
volgens den heer Dudok
Meer dan een voorloopig plan is het uit
gebrachte rapport met teekeningen niet. Bij
mogelijke uitvoering behoudt de heer Dudok
zich volledig recht van wijzigingen voor.
4
bi
Materiaal etc. is allemaal een kwestie i
later zorg.
Wat dit ontwerp betreft, nog het volgend
Eigenlijk zal het nieuwe Stadhuis
aan de Vischmarkt. De ingang aan
Breestraat is alleen voor feestelijke
heden. Wel zal vanuit de Breestraat i
het groote binnenplein zijn te betreden,
zullen de diverse poorten van den ondi
gevel, weder in gebruik worden
zoodat de heer Dudok meent, dat ïeitelj
de oude gevel beter zal worden benut d
toen deze ons oude stadhuis sierde.
Door dit binnenplein, dat overigens i
stemd is voor kijklustigen, zullen de dies
vertrekken alle uitnemend van licht won
voorzien. Bovendien zijn zij rustig gelsj
ver van het verkeer. Deze diensten i
aldus geformeerd, dat de grootsch mogelj
eenheid is verkregen. De indeeling kan b
vindeij bij de plattegronden. De techna
diensten komen op de 2e verdieping i
de teekenkamer nog hooger: voor het lid
Beide dienstwoningen, een aan de Bri
straat, een aan de Vischmarkt, zijn
geformeerd, dat zij aansluiten bij de belt
dende gebouwen.
De raadzaal ligt ook aan het rustige 1
nenplein, de Burgerzaal, bestemd
feestelijke ontvangsten, aan de Breestra
Beide geven op het binnenplein bijzond
relief. Aan de zijde der Vischmarkt te
de carillon-toren, die niet ontbreken mot
en voorts een winkelgalerij, recht aansl
tend op de Kapelstraat, waardoor het i
schil in hoogte tusschen Breestraat
Vischmarkt (ruim 2 M.) mede wordt w
gewerkt.
Hiermede meenen wij, dat onze lezers
lezeressen zich een beeld zullen kun»
scheppen van het plan Dudok, zooals
is voorgelegd aan B. en W. en den raad
voor heden zullen wij het daarbij laten.
Van deskundige hand zullen wij i
nadere beschouwing plaatsen en mogd
zullen ook wij nog nader op enkele punt
terugkomen. Wij meenden eerst alleen I
plan te moeten geven zonder meer. opi
de Leidsche burgerij zich onbevangen i
oordeel kan vormen. Dan is het woord
de entiek in gunstigen dan wel onguni
gen zin. Die criliek le ontketenen is -
mers de bedoeling welke met deze publir
tie voorzit.
HANDEL EN DE ZANGER.
De beroemde componist Handel kon i
gemoedelijk wezen. Een zanger bescnj
digde hem er op de repetitie van, dai
meester sledht accompagneerde en
Handels onverstoorbare kalmte buiten
zelve gerakende, riep hij uit:
Ik zal op het klavier trappen. als
het bij de uitvoering niet beter doet
Waarschuw mij vooraf, wanneer
aan dit voornemen denkt gevolg te ?er(
gaf Handel bedaard ten antwoord, dan
ik het vooruit annonceerenIk ben er)
ker van. dat er meer publiek zal komen
u te zien springen, dan om u te hooren 1
gen.
BBC&5TRAAT
RECLAME.
m
Aan de zijde der Breestraat vindt men in volgorde van links naar rechtswoning2
kamer, kamers voor secretaris, burgemeester met spreekkamer, bureau van diens t
onder is ©er ingang voor het binnenplein), garderobe, kamer voor B. en W., keuken
Daarachter zijn vertrekken van den commies-redacteur en bodekamer, waarvoor
Links sluit op de kamers van secretaris en burgemeester aan de afdeeling Alge
rechts 9luit op de Burgerzaal aan de Raadzaal met leeskamer voor de raadsleden m
garderobe.
Aan de zijde van de Vischmarkt vindt men van lanks naar rechts: vooruitgeschov
zaal met antichambre Boven de winkels vindt men de afdeeling Financiën met wet
adj.-chef en terras.
toiletten, wethouderskamer met spreek-
ecretaresse en wachtkamer, entree (daar-
met buffet en koffiekamer en Burgerzaal,
een wachtkamer.
meene Zaken met bureau voor den chef,
et publieke- en pers-tribune, toilet en
en boven den ingang: vergader- en trouw-
houderskamer, kamer voor den chef en
OVCItAL GEXOCHT
EN TOCH
VV^JLAJ4&fe-.ZIt.V€£V3>40W ROKIN IQ9-IH
