71»*® Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 24 Mei 1930
Derde Blad
No. 21530
Het eerste Internationale Congres
voor Geestelijke Hygiene,
gehouden te Washington van 5-10 Mei 1930.
FAILLISSEMENTEN.
m Buitenl. Weekoverzicht.
HEERENBAAI
ANECDOTA LEIDENSIA.
it: Sk: 0
EEN ALGEMEEN OVERZICHT.
Eén dèr sterkste herinneringen aan dit
cöügrea, dat zoo kort en toch al weer zoo
lug geleden achijnt, is de hitte, die ons
zonder genade dag na dag bedrukte. Wij
denken aan de gezichten, grijs-bleek of
aplopectisch-rood boven het officieele zwart
wit, aan de bijeenkomsten in de heet#
lil en, waar wij vergeefs een koeltje zoch
ten voor de open ramen, aan de liters ijs-
water, die wij verzwolgen, aan flauwgeval
len boorden, bettende zakdoeken, wuivende
programma's. Maar niet minder sterk ie de
herinnering aan de breede, geën-grenzen-
tennende gastvrijheid, ons door de Ameri
kanen betoond, die Ons in deze dagen het
allerbeste gaven wat zij hadden, met de
ecbte, oer-hoffelijke vreugde van het geven.
Dit congres, ontstaan uit het verlangen
naar een internationale uitwisseling van
gedachten, en als zoodanig het eerste op
het gebied der geestelijke hygiëne, werd
bok tot een herdenking en daardoor tot een
huldiging van dengene, die doOr de kracht
van zijn zeer bijzondere persoonlijkheid
richting en aard van dit streven zoowel in
als buiten Amerika voör een groot gedeelte
heeft bepaald. Want op den avond van de
officieele opening van het congres, 6 Mei,
vaa het juist 22 jaar geleden, dat op initia
tief van Clifford W. Beers de eerste vereeni-
ging ter wereld voor geestelijke hygiëne
werd gesticht. Beers was geïnterneerd ge
veest in een krankzinnigengesticht, en had
al het bittere van ëefl dergelijk lot ge
proefd; na zijn herstel heeft hij een boek
geschreven (A mind that found itself)
waarin hij zijn ervaringen weergaf en den
weg aanwees naar een betere verpleging
vw geestesziekenmet dit boek is niet
hetzelfde gebeurd als met zoovele derge
lijke: gelezen, mooi gevonden 'en vergeten.
Beers was en is een man van hét practische
leven, met groote stuwkracht 'en organisa
tie-vermogen, die de waarde van propa-
I ganda kent. Zoo werd indertijd de vereeni-
ging gesticht, waaruit de „mental hygiëne
Movement" geboren werd, èn die zich,
onder invloed van den geest des tijds, niet
alleen met de behandeling, maar steeds
meer öölc met Het voorkomen van geestes
ziekten ging bezig houden. Het gebied,
door deze beweging bestreken, is daardoor
zeer snel grooter geworden, en waarschijn
lijk zal op het oogenblik niémand met
zekerheid de grënzën kunnen aangeven. Het
is daarom ongetwijfeld een reuzentaak ge
weest, "een internationale gëclachtenwissé-
ling over 'een dergelijk groot ën vaag onder-
werp op touw te zetten. Tóch' is dit niet
alleen geslaagd, doch er was in het ontwon,
pen programma en in de officieele discus
sies een vaste lijn en klaTe gedachte te
rinden, op zich zelf voor velen het begrip
de-r geestelijke hygiëne verduidelijk zal
rebben.
Eerst iéts óver dë "organisatie van h'et
wngres.
Wat het wetenschappelijke werk betreft,
werd de hoofdschotel gevormd door vijf dis
cussie-ochtenden. Er werden echter geen
voordrachten gehouden, maar de rede, die
een discussie inleidde werd vooraf gedrukt
(evenals op het A.V.O.-congres in Amster
dam) en van te voren rondgestuurd. Voor
elk onderwerp waren vier personen uitge-
noodigd tot het houden van een „formeele"
discussie; daarna was er nog korten tijd
tooit „informeele" discussie en repliek. Da
gelijks vergaderden drie secties gelijktijdig
iedere sectie behandelde drie onderwerpen
per ochtend. Er werden dus in totaal 45
onderwerpen ingeleid, welke door 180 per
sonen aan eén (voorbereidde) discussie
onderworpen werden. Het is wel zeer
moeilijk om een voorstelling te krijgen van
de taak van Het programma-comité, mét
dr. Frankwood E. Williams van New-York
san het hoofd, de taak om 45 inleiders, Over
heel de wereld verspreid, te vinden, welke
het meest geschikt waren voor elk onder-
ën om 4 maal 45 discussianten te
^den, bevoegd om de betreffende onder
werpen te bespreken en van hun kant toë
te lichten. Het is des te moeilijker, den
omvang van die taak te begrijpen, daar
alles zoo glad liep, en slechts een enkele
maal een kleinigheid haperde. Den eersten
dag, toen de bureaux van het congres let-
terlijk bestormd werden, door bezoekers,
die zich als lid wilden laten inschrijven,
scheen het, of de organisatie wankelde on
der den toevloed; maar het herstel was
snel en volledig; ieder kon beschikken over
programma's, toegangskaarten, invitatie»,
afdrukken, in vier verschillende talen. To
taal werden 4600 deelnemers geregistreerd
het aantal aanwezige ingeschrevenen werd
op 3000 geschat; hierbij kwam nog een
groot aantal aanwezige niet-ingeschreve-
nen. Vier en vijftig naties hadden vertegen
woordigers gezonden; het is de moeite
waard om te vermelden, dat de Holland-
sche met acht leden (prof. dr. K. Herman
Bouman was regeerings-gedelegeoTdc) rela
tief de grootste was.
Ondanks de zeer groote internationale
opkomst (1500 niet-Amerikanen) was ge
lukkig de talen-moeilijkheid gering. Venre-
weg de meesten verstonden Engelsch;
kleine groepen, die Engelsch niet voldoen
de verstonden, schaarden zich om een tolk,
die hun de vertaling voorfluisterde. Zoo
ging er bijna geen tijd verloren. De meeste
niet-Amerikanen hadden ook groote nei
ging, hun voordrachten in het Engelsch te
houdende Italianen maakten een uitzon
dering; zij bleven hardnekkig hun eigen
taal spreken) soms was die neiging wel wat
heel sterk en niet evenredig met de vaar
digheid; ik herinner mij een speech, die in
in een voor mij onbekend idioom weTd uit
gesproken, waarop de Spaansche tolk op
stond om de Engelsche vertaling te geven,
terwijl de spreker protesteerde en verze
kerde, dat hij Engelsch gesproken had. Hoe
dit zij, het tijd verknoeien door vertalen
was veel geringer dan op congressen meest
al het geval is. Van half tien tot één waren
dus de dagen door de sectie-vergaderingen
in beslag genomen.
Drie middagen werden gebruikt, om den
vertegenwoordigers der verschillende lan
den gelegenheid te geven, in het kort mede
te deelen wat er in hun land op het gebied
der geestelijke hygiëne werd gedaan.
Een bijzondere plaats op het programma
namen de Russen in, die door pas-moeilijk
heden zoozeer vertraagd _^varen, dat zij
eerst Vrijdag aankwamen. Zaterdagmiddag
kregen zij prof. Roeenstein en Salkin
gelegenheid, hun mededeelingen te doen,
en eventueele vragen te beantwoorden.
Hiervan werd een dankbaar gebruik ge
maakt; talrijke vragen over Russische toe
standen werden gedaan, waarop zij snel eö
concreet antwoordden, ook al raakten zij
niet precies hun gebzied.
Twee verdere middagen werden besteed
aan z.g. „Round table discussions"; in-
formeele besprekingen over practische
vraagstukken; o.a. kwam hier de geldkwes
tie ter sprake. Bovendien hadden op ver
schillende middagen nog eenige belangrijke
plechtigheden plaats, zooals de ontvangst
der gedelegeerden op het Witte Huis bij
president Hoover, de ontvangst bij den
Minister van Binnenlandsche Zaken (zelf
een medicus), die ons o.a. een film liet
vertoonen van de Indiaansche reservaten,
welke zeer interessant was, en de receptie
bij den voorzitter van het congres, dr.
White, die ons in zij :n ziekenhuis even
buiten Washington ontving; het wa-s alles
van een eenvoudige en open gastvrijheid,
die op allen een diepen indruk maakte.
De eerste avond van het congres was ge
wijd aan het internationale diner ,,ter eere
van de niet-Amerikaansche gedelegeerden"
Een sterke toon van internationale verbroe
dering was hier te hooTen. De welkomstrede
van den voorzitter werd door vertegenwoor
digers der zes continenten beantwoord,
waarbij een Japansch sprekende Japanner
vooral groot succes had; Clifford W. Beers
werd, voor hij het woord kreeg, lang en
hartelijk toegejuicht door de twaalfhon
derd aanwezigen.
De tweede avond was de officieele ope
ning van het congres; de gedelegeerden
werden aan den voorzitter voorgesteld op
het podium van den enormen „Constitu-
tion-Hall" Dr. Welch, nestor der Ameri-
kaansche doctoren, begroette de vreemde
lingen in een all erii artelij ken toespraak.
Op Woensdag, Donderdag en Vrijdag
avond waren in hetzelfde gebouw bijeen
komsten, wa arop meer algemeen e onder
werpen op eenigzins populaire wijze Werden
behandeld. Men meene niet, dat hiermede
het programma der werkzaamheden was
uitgeput. Verschillende andere vereenigin-
gen, n.l. de Amerikaansche Psychiatrische,
de verëeniging tot de studie van zwakzin
nigen, en de Psychoanalytische hadden hun
jaarlijksohe bijeenkomsten in verband met
het congres georganiseerd. Zoo waTen
meestal 5 of 6 bijeenkomsten gelijktijdig
bezig, en was het uiterst moeilijk om te
beslissen, welke wel het meest de moeite
waard zou zijn, afgezien nog van de diners
en tea's, door deze vereenigingen aangebo
den. Verder waren er dan nog de meeT in
tieme invaties. hoofdzakelijk voor de ge
lukkigen, die reeds Amerikaansche vrien
den van vroeger hadden, waarbij vooral ook
genoemd moeten worden de uitnoodigingen
der gezanten aan hun landgenoot-en. Ik ge
loof niet-, dat de Hollanders spoedig de ge
zellige lunch zullen vergeten, die Exc. Van
Roijen ons in zijn koele huis aanbood.
Dit alles was in zes dagen samengeperst,
ën het al dus wel duidelijk zijn, dat het
een week van hard werken was, vooral
voor hen, die op de een of andere wijzs
actief deelnamen. Die arbeid werd 'echter
ten volle beloond door het uitgebreide
contact met diegenen, die, over heel de we
reld verspreid, zich met deze belangrijke
problemen bezig houden. Hoé belangrijk
deze vraagstukken zijn, werd in de voor
dracht van prof. Emerson, New-York, naar
voren gebracht; voor iedere lijder aan tu
berculose zijn er in de V. S. meer dan 7
geesteszieken; 10 pCt. der Amerikaansche
bevolking (meer dan 10 millioen) vertoont
in een of ander tijdporic van het leven
geestelijke afwijkingen!
Het is onmogelijk, om, voordat de han
delingen van het congres in druk versche
nen zijn, een overzicht te verkrijgen over
alles, wat er is gedaan. Persoonlijke In
drukken, die hoofdzakelijk indrukken van
personen zijn. hebben op het oogenblik,
bij mij ten minste, sterk de overhand.
De oorzaken van geestelijke afwijkingen
werden besproken, de opvoeding van noT-
male en abnormale kinderen, de plaats en
de behandeling der „grensgevallen" ën psy
chopath en, de verpleging van geesteszieken
en hun behandeling, de opleiding van per
soneel, verschillende vormen van consults-
tie-bureaux, bureaux voor beroepskeus,
psychotechniek, onderzoek voör het huwe
lijk en drankbestrijding.
Al deze gedachtenwisselingen zullën ön-
getwijfeld op den-duur hun vruchten oplë-
vëren; op het oogenblik is het belang er
van nog niet te overzien.
Zoo is dit congres, dat na maanden van
voorbereiding in deze korte en intense zes
dagen culmineerde, alweer historie gewor
den, en als laatste herinnering zie ik den
goeden Dr. White, voorzitter van het con
gres. die ons in alle talen, waarover hij
beschikte, oen ..tot weerziens" wenschtë
over drie jaar, in Parijs.
Dr. ARIE QUERIDO.
Oëgstgeëst, 23 Mei.
Uitgesproken: C. Liesveld, handelsagent,
tc Leiden, de Genestetstraat 72; rechter-
comm. mr. G. Schollen; curator mr. II.
Burgersdïjk, te Leiden.
RECLAME.
Een moofe fluweelzachte huid en geen
pukkeltjes, ruwe of roode plekjes, als U
's avonds een weinig Purol
goed In de huid wegwrljft
Er staat toch wel een doosje
Purol op Uw waschtafel?
Verkrllgbaar Wl Apofb ra Droaistto
1346
Mc Donald in de knel evenals Briand's
memorandum.
Het werkeloosheidvraagstuk is de Achil
leshiel der Engelsche regeering, we hebben
dit reeds meerdere malen opgemerkt, doch
zoo duidelijk ails thans was dit toch nog niet
gebleken! De ontevredenheid der extre
misten van Labour groeide geregeld aan en
op zichzelf niet zonder reden, daar het
aantal werkeloozen in dezen tijd van het
jaar belangrijk toeneemt en zelfs de l1/»
millioen nadert! Waar de liberalen zich vazi
stemmen onthielden en 15 extremisten van
Labour hetzelfde deden, verkreeg de regee
ring en met name de betrokken minister
Thomas in het Lagerhuis ternauwernood een
meerderheid, toen de conservatieven weder
om een aanval op het regeeringskasteel
richtten op dit meest kwetsbare punt. De
afvalligheid der 16 leden der regeerings-
partij bleek bovendien meer te zijn, dan een
soort demonstratie van ongenoegen: de
multi-millionair en lid van het kabinet Mc
Donald uitmakende minister sir Oswald
Mosley vroeg zijn ontslag en zette dit door
trots de pogingen van den premier hem
terug te houden. Deze stap toonde over
tuigend aan, hoever het wel gekomen was
met de onvoldaanheid der uitersten.
Sir Mosley
Mosley heeft met een paar andere Labour-
leden zeer verstrekkende voorstellen tot be
strijding der werkeloosheid bij het kabinet
ingediend, maar deze plannen zijn na be
strijding door Thomas en door Snowden,
die ze te duur oordeelde, verworpen; met
het gemelde gevolg Mosley heeft zijn in
het kabinet geleden nederlaag niet kunnen
verkroppen en heeft daarop zijn voorstellen
in de fractie gebracht, doch Mc Donald ver
wierf ook daar een groote meerderheid, al
steeg het aantal ontevredenen weliswaar tot
29, zoodat, wanneer deze allemaal zich
onthouden, als volgende week de conserva
tieven hun aanval herhalen, de positie van
Labour zeer bedenkelijk zou worden, zoo
ook de liberalen niet steunen
Hetgeen niet erg bevreemding zou behoe
ven te wekken, daar Mc Donald aan Lloyd
George heeft doen weten, dat hij er niet aan
denkt om evenredige vertegenwoordiging of
iets dergelijks in te voeren, zoodat de sa
menwerking tusschen Labour en liberalen,
die de laatsten afhankelijk hadden gesteld
van inwilliging van hun verkiezingseisch,
ten einde moet worden geacht 1
Waar evenwel een nederlaag van Labour
nieuwe verkiezingen tengevolge zou hebben,
lijkt het er op, dat men in de gegeven om
standigheden het daartoe nog niet direct zal
lafen komen. Geen der partijen is feitelijk
verkiezingsfahig en bovendien blijft de toe
stand in Britsch-Indië van zoodanigen aard,
dat moeilijk een soort interregnum op dit
oogenblik denkbaar is. Edoch, zekerheid
ontbreekt en dientengevolge moet met de
kans van verrassingen rekening worden ge
houden; te meer, waar onbekend is, hoe La
bour staat tegenover een denkbeeld der libe
ralen het werkeloosheidsvTaagstuk in handen
te stellen van een commissie, uit de drie
partijen samengesteld, daar dit immers niet
een zaak van partij-politiek maar van alge
meen landsbelang moet worden geacht. Het
geen ongetwijfeld niet slecht gezien is. Niet
een partij, doch een eendrachtig samengaan
van allen kan misschien eenige uitkomst
brengen in deze materie, we hebben daarop
reeds eenige maanden terug gewezen, waar
toch de werkeloosheid een gevolg is van al
gemeen maatschappelijke toestanden in han
del en industrie.
Naast deze inwendige moeilijkheden
heeft het Engelsche Labourkabinet uitwen
dig geen enkele reden tot verheugenis, daar
de situatie onveranderd is gebleven of, zoo
als in Indië, zich nog heeft toegespitst, zoo
dat reeds overwogen wordt, of het niet ver
standig zou zijn, de periode van burgerlijke
ongehoorzaamheid maar voor geëindigd te
verklaren en vervangen door een periode
van gewelddadig optreden tegen het Engel
sche gezag!
Mc Donald ziet zich derhalve van aiië
zijden thans besprongen en hij zal hard
moeten vechten voor zijn bestaan!
Het algemeen beeld der wereldpolitiek Ï3
daarnevens weinig bemoedigend. Briand
heetl" zijn memorandum inzake de „Vereen.
Staten van Europa", vergezeld van een uit
voerige vragenlijst, waarop voor 15 Juli
antwoord wordt gevraagd, aan alle Europee-
sche leden van den Volkenbond doen over#
handigen en tevens te Washington en Mos
kou, om te doen uitkomen, dat zjjn plannen
geen agressieve bedoeling hebben tegenover
de-ze staten. Aanvankelijk lag het in de be
doeling van den Franschen vredesvoorvech-
ter om de economie den hoofdtoon te doen
voeren in zijn voorstellen, doch na de mis
lukking der economische conferentie van Ga.
nève, is hij daarvan teruggekomen en heeft
bij aan de politieke vraagstukken den bo
ventoon gelaten. Bijzonder hartelijk kan de
ontvangst niet worden genoemd I In Enge
land staat men er afwijzend' tegenover, daar
Engeland door het bezit van zijn dominions
en verdere koloniën, zich meer en meer als
een niet-Europee-sche mogendheid1 gaat voe
len, die bovendien meer geeft om de vriend
schap van Amerika dan van de andere Euro-
peeeche landen tezamen en Amerika sat het
idee van een Vereenigde Staten van Europa
trots de mooiste verzekeringen van net te.
gendeel, toch eenigszins op als een beu
urerigingHet allerergst maakte hetech#
ter Mussolini, die een paar snorkende fan
fare-redevoeringen hield, waartegen de be
ruchte uitspraken van den gewezen Duit-
schen keizer slechts kinderspel mogen hee-
ten. Dat was niet minder dan de reinste op
wekking tot den oorlog, absoluut niet meer
passend in het kader van onzen t$d en
eens moeten daarvan ongelukken het ge
volg zjjn! Heeft de duce zulke afleiding
noodig om de binnenlandsche toestanden te
bedekken? Hoe het zij, deze toespraken
vormen wel het grootst denkbare contrast
met de voorstellen van Briand, die daarme
de tevens ge- en veroordeeld zijn.
In Volkenbondskringen vreest men, dat
dit Instituut er door wordt aangetast!
En elders is evenmin veel enthousiasme
in officieele kringen, zoodat practische waar
de voorloopig wel aan dit memorandum
moet worden ontzegd-1 Maar denken we aan
de spreuk van Breeroo: 't kan verkeeren.
RECLAME.
Ik vergeet verdriet en zorgen.
En myn dobbertje zelfs ook.
Als ik, aan den kant van 'twaUr,
'n Pijpje DOUWE EGBERTS rook.
Zelfs de vischjes in den vijven
Komen aan het oppendak.:
Ruik eensDat is DOUWEEGBERTSF
heerlijk! Wat een pracht tabak-
ECHTE FRFESCHE
20-5CHXrao*S
^vtrschaftU tuolkert wvt genót.
Klachten over Leidxche koorzangers.
Tan omstreeks 1500 is een ongeteekend
schrijven bekend van iemand, die aange-
ttr-ht geworden was door de „ghetidemees-
tcren" der St. Pieterskerk te Leiden
de ghetidemeesteren waren de beheerders
Tan het vaste goed, uit welks opbrengst
de mis ter nagedachtenis van een gestor
vene werd bekostigd om kritiek te wil
len geven op de koorzangers dier kerk of,
2<>oals de schrijver zeflf het in de taal van
zijn tijd uitdrukte„dat ic u sommige pun
ten woude scriven daer die sanghers ghe-
hrekelick in syn en Gods ere in vermin
dert worfc."
De kritiek kwam op het volgende neer:
lo. In den eereten 90e worden die versen
Tan den psalmen qualik ghepidttuweert
(f&epointuweert 1)daer en wort geen
Medium ghehouden, elck haest hem wt den
chore te weeetL
2°- Die responsoriën, daer jagen sv
^edeja mochten si mit enen naem (in één
adem uytsingen, sy souden dat niet laten.
3o. Die voersanger die prononceert die
teasen, soe is het dicwil dat daer niemant
antwoort Amen of Deo Gratia, alsoe
dat choer ladi^h staet, twelke dat
scande is, want sy willen hoer lessen lesep
en sy mogen mit toehoeren (d.w.z. toé-
hooren) betalen den voersanger.
4o. Als ey een collect prononceren sul
len, veel van den sangeren die niet op en
staen mit al, twelke dat scande is voer
die van 'buten in den chore comen.
5o. Singet men bemedicam te Deum, sy
doen dierghelike, vele niet al.
6o. Soe hebben sy een quade manier an-
ghenomen, wanneer die voersanger uyt den
chore blivet, soe en wil daer niemant in
singenover 6es en twintich jaer, soe
plach daer te singen die daer an ghestal-
leerd (d.w.z. geïnstalleerd) is; want het
gheboert dicwil dat men tuft (d.w.z.
wacht) een quartier uers dat niemant
singen en wil. en daeruyt comt dat men
die psalmen slabbende (d.w.z. slobberend,
slurpend) singet en niet en pintueert.
7o. Soe i-st een quade manier, wanneer
dat die metten (d.w.z. de nachtdienst of
vroegmis) biddende is, soe staen sommige
van ons midden in den chore en hebben
hare religie wtghetogen (d.w.z. hun gees
telijke gewaden uitgetrokken) en staen en
antwoerden alsoe, twelke dat tegen die ere
van den chore is, sy en horen wt haer
stellagie niet te gaen eeT dattet wt is.
8o. Als men dat lof singet tot Gods eere
en B.yn ghebenedide moeder en dat versi-
kel (d.w.z. bij een kerkdiens gezongen vers)
gesongen wort, soe vallen sy over den stoot
en houden die clappagie (d.w.z. praten
met elkaar) en een of twee die antwor-
den want het een quade manier is."
Naar aanleiding van deze kritiek is toen
een keur gemaakt, waarin o.a. werd voor
geschreven; ,,Soe willen die voorn, getymra
(d.w.z. getidemeestern) dat alle die de ge-
tyden singene sullen wesen in religge re
ligie, zie boven) en sullen 6ingen, niet lesen
scriven o* pTaten ofte clappen, maier sul
len volcomelyk 6ingen en wel pronunceren
en payseren pauseeren) in 't midden
van de versen sonder haeste of gange."
Schietoefeningen.
Zooals alle Hollandsche steden heeft ook
Leiden haar „Doelen" gehadeen huis
roet oefenplaats voor de schutters. De Leid-
sche Doelen was gelegen aan de zuidwest
zijde van de Stads-Wallen en was, naar
een besohrijving uit de 17e eeuw, „groter
ende sohoonder als in eenige Stad in Hol
land, voorsien met een seer groot Pleyn
ende verscheide Schiet-plaatsen, daannen
met het Roer, met den Voet-boog ende
Handboog alle dagen mag schieten, met
hooge Booraen rondom ende doorgaans be
plant, hebbende van elke zijde een be
kwame ende heerlyke Huysinge." Voor het
houden van de diverse schietoefeningen be
stond van oudsher een gilde, de St. Joris
Doelen, aan welk gilde 25 Juni 1438 een
handvest was vergund luidende: „dat
off by geval gebeurde dat eenige van de-
selve Gesellen ten Doelen schietende,
iemand raakte ende quetste, dat hy daaraff
kwam van lyve ter dood, dat sy daar ovf>r
niet en verbeuren; maar daar van vry ende
ontlast blyven."
Leiden in 1672.
Uit een beschrijving der stad Leiden,
verschenen In 1672;
„De Stad ten deeleai Bemuyrt ende ten
deeflèn met Aarde-wallen, Bolwerken ende
Gravten omcingelt, is in 't geheel groot
(binnen syn Gravten en Cingelen) twee
hofndert einde drieëntwintig „Rynlandse
Morgens, twee hondert eenentnegentig
Roeden, betimmert met omtrent 13000 Huy-
sen, behalve de Poorten, daar door vele
kleyne Huyekens op de straat uytkomen,
die op eenen naam staan, verdeelt met
omtrent hondertwintig meest steene ende
weinig houte Bruggens, ende omtrent twee
hondert Straaten, ofte Steegen, agten-
twintig bevaarbare Wateren rondom ten
deelen met steene, ten deelen met aarde
WaJlen, met hare Toornen, Bolwerken ende
omgaande Vest-gravten, ende cierlyke be
plante Cingelen beset, met seven uytgaan-
de Land-poorten ende haere Water-gaa-
ten, in korte Jaaren meest alle vernieuwt
ende cierlyk opgetoyt: als, de Hage, ofte
Witte-Poort, de Rynsbunger ofte Morsch-
Poort, de Haarlemmer-Poort, de Maan-en-
Poort, de Zyl-Poort, de Hoogewoerts-Poort
ende de Koe-Poort."
Burgemeesiers-kenze.
„De Burgemeesteren aldus lezen wij
in een oud boekje en met „de burgemees
teren" zijn die van Leiden bedoeld wor
den alle Jaar op St. Martijns-avond by de
gemeene Vroedschap verkosen, in gevolgd
van het Hand-vest van Hartog Aalbregt
van Beijeren, vam den 15 Juny 1386, luyden-
de aldus: In den eersten, salinen vier
Raadshiyden kiesen, alle Jaar op St. Mar
tijns avond, in de Winter, by goed-dunken
des Gercgts. ende' mienre Vroet-schap, ende
met wien den meesten hoop valt, (d.w.z*
wie de meerderheid van stemmen ver
krijgt), die sullent wesen. een Jaar aJ uyt,
ende soo wanneer mense vemuwen (d.w.z.-
vernieuwen) sel, soe selmën een van deiï
ouden aanlaten, by den meesten ommevra-
gen, ende die selt blyven dat ander Jaar
uyt, ende soo wie daar aff gaat, die en
selre binnen dien naasten twien Jaren
niet wederom aan komen mogen. Daarby
in den Jare 1563 bij Keuze is bij eedaan
Sonder t'same te mogen kiezeD, Vader
onde Kint, twee Gebroeders, nog tweö
Swagers."
