71ste Jaargang
ZATERDAG 3 MEI 1930
No. 21512
OFFICIEELE KENNISGEVING
STADSNIEUWS.
DE INDONESISCHE KUNSTAVOND.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
30 Cis. per regel toot advertentiën uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd rijn. Voor alle andere
advertentiën 35 Cts. per regel. Kleine Advertentiën uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een
maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordelndsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden 2.35. per week
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd rijn, per week
Franco per post f. 2.35 portokosten.
ƒ0.18
„0.18
Oit nummer bestaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
HINDERWET.
Burgemeester en "wethouders van Leiden:
Gezien het verzoek van J. C. Oud, om
vergunning tot het oprichten van een in
richting voor het bewerken en rooken van
vleeschwaren in het perceel Oude Heeren
gracht No. 17, kadastraal bekend gemeente
Leiden, Sectie C No. 1233.
Gelet op de artikelen 6 en 7 der Hinder
wet;
Geven kennis aan het publiek, dat ge
noemd verzoek met de bijlagen op de Secre
tarie dezer gemeente ter vijsie gelegd is;
alsmede dat op Zaterdag, den 17 Mei
'e.k. des voormiddags te half elf uren in
het perceel Breestraat 125 (Bureau van
Gemeentewerken) gelegenheid zal worden
gegeven om bezwaren tegen dit verzoek in
te brengen, terwijl zij er de aandacht öp
vestigen, dat niet tot beroep gerechtigd
zijn zij, die niet overeenkomstig art. 7 deT
Hinderwet voor het gemeentebestuur of 'een
zijner leden zijn verschenen, ten einde hun
bezwaren mondeling toe te lichten.
A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN,
Burgemeester
VAN STRIJEN. Secretaris.
Leiden, 3 Mei 1930. 9796
DE A.S. LUSTRUMFEESTEN
De commissie voor versiering van de
Haarlemmerstraat vanaf de Hartebrug tot
aan den Kouden hoek gedurende de a s.
Lustrumfeesten heeft zich als volgt samen
gesteld: B. Levie, voorzitter; J. Welling,
secretaris; W. Zaalberg ypenningmeester
C. M. Smittenaar, T. Nol et, G. Elshof, P.
Demmenie, J. van der Stok, en C. Oppelaar.
Ook Sn het Noordeinde heeft zich een
zoodanige commissie gevormd, bestaande uit
de heeren: M. H. Wijling,, voorzitter; Ge-
nemans, chef van de fa. van Schjjndel, secr.,
Sleijser,. penningmeester; H. J. de Bolster
en G. C. Bleijs.
AUTO-ONGEVAL.
Gisteravond had om half zes hij de Vink
een auto-ongeluk plaats dat zeer goed is af-
geloopen. Twee chassis, waarvan de laatste
gemerkt L. 17.548 getrokken werd, passeer
den op dit tijdstip de Vink met bestemming
naar Rotterdam. Waarschijnlijk door onbe
kendheid met den weg van den tweeden
chauffeur of het niet geven van richtings
aanwijzingen van den eerste, stuurde eerst
genoemde recht door terwijl de getrokken
"wagen links af sloeg. Hierdoor geraakte het
sleeptouw in dé stuurinrichting verward en
"tferd het chassis plotseling omgetrokken.
Door de groote kracht is de chauffeur van
den wagen geslingerd terwijl de auto tegen
een telegraafpaal reed en ernstig beschadigd
werd. De chauffeur bekwam een niet ern
stige verwonding aan den arm en eenige
■schaafwonden. Nadat de stuurinrichting her
steld was, kon de reis vervolgd worden.
PRIJSVRAGEN.
Antwoorden op prijsvragen der Leidsche
Universiteit
Den eersten dezer is de datum afgeloopen,
waarop antwoorden konden worden ingezon
den op de prijsvraag, die de Leidsche Uni
versiteit op 1 Mei 1929 heeft uitgeschreven.
Op de door de theologische faculteit uitge
schreven prijsvraag zijn twee antwoorden
binnengekomen, beide met de gevraagde
verhandeling over de Verlossingsidee in de
Synoptische Evangeliën.
Voor de faculteit der geneeskunde zij a
drie antwoorden binnengekomen; twee ant
woorden zijn ingezonden op de vraag naar
een nauwkeurig onderzoek van de reactie
op optische prikkels, die vogels zonder groote
hersenen nog zouden vertoonen en een cri-
tische bespreking van de vraag of op grond
der eventueel waargenomen reacties mag
geconcludeerd worden dat de dieren inder
daad het gezichtsvermogen hebben behou
den. Een antwoord is binnengekomen op de
vTaag naar een onderzoek naar de betee-
kenis der verhoudingen van albumine en
glohuline in het bloed voor het ontstaan der
oedemen.
De naam der eventueele prijswinnaars zal
bekend worden gemaakt op den derden
Maandag van September.
GOEDKOOPE TREINEN NAAR
LEIDEN.
Morgen zullen van Eindhoven, Breda,
Zwolle, Kampen, Amersfoort, Nijmegen,
Arnhem, goedkoope treinen loopen via Am
sterdam'Haarlem, naar Leiden vóór een
bezoek aan de bollenvelden.
Bovendien zullen alle treinen op het baan
vak Rotterdam Den Haag Leiden
Haarlem extra versterkt woiden en zullen
zóó noodig extra-treinen worden ingelegd.
EEN VORSTELITKE GIFT.
Voor de electrische kronen in de
Pieterskerk.
Bij den secretaris van het moderamen
van de Gemeente-commissie der Ned Herv
Gemeente is van iemand die onbekend
wenscht te blijven de toezegging ingekomen
van een gift van f. 6000.
In het Predikbeurtenblad" van heden
lezen wij het volgende:
„N.N. was buitengewoon ingenomen met
de gerestaureerde Marekerk en had één roep
over de schitterende kronen. Nu meende
N.N. dat onze historische hoofdkerk, onze
aloude Pieterskerk, waarin destijds een
electrische verlichting was aangebracht,
nu ook moest voorzien worden van elec
trische kronen, dit prachtige bouwwerk
waardig. Men zal zich herinneren dat de
Pieterskerk werd voorzien van deze tegen
woordige verlichting, omdat de Gemeente-
Commissie geen geld meer beschikbaar had
en men nu eenmaal gedwongen was tot
electrificatie over te gaan, omdat de gas
leiding was afgekeurd.
Door deze vorstelijke gift van N.N. kan
binnen niet al te langen tijd door de ge
meente-Commissie met de nieuwe verlich
ting, althans voor een deel van de kerk.
een aanvang worden gemaakt.
Het spreekt vanzelf, dat de Gemeente-
Commissie den edelmoedigen gever harte
lijk dankbaar is voor zijn inderdaad
koninklijke gift.
groep der Indonesiërs, die gisteren met hun Wajang-spelen, hun dansen en muziek,
öbr-tfe eeuwen tö&h gectMfëéni dfc'beWttïderiïfg VSh een groot puibliek trol&en.
VEREEN. „OUD LEIDEN."
Voor een betrekkelijk gering gehoor heeft
gisteravond op uitnoodiging van de vereeni-
ging de heer Kloot Meyburg, architect te
Voorburg een voordracht met lichtbeelden
gehouden.
Het restaureeren van kunsthistorische
monumenten, aldus spr., is in de laatste
tientallen jaren zeer op den voorgrond ge
treden en ten onzent meer en meer tot on
derwerp van Staatszorg gemaakt, mede
omdat de betrokken eigenaren meestal niet
in staat zijn zelf de noodige gelden te
verschaffen.
Reeds in het laatst der vorige eeuw werd
dit vraagstuk aan de orde gesteld. Vooral in
Frankrijk heeft men zich reeds vroegtijdig
met deze materie bezig gehouden, waarbij
Violet-le-Duc de leiding had. Doch ook in
andere landen bleef men niet achter Wij
behoeven slechts de naam van dr. Cuvpcrs
te noemen om tal van omvangrijke restau
ratie-wecken voor de geest te Toepen.
In verband mbt de opvattingen van hun
tijd stelden deze voorgangers zich op het
standpunt, dat zij. door hun onderzoekingen
en studie gesteund en geleid, de stijlvormen
der monumenten, welke aan hun zorg wer
den toevertrouwd, volkomen beheerschten.
Zij gevoelden zich Middeleeuwsche bouw
meesters en schroomden als zoodanig niet
de herstellingswerken uit te breiden tot
min of meer omvangrijke vernieuwingen,
zoodat men bezwaarlijk van het „herstellen"
van een monument kan spreken.
Protesten tegen deze te ver gaande res
tauratie-methode, die van de oorspronke
lijke schoonheid en poësie der oude monu
menten, niet veel overliet, bleven dan ook
niet uit.
In theorie bezit de opvatting, liever een
oud gebouw te laten ondergaan dan in te
grijpen, inderdaad zeer veel aantrekkelijks,
doch in de praktijk is zij gewoonlijk niet
door te voeren omdat die oude monumenten,
ondanks hun verval, b.v. kerkgebouwen,
toch nog een taak te vervullen hebben Door
deze gebouwen te laten vergaan zou de
samenleving in meer dan één opzicht
schade leiden.
Er dient dus een oplossing te wordfen ge
vonden om èn het oude zooveel mogelijk
ongerept te behouden, èn het gebouw voor
verval te behoeden en dienstbaar te doen
blijven aan zijn bestemming.
Een lS-tal jaren geleden was dit vraag
stuk ten onzent zeer actueel. Er werd toen
een vinnige strijd gestreden tusschen de
aanhangers van de oude richting van res*
laureeren en de voorstanders van een
nieuwe wijze waarbij vooral dr. J. Kal ff,
zich zeer verdienstelijk heeft gemaakt door
met woord en pen de hieuwe inzichten te
verdedigen.
Bij de nieuwe wijze van restaureeren
worcty voorop gesteld, dat zoo min mogelijk
aan het oude gebouw mag worden gewijzigd
zoolang bijzondere omstandigheden daartoe
niet dwingen en voorts, dat het fantaseeren
in de oorspronkelijke stijlvormen uitgeslo
ten moet zijn. Eischen sommige onderdeden
waarvan geen volkomen zekere gegevens
bestaan, vernieuwing, dan moet de bouw
meester daartoe vormen kiezen, die zich
wel is waar aanpassen bij het karakter van
het monument doch die tevens moeten doen
zien dat zij in onzen tijd zijn ontstaan.
Het is in de praktijd reeds herhaaldelijk
bewezen, dat het zeer moeilijk is, zoo niet
onmogelijk, oude vormen te copieeren, laat
slaan oude stijlvormen te gaan scheppen.
De geest waaronder het middeleeuwsche
werk tot stand kwam. verschilt zoo zeer
van dien van onzen tijd. dat het onmogelijk
is dezelfde resultaten te bereiken. Alle
pogingen in deze richting zijn onherroepe
lijk tot mislukking gedoemd.
Bii iedere restauratie is het van groot be
lang dat de toon die over het oude gebouw
ligt, zoomin mogelijk wordt geschonden.
Een ideale restauratie is dan ook zoodanig
dat men bij voltooiing van het werk, niet
kan zien dat er iets aan hét gebouw is ge
beurd. Om dit te bereiken moet de z.g.
„huid" van het gebouw zooveel mogelijk
intact worden gelaten.
.Bij de restauratie van het Koor dei-
Niéuwe kerk te Delft is getracht deze richt
snoeren zooveel mogelijk te volgen, opdat
van het gebouw zelf de geschiedenis van
het ontstaan steeds kan worden afgelezen.
In het kort gaf de heer Kloot Meyburg
hierna de geschiedenis der Nieuwe Kerk te
Delft weer, waarvan de stichting reeds uit
het jaar 1381 dateert. Eerst in 1486, dus
meer dan J00 jaar later was de bouw van
den toren gereed, de verschillende opvat
tingen de*- bouw:r. c esters ziin dan ook dui
delijk merkbaar, hoewel het geheel een har
monisch geheel vormt.
Sedert dien is de toren tweemaal door
brand beschadigd doch beide malen weder
onmiddellijk hersteld.
Toen in begin 1923 met de restauratie
van het koor werd begonnen, verkeerde dit
ongeveer *in denzelfden toestand als zich
nu het schip met zijbeuken bevindt. D»*
kalklaag, die de muren en zuilen van het
schip bedekt, en het schijngewelf. dat de
kerkruimte ongeveer 8 M. lager maakt, mis-
maakten ook het koor der kerk. Bovendien
lekten de daken, waren de gewelven boven
de kooromgang uit hun verband gerukt en
de ramen geheel of ten deele dichtgemet
seld. Van buiten waTen de muren gedeelte
lijk gecement en geteerd.
Daar in een zeer haastig tempo moest
worden gewerkt, in September van het
zelfde jaar moest het gerestaureerde koor
als nationaal-huldeblijk bij het regeerings-
jubileum van H.M. de Koningin overgedra
gen worden, werd het geheele gebouw met
sleigerwerk gevuld teneinde overal tegelijk
te kunnen werken.
Toen het steiger gereed was werd het
schijngewelf weggebroken om de oorspron
kelijke overdekking te kunnen herstellen.
Tegen de bestaande gewelfribben weTd een
nieuwe eikenhouten beschieting aange
bracht.
Terwijl men met de gewelven bezig was
werden muren en zuilen van hun kalklaag
ontdaan waardoor zeer omvangrijke be
schadigingen te voorschijn kwamen. De
zuilen moesten voor een groot deel worden
vernieuwd evenals de gebeeldhouwde kapi-
teelen.
Op de vier schalkzuilen in de koorveel
hoek. waar slechts vormlooze stukken steen
werden gevonden, maakte de beeldhouwer,
Van Lunteren, vier symbolische figuren,
voorstellende ggboorte, jeugd, ouderdom en
dood.
Uitwendig werden de muren en steun-
beeren hersteld en een vervallen bergplaats
met schoorsteen weggebroken, waardoor het
mogelijk werd het traptorentje naar de
librye en de ramen van de sacristy en
libryo :n den ouden toestand terug te bren
gen. Het bovenste gedeelte van het trap
torentje moest wegens bouwvalligheid, wor
den afgebroken en opnieuw worden opge
metseld. Ook de uitgebouwde kapel werd
grootendeels afgebroken en herbouwd.
Met de restauratie van het dwaTSschip
is in zoever een begin gemaakt dat de
beide sluitgevels werden hersteld. In den
Zuidgevel werd het zg. Bok-raam geplaatst
dat door Konijnenburg werd ontworpen.
Nu Rijk en Provincie subsidie voor de ver-'
dere restauratie van het dwarsschip heb
ben toegezegd, mag worden verwacht dat
de werkzaamheden daaraan weldra ter
hand genomen kunnen worden.
Doch daarmede is de restauratie nog lang
niet geëindigd. Als men ziet welk een groote
schoonheid van het thans gerestaureerde
koor uitgaat, steigt ongetwijfeld het verlan
gen ook aan het overige gedeelte van den
bouw zijn oude luister terug te geven, doch
door uittrekking van een belangrijk bedrag
door de regeering mag verwacht worden,
dat hiermede spoedig een begin zal kun
nen worden gemaakt.
Aan het einde der voordracht dankte de
voorzitter den heer Kloot Meyburg voor de
belangwekkende rede en liet met enkele
woorden de groote diensten van deze bij
de restauratie der betreffende kerk uitko
men. Medegedeeld werd voorts, dat binnen
korten tijd de vereeniging een excursie
naar Delft zal organiseeren, waar dan ook
de Nieuwe Kerk in oogenschouw zal worden
genomen.
NEDERL. BOND VAN
GEMEENTE-AMBTENAREN.
Afd. Leiden.
In de gisteravond in een der bovenzalen
van de Harmonie gehouden vergadering
van de Onderafdeeling Leiden e. o. van den
Nederlandschen Bond van Gemeente-ambte
naren, hield de heer R. Ensingh, hoofd
commies ter Gemeente-Secretarie alhier
een inleiding over de wet over de Finan-
cieele verhouding (belasting-verordeningen).
De vergadering was zeer druk bezocht.
Deze zoo actueele lezing werd van het
begin tot het einde met aandacht gevolgd.
Van de gelegenheid om vTagen te stellen
werd door de heeren mr. Sens van Hille-
gom, Smeets van Zoeterwoude, Los van
Sassenheim en Huysman vart' Leiden ge
bruik gemaakt.
De voorzitter, de heer Meyer, van Hille-
gom, verklaarde zich de tolk der aanwezi
gen, toen hij aan het einde der vergadering
spreker dank bracht voor zijn keurige uit
eenzetting.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wijziging:
Naamlooze Vennootschap Exploitatie-
Maatschappij van Onroerende Goederen
„Oegslgeest", Stationsweg 18, Leiden.
De statuten zijn gewijzigd.
Wijziging handelsnaam thans: N.V. Ex
ploitatie Maatschappij van Onroerende
Goederen „Oegstgeest".
Algemeene Bouwmaatschappij „Alboma"
Stationsweg 18, Leiden.
De statuten zijn gewijzigd.
Wijziging handelsnaam thans: N.V. Al-
gemeene Bouwmaatschappij „Alboma".
BINNENLAND.
Het rapport van het Kon. Ned. Landbouw-
Comité over het notaris-vraagstuk. (Binnen
land, 2e Blad).
De moord te Abcoude; is de verkeerde
gedood. (Gemengd, 2e Blad).
Vliegongeluk hij Den Helder; de bestuur
der gedood. (Gemengd, 2e Blad).
BUITENLAND.
De Duitsche Rijksdag weer bijeen. Rede
van Moldenhaner. (Builenl., Ie Blad).
Gevechten in het Tsjecho-Slowaaksche
parlement. (Buitenl., Ie Blad).
MAATSCHAPPIJ DER NEDERL.
LETTERKUNDE.
Voordrachten van mej. Naher en
dr. van Rijnbach.
In de gisteravond gehouden gewone
maandeljjksche vergadering van de Maat
schappij der Nederlandsche Letterkunde is
de beschrijvingsbrief voor de jaarvergade
ring van Woensdag 11 Juni a.s. vastgesteld.
Mej. Joh. W. A. Naber uit Den Haag hielct
vervolgens een voordracht over:
Iets over de briefwisseling tusschen
Prins Willem V en diens gemalin
Prinses Wilhelmina, met elkander en
met hun kinderen.
Aan deze lezing is het volgende ontleend1.
De op het Koninklijk Huisarchief berus-
fende, uitstekend geconserveerde correspon
dentie van Prins Willem V en dien9 Ge
malin, Prinses Wilhelmina van Pruisen,
met elkander en met hunne kinderen, een
familie-correspondentie van vijf personen,
de beide ouders, de twee zonen, en de ééne
dochter, loopt over een tijdsbestek van niet
minder dan een groote veertig jaren, be
ginnende in het jaar 1777, als de kinderen
zes, zeven jaren oud zijn, om dan verder
onafgebroken te worden voortgezet tot aan
den dood der correspondenten: van prins
Fredrik in 1799. van prins Willem V in 1806'
van prinses Louise in 1819. van prinses
Wilhelmina in 1820, wanneer alleen nog
maar in leven is de oudste zoon, dan Ko
ning Willem I.
Wat den omvang dezer collectie zoowel
van inkomende als van uitgaande brieven
aangaat: de brieven der drie kinderen aan
ieder der beide ouders zijn door dezen na
genoeg compleet bewaard, globaal gerekend
ten getale van gezamenlijk een 400-tal brie
ven per jaar. Die van de beide ouders aan
hunne zonen zijn door dezen slechts in een
gering aantal bewaard, maar die aan hunne
dochter zijn in vrij volledige reeks aanwe
zig; die van den vader zeker een 50, 60
nummers per jaar. die van de moeder min
stens een 150 stuks jaarlijks. Van de zeer
drukke briefwisseling van prins Willem V
en zijn Gemalin bij de veelvuldige mi
litaire inspectie-reizen van den prins schre
ven zij elkander soms meermalen per dag,
meest korte briefjes van enkele regels,
waaronder dan het antwoord eveneens met
enkele regels werd neergepend is slchts
weinig bewaard gebleven; maar alles in
alles kan het aantal der aanwezige brieven
bchoorende tot deze gezins-correspondentie
veilig worden geschat op ongeveer een 700
tal per jaar. Dit materiaal 19 dus groot ge
noeg om on9 ouders en kinderen te doen
kennen in 'hun onderling verkeer, een ver
keer, dat zich heeft gekenmerkt door een
innige intimiteit, door een vertrouwelijk
heid zonder eenige terughouding, waardoor
deze briefwisseling otis toont het beeld van
een zeer gelukkig, harmonisch Ilollandsch
familieleven uit het einde der 18de en het
begin der 19de eeuw.
Daar de overrijke slof beperking nood
zakelijk maakt, zal in dit avonduur, aldus
spr. alleen worden besproken het tijdsbestek
dat sluit met het vertrek van Prins Willem
V en de zijnen naar Engeland, met het be
gin der achttienjarige harde ballingschap
der Oranje's. De door hen in die jaren, zoo
van 1777 tot 1795 gevoerde onderlinge brief
wisseling toont ons den terugslag op het
particuliere, individueele leven der leden
van het stadhouderlijk gezin van al die poli
tieke verwikkelingen gedurende den fel be
wogen Patriottentijd en ook nog na de
Restauratie van het jaar 1787. van den om
keer in alle staatkundige verhoudingen
in Frankrijk vooral die onvermijdelijker-
wijze moesten leiden en ook hebben geleid
tot den val van de Republiek der Vereenigde
