ITALIAANSCHE HERINNERINGEN
718le Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 12 April 1930
Vierde Blad
No. 21496
HEERENBAAI
UIT RUSLAND.
V.
Venetië Faam en wezen.
Op een warmen Juni-ochtend lieten wij
het steeds feller door de zon geblakerde
Florence achter ons. De trein ontsteeg aan
vankelijk de warmte eenigermate langs het
prachtige traject over de Apennijnen dat
helaas vervangen staat te worden door een
tunnel onder dat gebergte een vlugger, maar
heel wat minder schilderachligen weg en
dompelde ons voorbij Bologna weer in de
hitte van de Po-vlakte. En weer bezweek,
als tijdens de eerste reis. de belangstelling
voor het landschap en zijn steden onder den
loomen druk der benauwde coupé-atmos
feer. Tot plotseling, na eenige uren. een
frissche zilte luchtstroom door het venster
woei, die ons deed opveeren, als waren we
tot nieuw leven ontwaakt.
Mestre. het bruggehoofd van Venetië, wa9
bereikt en spoedig snelde de trein over hel
lange viaduct door de lagune naar de stad
der 118 eilanden. Nog eenige oogenblikken
en we stonden op de breede trappen die van
het station voeren naar het water van het
Canal Grande, te miden van de herrie die
ieder groot station kenmerkt Doch er was
ai dadelijk dit verschil, dat geen taxi's af en
aan reden, of trams hun bellen lieten rinke
len. dat geen breede boulevard zich uitstrek,
te naar het hart van de stad.
De taxi's waren hier vervangen door slan
kt zwartp gondels die lagen te deinen op de
golven van het Canal Grande, Venetië s
„boulevard" en de kreet: .gondola gondola-!"
waarmee de gondeliers zich melden, brak
zich door alle geluiden heen Daarnaast de
schorre gillen van de stoomfluiten der Va-
poretti. de stoombootjes die de plaats der
trams innemen en de onafgebroken ratel
van de auto-bootjes, die met groote snelheid
dp wateren kliefden de kreten der kruiers,
die gondels aanriepen der gondeliers die om
ruimte vroegen voor hun vaartuig, en luide
protesteerden legen telkens voorkomende
aanvarinkjes en ten slotte het geklots van
het water dat. wild bewogen door al het ver
keer. opspatte tegen de steenen trappen
Was dit Venetië, de ..stad der stilte". Ve-
I netië. het wèl geconserveerde? Wanneer er
niet de koele zilte geur van het water was
geweest, die verkwikkend langs ons streek
en de benauwenissen der treinreis verdreef,
dan zou de eerste indruk een deceptie zijn
geworden.
Venetië, het wèl geconserveerde! Europa
heeft zoo hier en daar van die stadjes-in-blik,
Rothenburg Carcasonne. San Gimigniano,
die door de tooverfee uit het sprookje van
de Schoone Slaapster schijnen te zijn aan
geraakt Daar waar hun rol in de geschie
denis eindigt, zijn ze ingeslapen en de te
genwoordige mensch kan er een stukje Mid
deleeuwen gaan bekijken, veilig gehoed voor
de vervorming in later eeuwen.
In Venetië, dat veel grooter is. en een
veel belangrijker rol in de geschiedenis
heeft gespeeld dan de genoemde stadjes, is
dat conserveertngsproces heel wat later be
gonnen. Volkomen is het ook nooit geweest
en misschien zal het fascisme, dal overal
in Italië er op uit is de levensmogelijkheden
op te sporen en tot het uiterste op te voeren,
ook de stad aan de Adriatische zee een
nieuwe jeugd geven
Men heeft al plannen voor een onder-
grondsche tram, onder de eilanden en kana
len door, maar die zou aan het stadsbeeld
ten goede kunnen komen, door wat van het
mechanische verkeer dat nu het Canal Gran,
de ontluistert, tol zich te trekken Dan zou
dt> stad weer wat meer gaan gelijken op de
Canaletto's die haar afbeelden zooals ze in
de achttiende eeuw was.
Intusschen. die tram is er nog niet. en de
schorre stoomfluiten van de Vaporetti. de
Het hart der stad. Van links naar rechts: Mnnt, Bibliotheek, de Piazzetta, het Do
genpaleis en de gevangenis. Op den achtergrond de Campanile.
1 roffel van de auto-bootjes herinneren ons
aan den modernen tijd zoolang we op het
J Canal Grande blijven. Daarnaast, aan de
kleine kanaaltjes, diep verzonken tusschen
de hooge oude huizen, aan die stille wate
ren, waar geen mechanisch verkeer kan
komen, droomt de slapende stad. En het
zacht klotsen van het water, de rythmische
slag van den pagaai, de kreten van den gon
delier ..scia! di lunga! scia! slali"1) zijn
dezelfde geluiden als die, waarbij haar slaap
begon.
De vreemdeling die Venetië bezoekt zal
zijn poppé, zijn gondelier, wel spoedig vra
gen. daarheen den steven te richten, en
zacht voortgedodeind langs de piccolo rio,
de rust ademen van de stad der stilte Want
d£t is toch de van verre wenkende bekoring
van Venetië: de gondel 1 Men gaat naar de
stad waar de straten kanalen zijn, om zich
door dit merkwaardig vaartuig te laten
voortbewegen, in de gelijkmatige wiegende
deining, waarmee de gondelier zijn slanke,
sierlijke boot voortpagaait, héél rustig
want hij wordt bij het uur betaald! en
heel handig, bij alle wendingen en moeilijke
passages. Op het Canal Grande wordt die
zacht glijdende beweging te vaak verstoord
door het ruwe opklotsen van het zog der
voorbijsnel lende vaporetti en motorbootjes,
ne veeleer wilt ge de ruimle zoeken waar
die stil is. en de kleine kanalen. Noordwaarts,
het perspectief openen van de groote lagune,
het wijde, schier onbevaren blauwe water
vlak. met hier en daar. in de verte, zijn
eilandjes, scherpe silhouetten in de kristal
len lucht.
Dat zijn de eerste gewaarwordingen, later
trekt de Rivo Alto (de diepe stroom, oude
naam van de Canal Grande, dat eigenlijk de
oude monding van de Brenta is. en zich
als een reusachtige S door de stad slingert)
toch wel weer Want d&ór vooral rijt zich
langs de oevers, van het wel geconserveer
de oude Venetië paleis naast paleis in statige
sierlijke schoonheid. En nooit krijgt ge ge
noeg van het gezicht op de prachtige hoog
spanning van de marmeren Rialto-brug. ..die
vreemde*welving, zoo verfijnd, zoo onwrik
baar. krachtig als een berggrot, gracieus als
een licht gespannen boog", gelijk Ruskin
haar beschreef. En langs het breede water
van het groote kanaal komt de indrukwek
kende schoonheid der bouworde toch ook wel
beter uit dan in de met schaduw gevulde
engten der kleine waterstraten
En. eenmaal met het roerige water ver
trouwd. kunt ge de weidsehe schoonheid be
wonderen van het Bacino di San Marco
waar Canal Grande en Canal della Giudecca
zich vereenigen tot den breeden zeeweg.
Hier is het hart van de stad en de zetel van
haar romantiek. De Piazetta. het ..pleintje
waar dp gondels tot iedere vaart van liefde,
intrigue en verpoozing nog steeds als in
vroeger eeuwen in dichte rijen gemeerd
wiegen aan hun sierlijke meerpalen, ligt
geklemd tusschen de regeeringsgebouwen,
en uit de kolos van het Dogenpalets spant
zich als een heraldieke kroon, de Brug
der Zuchten naar het oude met marmer ge-
incrusteerde gevangenisgebouw Op -den
achtergrond blinkt de gouden schittering van
San Marco's pronkende rustplaats, en hoog
in de blauwe lucht bijten zich de strakke
lijnen der forsche Campanile, de nieuwe,
want de oorspronkelijke is in 1902 in ekaar
gezakt. Doch men copieerde den toren nauw
keurig
Dier kan men aan land gaan, om de
weinige schreden te zetten naar paleis een
kerk, en naar de door duiven schier nog
meer dan door de vele honderden menschen
bevolkte Piazza.
Telkens brengt de gondel den tourist weer
op dit punt uit en telkens rijst de vraag
waar de schoonheid is in het merkwaardige
gebouw dat eeuwen lang de ambtswoning
was van de Dogen van Venetië, de verga
derplaats van den geduchten Raad van Tien
en van andere hooge staatscolleges. Buiten
iedere logica valt de verhouding tusschen de
de beide voornaamste onderdeelen de luch
tig aandoende zuilengangen onder, en den
zwaren massieven steenklomp er boven En
dit is het raadsel, toch aanvaardt men. mis
schien niet dadelijk, dan toch op den duur,
die geheimzinnige schoonheid. Is liet, omdat
het lichtroze marmer-belegsel der bovenver
dieping haar zwaarte schijnt te verminde
ren? Ts hel omdat alle onderdeelen tenslotte
toch zuiver stijlvol in zichzelf zijn? Is het
wellicht het geheim van Venetië's atmosfeer,
die, van twee zijden, uit lucht en water,
van licht doorlinteld. het probleem der
zwaartekracht niet schijnt le kennen?
Het bijft een vraag, maar zekerheid is,
dat het Dogenpaleis, dit Ruskin het „cen
trale bouwwerk van de wereld" noemde, om
dat het in gelijke mate de elementen der
Romaansche Lombardische en Arabische
bouwstiilen bevat, tenslo'lte als een van
's werelds schoonheden wordt aanvaard, al
moge hét verstand zich er legen verzetten.
RECLAME.
„Scia" is een waarschuwingskreet,
„di lunga" beteekent „ik vaar recht uit":
„stali* rechts, „premi", links.
Praat me niet van pracht-Havanr>a5
Met een bandje er om heen
fen füh.pijpje DOUWE EGBERTS
Is en blijft er nummer een.
Tis een troost in'tmannenleven.
7zet den man op.z'n gemak
cn hij voelt zich in de wolken
Door die wolken van tabaks.
Ouig« Door-wiboft-
ECHTE FRIESCHE
20-500 PER OHS
verschaft U wolken van genot.
8083
De Rialto-brug.
(Van onzen correspondent.)
Berlijn, 5 April.
Indien ik al niet mijn leven lang trolsjh
op mijn berogp geweest ware, dan zou ik
het nu stellig worden! En hoe lezer,
hooggeachtel Eenige dagen achtereen heb
ik met pijnlijk tijdverlies, omdat de
Tiergartenslrasse, ofschoon in het hartje
van de City. zoo ellendig-slechte verbin
dingen heeft den weg gevonden naar
deze zeer. zeer deftige straat-zonder-over-
buren. alleen om het stiekume genot langs
de groote. zeer, zeer representatieve villa te
wandelen, aan welker gevel met vette lel
ters het opschrift- .der deutschen Presse"
is aangebracht en waarvan ik u onlangs al
kort het een en ander vertelde.
Onvermengd is mijn vreugde niet. En dat
zult u kunnen meevoelen „Aan de Duilsche
pers gewijdHet klinkt goed Maar het
geeft den builenlandschen journalist in Ber
lijn toch een steek Een Huis (om den drom
mel geen Tehuis^ voor Duilsche persmen-
schen! Dus niet voor de ruim tweehonderd
zegge en schrijve ruim tweehonderd niel-
Duitsche persbroeders die sinds jaar en dag
in dil hoogst belangrijke centrum der we
reldpolitiek hun beroep uitoefenen .Maison
de la Presse' heeft de gastvrije en hoffelijke
Franschman al jaren geleden pen soortgelijk
Huis in Parijs gedoopt Met andere woorden-
voelt u hier thuis, vrienden-collega's van
vulpen en schrijfmachine, weest welkom,
voelt u als onze gast uit welk deel der we
reld ge ook gekomen zijf!
Huis der Duitsrhe Pers ze?t de Ger
maan. (..Am deutschen Wesen soil die Welt
genesen"). En voelt waarschijn]ijk niet eens,
waarom hij te kort schiet? Egocentrisch a!s
alle Duitschers uit de noordelijke gewesten
van dit groot? land. egoïstisch en blind voor
andere mentaliteiten. ondanks oorlog, on
danks nederlaag, ondanks beproevingen
Men is hjer in het algemeen niet hoffe
lijk. meent dat het als een bijzondere eer
moet beschouwd worden, gast van dit (ver
dienstelijk en nijver) volk te zijn Vindt hef
niet meer dan natuurlijk, dat Berlijn door
buitenlandsche kranlenmenschen platgeloo-
I pen wordt en duldt ze. mits ze zich zeer
behoorlijk eedracen en n:et karig zijn met
hun lof voor alles wat Duitsch is.
„Maison de la Presse."
„Haus der deuschen Presse."
Het is een nuance. Een kleinigheid?
„Trifles make perfection", heeft reeds een
eeuw geleden een Engelsch schrijver gezegd.
Maar zoo kleinzielig ben ik niet. Ik gun
den Duitschen collega's hun fraaie en dure
Huis Men heeft er mij gastvrij ontvangen.
Ik hoefde mij niet le bepalen tot voorhijwan-
delen en trotsch zijn op de bewonderende
blikken der voorbijgangers Eenige uren ben
ik daarbinnen gast geweest en heb vastge
steld dat het gilde der dagbladschrijvers
thans in een der grootste steden ter were'd
een clubgebouw bezit, dat tot de fraaiste in
Duitschland behoort Een moderne club. iet
wat koel van kleur en hypermoderne in
richting misschien Maar lip-top een aan
eenschakeling van salons, zóó fraai dat je
haast bang bent. er een epnvoudig biprtje in
te drinken of sigarettenasch te laten vallen
Ministers zijn er ten banketfe verschenen,
hebben redevoeringen gehouden en vastge
steld dat de per9 nu mpt ambassades en
minislerieele villa's in dezelfde wijk woont
en een gelijkwaardige positip naast diplo
maten en regeerende excellenties inneemt.
's Jonge-jonget Runt u zich mijn innige
voldoening voorstellen?
Dit alles is het werk geweest van een en
kelen man een dictator, een vent van staal,
een oud-beroepsofficier, sinds jaren mede-
voorzifter en gehonoreerd secretaris-gene
raal van den groolen Rijksbond der Duilsche
Pers En die stalen meneer luistert naar don
Daam Richter
.11 v a des juges Berlin". Gelukkig er
zijn nog Richler's in de Duitsche hoofdstad.
Nederlandsche Journalisten en schrijvers,
allen die meer of minder met de pers" te
doen hebben, zullen met belangstelling en
bewondering kennis nemen van het feit dat
hun Duitsche collega's nu een zoo weeldng
middelpunt van hun gilde in deze wereld
stad bezitten en voortaan in staat zullen
zijn de allerhoogsten uit binnen en bui
tenland op zoo uiterst waardige wijze in
eigen clublokalen te ontvangen Zij zullen
zich den naam van dezen stalen Richter
die zijn grootsrhe Dlan ondanks heftige te
genwerking heeft weten door te zetten, in
het geheugen prenten en wellicht een traan
plengen over het feit dat dp .Nederlandsche
Journalistenkring' geen Richter's heeft, die
in Amsterdam of in het Haagje een zoo heer
lijk ..Huis der Pers" vermogen tot stand le
brengen
Voor hen eenige troostende woorden van
toelichting.
De geweldige villa, waarmee de Duitsche
collega's thans staat maken, is rijksbezit.
En wel tegen wil en dank Zij werd eenige
jaren geleden aangekocht door een officier
van het departement van rijksweer. afdee-
ling marine, die met rijksgelden gespecu
leerd had en ten slotte het middelpunt wé^d
van een corruptie-schandaal dat niet bin
nen de grenzen bleef van de Duitsche Repu
bliek. Ten slotte behield men van twijfel
achtige bezittingen onder meer dit dure
pand, eens zetel eener schatrijke Joodsche
familie, bouwvallig maar door de ligging
van groote waarde En omdat men niet goed
wist wat men er mee beginnen moest, gaf
men het dén 'ournalisten in bruikleen.
Maar journalisten zijn op weinige uitzon
deringen na arme drommels
Wat moesten ze met dat bouwvallige huis
beginnen?
Toen ging het Rijk verder en gaf een
kwart millioen voor ombouw voor inrich
ting, voor tafelzilver eh serviezen De groote
steden zonden si hilderijen Rijke industriee
len zorgden voor de rest .De Pers" was ge
red ,Het Huis" kwam.
Maar het moei ook blijven leven.
En nu doet zich het wonderlijke en Diet
onbedenkelijke geval voor dal de over-
groole meerderheid der journalisten. Duit
sche en buitenlandsche. van dit weeldrige
clubhuis niets weten wil
„Twee TelefooncellenI" spotten de col
lega's in een Huis der Pers.
„Niels dan luxe-salons"., brommen z?,
..terwijl honderden journalisten in Duitsch
land geen werk kunnen vinden en hun vak
bond geen fondsen bezit om hen te onder
steunen
„Dik doen van 'n andermans duiten!"
klinkt hel vlijmscherp.
En men neemt zich alvast voor. ond?r
geen voorwaarde clublid le worden Zoodat
rijke Berlijncrs, in de eerste plaats m-
duslrieelen, die men naar het heet een zeer
hooge extra-contributie wiL laten betalen,
het dure gebouw in standWzuIlen moeten
houden Wil hel niel binnen het jaar even
radicaal failliet gaan nis duizenden andere
ondernemingen in Duitschland die op vee!
te grooten voet lepfden en achter rijke ge
vels slechts schulden verborgen
Dat is de tragedie van het Huis der deut
schen Presse
Mij rest ditmaal nog, over de 'gas!voor
stellingen van den beroemden Russisch^n
regisseur en leider van het commupistish
Staatstheater in Moskou Meijerhold te be
richten.
Twee voorstellingen heeft hij reeds in
Berlijn gegeven. Een klassiek blijspel van
Gagol. ,Der Revisor", dat al een eeuw oud
is: en een modern, hypermodern lendenz
werk .Brülle, China!" waarin schilderach
tige Chineesche koelies, havenarbeiders, als
contrast getoond worden naast schurkach
tige Engelsche marine-officieren en hun
champagne drinkende liefjes.
Geen thealercritiek op deze plaats. Maar
een enkel woord over onze vrienden uit
Sovjet-Rusland en hun snobistische Berlijn-
sche bewonderaars Eiken avond is het
schouwburgje in de Slresemannstrasse. waar
deze Russen spelen, uitverkocht En een
wonderlijk-gemengd publiek vult de rangen.
Sovjet-Russen die natuurlijk alles heerlijk
vinden, wat zich achter het voetlicht af
speelt: emigranten die gekomen zijn met
het vaste voornemen, alles slecht te vinden;
Duitschers. die zich als mede-communist m
broeders voelen en applaudisseeren als ra-
zenden ofschoon ze geen woord van den
tekst verstaan: andere Duitschers en bui
tenlanders ook weer. die allepn gekomen
zijn om te kunnen vertellen dat ze „er bij
«geweest" zijn en die ten slotte, om het
hoogst middelmatige, wat deze beroemde
troep ons verwende tooneelliefhebbers durtt
voor le zetten, teleurgesteld huiswaarts gaan.
Eén conclusie trekken de nuchtere beoor
deelaars- wanneer men deze Russische
mode-invasie op den keper beschouwt dan
blijft er maar bitter weinig over wat wer
kelijk op hoog peil slaat Een enkele film,
en dan nog s'echts episode's daaruit eea
enkel tafereel onder Meijerhnld's regie, pen
paar aardige en artistieke cabaret-scènes
van den (niet-communistischen „Blauwen
Vogel" een goed Balnlaïka-orkest uit inle!-
lecfueele gevluchte Russen samengesteld.
De rest- humbug Men hpgint in Duitsch
land. dat jaren lang gedweept heeft met
alles wat Sovjet-Rusland en überhaupt"
Rusland betrof, met andere oogen te zien.
Men hoort welke onbeschrijflijke' ellende in
datzelfde Rusland eeleden hoe het geloof er
op barbaarsche wijze onderdrukt wordt Ziet
door die nu wijd-eeopende oogen de zooge
naamde beroemdheden uit dit comnjiïrnsti-
sche Paradijs en constateert dat men zulke
prestaties in eigen land tienmaal beter ge
nieten kan.
ROLAND.
(Nadruk verboden.)
DE RUSSISCHE EMIGRE'S IN HET
BUITENLAND.
Alle revoluties verloonen. zooals bekend
is, veel overeenkomsten in de ontwikkeling
en in de uitingen. Er bestaat zooiels ah een
vaststaand schema, waarvan geen enkele
revolutie afwijkt Er i9 verschil in intensi
teit, in kracht enzmaar de algempene lij
nen blijven steeds dezelfde. Tot de onver
mijdelijke verschijnselen van elke revolutie
behoort o.a jeen min of meer belangrijke
politieke emigratie Elke revolutie beteekent
een verschuiving op sociaal, economisch en
kultureel gebied. Nieuwe maatsch groepen
grijpen naar de macht en de vroegere heer-
schers, de maatschappelijke groepen, die
vóór de revolutie de leidende rol hadden ge
speeld. zien zich genoodzaakt het land te
vertalen om aan de terreur eveneens een
verschijnsel, alle werkelijke revoluties eigen
te ontkomen Gewoonlijk gaat het zoo,
dat naarmate de revolutie zich ontwikkelt
en steeds radicaler vormen aanneemt(
(want elke revolutie begint met gematigde
leuzen en gaat langzamerhand over tol de
meest radicale, uiterst linksche leuzen)
zien zich telkens weer nieuwe groepen van
de bevolking voor de keuze geplaatst:
vluchten of vernietigd wórden
Zoo was het tijdens de Fransche revo
lutie. zoo was het ook in Rusland.
In het begin tijdens de z.g Maart-revo
lutie, toeD de gematigde elementen het
tsaristische regime hadden opgevolgd, zagen
zich slechts zeer weinige vertegenwoordigers
van het oude regime genoodzaakt naar het
buitenland te vluchten om het v#»ege lijf te
redden Na de overwinning van de bolsjewiki
(de z.g November revolutie* begon echler
de groote uittocht En naarmate de bolsje-
wiki de wittp legers verdrongen nam de
uittocht steeds groolere afmetingen aan.
Toen de witten het schiereiland Krim moes
ten ontruimen, het aatste qtukjp grond,
dat zich tegen de roode vloedgolf verde
digde, verlieten vele duizenden Russen,
bourgeois, edelht^en. intellectueelen enz.
het land Zij vulden de schepen als haring
een ton, brachten eenige dagen onder onbe
schrijfelijke omstandigheden aan boord van
