LEIDSCHE ELECTRICITEITS-TENTOONSTELLING1930
Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Vrijdag 28 Februari 1930
Derde Blad
No. 21459
EEN BEWONDERENSWAARDIGE MANIFESTATE VAN WAT SAMENWERKING VERMAG.
O
Een belangwekkende demonstratie van de plaats der electriciteit in het hedendaagsch huishoudelijk gebruik.
De feeërieke aanblik van het totaal gemetamorphoseerde beeld
der Stadszaal bij avond.
Foto's Bleuzé
lie hebben in de afgeloopen dagen nu al
fóreel medegedeeld over de wordingsge-
ciiedenis en den stand der voorbereidende
^zaamheden der electriciteitstentoon-
Nling, dat wij gevoegelijk kunnen aanne-
sn, dat onze lezers en lezeressen thans
|*1 weten, dat zij is ontstaan en gegroeid
w de hechte samenwerking van de Leid-
Installateursvereeniging, de afdeeling
tderwïjs van het Gemeentebestuur en de
«delijke Electriciteitsfabrieken.
Talt deze samenwerking op zichzelve
toe te juichen, in nog meerdere mate
5 zij verheugend, wanneer ze leidt tot het
soltaat, zooals we dat deze week in de
J%ehoorzaal kunnen aanschouwen; wan-
8? die samenwerking niet is tot stand ge-
uit een drang om wederzijdsche en
Jferkeerige vakbelangen te behartigen,
wanneer ze, zooals hier. vruchten af-
^t toot de gemeenschap,
wn gemeenschapsbelang, ja dat is ze in-
fjaad, deze electrici teilsten toonstelling
1530.
Want al zijn we niet naief genoeg om te
'Ponderstellen, dat enkel ideëele over
wogen er aan ten grondslag liggen, aan
•o anderen kant mag niet worden ont-
dat twee afdeelingen van deze expo-
groote opvoedkundige waarde bezitten
- e*Q geheel onpersoonlijk karakter dra-
terwijl in slechts één afdeeling, de
•fenlijke electricifeitstentoonstelling, de
^"èele bijoogmerken tot uiting komen.
electriciteit neemt in de huidige sv
I nleving een zeer belangrijke plaats in.
vindt haar toepassingen in zóóveel ver-
^"eode vormen dat we ons de maat-
3,DPij bijna niet meer kunnen voorstellen
haar Van den vroegen morgen tot
'aten avond neen tot den vólgenden
'jen verheugen we ons in het bezit van
j, n»4ien stroom als machtig hulpmiddel,
'n het industriêele leven als in het
"iksch gebruik. Teder menseh van onzen
dat wanneer hij in zijn kamer een
M* omdraait, de lamp gaat branden,
«aar de vraag „hoe en waarom?" kun-
betrekkelijk weinigen beantwoor-
«as hef uit dien hoofde eenige jaren
*nec* ?ez'en om 'ie* onderwijs
beginselen der electrolechniek en hare
b -e toepassingen in het huishoude-
r*-hruik in het leerplan voor de lagere
p, in Leiden en omgeving in fe voeren
f*u?d aldus vertrouwd te maken met
verbonden gevaren bij onoor-
ril i® 2e^rui^ hoeveel te meer valt
v tentoonstelling toe te juichen
w hekron:ng vormt van den theoreti-
b °,n<ler2rond
toekomst behoort aan de jeugd
aan dat woord en zonder haar
e nu dbect als de belangrijkste af-
fesei;
deeling van het geheel te willen bestempe
len. meenen we onzen rondgang te moeten
beginnen bij
de onderwijstentoonstelling,
welke, zooals gemeld, in den Foyer is onder
gebracht.
Zooals haar naam reeds aangeeft, is zij in
de eerste plaats bpdoeld voor de leerlingeQ
der lagere scholen, welke aan de hand van
het uitstekende werkje van den heer C. L.
van Balen het bovengeschetste onderricht
hebben genoten. Zij is daarvan de aanschou
welijke voorstelling, welke de kinderen op de
scholen noodzake'ijkerwijze hebben moeten
ontberen en volledig ingericht op „herken-
iien".
Dank zij de ijverige bemoeiingen van de
afdeeling Onderwijs onder leiding van den
heer H. A. Vriend zullen dezer dagen circa
5300 kinderen uit Leiden en omgeving deze
afdeeling bezoeken.
In een lange rij schematische voorstellin
gen wordt hier uitgebeeld hoe de kolen in
stoom en de stoom in electriciteit wordt om
gezet. Allereerst de mijnwerkerslampr-n
(oud en nieuw type) en de kol en winning.
Een speel goed treint je laat zien, dat dertien
treinen elk van achtentwintig wagons dage
lijks noodig zijn om alle eentrales in Neder
land van kolen te voorzien. Vervolgens
wordt met behulp van samengeperste lucht
ter vervanging van stoom het ontstaan
van spanning gedemonstreerd. Het schoe
penrad van een turbine en een miniatuur
turbo-generator geven een duidelijk denk
beeld van het opwekken van hoogspanning.
De daar naast uitgestalde collectie isolatie
materiaal wijst er al op, dat hoogspanning
gevaarlijk is. We betreden daarmede tevens
het terrein der voortgeleiding middels het
bovengrondsche net en komen zoo via hel
transfcrmaliestation. waar de spanning van
10 000 Vol» wordt omgezet in die van hot
stadsnet (hier ter stede 127 Volt) en vervol
gens onder den grond in den kabel van
waar uit.de huisaansluitingen tot stand ko
men. Zoo zien we een kabeltent, waar de af
takking gemaakt wordt naar het schakel
bord We leeren hiervan verschillende bij
zonderheden en bezichtigen vervolgens de
materialen. wasTUÏt ^en gloeilamp is opge
bouwd. Tal van gedemonteerde gebruiks
voorwerpen als strijkijzer, verwarmings
plaat. kachel komfoor enz leeren de kin
deren de practische toepassing der electrici
teit in het dagelijksch leven en toonen hun
overduidelijk hoe alles in z'n werk gaat.
De motorische laak der electriciteit in de
huishouding wordt gedemonstreerd in een
stofzuiger en 'n naaimachine
Een verzameling van alle voorkomende
soorten contactdoozen. afsluiters, enz en een
lichtkaari, aangevende alle steden in Neder
land. waar centrales gevestigd zijn, comple-
teeren deze afdeeling. welke weliswaar i n
de eerste plaats maar zeker niet
u i ts 1 u i t e n d voor de jeugd is bestemd.
We zijn er stellig van overtuigd, dat ook
zeer vele ouderen hier hun kennis kunnen
verrijken.
Een nog beter beeld van de rol der elec-
lriciteit in ons leven geeft ons
het Electrisch Huis
in de kleine zaal, dat blijkens het opschrift
van de verlichte naamplaat bewoond wordt
door Piet Zaagmans. Vooral voor bewoners
van tuindorpen, waar de verlichting des
avonds nogal eens iets te wenschen overlaat
is het gemakkelijk, wanneer het straatnaam
bord, de naamplaatjes en het huisnummer
verlicht zijn. Drukt men op de natuurlijk
eleclrische bel, dan floept automatisch
het luifellicht aan, terwijl de deur van bin
nen uit electrisch geopend wordt. De in-
direct-verlichte hall wordt door een bestra
lingselement boven de deur electrisch ver
warmd; een deur verder in dit door de fir
ma Zitman gebouwde huis brengt ons in
de werkkamer van den heer Zaagmans En
dan blijkt on9, dat Piet Zaagmans alias Jan
Teders piet alleen i9 een voortreffelijk ver-
lichtingstechnicus, maar ook een uitnemend
binnenhuisarchitect. Déze kamer is een
uniek voorbeeld hoe bij de Iichtarc.hitectuur
de utiliteit op de meest ideale wijze te com
bineeren is met het schoonheidsbegrip De
daar aangrenzende woonkamer, gemeubi
leerd door de firma Hasselman en Pander,
geeft uitzicht op den Leidschen Hout, waar
in de electrisch uitgebroede kuikentjes
vroolijk rondscharrelen. In het bijzonder
smaakvol ingerichte en verlichte vertrek is
nagenoeg alles electrisch, gelukkig behalve
de stoelen: de piano, het speelgoed voor de
Zaagmannetjes en de naaimachine voor
mevr Zaagman; in het dressoir, in hei
tafelblad, overal zitten contactdoozen voor
theelichtjes, broodroosters, waterketel, eier-
koker enz. enz. te veel om op te noemen.
Via de keuken, waarin we het nacht-
stroomre-servoir, het fornuis, de waschma
chine en de ijskast bewonderen, betreden
we de door de firma Eggink, Breestraat in
gerichte badkamer, eveneens met nacht-
slrooinreservoir, een waterdicht armatuur
voor de verlichting, handdoek warmer en
radiatorkachel.
Met de onbescheidenheid den journalist
eigen hebben we ook de slaapkamer be
zocht en ook daar was het al electriciteit,
wat de natuurlijk alwéér electrische klok
sloeg.
Een „onder-bed-verlichling," fleschver-
warmer voor de baiby, leeslampje, bijzon
dere spiegelverlichting, haardroger, friseer-
tang bedkruik en verwarmingskussen
't waren allemaal van a tot z toepassingen
van de electriciteit. En alles zóó practisch
en mooi, dat we ons zeiven een Electrisch
Huis toewenschen, zooals Piet Zaagmans
alias Jan Teders dat hier geschapen heeft!
Alvorens we ons naar de groote zaal be
geven waar
de Electriciteitstentoonstelling
is gehuisvest, bezichtigen wij terloops op den
bovengang al vast de stand van de Haag-
sche firma P. M. Tamson, welke een aantal
toestellen en instrumenten voor schoolonder
wijs exposeert en deswege bij den ingang
van den Foyer een plaatsje heeft gevonden.
De Leidsche Installateursvereeniging,
kortweg L.I.V. geheeten, heeft in 1927 be
wezen te weten wat een tentoonstelling is.
Niet een einde- en smakelooze uitstalling
van alle mogelijke apparaten en gebruiks
voorwerpen, die vaak onderling alleen ver
schillen doordat de eene fabrikant een geel
koperen en de andere een rood-koperen
naamplaatje op zijn producten soldeerde,
maar een onderling afgescheiden en toch
overzichtelijk levend geheel, waarbij ieder
standhouder volop gelegenheid krijgt zijn
artikelen op de meest aantrekkelijke wijze
aan het publiek te demonstreeren.
Het bestuur der LJ.V. onder leiding van
zijn energieken voorzitter, den heer W.
Zwart is daarin ook dit jaar volkomen ge
slaagd. Draagt de Stadsgehoorzaal uitwen
dig reeds een geprononceerd eigen cachet
over de artistieke waarde loopen de mee
ningen uiteen ook inwendig staat de zaal
in dat teek en. Er zit lijn, er zit sfeer in de
groote zaal, in de betimmering, in de ver
lichting, in de indeeling, ja in alles.
Men verlange van ons niet een gedetail
leerde beschrijving van eiken stand afzon
derlijk; ons verslag zou, ondanks de groote
afwisseling der 32 stands, eentonig worden
en dat zou bij een dusdanig levende materie
als hier wordt geboden, een onvergeeflijke
fout zijn.
Trouwens men zou dan meenen met het
lezen van dit verslag te kunnen volstaan en
dat is allerminst de opzet van het geheel.
Wat hier geboden wordt, met als onder
grond propaganda voor meerder stroomver
bruik. moet iedereen zien. Daarop is ook
bij het vaststellen van den toegangsprijs het
oog gericht geweest.
Maar aan den anderen kant zouden wij
den standhouders, die zich zooveel moeite,
kosten en tijd gegeven hebben om goed voor
den dag te komen, onrecht aan doen, wan
neer we niet hier hun namen vermeldden
onder toevoeging van de geëxposeerde arti- i
kelen en machinerieën.
Ter rechterzijde van de zaal vinden we
dan allereerst de Broodfabriek „De Veree-
niging" der fa Koole Nicola en Co. alhier,
welke een demonstratie geeft met een auto- I
matische deegkneedmachine „De slapende
bakker" van de N.V. „De Waal" te Nijme
gen en die bovendien de bezoekers onthaalt
op in een electrischen oven gebakken
„Leydse Flechjes.
Gispen's fabriek voor metaalbewerking te
Amsterdam en Rotterdam toont een collec
tie Giso-lampen en moderne verlichtings
armaturen. Siemens-Schuckertwerke te Den
Haag exposeert Protos-stofzuigers en boen-
machines, keukenmotoren met apparaten en
voorts ander keukengerei; de N.V. Hey-
broek's groothandel uit Amsterdam, Den
Haag en Deventer vestigt de aandacht op i
haar moderne verlichtingsornamenten, ko
lenhaarden en diverse verbruikstoestellen.
Mijnssen en Co. te Amsterdam toont eenige
modellen koelkasten van de General Elec
tric Company; de Leidsche firma W. J. La-
man geeft aardige demonstraties, waarin de
minimale wrijving met behulp van S. K. F.
kogel- en rollagers lot uiting komt. De N.V.
Technisch Bureau Mandersloot te Maarssen
heeft een aantal S.B.I.K-motorbeschermings
apparaten, machines voor hout- en metaal
bewerking en verlichlings-armaluren opge
steld, terwijl de N.V. Hollandsche Draad- en
Kabelfabriek te A'dam Iaat zien hoe de
draad- en snoerfabricage geschiedt. De N.V.
„Veenkoloniën" te Veendam bewijst proef
ondervindelijk, dat haar electro-econoom-
kookapparaat uiterst zuinig in het gebruik is.
Huiswatervoorzieningsinstallaties, een Stork
babypomp en centrifugaalpompen zijn inde
stand van Gebrs. Stork te Hengelo in wer
king te aanschouwen. De N.V. A.E.G uit
Amsterdam brengt haar synchroomklokken
en voorts Vampyr-stofzuigmachines en huis
houdelijke verwarmingsapparaten op den
voorgrond.
Hoe een modern administratiekantoor
moet zijn ingericht, toont ons de firma .7.
M. Gerding alhier, die electrische boek
houd-, tel- en schrijfmachines exposeert.
„Premier-stofzuigers zijn de beste", zegt
de Electr. Huishoudelijke Apparatencom-
pany te Amsterdam en zij laat ons een
groote collectie in allerlei modellen en va
riëteiten zien. De N.V. „Vera-Frigidaire"
te A'dam brengt verkoeling voor ons door
al deze verwarmingsapparaten verhit hoofd
en de aanblik van deze electrische koel
installaties doet haast weldadig aan. Even
verderop demonstreert een helder strijk-
stertje ons in de stand van de Leidsche
Wasscherij (B. O. J. van Ommeren) een
electrische strijkmachine „Quic£ Press
Iron", De N.V. Electrocentrum te A'dam
exposeert een verzameling ventilatoren en
klcin-motorende N.V. „Inventum" te Bilt-
hoven een electr. verwarmde schoolbank,
een melkkoker, welke nooit overkookt en
voorts haarden, kachels en fornuizen, enz.
Verlichtingsornamenten en verwarmings
toestellen in grooten getale brengt ons do
N.V. Electriciteitsmij. Electrostoom te
R'dam, terwijl het ingenieurs- en handels
bureau Holfra te Den Haag wijst op het
gemak en het economisch voordeel van een
borden wasscher.
De N.V. tot keuring van electrotechniseh
materiaal geeft in combinatie met de Stcd.
Lichtfabrieken alhier een aardige tentoon
stelling van minderwaardig en van goedge
keurd materiaal
Op het podium heeft Philips een groote
stand noodig om een overzicht te geven
van al haaT producten op verlichtingsge-
bied. Tenslotte vinden in een der rccep-
De deur van het Electrisch Huis met ver-
lioht straatnaambord, huisnummer en
naamplaatje, waar Piet Zaagmans woont.
Wanneer men op de belknop drukt,
ontsteekt men automatisch het luifellicht.
tiekamers nog onderdak de N.V. Heemaf
tc Hengelo voor haar S.K.A.-motoren met
bijbehoorende aanzetapparaten, veiligheids-
en schakelkasten, terwijl de vertegenwoor
diger der Demag A. G. te Duisburg, do
he heer H. Schaefer een dubbele zakken-
lier en een electrische takel heeft opge
steld.
Het geheet betimmerde balcon wordt in
genomen door radiostands van de Leidsche
firma's J. P. v. Berge Henegouwen, J.
Seis, C. L. M. v. Cleef, De Vries en Ste
vens, D. Teske, W. Schrcuder, J. Lasschuifc
en de Iemco, voorheen Geeraerts-Reuter.
In de vestibule vinden we ten slotte
soortgelijke stands van De Vries en Ste
vens, C. J. I Koelman en M. E. Zitman.
Ook hier vele nouveautó's op het gebied
van toestellen en onderdeelen, maar alles
zwijgend. Het muzikale gedeelte wordt ver
zorgd door Philips, die hiertoe een gewel
dige versterker-luidsprekersinstallatio aan
bracht, welke het geluid niet alleen door
het geheele gebouw, maar middels een
luidspreker op het dak ook over de Bree
straat doet weerklinken.
A
De officieele opening,
welke hedenmiddag plaats vond, werd o.a.
bijgewoond door het college van B. en W.,
vele gemeenteraadsleden, burgemeesters
uit de omgeving, vertegenwoordigers van
het departement Leiden der Ned. Mij. van
Nijverheid en Handel, de Leidsche Ver.
van Industrieelen, do K. v. K., dr Midden
standscentrale, V.V.V., do verschillende
huisvrouwenorganisaties, hoofden van scho
len van middelbaar onderwijs, de heeren
De Gijselaar, Bots en De Lange, als oud
presidenten-commissarissen der Lichtfa
brieken, en vele andere genoodigden.
De eerste spreker was de wethouder van
onderwijs, de heer mr. A. F. L. M. Tepe,
aan wiens rede het volgende is ontleend.
Rede van den heer Tepe.
Spr. begon met allen hartelijk wejkom
to heeten en zijn groote blijdschap uit tó
spreken over de totstandkoming der samen
werking tusschen de drie bekende instan
ties, waarvan deze tentoonstelling het
vruchtbaar resultaat is en die, ondanks het
verschil van het onmiddellijk doel en stre
ven van de sarnenwerkers, niettemin vóór
alles staat in het teeken van het algemeen
belang.
Met betrekking tot het onderwijs beoogt
deze tentoonstelling te zijn de sluitsteen
Kijkje vanuit de serre van het Electrisch Huis op den Leidschen Hout, waar elec
trisch uitgebroeide kuikens heen en weer trippelen. Links op de foto is nog een
gedeelte van de keuken zichtbaar.
