Hei St. Elizabethziekenhuis
Jaargang LE1DSCH DAGBLAD, Zaterdag 15 Februari 1930 Derde Blad No. 21448
ANECDOTA LEIDENS1A.
Het nieuwe gedeelte wordt in gebruik genomen.
Rondgang door de prachtig ingerichte gebouwen.
Foto's Bieuzé
Intérieur van de kapel; de gang met de balustrade links op de foto leidt naar de sacristie.
Gezicht op de nieuwe gebouwen vanaf de tuinzijde. Links de verpleegafdeeling; daar-
I naast de kapel met daaronder gelegen rouwkapel. Het Zusterhuis, op onze foto niet
meer zichtbaar, sluit aan de rechterzijde hierbij aan.
i eeD bekend feit, dat vele vreem-
zelfs in wetenschappelijke krin-
iveinig' meer van ons land weten dan
ilfiden er in ligt. Leiden met zijn uit-
kde industrie; Leiden als centrum van
ioembollenstreekLeiden met zijn staf
voortreffelijke geleerden en schitte-
geoutilleerde laboratoria en tenslotïe:
i?n met zijn moderne ziekenhuizen...
Boerhaave-kwartier en de nieuwe or-
Kiedi9che kliniek van dr. Murk Jansen,
a dat opzicht is de nieuwbouw van net
t-Elizabefch-Ziekenhuis, welke dezer
geTeed gekomen is, ook zeer zeker een
iwinst te noemen.
Het althans hier ter stede algemeen
:eod, dat dit ziekenhuis een Katholiexe
richting is, maar minder bekend is het,
ora! in niet-Roomsche kringen, dat het
renlijk een dochterstichting is van een
fda'sohe orde (in de Hendrikstraat al-
ar) welke nog ternauwernood vijftig jaar
'*at en dat het bestaande gebouw aaa
Hooigracht slechts ongeveer het één-
deel vormt van een plan, met de uit
ering waarvan in 1906 begonnen werd en
n 1908 werd voltooid Architect was
ds de heer L. van der Laan, die in
nn0"werking met zijn zoon, ir. Jan A.
der Laan thans ook de verdere plan
tot uitvoering bracht.
Toen in 1925 tot denverderen afbouw
besloten, moest men eerst oveTgaan
den afkoop van de belendende per-
kn aan de Hooigracht, welke in ei?« n-
oehehoorden aan de Oud-Katholieke
tineente, waardoor men de beschikking
over een meerdere frontbreedte van
rtig en een diepte van vijfenzeventig
:'e' loopende tot aan de Middelste-
fcht Door dezen aankoop was de avchi-
?ebonden aan een totaal beschikbaar
oppervlak van 75 bij 75 meter, hetgeen,
Vooral wanneer men in aanmerking neemt,
dat de aan vier zijden ingesloten tuin een
oppervlakte heeft van 40 bij 45 meter, den
architect voor heel wat moeilijkheden
piaatste. Om ziin opdracht te kunnen ver
vullen was hij dan ook wel genoodzaakt do
oplossing van het probleem te zoeken in
de diepte en in de hoogte
Het bestaande gedeelte aan de Hooi
gracht was in het oorspronkelijke plan uit-
sluitend bedoeld als doktersafdeeling, maar
heeft wegens het voortdurende plaatsge
brek nooit aan die bestemming kunnen
beantwoorden. Door het nu verrezen ge
deelte, dat bestaat uit een Zusterhuis, een
kapel met. daaronder gelegen rouwkapel en
een derde klasse-afdeeline zal zulks iri de
toekomst in meerdere mate mogeliik zijn.
Immers, nu dp zusters worden gehuisvest
in het nieuwe gebouw, komen de perceelen
aan de Hooigracht vrij, zoodat het moge
lijk is alsdan den gevel aan deze zijde te
completeeren en de thans nog in het voor
doktersafdeeling bestemde gedeelte ver
pleegden over te brengen naar een nieuw
te bouwen klassevleugel, welke dan de
vierde zijde zal vormen van het vierkant
en loopen zal van de Hooigracht naar de
derdeklasse-afdeeling aan de Middelste-
gra cht.
Zoodra over ongeveer anderhalf jaar ook
dit gedeelte gereed zal zijn ligt het in de
bedoeling om aan de Hooiffrachtzrde de
bicuwe poliklinieken onder te brengen. Dit
zal over cirea drie jaar klaar kunnen zijn.
Bood 't oude gedeelte plaats aan onge
veer ICO patiënten exclusief de barakken
aan den Nieuwe-Riin, waar nog ruimte was
voor 60 bedden wanneer de nieuwbouw
de volgende week in gebruik genomen zal
zijn, bedraagt dit aantal ongeveer 2S0. Het
gebouw, dat aan de achterzijde aan dc Mid
delstegracht grenst, bestaat vanaf de tuin
zijde gezien van links naar irechts uit de
verpleegafdeeling, de kapel en het Zuster
huis. Dit laatste is met gangen zoowel met
het oude gebouw als met de nieuwe afdee-
lingen verbonden. - Önder den beganen
grond bevinden zich de keuken, wasscherij,
de bakkerij en daaronder nog weer het
ketelhuis. Het hierboven opgetrokken ver-
I pleeggedeelte bevat vier, het Zusterhuis
vijf verdiepingen. De kosten var den on
derbouw bedroegen 125.000 guldend:e
van den bovenbouw 500.000 gulden.
Waar de ruimte in de eerste plaats zeer
beperkt was en letterlijk alles in dit ge
bouw voorts in eigen beheer wordt uitge
voerd. is het logisch, dat behalve aan den
architect ook aan den adviseur voor de
technische installatie hooge eischen werden
gesteld. "Wie als wij in de gelegenheid *n
dat onderaardsche labyrinth van koud- en
warmwater-leidingen, stoompijpen en wat
dies meer zij, rond te dolen zal met ons
verbaasd staan over het inzicht van dezen
adviseur, ir. N Kloots uit Bilthoven.
I
Hef Zusterhuis,
is gebouwd in een U-vorm, waarvan het
centrum wordt gevormd door het trappen
huis, rondom de lift. Uit den aard der
zaak is hier met de ruimte gewoekerd, ter
wijl overal de uiterste soberheid is be
tracht. Ware het niet, dat het binnensehil-
derwerk in frissche, vrooliike tinten gehou
den is, zoo zouden we van doodsehheid
moeten spreken In de 65 slaapcellen op de
derde, vierde en vijfde verdieping ont
breekt alle comfort zelfs kunstlicht. Door
het geheele Huis vinden we matglas in de
raamopeningen. Op de tweede verdieping
is een bibliotheek, twee studie-kamers en
aan den anderen kant van het trappen
huis twaalf slaapkamertjes voor de leeken-
verpleegsters, welke van eenig meerder
comfort, waaronder verlichting, zijn voor
zien.
Op de eerste étage vinden we de eet-
en zitkamer van de leeken-verpleegsters
met een aparte dienkeuken, de naai-, man
gel-, strijk- en linnenkamer, welke door
middel van een lift in verbinding staat
met de daaronder gelegen wasscherij en
een spreekkamer voor de Eerwaarcre
Moeder.
De hoofdingang aan de Middelstegracht
geeft toegang tot het huishoudelijk gedeel
te, waar onder meer de provisie-kamer, de
keuken en de eetzalen voor de zusters,
het dienstpersoneel en de novicen, zijn on
dergebracht Die keuken, ingericht door
de firma Küppersbusch, Imenexco te Am
sterdam zou iedere Hollandsche huismoe
der doen watertanden. Via den kelder,
waarin we de bakkerij, zoomede een pro
visie- en ijskelder bewonderen, landen we
dan aan in het ketelhuis, waar vier lage-
druk-stoomketels den stoom transportee
ren naar de onderstations in de verschil
lende afdeelingen. Hiervan wordt er een
met oiie gestookt ora zoo noodig een he-
paald veTtrek, bijv. de operatiekamer m
zoo kort mogelijken tijd op de vereischte
temperatuur te kunnen brengen. Voon-s
treffen we hier een installatie aan voor
de watervoorziening van het geheele gebou
wencomplex. waar de druk tot drie atmos
feren wordt opgevoerd. Terloops bezichti
gen we hier nog even een automatische
thermostaat op afstandsregeling welke het
mogelijk maakt in het ketelhuis de tempe
ratuur in elk willekeurig vertrek te kun
nen bepalen, maar dan hebben we genoeg
van de hitte in dit gewelf en begeveD we
ons naar de wasscherij, waar de warme
lucht uit het ketelhuis weer productief j
wordt gemaakt ter voorkoming van nevel-
vorming. Achtereenvolgens doorloopen we
dan nog de sorteerkamer, de accumulato
renbatterij met geliikrichter ten behoeve
van de noodverlichting, welke hier als con
trolemiddel iederen naoht als nachtverlich
ting dienst doet, de zeer ruime inioaak-
keuken annex appelkelder om dan ten
slotte te arriveeren in het middelste ge
deelte,
de kapel.
Deze is vrij hoog van bouw en bevat een
hoofd- en twee zij-altaren benevens een
koor. Zij woTdt verwarmd met heete lucht.
Vlak hieronder, dus gelijkvloers, vinden
we de drie rouwkapellen met onderzoek-
kamers voor de doctoren, vertrekken voor
de familieleden en een uitgang naar de
Middelstegracht. In den verbindingsvleu
gel met
het verpleeggebouw
zijn vier observatiekamer6 voor kinderen
en een speelkamer waarvan de gezellige
inrichting scherp afsteekt tegen de strakke
soberheid, welke het geheele Zusterhuis
kenmerkt. Trouwens de gansche opzet is
hier veel royaler. Gelijkvloers zijn hier dan
nog ziekenzalen voor ongeveer 25 kinderen
op de eerste en tweede verdieping zalen
voor 17 patiënten en 4 isoleerkamers en
een groote lighal en op de derde étaee nog
zaaltjes voor 10 en 6 personen. De inrich
ting is overal zeer eenvoudig, doch met
smaak uitgevoerd; alle tafels zijn met gla
zen platen afgedekt Vermelding verdient
nog het practische oproepsysteem met ge
kleurde lichten, dat het oude systeem met
bellen vervangt. Op de vierde verdiening
tenslotte is een ruime gelegenheid gescha
pen tot het nemen van zonnebaden.
Gelijk bekend wordt het nieuwe gebouw
a.s. Maandagmorgen te 9 uur door Z. D.' H.
den Bisschop van Haarlem Mgr. Aengenent
plechtig ingewijd, terwijl nm halfelf in
tegenwoordigheid van een aantal genoo*
digden de nfficieele ingebruikneming zal
geschieden. Wanneer de Zusters eenmaal
haar nieuwe home betrokken zullen heb
ben. zullen in den loop van de volgende
week de eerste patiënten worden overge
bracht.
De Miiakelsteeg
Het ligt voor de hand, dat de Mirakel-
haai naam ontleent aam een mirakel.
Leidsche mirakel, dat in 1315 mot-t
'■- geschied. In de ,,Kronyk van Hol-
var. den ..Klerk uit de Laage Lan-
fr' hij der Zee" wordt omtrent dit wonder
ft eigende medegedeeld:
•'D deseo voirsz. honger jaer geschiede
fflerckelic mirakel binnen der Stede
aD Leyden, tusschen twee wyven die mal- j
Meren ten naesten huyse woondenwant
!f ?en haddp gecoft een garsten broot, zoe
ry* syt in twe 8tucken, daer zy die heilt
hfsloet, daar zij de helft ervan ver-
,r') om dat zy dagelycks daer mede
:aen. ende leven most, overmits der
'j'er onsoamelre (eigenlijk: schaamteloos,
0 tocht ij» onkuisch) dierte (duurte) ende
J?er ^ie 'i was. Ende als zy vandeu
f ;reD helft stont ende sneet haer Kyn
eot eeten. zoe sach dat hoir naegpbuer,
gebreck hadde, en noot van hon j
ir!fteD<^e ^adt hoir, dat sy hoir die ander
e °r erge ven woude om God ende om
wonde hoir wel betalen Die an
li if .hende ontkende) des dirk#»
e f tBenif,kwerve, ende zevden sterr-ke
y toe* nadruk} ende bij eede, dat
ll;t' ,D. ar)dei broot meer en hadde. end*»
-ïnT k°eT naegebuere nvet geloven
sev'^e zy toernigen moed* j
s eb ic ander broot in myn huys meer i
dan dit, zoe bid ick God da-ttet een steen
werden moet. Daer mede ginc dat buyr
wyf wech ende liet hoer genoegen. Doe die
een helft van desen brode verteert was,
ende (zy) ga en zoude ende haelen die an
der helfte daer svse besloten wegge
sloten) hadden, zoo was dat broot verkeert
in steene Welck stuck steens recht su!e
als dat broot was, noch hedendaechs is
tot Leyden in Sinte Peters Kerck, end?
tot eenen teyqen plachmen 't alle hooch-
tyden voirden Heiligen Geest te leggen."
Sinds de ..Klerk uit de Laage Landen
by der Zee" dit schreef de aanhaling
is ontleend aan de uitgave door Van Mie
ris in 1740 is het steen en brood uit de
Pieterskerk verdwenen. Quaeritur: waar
is dat steenen brotjd gebleven 0
Engelsch looneelgezelscliap.
In de XVIe en XVIIe eeuw werd ons land
herhaaldelijk door Engelsche tooneelgezel-
schappen bezocht Vóór 161-4- komen in
de Gerechtsdagboeken (dispositiën van den
Raad") van Leyden verscheidene verzoeken
voor van een Engelschen troep comedian-
ten om te mogen spelen. In October 1590
genoten de Leidenaars het voorrecht op En
gelsch tooneelspel getracteerd te worden
De stad Leydpn betaalde in die maand een
bedrag van vijftien guldens aan ..Robert
Brony. Engelsman ende zyne medehulpers"
voor hetgeen in de Th esaqriërsrekening
stad als volgt omschreven staat- ..voor t
verthoonen ende spelen van verscheyden
comedien ende historiën', mitsgaders t doein
van verscheyden sprongen, by hem zoo
voor Burgermeesteren als voor de gemeente
deser stede verthoont."
Tooneel en acrobatiek schijnen in die
dagen nauw aan elkaar verwant geweest
te zijn.
In 1608 richtte de Engelschman Willem
Pedel tot het stadsbestuur van Leiden het
volgende verzoek:
,,Op te Requeste daerby den voorn. Wil
lem Pedel, versochte aen die van de Ge
rechte der stadt Leyden omme te mogen
spoelen verscheyde fraeye ende eerlicke
spelen mettet lichaem, sonder eenige woor
den te gebruyeken, stont geappos-ti leert:
Die van de Gerechte deser stadt Leyden
hebben voor zoe veel in hem es, den thoon-
der toegelaten ende geconsenteert, laten toe
ende. consenteren mits desen binnen dezer
stede in de Kercke van t bagynhoff te mo
gen spelen voor de gemeente ende syne
speelen verthoonen, mits dat hv hem daer-
van zalt onthouden geduyrende 't doen van
de predicatien van Gods woorts, en dat de
arme Weesen alhier zullen genieten de ge
rechte helfte van de incomende proffyten,
en dat sulex int geheel zullen werden ont-
fangen en gecollecteert bij een persoon daar
toe bij Heeren van de Arme Weesen, te stel
len ende committeeren"
De Engelsche tooneelspelers schijnen er
een losser trant van spelen op na gehouden
te hebben dan de inlandsche rederijkers.
Bredere tenminste na in de Hollandsche
rederijkers gelaakt te hebben, dat
„Sy seggen op haer les, soo stemmigh
en soo styf,
Al waer gevoert, gevult met klap-hout
al haer lyfl"
zegt dan van de Engclsché tooneelspelers:
„Waren 't de Engelsche, of andere
uvtlantsche
Die men hoort singen, en zoo lustigh
siet dantse,
Dat sy suyse-bollen en draeyen als
een tol:
S y spreken 't uyt haer geest, dees
leeren 't uyt een rol."
Opora Lie-consenten.
Om oudtijds heelkundige bewerkingen
om een Hollandsch woord voor opera
tie" te gebruiken te mogen doen, moest
eerst verlof gevraagd worden aan de ge
meentelijke overheid. De Leidsche chirur-
gijn Mr. Pieter Capito leverde 7 October
1594 aan de Burgemeesteren van Leiden
de volgende getuigschriften in wegens óoot
hem uitgeoefende operatiën van den steen*
„Mr. Pieter Capito heeft Burgemeestren
gethoont de volgende Certdficatièii van I
steenen by hem gesneden:
20 July 1587 Attestatie van Mr. Jan
Corneiis Groen zyn Mr., die hy II jaTen
bygestaen heeft tot Delft.
17 Sept. 1587 Certificatie van Rotter
dam van een steen aen een Kint van vyf
jaren.
14 Oct 1587 Certificatie van Delft van
2 steen.
17 July 1588. Certificatie van Utrecht van j
een steen aen één, out 3% jaer.
17 Febr 1589 Van Reenen, een steen
aen één, oud 9 jaer.
9 Dec. 1590 Van Tiel, een steen van
één, out omtrent 4 jaer.
5 July 1591 Cerficatie van Schoonhoven
van drie gesnedenen."
Toch mee-belalen.
Onze voorouders waren rechte fuif-num-
mers. De Leidsche rederijkers lieten zich
op 't stuk van feesten niet onbetuigd
„Rederijkers - Kannekijkers" was in die
dagen een geliefde woordspeling De Rede
rijkerskamers hadden elk jaar haar eigen
feestdag, waarvan het gelag gemeenschap
pelijk door alle leden werd betaald, ongeacht
of men al dan niet de waardp ervan mede
genoten had. In de ..Regulen ende Ordon
nantiën van een der Leidsche Kamers
(Anno 1616) was deze verplichte bijdrage
aldus geformuleerd
„Het zal alle jaren veertien dagen naer
Pinxteren feestdach zijn, in zulcker vou-
gen voege) als op ten voorsz in
een vorige paragraaf vermelden) verkie-
singsdach by 't meerdedeel van stemmen
zal zijn besloten, ende die ten zeiven daghe
achterblyft zal evenwel tot alle oosten mede
gelden als andere jegenwoordich gpweest
hebbende, 't welc gemeen gelach mede
vvesvn za! op d'eerste Sondagen in Januario,
April. Julio en Oclobri, op welcke dagen de
Schafmepsteren ende Boelmepsteren ''—be
stuurders' telcken van haren Ontfang ende
Uytgeven pertinentelvc zullen reeckenen
en bewijs doen."
-o
