De Leidsche Gemeentebegrooting voor 1930 70sle Jaargang LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 25 Januari 1930 Derde Blad No. 21430 Geen dupliek van B. en W. - De begrooting z. h. st. goedgekeurd - Het voorstel de belasting te verlagen tot 0.7, met groote meerderheid aangenomen. ANECDOTA LEIDENSIA. 1 vermoedeliik tekort od 1928 var. Maar evenmin mas hii dat ?eld in de tremeen- no? even teruor on de wenscheliilcheid (Vervolg van gisteren). I VIJFDE DAG. VOORTZETTING DER REPLIEKEN. De heer GrOENEVELD namens zijn frac tie de K. K. fractie condoieerend met het Hoeve verlies van den heer Spendel. ver dedigt daarop nog eens een centrale auto- trage Met genoegen hoorde hij de toezegging d vervroegde afkoming der stukken. Hij ]jomt- dan terug op het onderwijs. In de idijk gaal niet op, wal de Chr. school h voorstelt te bereiken; zie wat na af- open der school plaats vindt 1 De heer v. Es kwam ronduit uit voor zijn e, opeob. onderwijs uitzondering, bij- inde- regel. Daarin riet spr. bevestigd jjo meening, dat het openb. onderwijs bij hts niet in vertrouwde handen is, en dat het daar apenliefde is. De citaten uit Amsterdam van den heer lynen waren hier ook wel te vinden ge est, waar openb. onderwijzers lid der ir. Hist. Unie zijn. Maar wat zegt die itiek 1 Z.i. niets. v De heer Meynen vergat kop en staart d art. 11 der L.O.-wet waar hij uitlegde, t ook een bijz. school aan den Haagweg niet zou zijn bij zoo'n aanvraag als nu fd gedaan voor een openbare. Nader thij de beteekenis van dit artikel uiteen, jals hij die ziet. De afstand Daar Schut- •sveld en Vrouwenkerksteeg acht hij veel ver. Zijn voorste! betreffende een openb. looi aan den Haagweg handhaaft hij arom. Dat de Ohr. school aan de Morseh er nog i is, komt door het dure terrein daar. Bij i brug over het Galgewater en een openb. looi aan den Haagweg is misschien een Paul-Krugerstraat-scholen aan het Chr. lerwijs te geven. Uitbreiding van het U. L. O.-onderwijs it hij noodzakelijk, temeer waar de afd. derwijs ingrijpt in wat de ouders willen, geen z.i. al zeer verkeerd is, )e wethouder heeft hem eenigszins over- jd. dat een 2de Centrale School niet noo- is. ten minste nu nog niet. Hij verzoekt en W daaromtrent diligent te blijven. Dat er voor de Raadscommissie voor On- rijs niets te doen zou zijn. oordeelt hij heel vreemd Hier is aan openlucht en b.v. nog nooit gedacht-Van stukken ill hij het laatste halfjaar ook niets meer ren. )at van de afd. Onderwijs geen initiatief ;aat, houdt hij vol. al zijn er natuurlijk dagelijksche bezigheden 'e vakorganisaties kennen doet de wet- ider niet. al zegt hij niet. het niet te leri doen. Het bewaarsdhoolonderwijs is l 21/2 doch 4 1/2 jaar getraineerd, re'kent thans voor Dat as wel buitensporig i. zacht gesproken. Dan volgt de heer DE REEDE. (Reeds in een gedeelte van onze vorige oplaag geplaatst). (Zitting van gisteren.) VOORTZETTING DER REPLIEKEN. De heer DE REEDE merkt op dat de wet. •uder op zijn betoog eigenliik niet is inge- n. Hij heeft behoorlijk rekenschap ge en van den vroegeren toestand en de te- woordige vooruitzichten Waartoe dienen citaten, die uit hun verband genomen t juist kunnen weergeven, wat er met loeld is? Ook de wethouder heeft wel is dingen gezegd, die niet kloppen met en toch juist waren, toen ze werden gesproken. Jat B. en W een beteren kijk zouden bben op de financiën dan spreker is t bewezen en gelet op de verschillen sschen begrooting en rekening, is dat ook 'i iik aan te toonen In 1927 was het 'helijk resultaat f. 374.000 gunstiger dan rd begroot en in 1928 f. '153 000 en in is nu al een waarschijnlijke afwijking con9tateerd van f. 160.000 Toen de vorige 'ooting werd behandeld memoreerden B. en W. een vermoedelijk tekort op 1928 var. f. 90.000 en het einde was een batig saldo van f. 157.000. verschil f. 247.000. Waarom zou het in 1929 en in 1930 anders loopen. cn moeten al die voordeelen nu maar wor den opgepot? De reserves hooren niet thuis in het ge meentelijk financieeringssysteem. waarvan het ideaal is te komen tot rekeningen die zonder saldo van eenige beteekenis sluiten, m a w. dat elk jaar zijn eigen lasten draagt Over de bedragen is tusschen den wet houder en spreker weinig verschil wel over de wijze van besleden. In het svsteem van B en W. worden de overschotten onzicht baar gemaakt een poging die er op wijst, dat de Raad nauwkeurig heeft toe te zien om te voorkomen, dat de belastingen kunst matig hoog worden gehouden. B en W. willen blijven potten, niet tegenstaande 1926 volgens den wethouder het laatste ab normale jaar was Een ijverig wethouder als de heer Goslinga kan het ook zonder reserve stellen Dat de reserves inderdaad belasting geld zijn moge blijken uit de groote mee vallers uit de oninbare poslen. die steeds belangrijk te hoog zijn geraamd, ook in deze begroofing. Er is in Leiden achterstand evenals in elke stad als gevolg van de moderne vei keerseischen moeten wij dat nu ineen9 gaan betalen, terwijl vroeger door B en W altijd is betoogd, dat die laslen op het ko mende geslacht behooren gelegd te worden. Herziening van de bedrijfsverordeningen blijft spr. urugent achten om een einde te maken, aan de overdadige reserveeringen in de bedrijven. In de fondsen der Licht fabrieken is buiten de normale afschrijvin gen in 1928 f. 256 000 gesfort, meer dus dan de voorgestelde belastingverlaging, die f 220 000 zal kosten In 1929 zal hetzelfde gebeuren met een nog hooger bedrag Het wordt tijd om dit bedrag naar den gewonen dienst te brengen om daaruit de werken te betalen die zoo dringend norvdig zijn. Nu de bedrijven eenmaal behoorlijk sferk ziin is er geen reden om zoo overdreven te blijven reserveeren. Wat overigens die lijst van werken be treft, vroeger is daarom herhaaldelijk ge vraagd. maar er werd nooit volledig opening van zaken gegeven. Nu is dat ineens wel mogelijk een bewijs, hoe een groote zelf overwinning het kost om belastingpenningen die eenmaal binnen ziin terug te betalen. Terecht heeft de Voorzitter er op ge wezen. dat het bedrag dat het belasting voorstel vergt tegenover de sommen vout dip werken een druppel is in den emmer, maar hij is in gebreke gebleven om aan te toonén, dat het voor de burgerii is „een stofje aan een weegschaal" Buitengewoon slap is het argument, dat Leiden's crediet waardigheid er onder zou lijden Hebben we in de jaren van groote tekorten ooit moeite gehad om te leenen? De bezwaren van de Commissie van Fi nanciën zijn nooit geweest, dat ze geen ge gevens kon verkriigen. die liggen op een ander terrein en hadden bij dit punt dus onbesproken kunnen blijven Of die bezwa ren worden weggenomen of niet zoolang het mogelijk is zal de Commissie haar plicht doen in overeenstemming met haar verantwoordelijkheid en opbouwende cri- tiek trachten te geven telkens als dat noodig wordt geacht. De heer Hiiurman heeft uitmuntend uit een gezet, hoe zwaar hier de belastingen drukken in vergelijking met andere plaarsei. Daarom maar ook omdat het geheele be lastinggebied thans wordt herzien, is het thans niet de tijd om de opcenten op de Vermogensbelasting (e verhoozen vee! minder om de zakelijke bedrijfsbelasting weer in te voeren, die zoo buitengewoon on billijk werkt Op het oogenblik is dat ge lukkig ook niet noodi? Dp wethouder van financiën zegt. dal de kleine man zoo weinig mogelijk wordt ge drukt Tegelijker tiid heeft hij ook gesproio-n over het zuur opgebrachte geld dpr burgerij dat hii niet mag gebruiken voor toeslag op den steun uit de kassen Zoo is het ook» Maar evenmin mag hij dat geld in de gemeen tekas houden Het komt voornamelijk uit de beurzen van den kleinen man, arbeider of middenstander en het zal algemeen be- vrediging wekken als de raad niet uitsluitend te rade gaat met het belang der gemeente, maar tevens vraagt naar de belangen der leden harer gemeenschap. De voorste'Iers denken er dan ook niet over om genoegen te nemen met een praeadvies Zij hebben de zaak aan alle zijden ernstig overwogen en zijn overtuigd, dat zij de ver antwoordelijkheid voor de gevolgen van dit voorstel op zich mogen en moeten nemen. Spr rekent daarbij op de medewerking van allen, die zoowel Leiden's belang, als dat van de "burgerij naar beste weten willen be. hartieen De heer WILMER zal rich beperken. Bij art. 188 i9 hij blijkbaar niet goed begrepen. Zijn bedoeling was niet in eerste instantie over de Allerzielen-opvoering te spreken, alleen te vragen of de burgemeester hef art. zoo ruim mogelijk wilde toepassen. Maar nu nog een opvoering van Allerzielen van dil- i lettanten. aan de S D A. P. geparenteerd, op til is. wil hij wel zeggen, dat hij Aller zielen in strijd oordeelt met de verdraag zaamheid. Spr meent dat veelal langs elkaar heen is gepraat, doch hij zal op de principieele kwes ties niet meer ingaan De R.K. partij is elas tisch. in den goeden zin van 't woord. Hij on derschrijft den heer v. Eek. d'e de par'.ijen elkeen moeten steunen in het belang der gemeente voor zoover dat maar eenigszins mogelijk is. De heer v. STRALEN is niet ontevreden over de erkenning van de wenschelijkheid van werkverruiming; ook hierbij is de S. D. A P. een stuwende kracht geweest, meent hij. In tegenstelling met het vorig college is het huidige meer voortvarend, erkent hii, mede gelet op het werkprogram van 7 mil- lioen in 5 jaar. De wethouders SPLINTER en GOS LINGA- dat is n:et gezegd. De heer v. STRALEN wijst er op, dat er toch nog altijd 750 werkloozen staan inge schreven Er is dus nog wel reden iets te doen en daarom beveelt hij nog eens aan den Leidschen Hout flinker aan te pakken en daarvoor in eenigerlei vorm gelden te schenken. Zijn voorstel zal hij thans in trekken nu de voorzitter snoedig voorstellen heeft toegeze?^ Hij blijft de loonen er laag noemen (Wethouder^&oslinga komt daar nogmaals tegen op). Spri staat op het stand punt, dat een werkman zijn loon waard is. Nooit heeft hij gezegd, dat de kleine pa troons geen werk behoeven, alleen, dat het aan werk helpen van werklooze schilders misjukt is. Zijn voorstel inzake toeslag op de laagste kasuitkeeringen oordeelt hij noodzakelijk en principieel is er z. i niets tezen De kassen kunnen nie' verhoogen zonder te veel risico te aanvaarden Speciaal doet hij nog een beroep od de chr a rbeidersaf ge vaardigden. De wethouder heeft in zijn rede op uiter lijk effect gewerkt. Vooral inzake de wacht tijd regeling, die nimmer principieel is aan vaard naar hij uitvoerig uiteenzet. Maatschappelijk Hulpbetoon en Werk inrichting ten dienste te stellen van onvol waardige arbeidskrachten is toch de moeite van een onderzoek waard. Wethouder GOSLINGA: ongetwijfeld, dat is toch gezegd De heer v. STRALEN heeft daar niets van gemerkt, alleen maar van bestrijding. Hij verdedigt nog eens zijn voorstel in de- dezen. en vraazt praeadvies. Wethouder GOSLTNGA: dat is toegezegd. De heer v. STRALEN kan dan hierover uitscheiden. Tot slot betreurt hij, dat B. en W zoo af wijzend staan tezenover een Gem Tehuis voor ouden van dagen, hetzeen z. i. zoo wenschelijk is Zelfs een onderzoek willen B en W niet. Wanneer op de tribune wordt geapplau disseerd d*-ei<rl de VOORZITTER met ont ruiming der tribune De heer KOOTSTRA die een soort samen spraak houdt met weihouder Splinter komt nog even terug op de wenschelijkheid van bouwen om dan staande te houden, dat de huren zijn opgedreven Een woningbeuis acht hij al zeer gewenscht. Wat koopen van huizen door arbeiders betreft men moet nagaan, hoe dat gebeurt. Hij schildert de toestanden om te doen uitko men waartoe dat leidt. Het is geen teeken van welstand De heer WILMER vraagt wat de gemeente daaraan kan doen. De heer KOOISTRA: ik wil alleen de verkeerde conclusie van den wethouder weg- redeneeren De WETHOUDER; dat lukt u toch niet. De heer KOOLE meent, dat van een zich zelf bedruipen van het Badhuis aan Zuider- zicht geen sprake kan zijn en hij hoopt toen, dat het college voorstellen zal willen aan vaarden, al zal het eenige kosten voor de gemeente meebrengen. De heer Koole. De heer PARMENTJER zegt, dat in de C. v. F. de heer Schtiller een geheel ander standpunt inneemt dan in den raad inzake eigen-beheer, dat spr. dwaas vindt. Tegenover de reclame-redevoeringen van de heeren der overzij, wil hij toch zijn mee- ning stellen. Is de natuurlijke goedheid van den mensch De heer Parmenlier. vol te houden bij gaslucht. de schandalen in Berlijn enz.? Spr. meent van niet. De heer v. ECK. blijft er bij. De heer PARMENTIER zegt dat voorstel len als van mevr. Braggaar mooi lijken, het is naastenliefde uit andermans zak. De heer v ECK. uit aller zak De heer PARMENTIER stelt als voorbeeld van bloeiende bloem van naastenliefde 1 die niet door de gemeenschap is te beoefe nen het Kus.huis aan ae Hooigracht En hij zou gaarne zien, dat de S. D A. P met eigen middelen ook eens een tehuis op richtte De raadsfractie k3n helpen en mis schien de opgetrommelde tribune-menschen. De heer v. ECK: dat is een leugen De heer PARMENTIER uit kleine midde len is genoemd Rus'huis tot stand gebracht. De Zondagsheiliging is voor de A. R. een zeer groot belang. Is hef dan naastenliefde die aan te tasten? De heer v. ECK: wij hebben toch onze rechten evengoed. De heer ELKERBOUT vraagt, wat er ge beurt als hef G O. niet accoord gaat met d«» voorstellen der commissie ad hoc? Dan is er een conflict Het was z. i. beter geweest do raadsvertegenwoord'gers in het G O in de commissie ad hoe te benoemen In den vervolge zal alleen het G. O. moeten worden gekend en moet de commissie ad hoe ver dwijnen. De heer WILBRINK zegt mevr. Braggaar absoluut geen beleediging te hebben bedoeld aan het adres van den heer SchiHler met de gewraakte interruptie. Z. i. heeft het college alles gedaan wat mogelijk was voor werkverruiming. Dit aan het adres van den heer v. Stralen, wien hij verder bestrijdt, voor zoover deze hem in het geding heeft gebracht. ,Hij zal nu tegen het voorstel-Verwey stem men inzake de commissie ad hoe, doch ver zekert er volgende keer voor te zullen stem men, als het niet andt-rs gaat als nu. De heer HUURMAN zal na de rede van den heer De Reede niet verder op de belas tingkwestie ingaan en is gaarne bereid de volle verantwoordelijkheid te aanvaarden. INCIDENT GESLOTFN OF PAS BEGONNEN? Wethouder GOSLINGA vraagt veront schuldiging voor zijn uitlating tegen den heer Scholier. waarbij hij zich te ver liet gaan, doch verklaart voortaan zich te zullen onthouden van discussie met dezen. De heer SOHüLLEIR zal zich voortaan dan onthouden van discussie met dezen wet houder. GEEN DUPLIEK. De VOORZITTER deelt mede, dat B. en W. afzien van dupliek. STEMMINGEN. Het voorstel-v. Eek inzake optochten op Zondag wordt verworpen met 1911 stem men. Vóór de S. D. A. P. en de heeren Bosman, Romijn, Zitman en Reimeringer. Het levensmiddelenvoorstel-v. Eek wordt verworpen met 228 9temmen. Vóór de S. D. A. P. Het voorstel-v. Eek inzake verlaging van den gasprijs wordt verworpen met 228 stemmen. Vóór de S. D. A. P. Het voorstel-v. Eek tot verhooging der op centen op de vermogensbelasting van 15 tot 50 wordt verworpen met 228 stemmen. Vóór de S. D A. P. Het voorstel-v. Eek inzake medezeggen schap wordt verworpen met 228 stemmen. Vóór de S. D. A. P. Het voorstel van mevr. Braggaar en den heer v. Stralen inzake een Gem. Tehuis van Ouden van Dagen wordt verworpen met 228 stemmen. Vóór de S. D A P. Het voorste'.-Schöller inzake ei^en-beheer- uitvoering wordt verworpen mert 228 stemmen. Vóór de S. D. A. P. Het voorstel-Kooistra inzake bouwrijp maken van gronden, speciaal aan den weg KoningstraatGroenoordstraat wordt inge trokken na de verklaring van den wethou der. dat dit in het plan ligt Het voorstel-v. Stralen inzake bijpassen op uitkeeringen der kassen wordt verworpen met 219 stemmen Vóór de S. D. A. P. en de heer v. Tol. Leydsche Jaarmarkten. h het jaar 1303 verleende Johan van ennes, graaf van Holland en Hene- UVfen aan de poorters van Leiden hei hl jaarlijks een vrije Kaasmarkt te mo- i houden Dit geschiedde volgenderwijs- •Wij Jan Grave van Henegouwe (enz.) cont allen luijden. dat wij onsen ende getrouwen Poorters van Leyden hen ghegheven ende gheoorloft omme ren getrouwen dienst die sij ons ende Jse voorvaders gedaen hebben endp ons ■*h doen sellen. een Jaermarct te leggen jnnen onser stede voorsz ende van die •ermarct sal men dat Cruys rechten op J Margrieten avont alle jaer ende sy sal »eren staen in airemanieren en iu n rechte, dat ander jaermarcten staen in ïfen landen, uytgenomen vechten, dat Hrnen beteren ende berechten naer den Bul V» e Van Poorte bij Schepenen En ffcndat ■hout soo hebben wij hem (leas: hen) Rho ,W11 willen dat die vaste ende gestade 1 °n wprde van ons en onse nacome- «se 1* ii ne.DDen wij nem i Birelp0 ere" wegheven besegeit met onsen Hart;? o 1 Jaer on9 Heeren 1303 op Sint ^wMekorfsdaoh" ■hM 'e uitdrukkingen in bovenstaande verdienen nadere uitleg. Ten eerste de bedoeling van .dat Cruys rechten" Van oudsher hebben de jaarmarkten onder de bijzondere bescherming der landsvorsten geslaan. eene bescherming welke zich uit strekte zoowei over den persoon van den koopman als over de koopmansgoederen. Voor het veilig vervoer van menschen en waren werden beschermings-maatregelen genomen, zoowel bij het gaan naar de markt als het terugkeeren ervan Deze be scherming strekte zich ook uit over de markt zelf. gedurende welke rust en orde ook rechtsorde op biizondere wijze werden gewaarborgd Deze Rijksbescher- ming werd nog versterkt door hel invoeren van den z.g Godsvrde. waardoor het we reldlijk gezag gerteund werd door het gees telijk gezag en het staatkundig karakter van den marktvrede tevens een religieus karakter kreeg De afkondiging van den marktvrede geschiedde op plechtige wijze, door klnk-luiding en door hel aanbrengen van een groot wil kruis aan de poorten der stad Vandaar dit het cruus-rechten" zoo veel heteekent als ,de jaarmarkt openen De uitdrukking op Sint Marlijn Schudde korf dach" vinden wii in een in 1743 ver schenen bnpkje over Week en Jaarmarkten („opgesteld en hesohreeven door Mr Ge rard van Loon" en te Leiden bil Pieter van der Eyck uitgegeven) als volgt ver klaard: „Dat is den Tienden van Slagtmaand, en welke in die tijden aldus genaamd wierdt ter oorzaake de gezamentlijke Buurkinderen op dien avond, mits Sint Maarten Bescherm- heylig van het Uytrechtsche Bisdom was en onder 't welke naar het Geestlijke toen ook de Provinci van Holland stondt. over het ontstooke Sinte Maartensvuur eene mande verbrandden, in welke Appelen, Ka^tanjens, Nooten. Prikken en Mispelen waaren, en welke korf bij het verbranden stevig ge schud Nperdt. om de daarin zijnde vruchten te eerder te doen uytvallen, en vervolgens onder 't grabbelen zoo door den °enen ab anderen opgeraapt te wordpn" Den 7en Mei 1567 verleende Philips II als graaf van Holland aan de stad Leiden vergunning om laarliiks een vrije Leer markt te houden „des Zondags van Oculi. dit is de vierde voor Pascha welke Zondag aldus genaamd wordt naar hel eersle woord van het gpbed met hetwelk de Mis van dien dag begint, even gelijk alle de andere Zon dagen de« Jaars naar de eerste woorden der Missen onderschevdenlijk genaamd werden, en waarom die beginwoorden ook achler iederen Zondag alsnog (dit citaal da teer! nl uit 1743) in verscheyde Almanak ken gesteld zijn" 1 Bij octrooi van het jaar 1636 werd op verzoek der stad Leiden door de Staten van Holland den datum der Margriete Kaazen 1 markt" verleed en gesteld op den eerden j Maandag na Sinte Margriet „of, zoo der zelve feestdag op eenen Maandag komt, dan acht dagen laaler." Ter herinnering aan het ontzet van Lei den werd aan deze stad een nieuwe Jaar markt verleend in 1577. doch daaromtrent een volgende keer nader. Drankbestrijding. De oude Rederijkers hebben den naam. dat zij van een goed glas wijn hielden. Booze tongen van tijdgenoolen hebben als passend rijmwoord op ..Rederijkers" de quahficatie ..Kannekijkers" utge vonden. Niet zonder verbazing ontwaart men dan ook uit een prijsvraag een^r Leidsche Rede rijkerskamer van vóór 1600 het juiste jaartal ontbreekt dat de Rederijkers kunst eigenlijk diende als middel teg n drankmisbruik De prijsvraag legt dit raad sel als volgt uit: „Wee U die zegt de Heer des morgens vóór het reizen i Der zonne. vroeg op zyt, en U tot zuypen geeft Tot dat de cracht des wyns, in U met hitte I leeft. Wee U! die helden zijt, om slempende t« spizen. De maeg mit sterken dranc en zoect. o groot afgrizenl Hoochtic te zyn vereert, als men geleedigt heeft, De grootste bekeren Wee U, die gulzig sneeft misdoet) En recht of 't waer iels goets zoect een zoo schantlic prizen, In 't were zoo zeer te zien: daer gi het ewich w<ort Van Hem, die zelf dp waerheit is. die dikwijls' hebt gehoort: Dat die den wijn heeft lief van ryedommen zal bloten arm zijn) Dat dit alleen den wortel zi. daervan comt voort De vrucht van alle quaet: Ja dat des hemeis poort. Voor dien den dranc bemint, zeer vast zal zijn gesloten Om dezer zonden laten en zaec van dootsverziken gevaren) Te nemen wech. van oilts voor menich jonsen helt. Verscheiden coslingen des tvts zijn ingestelt; E/. onder anderen die const der Retr..-i&en Die d'eerste wel is geweest die t Hare li ht diê bliken Door zwarte duysterhevt, daermee. men was zequelt In ahslracto is tegen deze redeneering inderdaad niet wpI in Ie brengen De prak- lijk is blijkbaar op heel wal anders dan „drankbestrijding" uitgeloopenI

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1930 | | pagina 9