De Leidsche Gemeentebegroting voor 1930
70«fe Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Vrijdag 24 Januari 1930
Derde Blad
No. 21429
Wethouder SPLINTER en de Burgemeester verdedigen het beleid van B. en W. - Aanvang der replieken
Een tragisch slot door het overlijden van den heer SPENDEL.
ik J?ehooren b'i elkaar
Winterteenen
KLOOSTERBALSEM,
DE VLUCHT UIT DE POPPENKAST VAN JAN KLAASEN EN TRIJNTJE
(Zitting van gisteren.)'
WETHOUDER SPLINTER VERVOLGT.
Binnen zeer korten tijd zal dit alfes in
behandeling moeten komen. In totaal wor
den de kosten op 7 millioen begroot, dus
wel een reden voor voorzichtigheid. Dit laat
ste aan den heer de Reede.
Dan de Volkshuisvesting. Bij alle aan
vragen werd de toegemeten f. 2400 over
schreden. door het rijk gesteld. B. en W.
hebben echter niet stil gezeten en een spoe
dige beslissing is bij enkele wijzigingen nu
toegezegd.
Van huurverhooging door opheffing dar
huurwetten hoorde hij niet Althans niet
van ongemotiveerde huurverhooging. Klach
ten zijn bij den heer Kiers niet ingekomen
daaromtrent.
Als het nog lang moet duren, zullen B.
en W. het idee Kooistra aanvaarden: bou
wen alleen van gemeentewege. Met Amster
dam vergeleken, is Leiden heusch niet ach
terlijk in dezen. Ook de heer Kiers noemt
den toestand redelijk, al is er aan huizen
met lage ihuur een tekort.
Ook het bouwen van koophuizen geeft
baat door opschuiving. En ook arbeiders
koopen huizen. Voor f. 4.500!
Plannen zijn er weer een statistiek aan
ic leggen.
Op Zuiderzicht zal hij niet terugkomen.
Het idee van den heer Kooistra voor ver
binding Koningsstraat-Musschenbroekstraai
ligt in het Veemarkt-plan. Omtrent de
soort woningen willen B. en W. zich niet
vastleggen.
Inzake afkeuring van huizen zal eerst
daags een bespreking plaats hebben.
Het badhuis Zuiderzicht is thans bij den
Geneesk. Dienst, de C. v. F. al gepas-
teerd.
Tot slot nog enkele losse punt-en. De
toestand aan de Hoogewoerd is slecht, doch
en W. konden met de tram niet tot over
eenstemming komen. De Zijlsingel hangt af
van de rioleering.
Het plan over Musis is bij de C. v. F.
Over de Middelstegracht zijn B. en W. in
ttrtderhandeling.
De speeltuin in Zuiderkwartier richten
5 en W. alleen in, meer niet. De rest blijft
>ver voor latere regeling.
Door de grootere wagens is de vurlverwij-
dtcing zeer verbeterd.
(Reeds in een gedeelte, van onze
vorige oplaag geplaatst).
(Vervolg van gisteren).
DE BURGEMEESTER SPREEKT VOOR
B. EN. W. HET SLOTWOORD.
Burgemeester v. d. Sande Bakhuyzen.
De VOORZITTER dankt voor de woorden
fan waardeering, door verschillende mon-
Jen aan het adres van B. en W. gericht,
-ij zullen als prikkel werken nog meer te
ben.
Veel scherpe critiek is dit jaar niet ge
dord en weinig nieuws. In hoofdzaak wa-
*n het oude zaken, die te berde zijn ge
dacht. Wat betreft de klachten der S.D.A.P.
'ver niet vlug-genoeg-werken, hadden de
leeren zitting in B en W. dan zouden zij
mdervinden, dat het makkelijker is op
Poed aan te dringen dan zelf te moeten
uivoeren.
Z. L ziet de heer v. Eek teveel de belan-
jen der arbeiders, hetgeen leidt tot een ver
eerde politiek en taktiek. Dat blijkt al zeer
nzake de commissie Manders. B. en W.
vilden deze commissie technisch samen
tellen. Daarom zijn genomen eerst techni-
£he leiders, doch daarnaast wilden zij ver-
egenwoordigers der burgerij, waarvoor zijn
[tnomen de besten uit de raadsfracties. De
leer v. Eek zag daarin een passeeren der
'rbeiders, doch alle niet gevraagde burgers
:'-n dan gepasseerd, zoo beschouwd. Op
e vraag: noem een geschikt persoon, wilde
nAD V n'e* *nSaan' dat moest de
U.A.P.-machinerie doen. Doch zoo zijn er
zooveel machinerieën. Spr. hoopt, dat de
ihnt V DOg Za* teru?^e€ren °P zÜn be-
Oegstgeest kan hij zich geheel bij
r v- Eek aansluiten. Hij waarschuwt
voor te veel optimisme ten aanzien
n.J bouding van Ged. Staten. En dan
L'm! Ministerie van Binnenl. Zaken nog
len 8 t a?ers' hoopt echter het beste
ne.nn.le ,u^ egoistisch standpunt. De ge-
a kwestie van den Zondag-optochten
spr- zoozeer aan. 01 de R.-K. er
voor zijn, weet hij niet en kan hij niet on
derzoeken. Komt er een compromis, dan zal
-rïeze op spr. niet struikelen.
Het voorstel-v. Stralen over den Leid
sche n Hout acht hij niet rijp voor beslis
sing. De kwestie van een verzoek om steun
van het bestuur is in bespreking. Straks
zullen deze cijfers komen.
Art 188 is moeilijk en makkelijk, al naar
men wil. Ook in het geval, door den heer
Wilmer genoemd, 19 het toegepast: vrees
voor verstoring der openbare orde bestond
er z. i. niet Men moet rekening houden met
tijd, omstandigheden etc. In 1905 is „Aller
zielen" verboden. Jhr. De Gijselaar volgde
direct na zijn benoeming deze zienswijze,
loen men hem daarmee overrompelde. Toen
hem wend gevraagd, vreesde hij niet voor
orde-verstoring. De belangstelling wa9
flauw voor dat stuk, bijna m geheel ons
land en in België vertoond.
De heer Groeneveld is de „vriendelijke"
criticus van B. en W. Iets hatelijks ligf niet
in „lawine", waarvan hij de betee'kenis uit
eenzet.
Inderdaad zijn er nog enkele verzoeken
buiten den raad om bij B. en W. in prae-
advies. hij geeft een opsomming.
Een centrale auto-garage zou eischen een
deskundige leider en deskundig personeel en
da't wordt z.i. te duur. Wel wordt nu al ge
streefd tot één merk te komen, hetgeen de
kosten ten zeerste verlaagt.
B. en W. voelen wel voor aulobuslijnen
en onderzoeken thans uitbreiding, onder
handelingen zijn gaande.
Aan het verzoek de raadsstukken eerder
te doen afkomen zullen B. en* W. voldoen.
Belangrijke stukken kwamen gemeenlijk al
eerder. Voortaan zullen de stukken en
agenda Maandags uitkomen.
De heer Bosman ziet z.i. de industrie-
kwestie wat te theoretisch. Het gaat niet
zoo eenvoudig, zie ook naar Haarlem, waar
trots dat alles gereed was voor ontvangsl
het niet beter is gegaan.
De idee van sportterreinen bij den Hout
heeft zijn volle sympathie, doch kosten enz.
zullen degelijk onder de oogen moeten wor
den gezien en hij stelt voor. dat B, cn W.
praeadvies zullen uitbrengen.
De bestrijding der pornografie wordt zoo
veel mogelijk ter hand genomen, doch er is
weinig te dóen. daar de strafwetgeving
zoo vaag is in deze; rechter en O. M. be
slissen eigenmachtig. Verandering moet men
trachten te bereiken in de Kamer.
De heer WILBRINKof aan de opvoe
ding van de rechterlijke macht.
De VOORZITTER komt dan tot het „7e
lid" van den heer Kooistra. De voorgedra-
genc is blijkbaar niet in den smaak geval
len, ook niet de tweede. B. en W. achten
overigens een huurder in het bestuur niet
noodig.
De bediening der hoornen, aan den Rijns-
burgerweg-overweg laat inderdaad te wen-
schen over. f Zal worden onderzocht, even
als de verkeersregeling daar in het alge
meen.
Inzake de agenten 2de klasse is gedeel
telijk al voldaan aan de wenschen. ander
zijds wordt gelegenheid gegeven voor een
corps-examen, dat de volle belangstelling
geniet.
De commissie voor de financiën klaagt
over haar bevoegdheden, doch als dit waar
is, waar haalt men dan den moed vandaan
zoo rauwelijks te komen met een voorstel
tot verdere belastingverlaging als nu is ge
daan, dat 'n deel der reserves zal opeischen.
Het voorstel acht hij principieel fout Dc
commissie gaat z.i. zitten op de plaats van
B. en W., die met het geheel der stadshuis
houding veel beter zijn ingelicht.
De heeren voorstellers schilderen ook
niet den ganschen financieelen toestand en
hij oordeelt het beter de beslissing uit te
stellen tot de vaststelling van het verme-
nigvuldigingscijfer. Dan is meer bekend en
kunnen ook B. en W. rustiger oordeelen
dan nu. Thans moeten B. en W. het ont
raden. Verloren gaat. er niets door uitstel.
Spr. wijst ook op de vele werken, die
nog moeten worden uitgevoerd en uitge
voerd zullen worden als het reorganisatie
plan is afgehandeld. Er i9 achterstand.
Het tunnelplan aan den Rijnsburgerweg
ad ruim f. 650000 vindt bij het college ech
ter geen instemming, doch er is de Vee
markt enz. waarvan de groote kosten zelfs
groote optimisten als de heer De Reede
nu zich toonde, moeten waarschuwen.
De wettelijke opcenten op de inkomsten
belasting worden straks de sluitpost der
begrooting onder de wet De Geer, afgezien
van de kleine belasting-objecten. Gelet 00
de noodige werken, zou het 2e jaar al ge-
I vaarlijk worden, meent spr. Afgezien van
de neiging om belastingen als haven- en
liggelden op te heffen als op geen rechts
grond berustend.
Geld, dat reeds uitgegeven had moeten
zijn voor verbetering mag volgens B. en W.
nu niet voor belastingverlaging besteed.
Uitstel raadt hij in eerste instantie aan,
ver weiping van het voorstel tot o.T te gaan
in tweede instantie.
Een beroep op de geldmarkt zal toch
eerstdaags al moeten plaats vinden en
daarvan vreest hij ook nadeelige gevolgen
bij aantasten der reserves.
DE REPLIEKEN.
De heer v. ECK heeft B. en W. geen
hulde gebracht doch wenscht niet misver
staan te worden in dezen.- Kaast critiek
heeft ook zijn fractie waardeering voor den
verrichten arbeid in 'jb afgeloopen jaar*
Zeker zijn de Lichtfabrieken ook com
mercieele bedrijven, doch tevens sociale
instellingen. De gasprijs is verdubbeld, de
waarde van het geld niet geheel! Daar
om kan hi,i zijn uitlating tegenover wet
houder Goslinga volkomen handhaven, voo»
al waar de fabrieken tonnen winst oplev-r-
den. Gas is ook een levensbenoodigdheid!
De gemeente-financiën zijn te zeer afhan
kelijk gesteld van de bedrijven, waar be
taling naar draagkracht wordt gemist. Ver
boven de geldwaarde gaat bij hem echter
de methode. De armsten moeten vertrou
wen kunnen hebben in het parlementaris
me en dat eischt gemeente-aTtikelen zoo
laag mogelijk beschikbaar te stellen.
Spr. bestrijdt dan dat de uitlating, dat
de werkloosheid is een uitvloeisel van het
kapitalisme een phrase is. Dit aan de hand
van de leer van Marx. Dit geeft aanleiding
tot tal van interrupties en tot allerlei sa
menspraken.
Automatisch volgt niet dat hooger gees
telijk leven een noodzakelijk gevolg is van
betere materieel e toestanden, doch deze laat
ste zijn toch noodzakelijk om de mensch to
kunnen brengen lot grooter zedelijk
bewustzijn. De deugden van mensc'hen-
liefde, door zijn partij voorgestaan, ver
schillen niet zooveel van die der Christe
lijke partijen, meent spr. en hij .ziet
daarom niet in, waarom men elkaar niet
•kan vinden, al streeft men langs andere
wegen naar hetzelfde.
Met den heer Parmentier ontstaat dan
een vrij heftig debat, als de heer v. Eek zegt.
dat de zonde toch niet oorzaak is van ont
slag op groote schaal etc. doch het kapita
lisme, dat is productie om winst, zooals de
heer v. Eek den heer Parmentier als defi
nitie geeft, wanneer deze daarom herhaal
delijk roept. Stakingen forceeren, doet zijn
partij niet. verzekert hij den heer v. Es. juist
het tegendeel. A'leen rechtmatig wordt tót
staking besloten.
Voor armenzorg heeft spr. geen minach
ting. doch deze staat hulpeloos om de toe
standen baas te worden. Het offer der op
centen op de vermogensbelasting is gering
voor de kapitalisten, die toch al zoo profi-
teeren van deze maatschappij en spr. be
treurt, dat zelfs uit den raad daartegen
stemmen opgaan. Een stad als Leiden is niet
aantrekkelijk voor gegoeden, die mooiere om
geving, meer vertier vragen. Niet de belasting
beslist hier de vraag: waar krijg ik een
goede boterham.
De S. D. A. P. wil ae menschen niet ver
hinderen Zondags naar de kerk te gaan. De
overzij belet spr's partij juist te doen, wat
zij wil. Zoo is de toestand. En spr. betreurt,
dat de R. K. hier niet voor hun meening
durven uitkomen.
(Hierover volgt weer een „lustig" debüt
met diverse heerén over Engeland, Chris
tendom enz.).
Medezeggenschap wordt ook door R. K. en
andere leidende figuren gepropageerd en nog
maals verdedigt hij dit systeem, dat hij nu
slechts B. en W. in onderzoek wil gewen,
waar vastomlijnde voorstellen vorig jaar
zijn opgeworpen.
Ook voor de levensmiddelenvoorziening
voelen de rechtsche partijen in Amsterdam
ook en is men over de werking tevreden.
In tegenstelling met den heer Wilmer
meent hij. dat de voorzitter met art. 188 te
ver is gegaan door coupures te eischen.
Beslissen mag z. i. alleen de vrees voor ver
storing der orde. niet de vraag of een rich
ting wordt gegriefd. Hoever moet dit an
ders worden doorgedreven en kan één per
soon dat beoordeelen?
Bevordering van den tuinbouw moet ge
schieden in het belang van den economi-
schen toestand. Dit in het oog houden op de
toekomst, daar het gebruik van groenten,
vruchten en bloemen zal toenemen.
Wanneer telkens wordt geïnterrumpeerd
wijst de VOORZITTER er op. dat het hier
get'n sociëteit is en dan nog in den vorm
van een dxjrpssocieleit.
De heer v. ECK meente, dat teveel verge
ten wordt, wat de jeugd is doch bestrijding
der zedelijkheid acht hij altijd goed zij het
ook. dat hij dit veelal langs andere wijze
wil dan de heer Spendel Hij" wil bestrijding
langs positieven weg, niet langs negatieven
weg van verboden etc. Bevordering van de
Kunst is z.i. zoo'n positief middel ter bestrij
ding. evenzoo de spert en het brengen der
jeugd in reine omgeving. Zie het mooie
werk der A. J. C.
Bvordering der industrie heeft zijn volle
sympathie en daarom berust zijn weigering
in de commissie-Afanders zitting te nemen
alleen op de grief dat feitelijk alleen des
kundigen zijn gezocht in de rij der groote
werkgevers, met voorbijgaan der arbeiders.
Spr. verwijst naar Amsterdam. Deze
grief is zoodanig dat hij in de commissie
geen zitting kan nemen.
Den he«er Wilbrink wijst spr. er op, dat
het socialisme is een groeiproces, het komt
niet met geweld. De heer Wilbrink zal niet
op eens op een morgen hetsocialisme vin
den.
De heer VYJLBRINK: neen. dan ben ik
er ook nog.
De' heer v. ECK zet nader uiteen, hoe het
socialisme er komen zal langs evolutie-weg.
Dat de S.D.A.P. in 10 jaar tijde nog niet veel
positiefs heeft bereikt, is niet haar schuld.
Opstuwend werk deed zij zeker. Vandaar
ook de toenemende invloed in de gemeente,
die z.i. nog zal blijven groeien.
Hie'rna schorsing.
AVOND ZITTING.
De heer BOSMAN wijst er op. dat liet in
de practijk niet zoo gemakkelijk is alleen
rendabele industrie toe te'later, doch nood
zakelijk is dat ook niet, want meer industrie
beteekent z.i. van zelf gelijk-maken der loo-
ncn door de concurrentie.
Wat de heer Splinter zeide, loont toch ai
aan. dat de industrie wel het oog heeft op
heiden. Maar Leiden is niet gereed, van
daar het niet-doorgaan. Arnhem zegt hem
niets in dezen, zoo veel slechter 'gelegen.
Of praeadvies over 2ijn voorstel inzake
sportterreinen gewenscht is, betwijfelt hij.
Dat is zoo wel tei voorzien. Do finantieele
kwestie is wat anders, daarover is later te
praten. Laat men eerst principieel beslissen.
De voorzitter dringt aan op de grootste
kortheid.
Mevr. HRAGGAARDE DOES bepleit
nogmaals een Gem. Tehuis voor ouden van
dagen. De bestaande inrichtingen alle van
religieuze grondslag, zijn onvoldoende en
het scheiden van een oud echtpaar is dan
ook te voorkomen.
Spr. richt zich dan speciaal tegen den heer
Van Ek, nog wel een dokter, wiens houding
haar al zeer verbaast, en tegen een interrup
tie van d en heer Wilbrink aan het adres van
den heer Schüller.
De heer Schüller blijft eigen beheer aan
bevelen, als voordeeliger en handhaaft zijn
standpunt inzake de aangeroerde houtkwes
tie. Waarom is er anders nu ook wijziging
in de aanbestedingen gebracht?
Feitelijk heeft de wethouder zijn uitlatin
gen over den Plantsoendienst bevestigd,
meent spr.
De slechte bonen van los personeel kan
hy uit een Iyst aantoonen.
Inzake erfpacht draait de wethouder er
om heen. Laat liever gezegd worden door het
college: wij zyn er tegen. Staan B. en W.
als college tegen eigen beheer van onder
houdswerken
De heer BERGERS: dat heeft de weth.
toch al gezegd.
De heer SCHÜLLER: is u wethouder of
de heer Splinter?
Uitvoerig verdedigt spr. daarop nog eens
het stelsel eigen-beheer, dat de wethouder
zi. niet afdoeDde heeft kunnen bestrijden. Op
de genoemde argumenten gaat hij nog kort
in. Laat de wethouder eens argumenten noe
men, dat kan hij piet.
De WETHOUDERdan zal ik het ook
maar niet probeeren.
Tegenover wethouder Gosünga citeert de
heer Schüller een brochure van den Haag
se-ben wethouder Drees en uitlatingen van
anderen, om het inferieure werk van aan
nemers te staven, mede een gevolg van Rnan-
tiee*e zwakte. Uit Leiden geeft hij als voor
beeld Tuinstad wijk en Eensgezindheid, blok
II. Ook van „potjes" geeft hij voorbeelden,
terwyl door boycoUsysteem getracht wordt
eigen beheer te voorkomen.
Nog voorbeelden van knoeien hier ter
stede geeft spr. bij verfwerk van dezen
winter en aan Zuiderzicht, waar Bouw- en
Woningtoezicht wel eens mag in gr (j pen, a-Iaof
aan Zuiderzicht al niet genoeg gemeentegeld
is verspild door beneden kostprijs te verkno
pen. De werken in eigen beheer hier uitge
voerd zyn uitstekend, zie het badhuis in de
Kooi, het plantsoen in het Morschkwartier,
bet sportveld achter de H.B.S.
Den heer Bom li wil spr. niet verdedigen,
evenmin als een ander partijgenoot, die niet
goed handelt.
Hce goed het particulier initiatief werkt,
blijkt aan de Leidsche Duinwater Mij. des
zomers
De insinuatie, die de wethouder hem in de
schoenen wil schuiven, heeft hij niet ge
bezigd. Als de wethouder dit volhoudt zegt
spr., blijvende bij zijn ontkenning en ver
wijzende naar zijn op schrift gestelde rede:
bier zit geen rapaille.
Wethouder- GOSLING Adat zit nog:
De heer SCHÜLLER: als ik dan rapaille
ben. dan bent u de grootste schoft.
De VOORZITTER hamert en vraagt ma
tiging.
De heer VER WEI J kan heel kort zijn.
Het verbaast hem dat over de voorstellen
Spendel en Huurman B. en W. praeadvies wil
len indienen, terwijl B. en W. voor zijn voor
stel betreffende de commissie ad hoe, een
voudig verwerpen voorstellenhet bewijst
opnieuw hoezeer gezien wordt waarvandaan'
de voorstellen komen.
Voor hem is uitstel niet uoodig, en hfl
raadt den raad aan zijn voorstel te acceptee
ren. Gelijke pensioenaftrek blijft hij noodig
oordeelen, al kost het eerrig geld.
De heer SPENDEL was eerst opgewekt na
de repliek van den heer v. Eek. doch later
zakte de goede stemming.De heer v. Eek ver
gat toch bij de zedelijke opheffing van de
mensch, de zielEn dat is het voornaamste.
Wij Christenen, zegt spr., gelooven aan een
voortleven na den dood. Zélfs Horatius gei
waagt reeds daarvan. Wanneer 9pr. dit ver
der vol vuur uitwerkt, zakt hij plotseling!
ineen.
Dr. van Es verleent direct de eerste hulp,
doet hem op zijn stoel wegdragen naar de
belendende zaal. In de raadszaal heerscht
begrijpelijkerwijs, groote consternatie en!
schrik.
De VOORZITTER schorst de zitting onl
deze later op te heffen tot Vrijdagmiddag
wanneer na een minuut of tien de droeve
mare komt, dat de heer Spendel is over
leden, tengevolge van een hartverlamming.
In de korte rede van den heer Zitman,
die zich juist tegen eigen-behéer-uitvoering
verklaarde, zooals feitelijk uit de verdere
beschouwing reeds blijkt, is weggevallen
het woordje „niet". Er moet staan: De heer,
Zitman is het niet eens met den heer
Schüller enz.
RECLAME.
De gruwelijke jeuk ver
dwijnt onmiddellijk met
AKKER',
zuivert - verzacht
geneest
K,Geen goad
zoo goed."
2046
191. De beren kwamen rustig natter, bleven loen grom
mend, nieuwsgierig staan, keken met uitgestrekte halsen
die borstwering en de lieden aan. Toen begon Duim naar
hen te gooien met een groot stuk vlammend hout. „Hier",
riep Trijn om je le verwarmen, „jullie hebt 't misschien
wel koud",
192. De ijsberen wilden er van proeven, doch ver
schrikt deinsden ze achteruit, dat was niets voor hun
grooten honger, dat schroeide alleen hun witte huid Ze
sprongen woest in den ronde, dat viel hun gewis niet mee.
„Willen jullie", riep Trijn, „nog meer koekjes, kom dan bij
mij op de thee".
