70ste Jaargang
DINSDAG 14 JANUARI 1930
No. 21420
STADSNIEUWS.
OP DEN DAG VAN HEDEN...
Het voornaamste nieuws
van heden.
MUZIEK.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
30 Cts per regel voor advertentiën uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertentiën 35 Cts per regel Kleine Advertentiën uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een
maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per weetƒ0.18
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per weet „0.18
Franco per post f. 2.35 portokosten.
Dit nummer bestaat uit DRIE Bladen
EERSTE BLAD.
DE NIEUWE HERVORMDE
PREDIKANT.
Ds. J. G. van Apeldoorn.
Zooals wij reeds eerder berichtten, heeft
ds. J. C. van Apeldoorn uit Bennekom het
op hem uitgebrachte beroep naar Leiden
aangenomen en is dus eindelijk in de vaca
ture ontstaan door het overlijden van
ds. Beekenkamp voorzien.
De nieuwe predikant werd 8 Februari
1884 te Enter in Overijsel geboren, vol
tooide de studie te Utrecht in 1912 en nam
in datzelfde jaar een beroep aan naar
Sebaldeburen in Groningen. Vandaar ver
trok ds. van Apeldoorn in 1916 naar Wou-
terswoude, in 1918 naar Hoogeveen, in 1920
naar Voorthuizen en in 1925 naar Benne
kom.
TUBILEUM G. HENDRIKS.
Zooals wij Zaterdag hebben aangekon
digd, was het gisteren veertig jaren geleden,
dat de heer G. Hendriks hier ter stede werd
aangesteld als agent der Levensverzekering
maatschappij „Utrecht" te Utrecht.
Al vroeg kwamen gistermorgen de heeren
J Maaswinkel, F. Hottes en A. J. Dirks na
mens de directie hun gelukwenschen aan
bieden en overhandigden hem met een har
telijk toespraakje een verguld-zilveren her-
inncrings-medaille benevens een geschenk
onder couvert.
Namens de Leidsche collega's werd hem
een schemerlamp geoffreerd, terwijl hem
vanwege het Algemeen Ziekenfonds voor
Leiden een vulpenhouder werd geschonken.
Verder mocht de jubilaris nog van vele
zijden blijken van belangstelling in den
vorm van bloemstukken en schriftelijke en
telegrafische gelukwenschen ontvangen.
WALLIS EN HET BERNER
OBERLAND.
Nederl. Reis-Ver., afd. Leiden.
oor een groot aantal toehoorders de
mooie Burchtzaal van hotel „Den Burcht"
vvas eivol gaf de heer J. A. Christiaansc
gisteravond zijn reisverhaal over deze twee
Awitsersche kantons, waarvan de bekroning
jas het beklimmen van de Jungfrau. Op
de hem eigen, bijzondere wijze, voerde spr.
zijn gehoor naar Meilingen, Spiez en Ober-
aten; wees op de groote tegenstellingen,
JL de groote bloemenweelde, omkronsd
door besneeuwde bergtoppen; bracht ons
verder naar Lauterbrunnen, de kleine en
de groole Scheidegg en de Rozenham, door
jet Eugtligendal naar Adelsboden en over
den Gemmipas, welke als een wenteltrap
naar beneden voerde naar Leukerbad. Ten
slotte een tocht naar de Jungfrau, naar het
hoogst gelegen berghótel van Europa, met
veel comfort ingericht, aan de Jungfrau-
joch.
Dit reisverhaal werd toegelicht en aange
vuld met een groote collectie schitterende
plaatjes, welke een schoon beeld geven van
flora en fauna in dat gebenedijde land.
Met een opwekking, dat velen der toe
hoorders zelf Zwitserland zouden gaan zien,
besloot spr zijn prachtig reisverhaal.
,uid en langdurig applaus bewees
sPr .dat hij zijn gehoor ten voile had geboeid
en bevredigd.
De waarn voorzitter deed in zijn dank-
joord uitkomen, dat velen den heer
nristiaanse nogmaals gaarne zullen hooren
rnpJ1Ca e€n weerz*ens toe- ^aar-
mede «e aanwezigen opnieuw instemden.
LEIDSCHE VER. TOT BEV. VAN
DE KENNIS IN DE GRAFISCHE
VAKKEN.
Hoe de Leidsche typografen anno 1930
Koppermaandag vierden.
Door het ijverige bestuur van bovenge
noemde vereeniging was gisteravond in de
Jacabazaal van ,,Den Burcht" een praat-
avond met lichtbeelden belegd, waarin de
voorzitter van het Hoofdbestuur der Fede
ratie van Boekdrukkerspatroons, de heei
S. Korthuis uit Den Haag een causerie hield
over „Koppermaandag".
Na een kort inleidend woord van den
voorzitter, den heer N. de Bink, waarin hij
allen welkom heette en in het bijzonder den
heer Korthuis dank zegde voor zijn bereid
willigheid, gaf hij een overzicht van de in
het afgeloopen jaar verrichtte werkzaamhe
den, waarna hij het woord verleende aan
den heer Korthuis. Deze ving aan met op te
merken, dat hem in de laatste weken ge
bleken is. dat er volslagen onbekendheid
heerscfyt ten aanzien der hislorischen oor
sprong en de be teekenis van den Kopper
maandag; vanouds een bij uitstek typogra-
fenfeest, dat gevierd werd op den eersten
Maandag na Driekoningen. Omtrent den
oorsprong doen vele verhalen de ronde; het
zijn meestal veronderstellingen, die geen van
alle op reëele feiten zijn gebaseerd. Volgens
sommigen stamt het woord af van Flora,
de dochter van den Romeinschen keizer
Nero en Pompeja, wier naamdag door 't volk
met grooten luister werd gevierd. Het woord
Flora's naamdag verbasterde via „verloren
Maandag" op den duur tot Koppel maandag.
Aolgens anderen is het een verbastering
van Coster's naamdag, den uitvinder van
de boekdrukkunst. Volgens Bilderdijk hau-
den de koppers en kopsters (dit waren de
mannen en vrouwen, die zich belasten met
het aderlaten) vanaf Nieuwjaar tot op den
eersten Maandag na Driekoningen vrijaf en
vvierden dan feest
Volgens een andere lezing kregen op de
zen dag de leprozen in Amsterdam vergun
ning om aalmoezen in te zamelen. Weer
anderen leiden het woord af van „kopper-
kens", d.z. drinknappen, die, op dien dag
bij dc gilden meer dan anders de ronde
deden.
Weer anderen zijn van meening, dat het
woord afgeleid is van koppelen in de be-
teekenis van paren Immers op dien dag
gingen de gezellen* in gezelschap van meis
jes feestvieren.
Algemeen is men het er evenwel over
eens, dat deze feesten zich in. vroeger eeu
wen niet bepaalden tot de drukkersgezellen,
doch tot meerdere of zelfs alle gilden. De
feestviering kenmerkte zich steeds door een
groote luidruchtigheid en ging maar al te
vaak "gepaard met drinkgelagen.
Toen de gilden in hun oorspronkelijken
vorm niet meer bestonden, werden er vak-
vereenigingen opgericht, ook in de typogra
fische kringen. Spr. ging dan na hoe de
koppermaandag in het midden der P9e eeuw
gevierd werd en las over dit onderwerp
verschillende oude. vaak humoristisch ge
stelde verslagen voor. almede eenige gedieh.
ten waarvan de gezwollen taal typeerend
is voor den tijd waarin ze ontstonden, (re
derijkerskamers)
Tenslotte haalde 9pr„ die in zijn jeugd
lid is geweest van een gezellcnorganisatie
eenige persoonlijke herinneringen op. In dit
verband schetste spr. hoe vroeger de ge
zellen, in tegenstelling met nu. weinig ge
legenheid tot ontspanning vonden en om
die reden in den Koppermaandag het cul
minatiepunt hunner privé-genoegens zagen.
Aan het slot van zijn met groote aan
dacht gevolgde lezing stelde spr. de vraag of
het wenschelijk zou zijn de kopperfeesten
in eere te herstellen en dan is spr. daarvan
een voorstander, mits in veredelden vorm.
Nadat nog een aantal plaatjes was vertoond
van oude Kopperprenlen, vervaardigd door
de Ned. Rotogravure Mij. en eigendom van
het Gerrif Jan Thieme-Fonds. waarvan de
heer Korthuis er een groot aantal op de
tafels en langs de wanden had tentoonge
spreid. werd deze leerzame avond met
een woord van dank door den voorzitter
gesloten.
AANBESTEDING.
Hedenmorgen i9 door B. en W. dezer ge
meente aanbesteed de levering van riool
buizen en rioolstukken van beton en gewa
pend beton (in 2 perceelen).
Er was als volgt ingeschreven:
X.V. Betondek le Arkel perc. 1 f. 3.772;
N.V. Duiker en Verruyts te Alphen perc. 2
f 789. N.V. Enkhuizer Belonnmij. v.h. Last
en Co. te Enkhuizen perc. 1 f. 3.790.40; NV.
Oosthoek en Zn.. Den Haag perc. 1 f.-1003;
N.V. Werninks Betonmij. Leiden perc. 1
f.3583 60. perc 2 f. 880.45 in massa
f. 4.464 05. W. Splinter. Leiden perc. 2
f 1017; F P. Bo« en Zn Alphen perc. 1
f.3470; perc 2 f 91140 van Dijk Tr.. Al
phen perc. 1 f 3560.30 perc. 2 f. 760.41
N.V. Betonmij De Peel te Deuringa perc. 1
en 2 in massa f 4352 20; N.V .van Waning,
Den Haag perc 1 f. 3514.20; perc 2 f. 787.54.
De gunning is aangehouden.
NEDERL.
CHRISTEN VROUWENBOND.
De Lijdensgeschiedenis van het
Armeensche Volk.
Gisteravond heeft in de groote Nutszaal
Mej. C. de Witte uit Utrecht een lezing ge
houden voor den Ned. Chr. Vrouwenbond
over bovengenoemd onderwerp.
De vergadering werd geopend op de ge
bruikelijke wijze door de presidente. Mej.
v. Loo, die vervolgens in een kort openings
woord allen welkom heette, speciaal de
spreekster.
Mej. de Witte begon met te vertellen van
de eenzaamheid en de verlatenheid van het
Armeensche volk. Dit volk werd in den loop
van de geschiedenis op velerlei wijzen be
proefd. Hun land is een inval-gebied. Hel is
door vele andere volken geplunderd en ge
brandschat. Telkens echter werkte het volk
zich er weer bovenop door een geweldige
energie en werklust.
Het Armeensehe volk heeft eeuwen lang
de lamp van het Evangelie brandende ge
houden. ondanks het feit, dat het leeft
lemiddeh van de Mohammedanen- Daardoor
waren ze altijd rechtloos. Wel schreeuwden
ze om recht, maar het he'eft hun niet gehol
pen. De geschiedenis leert dat duidelijk ge
noeg.
In het laatste van de negentiende eeuw
hc-'erschte er een vreeselijke vervolging,
maar de Armeniërs wilden liever sterven
dan hun geloof opgeven en als niet Ameri
kanen en Europeanen zich het lot van de
kinderen hadden aangetrokken, was het volk
misschien van den aardbodem verdwenen.
Tegen den wereldoorlog leek het wel alsof
het Armec-nsche volk zijn recht zou krijgen,
dat er voor hen gewetensvrijheid zou komen..
Zij zouden gelijke rechten ontvangen als de
andere burgers.
Spr. vertelt hoe echter deze glimp van
hoop op gruwelijke wijze werd teniet ge
daan toen de wereldoorlog kwam.
Het volk werd veroordeeld tot deportatie.
Eer9t werden de leiders stelselmatig ver
moord. de wapenen afgenomen en verzet
was niet mogelijk.
Het was de bedoeling van Turkije om het
volk te laten verdwijnen. Ze werden ver
bannen naar de steppen van Arabië en
Mesopotamië, waar hun een vreeselijk lot
wachtte.
De vrouwen werden weggesleept naaj de
harems van de onderdrukkers- De sterven
den in de woestijn bleven achter, alleen,
zonder bijstand. Hun familieleden moesten
voorttrekken. Honderden werden op gruwe
lijke wijze vermoord. Ze werden bij groepen
verbrand, van de rotsen gestooten. Het is
allemaal onbeschrijfelijk.
Toen de vrede van 1918 kwam. kwam er
weer een vleugje van hoop. Er kwamen
treinen van gedeporteerden terug uit de
woestijnen. En ze begonnen in Silicië weer
te trachten op te bouwen, wat verwoest
was. Zoo leven dan bhans in verschillende
plaatsen van Klein-Azië, met name in
Aleppo eenige duizenden Armeniërs in hun
ellendige kampen als een stervend volk, dat
echter een schoon bewijs levert van het
woord; Zoo het tarwegraan in de aarde niet
valt en sterft, zoo blijft het alleen, maar
zoo het sterft, zoo draagt het veel vrucht.
Mej. Witte vertelde verder aan de hand
van een aantal lichtbeelden, waardoor aller
eerst duidelijk werd de macht van den
Islam in de steden van Klem-Azië. Daar
tegenover staat dan de groote ellende van de
tenslotte een eentonige reeks van beelden,
die lieten zien hoe grauw eiken dag de zon
opgaat over den Armeniër. Elk beeld
hamerde het in de harten van de aanwezi
gen, dat er vanuit het Oosten een roep komt
cm hulp.
De spreekster bond het de aanwezigen op
ihet hart om zich het lot van deze' ongeluk-
kigen aan te trekken door te doen wat hun
hand zal vinden om te doen.
Tenslotte vertelde spr. nog iets van den
stervensmoed van den Armeniër.
De presidente dankte de spreekster met
enkele woorden.
Daarna werd de vergadering door Mej. de
Witte gesloten met dankgebed.
Een collecte die bij den uilgang werd ge
houden bracht f. 73.10 op.
is het 425 jaar geleden (1505) dat Filips de
Sehoone zich en zijn gemalin te Brussel tot
Koning en Koningin van Kastilië uitroepen
liet.
Zooals men weet was Filips I, bijgenaamd'
„de Sehoone". de zoon van Keizer Maximi-
liaan van Oostenrijk en Maria van Bour-
gondië.
Zijn gemalin Johanna was de dochter van
Koning Ferdinand van Arragon en Koningin
Isabella van Kastilië en Leon.
I
25 jaar geleden overleed de groote Deut
sche sterrekundige en natuurkundige Ernst
Abbe te Jena-
Abbe heeft vele verhandelingen over de
leer van het licht en over optische instru
menten geschreven. Zeer bekend is zijn
Iheorie over de totstandkoming van het op-
tisehe beeld door middel van de buiging van
I het licht, waardoor hij den grond legde voor
een nieuwe verbeterde constructie van
I optische instrumenten, o.a. den microscoop.
Ook het vervaardigen van lenzen voor astro
nomische instrumenten en voor phologra-
phietoestellen onderging door zijn leer een
heele verandering.
Verder loste hij het belangrijke vraagstuk
der homogene immersio op. gaf methoden
om proefondervindelijk den brandpuntsaf
stand van lenzen te bepalen, construeerde
den naar hem genoemden spectrometer, den
refractometer, den totaal-reflectomc-'ter, den
aperlometer. den dilatometer. enz.
Sinds 1875 was Abbe deelgenoot in de
fabriek van optische instrumenten van
Carl Zeiss; in 1889 werd hij alleen-bezitter.
Ten einde nu zijn sociaal-politieke ideeën
te kunnen verwezenlijken, zette hij in 1896
de fabriek om in de „Carl Zeiss-Stiflung".
Het was het streven van Abbe aan den
werkgever een grootere verplichting op lo
leggen tegenover de arbeiders en deze 1 aal-
sten zooveel mogelijk onafhankelijk te
maken.
De fabriek mocht niet dienen tot opcen-
hooping van kapitaal; daarom moest de ge
maakte winst na aftrek der noodigc-' reser
ves, ten deele worden uitgekeerd aan het
personeel, voor een ander deel dienen tot
bevordering van wetenschap en techniek.
Van zijn wetenschappelijke werken noe
men wij; „Neue Apparate zur Bestimmung
des Brechungs- und Zerstreuungsvermögens
fester und flüsiger Körper" Op politiek
gebied is bekend zijn geschrift: „Welche
soziale Forderungen solf die freisinnige
Volkspartei in ihr Programm aufnehmen?"
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd voor het doctoraal examen ge
neeskunde de heeren P. A. Cornet (Leiden)
en G. H. Dekker (iHillegom).
LUSTRUMVIERING V. V. S. L.
ARCHAEOLOGISCHE
LEZINGEN IN HET MUSEUM
VAN OUDHEDEN.
Het voorjaarsprogramma van het Museum
van Oudheden bevat de volgende archaeo-
logische lezingen:
28 Januari; prof. dr. A. Scharff (Kustos
der Aegypt. Abteil. d. Neuen Museums, Ber
lin): Die alliste Kulturenentwicklung
Aegyptens; 30 Januari: Die Privatgraber
der Pyramidenzeit;
18 Februari: dr. J. H. Holwerda: Ro-
meinsch Kunsthandwerk (onderwerp nader
aan te duiden).;
4 Maart: mej. J. P. J. Brants, Etrurische
kunst;
18 Maart: prof. dr. G. A. S. Snijder, Am
sterdam, Het portret in de Romeinsche
kunst;
1 April: mevr. M. J. J. Irish Stephenson-
1 Hagen: Het zien van Egyptische kunst.
De museum-rondgangen zullen niet meer
op vastgestelde tijden plaats hebben. Zoo-
dra meer dan 6 personen den wensch ken
baar maken aan een over 4 uren verdeel
den rondgang door een bepaalde afdeeling
deel te nemen, zullen, in overleg met hen,
door de directie dag en uur nader worden
vastgesteld.
Voorts zal een tentoonstelling van pla
ten gehouden worden, betrekking hebbende
op de Egyptische tempels, gedurende de
maand April 1930. De Conservator dr. W.
D van Wijngaarden zal op Woensdag 2 en
16 April, 's nam te 2 uur aanwezig zijn tot
het verstrekken van inlichtingen.
BINNENLAND.
Verschenen is het antwoord van den mi
nister van binnenlandsche zaken op de
vragen van dr. Vos inzake de werkloosheid
(Binnenland, 3e Blad).
Door den storm zijn tal van schepen op
binnenwateren gezonken (Gemengd, 2e BI.)
Het hooger beroep van Salomon Lieber-
mann (Rechtzaken, 3e en 1ste Blad).
BUITENLAND.
Schacht veroorzaakte een incident ter
Haagsche Conferentie, dat echter is opgelost
(Buitenl. en Tel., le Blad).
De zitting van den Volkenbondsraad (Bui
tenland, le Blad).
Over de Londensche vlootconferentie (Bui
tenland, le Blad).
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe inschrijving: Firma „Vander Eist
en Van Rijssel" (Beperkende Bepalingen),
Wijk G. 49a, Hazerswoude, boom-., plant
en bloemkweokerij en den handel in hoo
rnen. planten en gewassen. Vennooten: J.
van der Eist, Hazerswoude en K. van Rijs
sel, Hazerswoude.
Wijzigingen - J. P. van Berge Henegouwen.
Aalmarkt 12, Leiden. Electro Technisch
Bureau. Bijvoeging uitgeoefend bedrijf: Ra-
diohandel.
Veekoekenfabriek de Leerhoeve, Hooft-
straat 114, Alphen a. d. Rijn. Bovengenoem
de naamlooze vennootschap is met ingang
van 17 April 1929 in liquidatie gelreden.
Vereffenaars: G. Verburg Cz., Leimuiden en
R. Dorrepaal, Koudekerk a. d. Rijn.
De heer A. Hoorweg, gepensioneerd
Oo9t Indisch hoofdambtenaar, laatstelijk in
specteur van politie, hoofd van de afdeeling
politie van het Departement van Binnen-
landsch Bestuur in Ned.-Indië, door den mi
nister van Koloniën belast met het geven
van een cursus op politioneel gebied voor do
daarvoor in aanmerking komende candidaat-
Indische ambtenaren aan de Universiteit
alhier, 7^1 zijn coleges aanvangen Dinsdag
28 dezer des namiddags te 4 uur in een van
de lokalen der voormalige Kweekschool voor
i Zeevaart.
De heer T. S. Goslinga, wethouder van
financiën, is verhinderd morgen spreekuur
te houden.
KUNSTKRING VOOR ALLEN.
Robert Casadesus.
Opvoering van het blijspel „Week-end"-
De tooneelclub van de Ver. voor Vrouwe
lijke Studenten te Leiden heeft onder regie
van den heer Louis van Gasteren en met
medewerking van het Leidsch Studenten
toneel in studie genomen Week-End", een
blijspel van Noel Coward in eigen vertaling.
De eerstp opvoering hiervan zal plaats
hebben op 27 Januari a.s ter gelegenheid
van het zesde lustrum der V. V. S. L. in het
gebouw van K. en W. in Den Haag uitslui
tend voor genoodigden, réuni9ten en leden.
De tweede opvoering zal 4 Februari u\
den Leidschen Schouwburg plaats vinden.
RIJKSPOSTSPAARBANK.
Aan het postkantoor Leiden en zijn wijk-
kantoor werd in den loop der maand
December op spaarbankboekjes ingelegd
f. 97.566 57 en terugbetaald f. 74.348.55.
Derhalve meer ingelegd dan terugbetaald
f 23.218.02.
Het aantal nieuw uitgegeven spaarbank
boekjes bedroeg 93.
Door tusschenkomst dezer kantoren werd
ter Directie op staatsschuldboekjes inge
schreven nominaal f. 3200 en afgeschreven
f 50. Derhalve meer in- dan afgeschreven
f. 3150. Het aantal nieuw uitgegeven staats
schuldboekjes bedroeg 2.
Er is maar weinig voor noodig om den
mensch die trouwens van nature tot
het sehoone geneigd is, al lijkt het in de
wereld der verschijnselen ook anders - m
een gedachten- of gevoelsspheer te bren
gen, waarin alle lichamelijke en stoffelij
ke gebondenheid is opgeheven, hem voor
een oogenblik het leven als iets volmaakts
te doen ondergaan, hem de schoonheid te
doen vinden waarnaar hij bewust of on
bewust zoekt Er behoeft maar een pianist
