Jaargang
ZATERDAG 7 DECEMBER 1929
No. 21391
ficieele Kennisgevingen.
STADSNIEUWS.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEiDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
30 Cis per regel voor advertentiën uil Leiden en plaatsen waar
j;tnUchappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
jivertentiën 35 Cts per regel Kleine Aivertentiën uitsluitend
jij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts bij een
ujiinium aantal woorden van 30
Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts porto te betalen Bewijsnummer 5 Cts
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden 2 35 per week 0 18
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week,0 18
Franco per post 2 35 portokosten.
nummer bestaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
BENOEMING LID VAN DEN
GEMEENTERAAD.
Voorzitter van het centraal stembureau
le verkiezing van de leden van den
der gemeente Leiden maakt bekend,
vanaf heden ter secretarie der ge
ile voor een ieder ter inzage is neder-
jd zijn besluit ter benoeming van een
an den gemeenteraad, noodzakelijk ge
len door het niet-aanvaarden van haar
ling als zoodanig door Mevrouw H.
van Itallie geb- Van Embden.
De Voorzitter voornoemd,
A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN.
iden, 7 December 1929. 89S5
HINDERWET.
igemeester en Wethouders van Leiden;
izien het verzoek van
C. Borgsteyn om vergunning tot het
ihten van 'n timmermanswerkplaats in
irceel Haagweg No. 80, kadastraal be-
Gemeente Leiden, Sectie O. No. 1255.
de N.V. Textielfabrieken voorheen
its. van Wijk en Cb. om vergunning tot
oprichten van een wolmagazijn op het
iel Heerengracht Nis 36 en 38, ka-
raal bekend Gemeente Leiden, Sectie
is. 2594 en 2595.
J. Mechelse om vergunning tot het uit
en van de banketbakkerij in het per-
Lage-Rijndijk No. 74, kadastraal be-
Gemeente Leiden, Sectie K. Nis. 3964
165.
Gebrs J. en L. Dullaart om vergun-
tot het oprichten van een glasslijperij
rerzilverinrichting in het perceel Narm-
nt No. 3, kadastraal bekend Gemeen-
Ltiden, Sectie B. No. 2287.
liet op de artikelen 6 en 7 der Hind er-
kennis aan het publiek, dat ge-
ade verzoeken met de bijlagen op de
arie dezer gemeente ter visie gelegd
biede dat op Zaterdag, den 21 Decem-
'k. des voormiddags te halfelf uren
t perceel Breestraat 125 (Bureau van
^entewerken) gelegenheid zal worden
;;ven om bezwaren tegen deze verzoe-
i te brengen, terwijl zij er de aan-
op vestigen, dat niet tot beroep ge-
gd zijn zij, die niet overeenkomstig
- der Hinderwet voor het gemeente
er of een zijner leden zijn verschenen,
einde hun bezwaren mondeling toe tc
A VAN DE SANDE BAKHUYZEN
Burgemeester.
VAN STRÏJEN Secretaris,
nden, 7 December 1929. 8934
maatschappij der
nederl. letterkunde.
ïninklijk bezoek
aan de anna-kliniek
1 M. de Koningin-Moeder is voornemens
ilaandagochtend een bezoek te brengen
'de Anna Kliniek voor Misvormden ai-
welke onder leiding staat van dr.
ft Jansen
de stadhuisbouw-
raadslid de heer J. H. Schüller, heeft
->:d voorstel ingediend:
Ocjer^eleekende slelt voor om naast het
f&l betreffende den bouw van een
^•luis op de Breestraat. B. en W. op te
j*pa in overleg met den bouwmeester
r3 een derde ontwerp te latpn maken
*en Raadhuis, op een andere plaats
iTd.
handelsregister
K. v. K.
jd gingen:
■r Uid--che Courant". Papengracht 32-
T*&n. Uittredende directeur: B. H. J.
^kiden. Uittredende commissaris: J.
Alphen a. d. Rijn. Nieuwe direc-
ri;- M. van Hamersveld, Leiden.
J. A'.kemade, Kerkstraat 22. Noord-
Aannemersbedrijf. Timmermans- en
^rsbedrjjf. Wijziging handelsnaam,
f k G. J. Alkemade Jr. Nieuwe edge-
- G. J. Alkemade Jr., Noordwjjk.
adres aan den raad.
De economische achtergrond in het
voorspel van den tachtigjarigen oorlog.
In de gisteravond gehouden vergadering
van de Maatschappij der Nederlandsche Let
terkunde heeft dr. E. C. G. Brünner uit
Utrecht een lezing gehouden over: de econo
mische achtergrond in het voorspel van den
tachtigjarigen oorlog.
Het volgende is aan deze lezing ontleend:
De politiek van Karei V heeft voor de Ne
derlandsche regeering noodlottige gevolgen
gehad. De oorlogen, die hij tegen Frankrijk
voerde, zijn inmenging in de Deensche aan
gelegenheden. brachten stilstand in den
handel en daarna ook in de nijverheid De
werkeloosheid nam toe en deed in verband
niet de stijging van de prijzen, gevolgen
van de belemmering in den graanaanvoer
en de daling van de waarde van het geld een
geest van ontevredenheid ontstaan. De
financiën geraakten geheei en al in de war.
Pogingen, door Karei V in het eind van zijn
regeering aangewend om het belastingstelsel
te herzien, waren door de tegenwerking van
den Geheimen Raad. mislukt Zijn zoon
Philips II aanvaardde dan ook onder moei
lijke omstandigheden in 1555 de regeering:
een leege schatkist, groote malaise en een
verarmde bevolking.
Van verbetering van den toestand wis
geen sprake De vrede van Chateau Cam-
brise, die in 1559 een eind had gemaakt aan
den oorlog met Frankrijk, waardoor do
blokkade van onze kusten eindigde, kon geen
herstel van het handelsverkeer brengen,
daar verschillende slaten in dezen tijd be
gonnen waren met het nemen van bescher
mende maatregelen. Zoo verhoogde de
Engelsche regeering de invoerrechten en
werden oude scheepvaartwetten weer in
werking gesteld om het handelsverkeer van
den vreemdeling, dus ook van den Hollan
der. tegen te gaan. De Deensche regeering
bemoeilijkte onze scheepvaart naar de Oost
zee, terwijl de aartsbisschop van Keulen
onzen Rijnhandel belemmerde. Van groole
beteekenis werdpn voor ons land de verwik
kelingen in het Oostzeegebied die het ge
volg waren van de ineenstorting van de
Livlandsche Ordestaat in 1559.
Er vormden zich twee Statengroepen:
Zweden. Rusland tegenover Polen, Dene
marken. De Deensche koning ging over tot
het in beslag nemen van Hollandsche sche
pen, die van of naar de Oostzee voeren. De
graantoevoer stokte, waarvan prijsstijging
het gevolg was. In het tweede halfjaar van
1562 stegen de tarweprijzen met circa zes-
lig procent In Amsterdam vonden ernstige
ongeregeldheden plaats, welke de stads-
regeering noopte, brood tegen lagen prijs be
schikbaar te stellen. De landvoogdes Mar-
garetha van Parma was onmachtig iets te
deen. Aan een gewapend optreden tegen
Denemarken was niet te denken Zeer ern
stig werd de toestand in het voorjaar van
1565. toen de Deensche koning overging tot
sluiting van de Sont, waardoor de graantoe
voer uit de Oostzeelanden geheel ophield.
Het groote graan tekort kon niet aangevuld
worden door de hoeveelheden graan, die uit
Engeland werden aangevoerd. In het najaar
van 1565 werd in de verschillende steden
overgegaan tot brooddistributie. Onder dew
bevolking begon het te gistpn. Plunderingen
ven graannakhuizen in Amsterdam kwamen
voor. terwijl de boeren in de omgeving van
Gouda graanschui'en hadden leeggehaald.
Calvinistische predikanten, die van elke ge
legenheid wilden gebruik maken om tegen
den koning te age^ren, hitsten de ontevre
den bevolking op.
De honger bracht de massa in beweging
en maakte haar tot een willig werktuig van
de Calvinistische predikanten, zoodat ze
tri de uitspattingen kwam die men beelden
storm noemt.
Zper juist tyocerde d'Assonleville den
toestand toen hij aan Granvelle schreef*
,.ce n'est plus la religion, qui nous fait
cettp tragedie, mais autre chose non moios
dangereuse car ia religion n'est que le
masque" Deze uilspattingen noopten de
Spaanschp regeering tot ingrijpen. Verbete
ring in den economisehen toestand heeft zij
erh'or niet kunnen breng°n. zoo-dat ten slotte
in het voorjaar van 1572 de oostand uit
breekt in Hnllnndsche en Zeeowsche haven
steden waar do nood net grootst was. In
het Noorden en h°t Oosten van ons land,
waar de boerenbevolking de overhand had.
was de ellende niet zoo groot, zoodat hier
van ontevredenheid geen sprake was. Wil
lem van Oranje ontving dan ook in deze
streken bij zijn invallen van 1568 °n 1572
ge<m stpun van be!epken:«
De toestanden op maatschappelijk gebied,
aldus besloot spr.. snelpn een voorname ro1
bij het uitbreken van den opstand tegen
Spanje.
drietal ned. herv. gem.
Door het kiescollege van de Ned. Herv.
Gemeente alhier is ter voorzier ine in de
vacature, ontstaan door het overlijden van
ds Beekenkamp het volgende drietal opge
maakt (alphahetischds .1. C van Apeldoorn
(Bennekom), ds. R Bartlema (Zeist), ds. M.
Ottovanger (Papendrecht).
Het werktijdenbesluit voor de
Winkelbedienden.
Volgend adres is aan de Raad gezonden:
De voorzitters en secretarissen van de
afdeelingen Leiden van den Algemeenen
Nederlandschen Bond van Handels- en
Kantoorbedienden, de Nederlandsche Ver-
eeniging van Christelijke Kantoor- en Han
delsbedienden en den Nederlandschen
Roomsch-Katholieken Bond van Handels-,
Kantoor- en Winkelbedienden: ,,St. Francis-
cus van Assisië", doen hierbij namens bo
venvermelde organisatie het verzoek, de be
staande gemeentelijke Verordening op de
Winkelsluiting te wijzigen als volgt:
„Het is verboden een winkel voor het pu
bliek geonend te hebben:
a op Zondag
b. vóór des morgens 5 uur en na des
avonds 7 uur op alle werkdagen, behalve i
den Zaterdag en den dag, bedoeld onder I
sub d.; I
c. op Zaterdag vóór des morgens 5 uur en
na des avonds 9 uur;
d op één door den Raad vast te stellen j
dag per wepk vóór des morgens 5 uur en 1
na des middags 1 uur".
Dit adres is vergezeld van een uitvoerige j
memorie van toelichting. Allereerst wordt
vastgelegd, dat de minister de meening
steunt dat de gemeenteraden de bevoegd
heid hebben, pen verordening vast te sta
len, waarbij de sluitingsregeling ook mag
gelden voor winkels, die geen personeel be
nutten.
Verder heet het dan o. m.:
Volgens artikel 3 van bedoeld Werktijden
besluit zal een winkelbediende niet langer
dan 9J/a uur per dag en 53 uren per week
arbeid mogen verrichten. Op den Zaterdag
mag deze arbeidstijd ten hoogste 11 uren
bedragen terwijl, behalve den wekelijk-
sehen onafgebroken rusttijd van ten minste
32 uren. een bediende op één dae der week
geen arbeid zal mogeD verrichten vóór uf
na des namiddags 1 uur zulks ingevolge ar
tikel 2 van genoemd besluit.
Adressanten zijn van oordel. dat er geen
doorslaggevende mobeven zijn aan te voe
ren, waarom winkelbedienden langer moe
ten werken dan de andere arbeiders, wier
arbeidstijd is gereceld in de Arbeidswet 1910.
Trots deze onvatfing hebb°n zij zich gericht
naar het in het Werktijdenbesluit genoemde
aantal uren en zich binnen het raam van
dien arbeidsduur het hiernavolgend rooster
van arbeidsuren gedacht Zi] hebben zich
mede laten leiden door de belangrijke over
weging. dat uitoefening van de controle op
de naleving van het Werktijdenbesluit door
de poli tip en overige, daartoe aangewezen
ambtenaren mogelijk wordt.
Rooster:
Op de 4 dagen per week. bedoeld onder sub
a moet een arbeidstijd gelden van 4 maal
91/a uur. is 38 uur
Op den Zaterdag een arbeids
tijd van 10 uur 10 uur
Op den dag, bedoeld onder sub
d 5 uur 5 uur
Totaal
53 uur
Aangezien in vrijwel alle bedrijven de
Zondag als wekelijksche rustdag geldt. w;l
het adressanten voorkomen, dat het voor het
Winkelbedrijf niet alleen gewenscht is den
Zondag eveneens als wekelijksche rustdag
le beschouwen, maar dal het bovendien al
leszins billijk te noemen is met het oog up
den langen drukken arbeidstijd van het win
kelpersoneel op den voorafgaanden Zater
dag. Bovendien wil het adressanten voorko
men. dat moeilijk ernstige en doorslag
gevende bezwaren zullen kunnen worden
aangevoerd, welke eene and-re bepaling
hieromtrenl voor het Winkelbedrijf zouden
kunnen wettigpn
Alhoewel adressanten van oordeel zijn,
dat een sluitingsuur van 6 uur des avonds
voor eerstgenoemde 4 dagen heel wel door-
voerbaar. is. hebben zij gemeend den Raad
te moeten verzoeken en wel bij wijze
van overgangsmaatregel hel sluitingsuur
der winkels voor die dagen op 7 uur vast te
stellen. Reeds jaren zijn er in de Gemeente
Leiden winkeliers, die. wat het sluitingsuur
betreft, afwijken van de bestaande gemeente
lijke sluitingsverordening, en wel in gunsli-
gen zin. door hunne winkels om 6 uur des te
sluilen
Zij achten het dan ook alleszins billijk
en reëel, wanneer zij thans op invoering de"
winkelsluiting om 7 uur des avonds aan
dringen.
Voor den Zaterdag achten adressanten
sluiting des avonds om 9 uur heel goed mo
gelijk Daar hel mecrendeel der Leidsche
bevolking reeds jarenlang den vrijen Zater
dagmiddag geniet, hebben zij. die voor het
doen van hunne inkoopen om verschillende
redenen den Zalerdagmiddag benutten, vol
doende gelegenheid dit vóór 9 uur des avonds
te doen
Het brengen van het sluitingsuur op 9
uur op dien avond, zal naar de meening van
adressanten stellig nipt leidpn tol gerin-
geren '•prkoop in ne! winkelbedrijf.
De verkoop zal zich naar de meening
van adressanten slechts naar een vroeger
uur verplaatsen.
Bij iedere invoering van een vervroegde
sluiting werden klachten gehoord; de prak
tijk echter bewees, dat de geuite vrees on
gegrond was.
Vervroeging van hef sluitingsuur zal niet
alleen den bedienden meerdere gelegenheid
bieden om zich te wijden aan zijn gezin en
zich te ontwikkelen en te ontspannen, ook
voor den winkelier geldt dit in niet mindere
mate.
Wat den vrijen hal ven dag betreft, ver
oorloven adressanten zich nog. het volgende
onder dp aandacht van den Raad te brengen.
Alhoewel aan de hand van het Werk
tijden besluit de bediende in het genot kan
worden gesteld van den vrijen ochtend of
den vrijen middag, zijn adressanten er van
overtuigd, dat een gemeentelijke verordening
in dezpn een grooten chaos zal voorkomen.
Ook zal. gelijk hiervoren reeds werd op
gemerkt, controle ten aanzien der naleving
dezer wettelijke bepaling, zonder dal hier
over bij gemeentelijke verordening iets na
ders is bepaald, ten eenenmale buitengeslo
ten zijn.
Het behoeft overigens geen betoog, dat de
vrije middag voor het zeer groole aantal
personen, in het winkelbedrijf werkzaam,
van veel meer beteekenis is dan de vrije
ochtend.
Vooral voor dezp groep achten adressan
ten invoering van den vrijen middag van
groote cultureele waarde, omdat het hier
betreft een groep, wier arbeidstijd ook na de
invoering van het Werktijdenbesluit nog
steeds dien der overige werknemers verre
overschrijdt.
Adressanten zijn van oordeel, dat geen
enkel gegrond motief kan worden aange
voerd waarom de winkelbedienden in eene
uitzonderingspositie zouden moe'en komen
t a. de andere werknemers, die reeds jaren
den vrijen middag genieten.
de bibliotheek van witlen
prof. dr. p. T. blok.
In veiling bij de
firma Burgersdijk Niermans.
Aa-n de firma Burgersdijk Niermans
alhier is opgedragen in veiling te verkoo
pen de zeer omvangrijke bibliotheek door
wijlen prof. dr. P. J. Blok nagelaten.
Deze bibliotheek vormt een der belang
rijkste geschiedkundige bibliotheken, die in
do laatste jaren in ons land verkocht zijn.
Ze bevat o.m een zeer mooie verzame
ling werk°n, betrekking hebbend op Qe
Vaderlandsche en de Algemeene geschiede
nis, vele werken betrekking hebbend op
het Huis van Oranje, op de geschiedenis
van Leiden terwijl er mede een zeer goede
topografische verzameling toe behoort
waaronder ook de Leidensia uitblinkt.
De verkooping zal in een speciale veiling
plaats vinden begin 1930 in het gebouw der
firma: Templum Salomonis alhier.
academische examens.
Geslaagd zijn voor het doctoraal examen
geschiedenis mej. A. E. Koolemans Beynen
(Den Haag); candidaats-examen geschiede
nis de heer J A J Jousma (Vlaardingen);
candidaatsexamen Wis- en Natuurkunde
letter J de heer H. I J Terhall (Rotterdam);
propaedeutisch examen Godgeleerdheid de
heer G de Xie (Scheveningen)*. voorberei
dend Kerkelijk examen de heer A. A. Bre-
dius (Den Haag).
de bioscopen.
De eerste vertooning der sprekende lilm.
Luxor-thealer Fox Movietone Follies
1929 Het had een moderne revue van
Stapper kunnen zijn: een kaleidoscoop van
bonte gebeurlijkheden met pittige dansen,
populaire „songs" en opwindende jazz
muziek! Fox Movietone Follies 1929.. de
sprekende, zingende en musiceerende film.
die door de vakpers een filmproduct van het
eerste plan is genoemd en na rijp beraad is
uitgekozen om te worden vertoond bij de
opening van de tot bioscoop omgebouwde
roemruchte ..Moulin* Rouge" te Parijs! De
directie van het Luxor theater heeft een
goede greep gedaan door met deze „talkie"
het buitengewoon talrijk opgekomen Leid
sche publiek binnen le leiden in het rijk van
de sprekende film. die voortaan hier Ier
stede den boventoon zal voeren Een deel der
aanwezigen stond na afloop afwijzend, een
ander deel twijfelde bij de vaststelling van
zijn indrukken, doch de meerderheid was
ongetwijfeld enthousiast over deze eerste
kennismaking met deze moderne rolprent-
industrie Een bepaalde inhoud heeft deze
revue niet (welke heeft dat eigenlijk wel?),
doch zij brengt, geheel volgens den opzet,
meerdere vroolijke refreintjes die telkens
weer worden herhaald en je bijblijven tot
lang nadat je het theater weer verlaten hebt!
„The Breakaway" „That's you,
baby' „Walking with Susie" al
die mecsleepende liedjes, zij werden door
het Western Electric Apparaat uitstekend
binnenland.
Het werkprogram van minister Verschuur
(Uit het Parlement, 3e Blad).
Prins Hendrik en Prinses Jnliana op be
zoek bij een honderdjarige in Den Haag.
(Binnenland, 2e Blad).
Bij Hilligersberg is een anto met vier per
sonen te water gereden; allen zijn gered.
(Gemengd, 2e Blad).
buitenland.
Na het memorandum van dr. Schacht.
(Buitenl., le Blad).
Maarschalk Mackensen is 80 jaar ge
worden. (Buitenl., le Blad).
De Poolsche regeering in de Sejm in de
minderheid gebleven. (Buitenl le Blad).
Hevige storm in Engeland, Frankrijk en
Spanje. (Tel., le Blad).
overgebracht en begeleid door een zestig
man sterk orkest overgoten zij de zaal
dermate met hun uitbundige klanken, dat het
publiek er zich door liet veroveren en zich
somlijds in de schouwburgzaal waande te
zijn! Ondanks het wat vreemd klinkende
Amerikaansche Engelsch warén de gesprek
ken behoorlijk te volgen, al kan niet worden
ontkend dat het geluid ongewoon zwaar wis
en daardoor rog niet volkomen aan het na
tuurlijke beantwoordde Vooral in den be
ginne dient men daar even aan te wenn°n,
doch allengs vlot het heter en raak! hef ge
hoor en juister op ingesteld Goed beschouwd
heeft heel deze sprekende film vee! weg van
een radio waarbij echter de actie niet wei
nig wordt bevorderd door hel aanschouwen
van de vertolkers, wier bewegingen vol
maakt gelijk loopen met het geluid In geen
enkel opzicht vermochten wij gisteravond
hieromtrent een afwijking te ontdekken!
Ook hef bijnrogramma voldeed hieraan ten
volle, al zullen de smaken menigmaal wel
ten zeerste uiteenloopen Schitterend was
bijvoorbeeld het nummertje van de Ken
tucky-singers. terwijl, naar onze meening,
de weergave van de zang van de Snaansche
zangeres teleurstelde en heneden te stellen
eischen bleef. Evenals hij de radio is ook
hier trouwens gebleken dat over het alge
meen mannenstemmen heter doorkomen dan
dip der vrouwen* zij zijn voller en natuur
getrouwer!
ïntusschen heeft de sprekende film een
bezwaar, dit zeker niet onhelangrijk mag
worden geacht, en wel dat de heelden heb
ben geleden aan duidelijkheid! In nlaats van
één heeft men bil de Movietone (het geluid
oo het filmband,i twee negatieven moeten
moe'en maken* één voor de film zelf en pen
ander voor het geluid en het hiervan te ver
vaardigen samengesfeldp positief wordt
naar deskundigen ons verzekerden nood
wendig minder scherp Hel zat vermoedelijk
gisteravond aan geen der toeschouwer*' ont
gaan ziin! Dm hioraan te onfkompn wordt
Fox Movietone 1929" dan ook ten deele als
k!e"rcnri1m gegeven.
Vcor het publiek dat geen vreemde talen
versha'. wordt fpR-ens in ppn hf*ekje in be
knopte Rollandsobp tekst het verhaat weer-
fp"*pvpn Het w '*s vrijwel voldoende drrh
het komt ons voor dal zij wat te „populair"
wgesteld.
To1 slot e°n kleine rectificatie Tn ons
nrlikeltie van Donderdag schreven wij dat
het Wosfern Flecfric apparaat slechts dAt
svsfeem toepast waarhij hel geluid op het
filmhind is vastgesteld Dit is onjuist Ten
h^wiize daarvan werd gisteravond een tee-
kenfilmrvje cre^even for illustratie waarvan
gramofoonplaten werdpn gebezigd!
City-theater. All talking! All singing!
All dancing! Allen sprpken, allen zingen,
allen dansen! Zoo brandt het nu reeds sinds
eenige jaren in vurige letters van dp gewel
dige reclameplakkaten op de boulevards der
wereldsteden. En nu is ook onze sleutel
stad met dp nieuwste filmsensatip in kennis
gesteld, welke, ondanks de foutpn, die haar
nog aankleven, ontegenzeggelijk een der
machtigste evenementen in de ontwikkeling
der filmtechniek beteekentt
Als op één slag zijn dp theaters in Holland
met de sprekende film gekomen* 't City
theater bracht ons gisteren een Vitaphone
vertolking van het Hollvwood-M«»ntmartre-
orkest, epn kleine z.g ..Talkie" en als hoofd
film de Sound (geluidsl film .Als dp serin
gen bloeien", product van de First National
Vitaphone.
De soundfilm schenkt een muzikale illus
tratie. voortgebracht door middpl van het
gramofoonplatensysleem. waarbij slechts af
en toe een lied of een lach opklinkt, een
