Jaargang VRIJDAG 15 NOVEMBER 1929 No. 21372 EERSTE BLAD. STADSNIEUWS. Het voornaamste nieuws van heden. EIDSCH DAGBLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN PRIJS DER ADVERTENTIEN I Cts per regel voor advertentiên uit Leiden en plaatsen waar [entschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere verlenliên 35 Cts per regel Kleine Advertentiên uitsluitend vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een iiimum aantal woorden van 30 jcasso volgens postrecht Voor evenlueele opzending van brieven JCts porto te betalen Bewijsnummer 6 Cts Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54 PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden per 3 maanden 2 35. per weet Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week Franco per post 2 35 portokosten. 0 18 ..0 18 nmer bestaat uit VIER Bladen 3 DE SPOOROVERGANG IDEN RIJNSBURGERWEG. pp eik in plaats van een oplossing. Memorie van Antwoord aan de I Kamer over de Begrooting van Wa- vinden wij: Leiden is het maken van twee voetr- nnnels aan weerszijden van den over- »or rekening van de gemeente met van de Ned. Spoorwegen en van in overweging. Ook is een globaal akt voor het omhoogbrengen van bonsemplaeement met een viaduct ter van den overweg, waarvan echter ten voorzooveel de spoorwegwerken I op niet minder dan 5 millioen wor- nd. Iscbgnt dus in eerste instantie nog denken aan het peuter-idee van jgerstunnels, waaraan de behoefte niet >ot is. daar er immers Ts de voet- K>k al geeft deze wel eenige last, eiden denkt men nog niet aan de gelftke en gewenschte oplossing, die Jioven wel ten uitvoer zal worden ge kost het het dubbele van de be voer de oplossing alhier jch is het plan, waarvan alleen „glo- mogelijkheid nog slechts is be de eenige uitkomst. Het gaat toch in de eerste plaats om het snel- in verhouding waarmee het voet- jverkeer slechts bijzaak is te noemen. I peuterwerk, doch oplossing van het fcvraagstuk aan den Rbnsburgerweg en wij hopen, dat B. en W., •oedschap en alle instellingen, die J kannen oefenen, zich daarvan ten ist zullen toornen en geen ge- kuil en nemen met hetgeen geen ot>- |is en nveri? zuTen werken aan hed; van de oplossing! EIDINGSSCHOOL VOOR I.O. AAN DE DRIFTSTRAAT INDISCHE WEEK. Ouderavond. jovengenoemde school is een ouder- Ihouden, welke door zeer veel ouders peheele onderwijzend personeel was rca 8 uur opende de voorzitter, het Ier school, de heer M. J. Krop deze ring. heette allen hartelijk welkom fer zijn voldoening over uit. dat aan >ep van de commissie door zooveel poor is gegeven. Hierin is het he pen. dat de ouderavonden door de gewaardeerd worden, en dat de Mang stellen in de verhouding tus- I school en hun kinderen, fcrefaris las vervolgens de notulen 1 vorigen ouderavond, welke onver- perden goedgekeurd. werd een lezing gehouden (met |en^ over Vogels en Vogelbescher- Jr den heer N. Tinbergen uit Den de aanwezigen mee nam, in zijn. puur onze mooie stranden aan de pust. aan de Waddeneilanden en Branden aan de uitmondingen der peren. Penvolgens liet hij de aanwezigen |hüge duinlandschappen met hun zooals de sterns of vischdieven, l'apuit, meeuwen en andere, sprak Ijnwezigen over de gewoonten dezer jiun hoedanigheden, liet daarvan testen met eieren, en jongen, het I pr jongen door de ouders, enz.. toonde hierbij aan. met hoeveel lp gepaard gaat. om deze vogels paderen. liet de aanwezigen zien [bek als de storm heerscht aan het 'ipl duidelijk uitkomen dat onze p onze duinen zoo mooi niet zou- I^jo de?e vogels daarop niet voort- ■Tenslotte noodigde spr. de ouders P hun liefde te geven aan onze e s en vooral de kinderen te wij- P, mooie vogelleven, opdat onze meer en meer ir. bescherming lomen. aPPlaus viel den heer Tin- T aan het einde zijner lezing: •ewijj». <3at de aanwezige oud°rs 0,:eQ genoten. l'dankte den heer Tinbergen E. lernaam voor zijn mooie leer- Het *as een prachtig geslaagde pc-en de ouders no? gelezenheid I*n met het onderwijzend perso- I ."erk der kinderen, waarvan ïjJ ^eid gemaakt. Dezelfde gehouden voor de kin- 8Wv h°°?ste twee klassen, die ook üsbb«n genoten. Voordracht van dr. D. A. Rinkes. Op uitnoodiging van de Senaatscommissie voor de Indische Week heeft hedenmiddag in het klem Auditorium der Universiteit, dr. D. A. Rinkes, oud-inspecteur van Volks lectuur het een en ander over die instelling medegedeeld. Aan zijn voordracht ontleenen wij het volgende Het Instituut der Volkslectuur is een Gouvernementsinstelling die ten doel heeft moderne lectuur, zoowel voor de ontspan ning als ontwikkeling in den ruimsten zin. onder de bevolking van N.-I. te brengen, eene instelling die in den bestaanden om vang alleen in Indië van Rijkswege bestaat en omvat: aeen groote uitgeverszaak; b. het beheer over pl.m. 3000 bibliotheken. De Volkslectuur bestaat thans ongeveer 20 jaar, en heeft in dien tijd uitgegeven welhaast 1000 boeken, in 7 verschillende talen .waarvan reeds een aanzienlijk aan tal herdrukt zijn sommige meermalen. Voorts verschijnen 4 tijdschriften, in drie talen, een Landbouwalmanak en een volks almanak, in vier talen. Alles wordt tegen redelijken prijs geleverd, en in de latere jaren werd een omzet bereikt van 200 000 verkochte boeken per jaar, behalve de ex. aan de bibliotheken verstrekt. Van de Volksbibliotheken staan er 2100 onder rechlstreeksche controle van het bu reau ,en daarin werden in 1928 totaal 2400 000 uitleeningen verricht, dus vrijwel 1000 per bibliotheek. In sommige dicht bevolkte streken haalt men veel hooger cijfer, doch daar staan andere tegenover, in achterlijke of dunbevolkte gebieden, die het gemiddelde drukken. Het aantal geregelde leeners bedroeg in 1928 2C0.000, zoodat ieder dus gemiddeld ruim 8 boeken per jaar uit de bibliotheek zijner woonplaats betrekt. In hoofdzaak zijn de bibliotheken samen gesteld uit werken in de taa! van het be trokken taalgebied, nochtans hebben de bibliotheken op Java ook alle eene Ma- leische afdeeling. Het totaal aantal boeken per bibliotheek is ongeveer 400, doch dit neemt ieder jaar eenigszins toe. Voorts moet men bij de uitleencijfers in het oog houden, dat niet alleen de leener het boek leest, doch veelal in familiekring waar buren en vrienden zich dan bij aan sluiten. het opus voorleest, zoodat het aan tal lieden, dat profiteert, stellig zeer veel grooter is. Doch wat zeggen nu deze cijfers over omzet, uitleeningen etc.? Wel, stel een jaar op 300 werkdagen dan eischt een omzet van 200.000 boeken, dat iederen dag 666 werken geëxpedieerd wor den, alle afzonderlijk uitgezocht want er zijn geen twee bestellingen indentiek, en zorgvuldig verpakt .voor de veelal lange trajecten, die de pakketten moeten afleggen en zonder dat vergissingen practisch mogen I voorkomen. Crediet wordt niet verleend, al les gaat contant of onder rembours .dus zijn er per dag honderden postwissels en remboursementen te behandelen. De bibliotheken zijn als regel minstens één dag in de week op bepaalde uren ge- opend Met 2400 000 uitleeningen moeten 1 dus iedere week 48000 menschen bediend worden Het blijkt uit een en ander, dat Volks lectuur thans in totaal welhaast drie en een half millioen boeken onder de men schen heeft gebracht. Onwillekeurig is men geneigd daarnaast de cijfers te stellen van eene groote en voortreffelijke Mollandsche uitgeverij, de z.g. Wereldbiblioheek. die in 20 jaren, vol gens de jubileum-catalogus van dat insti tuut. drie millioen 700.000 boeken heeft omgezet, en in de vier daaraanvolzende jaren nog ruim 800.000 er bij. dus slechts weinig meer dan Volkslectuur In de eerste plaats zijn in de bibliotheek opgenomen, enkele der voortbrengselen van eigen litteratuur, met name voor het Ja- vaansche taalgebied, waar de wajang-ver halen. alsmede in het Soendaneesch, waar dongeng's en watwaljan's .zooals Pariboga, Loetoeng. Kasaroeng. de meeste uitleenin gen boeken. In het Maleisch stond de Pandji Soemirang geruimen tijd boven aan doch dit boek beleefde al verscheidene herdruk ken. en men mag aannemen, dat een groot deel der liefhebbers het werk thans in eigendom heeft. Hetzelfde geldt voor de Pantoen melajoe. een verzameling van vierregelige gedichten, die zich trouwens minder tot cursorisch lezen leent, .maar gretig gekocht wordt. Van de kinderlectuur, waarvan elke bi bliotheek een speciale rubriek heeft zijn de inheemsche dwergverhalen. die in alle taalgebieden met bepaalde variaties voor komen. als regel het meest gewild. Tntussehen bleek hef. dat de bestaande inheemsche litteratuur hoe rijk ook in enkele opzichten zich niet altijd leende voor uitgave door deze instelling, die door haar officieele karakter toch altijd een zekere sanctie gaf aan een uitgegeven werk en daarom werd overgegaan om een aantal werken uit de moderne Europeesche litte ratuur te vertalen, die voor een groot deel bijzonder in den smaak vielen sommige in aantal uitleeningen de inheemsche wer ken zelfs overtreffen. De meeste romans zijn gewoon vertaald; het bevattingsvermogen der lezers bleek groot genoeg om de Europeesche toestanden en verhoudingen te begrijpen, en aan deze boeken danken de bibliotheken dan ook voor een groot deel hare populariteit bij de Inlandsche lezers, zooals bijv. „Alleen op de wereld" (Sans familie1), „De drie Muske tiers". „De Graaf v. Monte Cristo", „The Jungle Book", „Twee souvereinen gediend", enkele boeken van Marryat, Nelly („The old curiosity shop." in het Maleisch; gadis- jang malang). ..Odysseus-avonturen". „Over wintering op Nova Zembla", „Leven van de Ruyter en Tromp", vooral ook „De Schaap herder" van Oltmans. hoewel men zou denken dat die middeleeuwsche toestanden op de Veluwe nu juist niet zoo gemakkelijk te vatlen zouden zijn. Maar de lezers, vooral de Javanen, houden van verhalen vol avon tuur en spanning, liefst zulke waarin braaf gevochten wordt; een Javaansche beschrij ving van den Atjeh-oorlog is bijv. zeer ge wild, evenzoo een geschiedenis der Macca- beêrs, vertaald naar eene bewerking uit de Aprocriefe boeken van het Oude Testament. Voor de kinderlectuur geldt hetzelfde: Klein Duimpje. De Gelaarsde Kat. Assche- poetster en Dik Trom, volgen in aantal uit leeningen de bovengenoemde verhalen op de hielen. loopen ze zelfs voorbij in som mige jaren. Een gelukkig gevolg van deze introductie van Europeesche litteratuur is geweest, dat men zelf ook moderne fictie is gaan schep pen, en met snel toenemend succes. Een der eerste boeken van dit genre is geweest Siti Noerbaja, thans al driemaal herdrukt. In '28 nadert het aantal werken van eigen schep ping reeds dat der vertalingen, terwijl van de 10 meest geleden boeken in het Maleisch de helft door eigen, modern werk wordt ge vormd. Ongetwijfeld belooft dit \eel goeds voor een naaste toekomst. Voor kinderlectuur van eigen schepping is in 1922 een prijsvraag uitgegeven, die enkele zeer bruikbare verhaleD opleverde, en die ook bij de meest belanghebbenden een goed onthaal vonden. Intusschen zoude eene instelling als deze haar taak toch slechts eenzijdig opvatten, indien zij alleen wat ontspannings-lectuur gaf, en niet van de daarmee opgewekte lees lust profiteerde, om ook lectuur van ontwik kelende strekking ingang te doen vinden. Dit is dan ook op ruime schaal geschied, waartoe de stof werd genomen uit den gan- schen cyclus van het moderne weten, voor al echter op historisch, wetgevend, medisch en landbouwtechnisch gebied. Wel zijn zulke werken, als overal elders ter wereld minder gewild dan romans en verhalen, doch zij worden niettemin goed gelezen, sommige zelfs méér dan bepaalde romans, en dit pleit voor den ernst der boekgebrui- kers. Bovenaan komt meestal de Geschiedenis van Java. door Mevr. Fruin-Meer, voorts Oud-Batavia. van Roo de la Faille, de Staatsregeling van Indië, Verkeersreglement Veeteelt. Klappercultuur. Gids voor den Tim merman. Verzorging van zuigelingen, Na tuurkunde. zelfs een werk over de kapok teelt in dichtmaat. Van gemengd karakter is de Volksalma nak, waarin behalve de gewone almanak- inhoud. novellen en nuttige wetenswaardig heden elkaar afwisselen Een recept voor pedis oedang. een patroon voor een goed passende koetang (lijfje), de Kunst van paardrijden, de regels van het voethalspel. Wat moet mijn znnn worden, ftc. kortom, groote verscheidenheid en elk jaar weer anders Onwillekeurig rijst de vraag, waarom het Gouvern dit nu alles doet, en deze aange legenheid niet liever aan het particulier ini tiatief overlaat. Al aanstonds moet spr zeggen, dat het particulier initiatief in dezen niet erg groot was. en zieh geenszins onvoorwaardelijk in verkwikkenden zin uitte. Doch in elk geval is door de bemoeiingen van deze instelling die als het ware ren compliment is op het el zen li ik onderwijs, de bevolking in staat gesteld te profiteeren van gee9teliike goederen, ontleend aan wel haast den ganscben cyclus van westersch weten beschikbaar gesteld in eigen talen, dus blijvende in de eigen sfeer, het laatste wordt nog bevorderd door uitgave van eigen ..klassieken" en historische werken, als Serat Rama Nidoeng Soeda. Ongetwijfeld zou zii op den duur. ook wel zonder deze instelling, met die geestelijke goederen ziin verrukt de' d^ang daartoe was en is onmiskenbaar doch stellig wel niet op de klare zuivere wijze van bijbedoe lingen vrii als thans is gesch'ed. en die op de creditziide van ot>q bestuur over Neder- landsch Tndië mag wordpn geboekt Een warm applaus ^ankfrt d°n s->mker voor zijn boeiende voordracht. VIERDE FAUSTLEZING VAN Ds. TTALSMA. üo Margaretha-tiagedie. Gisteravond besloot ds. Tjalsma, Rem. pred. alhier, zijn vier voordrachten over Faust met een lezing over bovenstaand onderwerp. Ondanks den stroomenden regen 1 overtrof de belangstelling nog die van de vorige avonden en was het kerkgebouw tot I op de galerij gevuld Spr. besprak in het i eerste gedeelte van zijn voordracht de ver houding van Goethe tot Friederike van Bryon, de predikantsdochter uit Sesenheim. een verhouding die den sleutel in de hand geeft tot het verstaan van de Margaretha- tragedie Hij schetste de liefde van den 21- jarigen dichter voor deze Friederike en ging dieper in op de oorzaak van het verbreken van dezen liefdeband. Aan de hand van Gundolf's .Goethe'" wees hij op het smar telijk conflict in Goethe's ziel tusschen het verlangen naar het beleven van en het vasthouden van het moment en het verlan gen naar eeuwigheid en oneindigheid. „Twee zielen wonen. ach. in mijne borst"! Een conflict dat aan scherpte en tragiek won doordat „het schoone moment' in die jaren 1770 en 1771 Friederike was. de jongevrouw die Goethe liefhad, die hij vast wilde houden in zijn leven en die hij toch weer los moest laten krachtens dien eeuwigheidsdrang van zijn wezen. Goethe brak met Friederike. hij moest de innerlijke vrijheid kiezen boven den band, maar hij deed deze keuze niet zonder pijn en zonder schuldbesef. De Margarelha-tragedie in Margaretha heeft Goethe voor zijn verlaten Friederike een eeuwig standbeeld ongericht is niet verstaanbaar zonder het weten van dit con flict in Goethe's zie! Na dezen historischen en zielkundigen achtergrond van de Margaretha-tragedie uitvoerig geteekend te hebben ging spr in het tweede deel zijner lezing den inhoud van deze tragedie nog eens door. hier eu daar een en ander met enkele opmerkingen verhelderend. Hij schetste de ontroerende tooneelen en tafereelen van naderende, groeiende zonde, en las enkele van de meest aangrijpende stukken in de verdichterlijke Holland9che vertaling van Adema van Seheltema voor Tenslotte stond hij nog een oogenblik bij de Margaretha-figuur stil. die als een lieftallig kind ons wordt geteekend, maar toch soms aldus spr. door ons wel eens te veel wordt gezien als het na tuurkind dat eenvoudig handelt als de natuur, en schuldeloos is. Spr wilde toch ook op de schuld van Margaretha wijzen bij elke lieftalligheid, bekoorlijkheid en reinheid van haar wezen is zij toch onmis kenbaar het vlinderkind dat heenfladdert over den ernst en dat verzuimd heeft ter wijl de mogelijkheid er toch wel was. te groeien tot zedelijke vastheid en zelfstandig, heid. en dat daarom, als Fausl komt. geen kracht heeft tot tegenstand Maar ook wees spr erop hoe het juist het leed de ellende is, waarin ze tenslotte stort, waardoor ze zij het in haar laatste levensuur dezen groei doormaakt En hoewel haar aardsche weg ten doode gaat („Zij is ver oordeeld" roept Mephisto). de weg harer ziel gaat door leed en duister heen naar het lc-ven („Gered is zij" klinkt de Stem van omhoog). Spr sprak aan het einde zijner voor dracht de hoop uit dat door deze vier le zingen. aan den Fau9t gewijd, iets van den diepen zin van Goethe's werk zijnen hoor ders weer bewust geworden is immers, de mensch komt uit het Faustboek naar ons toe en spreekt van het eeuwig-men- schelijke en dat velen zich opgewekt zul len voelen het werk zelf althans het 1ste deel weer eens ter hand te nemen Voor het bestuur van de bloeiende Re- monstranlsche vereeniging ..Gemeenteleven" dat deze voordrachten organiseerde voor ds Tjalsma die ze hield, zijn deze Faust- lezingen die zich mochten verheugen in een zóó buitengewoon groote steeds groeiende belangstelling, een ware voldoening geweest. BINNENLAND. De motie-Ter Laan tot herziening van het Bezoldigingsbesluit is verworpen. (Uit het Parlement, 3e' Blad). In de memorie van antwoord op de Water- staatsbegrooting zegt de minister geen ver dere bijdragen voor het afkoopen van tol len, behalve dan nit het Wegenfonds, be schikbaar te kannen stellen. (Binnenland, 3e Blad). Het voorloopig verslag over de begrooting van Defensie. (Binnenland. 3e Blad). De staking bij de Zinkwitiabriek te Maas tricht is opgeheven. (Binnenland. 3e Blad). Overleden is de heer J. H. A. L. von Frijtag Drabfce, wethender van Amsterdam. (Laatste Bericht., 1ste Blad). BUITENLAND. Het statnnt van de Internationale Bank. (Buitenl. 4e Blad). Opheffing der dictatuur in Lithanen. (Buitenl. Ie Blad). Wederom turn alt in den Berlijnschen Ge meenteraad. (Buitenl. Ie Blad). VRIJZ. DEM. BOND. Afdeeling Leiden. Gisteravond hield de afd. Leiden van dei Vrjjz. Dem. Bond in een der zalen van het Nutsgebouw een ledenvergadering, welke ge leid werd door den voorzitter, prof. mt. R. Kranenburg. Door de afgevaardigden naar de federa tievergadering op Zondag 27 October te i Rotterdam, de heeren Sytsma en De Ren, I werd over deze bijeenkomst verslag nitge- j bracht. In verband daarmede werd "besloten om in de plaatsen in de omgeving, waar een beduidend aantal stemmen bjj de Kamer verkiezingen werden uitgebracht, in samen werking met het federatiebestuur in den a^. winter een krachtige actie te voeren. Een aantal leden werd aangewezen om deze actie voor te bereiden. Tol afgevaardigden naar de algemeene vergadering van den Bond, te houden op Zat'rdag 30 Nov. en Zondag 1 Dec. a.s. te Middelburg, werden benoemd de heeren Hugo i van Poelgeest en J. M. Vos Mzn., en tot i pl.vervangend afgevaardigde de heer P. J. Pont. Hierna had de behandeling van den beschrijvingsbrief plaats. d:e aanleiding gaf tot uitvoerige be-prekingen. waarna de bjj- eenkomst na rondvraag werd gesloten. VOOGDIJRAAD. Bij Kon besluit is benoemd tot lid van den Voogdijraad alhier ir W. J. Modderman, chef van exploitatie van de Noord-Zuid- Hollandsche Tramwegmaatschapppij alhier. DAMESKRANS „CLARA DOZY". Hoewel het bezoek op de beide verkooD- dagen veel drukker had kunnen zijn is de opbrensst toch nog al meegevallen n.l ruim f 900. Aan giften was binnengekomen ruim f. 200 zoodat de totale ontvangst was ruim f 1100. In een advertentie elders in dit Blad vindt men, den uitslag der verlotingen. HANDELSREGISTER KAMER VAN KOOPHANDEL. Nieuwe inschrijvingen: N.V. Rotterdamsche Bankvereeniging. Ra penburg 27. Leiden. Dir. van het kant. Lei den- P. A. de Gooyer te Wassenaar. Alg. procuralieh.: N. D de Boer. te Leiden Bijz. procuratieh J P A van Vloodorp te Lei den; J. van Muiden Jzn., te Leiden; P. W. de Gooyer Jr.. te Leiden. N. V. Rotlerdamsche Bankvereeniging. Julianaslraat 55. Alphen a. d. Rijn. Dir. van hel kant. Alphen a. d. Rijn: P. B. Olthof, Alphen a d Rijn Alg. procuratieh. van het kant. Alphen a. d Rijn: G. A. Y. de Jong. Alphen a. d. Rijn. N. V. Ro!terdam9che Bankvereeniging Voorstraat 41. Noord wijk Dir. van het kant. Katwijk: G. Meyer. Katwijk a. Zee Tevens bevoegd voor Correspondentschap Noord- wijk Mede tot teekenen bevoegd zijn de functionarissen van het kantoor Leiden N. V Rotterdamsche Bankvereeniging, Burgerdijksfraat 3. Katwijk Dir van het kantoor Katwijk. G Mever. Katwijk a Zee. Mede tot teekenen bevoegd zijn de functio narissen van het kantoor Leiden. Kasner Hiddnk's Wijnhandel Stations weg 3. Leiden. Hoofdzetel- Amsterdam. Spaanrdammerstraat 151/153 Ve*bgrtig filiaal: Leiden. Haarlemmerstraat 83. Be heerder I H Genang. Leiden. A. J Stallinga Hoogewoerd 56 Leiden. Handel in Automobielen en Motorrijwielen; d.d 31 Oct 1929. Vestiging Showroom: Hoogewoerd 66.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1929 | | pagina 1