'Osle Jaar?an<r
VRIJDAG 6 SEPTEMBER 1929
No. 21313
FFICIEELE KENNISGEVING
STADSNIEUWS.
OP DEN DAG VAN HEDEN...
BINNENLAND.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
30 Cta. per regel voor advertentiên uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertentiên 35 Cts. per regel. Kleine Advertentiên uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een
maximum aantal woorden van 30.
incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen Bewijsnummer 6 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT:)
Voor Leiden per 3 maanden 2.36, per week
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week v
Franco per post 8.86 portokosten.
Sf 0.18
.018
nummer bestaat uit DRIE Bladen
EERSTE BLAD.
BENOEMING RAADSCOMMISSIËN.
De Burgemeester van Leiden brengt ter
jemeene kennis, dat door den Gemeente-
ad, in zijn vergadering van den 2en Sep-
mber j.l., uit zijn midden zijn benoemd de
gende leden, als:
Voor de Commissie van Financiën:
de Heeren B. J. HUURMAN, Voorzitter;
H. W. SPENDEL en M. H. DE REEDE.
Voor de Commissie vooi de Huishoude
lijke Verordeningen:
de Heeren K. SYTSMA, Voorzitter,
Ur. D. A. VAN. ECK en P. HEEMSKERK.
Voor de Commissie voor de Strafveror.
leningen:
Heeren Mr. D. A. VAN ECK en Mr.
A J. ROM1JN.
Voor de Commissie van Fabricage:
de Heeren H. W. SPENDEL, D. PAR-
MENTIER, A. G. BOSMAN en J. H.
SCHULLER.
Voor de Commissie voor de Stedelijke
Fabrieken van Gas en Electricileit:
de Heeren F. ELKERBOUT, Mr. D. A.
VAN ECK, J. WILBRINK en H. W,
SPENDEL.
Voor de Commissie voor het Openbaar
Slachthuis:
Heeren TH. M. W. BERGERS en J.
A VAN DER REIJDEN.
Voor de Commissie voor den Harkt- en
Havendienst:
de Heeren J. WILBRINK en C. KOOLE.
Voor de Commissie vooi het Ond-Archief:
de Heeren M. H. DE REEDE en J. H. A.
SIANDERS.
Voor de Commissie van Beheer over de
estichten .Endegeest", „Voorgeest" en
jRhijngeest":
de Heer F. KOOISTRA.
Vooi de Commissie voor den Geneeskun
digen Dienst en den Keuringsdienst van
Waren:
de Heeren TH. B. J. WILMER, J. G. VAN
ES, A. VAN ROSMALEN en G. KOOLE.
Voor de Commissie van onderzoek der
bezwaarschriften tegen aanslagen in het
Vergunningsrecht:
de heeren A. G. BOSMAN, Voorzitter.
C. J. VAN TOL en J. A. v. d. REIJDEN.
Voor de Commissie voor het Onderwijs:
de Heeren J. G. VAN ES. TH. B. J.
WILMER, J B. MEIJNEN en T.
GR0ENEVELD.
AUG. L. REIMERINGER,
Weth. lo.-Burgemeester.
eiden, 6 September 1929. 1915
E LEIDSCHE VEREENIGING
TOT BEVORDERING VAN DE
KENNIS IN DE GRAFISCHE
VAKKEN.
icimie naai de Koninkl. Papierfabrieken
van de Firma van Gelder Zonen
te Velsen.
Wen schrijft ons:
Gisteren hield bovengenoemde Vereeni-
onder leiding van haren voorzitter,
heer N. de Bink, met 24 deelnemers
excursie naar de Papierfabrieken van
Firma van Gelder Zonen te Velsen.
eeds op het perron te Haarlem namens»
Directie afgehaald door diens vertegen-
'idiger, den heer van Leyden, arriveer-
wij te ongeveer 10 uur te Velsen.
Q de vestibule van het administratie-
ouw werden wij namens de directie
'telijk welkom geheeten en ons de heeren
h en Veenstra als geleiders toegevoegd.
Na wederzijdsch kennis gemaakt te
'•ben, werd het gezelschap in twee
'epen verdeeld ter bezichtiging van de
•riek.
'P het terrein ging wij eerst de cellulose-
rieken bezichtigen, waar kennis ge-
fct werd met de houtkapperij. Door
te snijmachines, worden daar de pa
in kleine stukjes gehakt, waarna ze
juiste grootte gesorteerd via transport
en naar het kookhuis vervoerd wor-
Aldaar worden de stukjes hout in
^ketels. elk met een inhoud van 25o
•ieke meters, gestort, waarin het hout
:°okt wordt met zwavelzure kalkoplos-
l De kooktijd varieert van 14-20 uur.
kookketels worden onder waterdruk ge-
'Sd in uitspoelbakken met bodems van
floreerde tegels. Baggermachines halen
gekookte stof uit deze bakken en trans-
ibanden vervoeren haar naar de sepa-
le Hier wordt de stof uit elkander ge-
;Ven, met veel water verdund en door
Orders geleid, teneinde kleine onzuiver-
3^n af te scheiden. De gesorteerde stof
weer ingedikt en stroomt naar de
fraadkuip bij de cellulosemachines.
Uit de voorraadkuip komt de stof op een
rondloopend koperdoek, waarop reeds veel
water uit de stof zakt, gaat tusschen persen
door en wordt ten slotte tot rollen gemaakt
om in dezen vorm naar de papierfabriek
vervoerd te worden.
Tijdens het bezichtigen van de cellulose-
fabrieken werden we nog met een lift naar
het dak gevoerd om een uitzicht te krijgen
over fabrieken en terreinen. Terloops zij
opgemerkt dat het uitzicht over de ter
reinen niet alleen, maar tevens het ver
gezicht naar alle zijden vanaf deze hoogte
zeer interessant was. We zagen daar de
groote opslagplaatsen van het hout, waar
door de verschillende houttreintjes als
speelgoed zich heenkronkelden. Wanneer
we nagaan dat er voortdurend voor 1 jaar
houtvoorraad wordt gehouden en dat er
per jaar ongeveer vijftig booten uit Finland
en Rusland aankomen, dan kan men na
gaan welk een enorme voorraad dit is.
Na het bezichtigen van de cellulosc-
fabriek gingen wij naar de Houtstoffabriek.
Motoren van 1500 P.K. brengen groote
slijpsteenen in beweging, tegen welke slijp-
steenen het hout wordt aangeperst door
middel van waterdruk, waardoor het hout
geslepen wordt. Na slijping van het hout
wordt de verkregen houtstof (houtslijp) in
centrifugaal-sorteerders gereinigd, waarna
de stof in de indikmachines komt. De stof
wordt in deze machines voor een groot
gedeelte van water ontdaan, waarna ze in
een voorraadkuip stroomt. Uit deze kuip
wordt de stof naar de Papierfabriek gepompt
Na de houtstoffabriek bezichtigd te heb
ben kwamen wij in de papierfabriek. De
houtstof, cellulose en vulstoffen worden
aldaar in bakken goed door elkander ge
mengd en daarna in de maalhollanders
gebracht. In deze machines wordt de ge
mengde stof gemalen en tevens voorzien
van kleurstoffen. De gemalen stof wordt
door leidingen gevoerd naar de papier
machines. Opgemerkt dient te worden dat
we een papiermachine zagen, welke circa
190 meter papier per minuut maakt, dus
circa 44 ton per 24 uur.
De stof gaat eerst door één of meer
knoopenzeven, loopt dan over een fijn ge
weven koperdoek, gaat tusschen perswal-
sen door en komt dan in de droogparlij,
bestaande uit door stoom verwarmde cy
linders waarlangs het papier wordt geleid.
Na droging wordt het papier door een
kalander geleid, waardoor het een gladde
oppervlakte krijgt en tenslotte komt het
op een oprol inrichting. Na nog eens over-
gerold te zijn. om de slechte stukken te
kunnen verwijderen, wordt het papier tot
rollen voor de courantenpersen gewikkeld.
Wanneer papier met een zeer gladde
oppervlakte verlangd wordt, wordt het pa
pier nogmaals geleid door e'en kalander,
alvorens gewikkeld te worden op rollen voor
de drukkerijen. Een rol is meestal 7500
Meter lang. Ook kregen we nog te zien e'en
snijmachine, waarop uit de rollen papier,
waarvan er elf tegelijk kunnen afloopen,
de vlakke vellen in verschillende maten te
gelijk in lengte en breedte worden gesneden.
Daarna Worden de vellen automatisch aan
riemen van 500 vel afgeteld en in den han
del gebracht.
Als bijzonderheid dient nog vermeld dat
ons werd medegedeeld, dat de productie der
fabrieken thans per week bedraagt pl.m.
1.000.000 K G. cellulose. 800.000 K.G. cou
rantenpapier en 425 000 K.G. houtstof. Aan
hout wordt per week ongeveer 7500 stères
gebruikt terwijl het totale watergebruik per
dag meer bedraagt dan dat van de geheele
stad Amsterdam. Dagelijks vinden in de
fabrieken ruim 1000 arbeiders werk.
Uiterst voldaan over alles, wat ons als
dagelijksche bewerkers van het papier was
getoond, werden wij namens de Directie
aan e'en koffietafel uitgenoodigid in het
eigen ontspanningsgebouw Concordia en
werd onder het genot van een rookertje een
korte nabetrachting van de excursie gehou
den. Dat deze aangename attentie bij de
excursisten in den smaak viel, bewe'es de
buitengewoon aangename geest, welke er
aan tafel heerschte.
Het was dan ook te begrijpen, dat de
Voorzitter ten slotte een woord van lof
richtte aan de Directie van de Firma Van
Gelder Zonen en aan de heeren Pe'ls, Veen
stra en Van Leyiden voor hun voortreffelijke
leiding.
De heer De Bink eindigde zijn toespraak
door een eerbiedige hulde te brengen aan
den Oprichter van dit gtoote Nederlandsche
bedrijf en zijn beste wenschen uit te spre
ken voor den verderen groei en bloei dezer
fabrieken en hare leiders.
Na gemeenschappelijk den lunch te heb
ben gebruikt in Hotel „Prins", toog het ge
zelschap naar de nieuwe Sluiswerken te
IJmuiden ter bezichtiging, waarvoor een
speciale vergunning was verleend door de
Hoofdingenieur. Hoogst voldaan over alles
wat wij hebben mogen aanschouwen,
arriveerde het gezelschap te half zeven n.m.
weder in onze Sleutelstad.
Ten slotte zij nog medegedeeld, dat mor
genmiddag te half drie een excursie zal
worden gehouden naar de Stedelijke Fabrie
ken van Gas en Electriciteit alhier.
JAARBOEKJE VEREENIGDE
FACULTEITEN VAN RECHTS
GELEERDHEID EN LETTEREN
EN WIJSBEGEERTE.
Bjj den uitgever Dubbeldeman is heden
verschenen het Jaarboekje van de Vereenigde
faculteiten der rechtsgeleerdheid en der let
teren en wijsbegeerte van de Leidsche studen
ten voor het academiejaar 19291930.
In het verslag dezer faculteit over het af-
geloopen academiejaar wordt o.m. gezegd,
dat gebleken is, dat door de oprichting
van deze faculteit het vorig jaar, in een drin
gende behoefte is voorzien.
Veel steun werd ondervonden van den kant
der professoren en ook de erkenning door
de verschillende studentenvereenigingen,
droeg er niet weinig toe bjj, de positie dezer
nieuwe faculteit te versterken.
In de plaats van de heeren Th. H. M.
Loze, en F. W. Th. Hunger, die wegens vol
tooiing hunner studie genoodzaakt waren als
bestuurslid af te treden, werden gekozen de
beer N. C. Beudeker 3ls assessor I en de
heer Th. H. Sanders als assessor II. Het be
stuur is thans als volgt samengesteld: A. A.
J. Warmenhoven, praeses, N. C. Beudeker,
ab actis, Th. H. Sanders, quaestor, W. G. H.
Cbavannes, assesor I en W. F. van der Kaa-
den assessor II.
De heeren Ch. F. H. Wel ter, A. Holle en
J. J. Drost werden tot honoraire leden be
noemd.
Het nogal ljjvig jaarboekje bevat voorts
vT^jwel alle voorlichtingen, welke de studenten
dezer faculteit omtrent hun studie, examens,
enz. van noode hebben.
DE TUINBOUW
TENTOONSTELLING.
Men verzoekt ons mede te deelen dat de
in het verslag vermelde, prachtige Aspara
gus Sprengeri, niet van den heer Albers,
doch van den heer G. A. Allers zijn en dat
zonder cenigen opzet verzuimd is melding
te maken van het mooie, zeer uitgebreide
Herbarium van den heer TV. W. Lagerberg.
Tevens verzoekt men ons te willen ver
melden dat hedenavond iederen vijftigsten
bezoeker, naar keuze een collectie vet-
plantjes of rotsplantjes zal worden ten ge
schenke gegeven .De mooie bloemenshow
is heden nog den geheelen. dag te bezich
tigen.
DEMONSTRATIES
REDDINGSBRIGADE.
Gelijk gemeld worden a.s. Zaterdagmid
dag in het Rijn- en Schiekanaal nabij de
Wilhelminabrug vanwege de Leidsche Red
dingsbrigade demonstraties gehouden, welke
te 3 uur zullen aanvangen.
Het programma omvat o.m. de volgende
nummers: bevrijdings- en vervoergrepen,
popduiken, opwekken van levensgeesten,
ontkleeden te water, redding met reddings
materiaal, enz
Aan de Middelbare Technische School
te Haarlem werd bevorderd van het practi-
sche studiejaar tot het vierde studiejaar in
de afdeeling bouwkunde F. Meyers; in .ie
afdeeling weg- en waterbouwkunde B. K.
Huy9mans en in de afdeeling werktuig
bouwkunde S. P. G. de Jongh, allen alhier.
Op Zaterdagen 7 en 14 September
zullen vanwege de Leidsche burgerwacht
op de banen te Katwijk wedstrijden in prijs
schieten met scherpe patronen worden ge
houden.
Leiden is wederom een mooien winkel
rijker geworden. Kasper Hiddink's Wijnhan
del opent morgen om 10 uur haar 2de Ver
koophuis in het pand Haarlemmerstraat 83.
Door de goede zorgen van den aannemer
werd in zeer korten tijd iets mooi's tot stand
gebracht.
Wij schreven reeds, dat de winkel er tip
top uitziet en dat verwonderde ons eigenlijk
ook niet omdat de heer K. Hiddink een
routine daarin verkregen heeft; immers is
dit reeds het 16de verkoophuis, dat de firma
opent.
Tevens is aan deze zaak verbonden een
isobarometrische bierbottelarij van bieren
van de fa. K. Hiddink.
Ook moeten wij nog aanstippen, dat door
deze firma in eigen fabrieken met moderne
machines tafelwaters en gazeuse dranken
vervaardigd worden.
In de kelders liggen meer dan 40 fusten
opgeslagen, elk met een inhoud van 2000
6000 liters wijn.
Daar de fa. K. Hiddink, vanaf de goed
koopste tot de meest verfijnde kwaliteiten
in voorraad heeft, twijfelen wij niet of dit
16de verkoophuis zal even .groot succes op
leveren, als de overige zaken van deze firma
reeds deden.
Aan onze lezers geven wij den raad eens
een kijkje te gaan nemen.
wordt de 10de sterfdag van den beroemden
Frieschen beeldhouwer Pier Pander her
dacht. Hij overleed den 6den Sept. 1919 te
Rome.
Als kind van eenvoudige ouders (schip
pers) werd Pier Pander 20 Juni 1864 te
Drachten geboren.
In Amsterdam, Parijs en Rome heeft deze
gebrekkige kunstenaar met een enorme
werkkracht en energie gewerkt. In 1885 won
hij de „Prix de Rome".
Vele portretten heeft Pier Pander gemaakt.
Ieder Nederlander weet, dat wij nooit mooier
guldens hebben gehad dan die, welke door
hem met Wilhelmina's beeldenaar ver
sierd zijn.
In overeenstemming met zijn wenschen
zullen al zijn werken naar zijn „Heitel&n"
Friesland worden overgebracht. Het Ge
meentebestuur van Leeuwarden heeft de
zorg hiervoor op zich genomen.
Eenige jaren geleden werd reeds te
Leeuwarden een Pier Pander-tempeltje ge
bouwd; hierin bevinden zich vijf van zijn
beelden, die een eenheid vormen en de
krachten weergeven, die noodig zijn voor
het tot stand komen van elk werk, dat een
afgerond geheel moet vormen.
NEDERLANDSCHE
HEIDE-MAATSCHAPPIJ.
De jaarvergadering te Leeuwarden.
Vanmorgen is te Leeuwarden, de 4Lste
algemeen e vergadering van de Nederl.
Heide-Maafcschappij aangevangen onder
presidium van den heer A. V. J. J. baron
van Nagell van Barneveld. Spreker memo
reerde het vruchtbare werk, dat in het af-
geloopen jaar is verricht. Ook de finan
cieel© resultaten waren voor de maat
schappij weder gunstig. Een schaduwzijde
is het verbranden van voor duizenden en
nog eens duizenden guldens bosch. De be
ruchte iepenziekte blijft voortbestaan en
zal vooreerst wel niet verdwijnen. Ook do
vorstperiode van dezen winter was voer
den boschbouwer, den fruifcteeler en den
boomkweeker zeer schadelijk, al bleek ten
slotte de schade minder groot te zijn, dan
aanvankelijk gevreesd werd.
Daarna werd met de afwerking van de
agenda begonnen. De heer Jacob v. d.
Meer, secretaris van de Friesche Mij. van
landbouw, hield daarna een inleiding over
enkele hoofdzaken betreffende de organi
satie van de landbouw in Friesland.
Na afloop van diens voordracht werd een
excursie ondernomen naar de gebouwen
van de Friesche coöperatieve Zuivel- en
Exportvereeniging.
DE VAN DE WERKVERSCHAF
FING TE OLDEMARKT
UITGESLOTEN ARBEIDERS.
In een gisteren te Den Haag gehouden
vergadering van uitgesloten arbeiders uit
de werkverschaffing te Oldemarkt is de
volgende motie met algemeene stemmen
aangenomen:
De vergadering enz.
protesteert tegen het gedrag van den
rijksambtenaar Mesu, die als bemiddelaar
zijn plicht volkomen heeft verzaakt,
spreekt haar afkeuring uit over het feit,
dat noch door den referendaris in algemee-
nen dienst, den heer Kruis, noch door den
wethouder voor sociale aangelegenheden,
den heer Drees, de vier commissieleden, ge
kozen door de arbeiders en als zoodanig
door beide bovengenoemde functionarissen
erkend, werden ontvangen;
verklaard zich solidair met deze com
missie en eischt: a. toelating dezer com
missie; b. handhaving der loonen, zooals
deze werden vastgesteld bij het inwerking
treden der werkverschaffing; c. doorbeta
ling van steun tijdens den duur van het
conflict.
besluit tot het uiterste te strijden voor
inwilliging dezer eischen.
FORD-VLIEGTUIG
TE AMSTERDAM.
Gistermiddag even over tweeën is op
Schiphol het driemotorige Fordvliegtuig ge
land, hetwelk Dinsdag j.l. reeds op Waal
haven gedemonstreerd heeft. Ook op Schip
hol maakte het Ford-toestel eenige vluchten
met genoodigden.
Op het vliegveld waren o.m. tegenwoordig
de Amerikaansche consul Hoover, ir. Stephan
adjunct-directeur van de Ned. Vliegtuigen-
fabriek Fokker, Kingsford Smith, ir. E. B.
Wolff, directeur van den Rijksstudiedienst
voor de Luchtvaart en mr. J. F. Schönfeld
van het departement van waterstaat
BINNENLAND.
Vreeselijke moord in Den Haag; een onda
dame gedood, haar huishoudster ernstig ge
wond, de dader aangehouden. (Gemengd, 2e
Blad).
Nadere bijzonderheden omtrent het spoor
wegongeluk bij Meppel. (Gemengd, 2e Blad).
Jaarvergaderingen van het Verbond van
Nederl. Werkgevers en van de Nederl. Hei de-
Maatschappij. (Binnenland, 1ste Bla/d).
BUITENLAND.
Redevoeringen van Hymans en Briand ter
Volkenbondsvergadering. (Buitenland, 1ste
Blad).
Gisting in de communistische partij in
Frankrijk. (Buiten! 1ste Blad).
Een mislukte aanslag op Woldemaxas, den
minister-president van Lithauen. (BuitenL,
Gemengd, 2e Blad).
De dader van den bomaanslag te Berlijn
zou zich bij de justitie hebben aangemeld.
(Tel. lste Blad).
VERBOND VAN NEDERL.
WERKGEVERS.
De jaarvergadering te Maastricht
Te Maastricht is heden de jaarvergade
ring begonnen van het Verbond van Neder
landsche Werkgevers. De voorzitter, mr<
Aug. Philips, hield een uitvoerige openings
rede, waarin hij de leden welkom heette en
tevens eten woord van afscheid sprak als
voorzitter, welke functie hij twee jaar heeft
waargenomen. Spreker betreurde in zijn
rede het gebrek aan eenheid van werk
geversorganisatie dat zeer lastig kan wor
den bij de pogingen om tot een vruchtbaar
overleg te geraken met de werknemersbon
den, bij wie die splitsing trouwens niet min
der ver is doorgevoerd, maar constateerde
toch ook dat de ontwikkeling der economi
sche feiten hoe' langer hoe meer gaat in een
richting, waarbij een goede verhouding tus
schen werkgever en werknemer mogelijk,
ja voor beiden veel gemakkelijker dan vroe
ger moet worden. De erkenning daarvan
begint aan be'ide zijden door te dringen.
De kloof, die de maatschappelijke welvaart
van de arbeiders- en werkgeversklasse
scheidt, wordt niet dieper, maar wordt
allengs gedempt. Het kapitaal hoopt zich
niet op in enkele handen, maar wordt meer
en meer over de groote massa verspreid. De
ondernemingen zijn, in het algemeen ge
sproken, niet meer het eigendom van enkele
rijken, maar vormen het gezamenlijk bezit
van tallooze deelhebbers uit alle standen.
De scheidingslijn tusschen werknemers en
werkgevers vervaagt.
Het welvaartspeil van den arbeider is in
de laatste tientallen jaren ontzaglijk ge
stegen.
Dit is een heuglijk feit dat er toe zal bij
dragen bitterheid, wrok en vijandige stem
ming weg te nemen en het pad te effenen,
dat naar den bedrijfsvrede voert.
Naast de verzachting van de verschillen
in maatschappelijke welvaart ziet spr. er
een ander van weinig minder belang, na
melijk het feit, dat er haast geen bedrijfs
leiders meer zijn en dat er in de toe
komst hoe langer hoe minder zullen wezen.
die werkelijk hun eigen zaken drijven en
daaidoor persoonlijke belangen hebben, die
lijnrecht in botsing zouden kunnen komen
met die van hun arbeiders.
Kleine eigen zaken zullen spoedig zeld
zaam worden; fusies zullen blijven voort
gaan, overal waar wij verstandig en doel
matig zijn en steeds meer zullen de verhou
dingen er door veranderen.
De positie van den leider zal al minder
die worden van een strijder voor speciale
kapitaalbelangen dan wel die van den vrij
wel neutralen dirigent, die het als zijn taak
zal gevoelen de balans tusschen de belan
gen van het kapitaal en den arbeid in juist
evenwicht te houden.
Dat in dit verband moet worden geconsta
teerd dat pogingen tot samenwerking met
andere organisaties nog zoo weinig resul
taat hebben opgeleverd moet ten zeerste
worden betreurd en spreker wekte krachtig
op die pogingen voort te zetten.
