)rfe Jaargang LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 24 Augustus 1929 Derde Blad No. 21302 Buiten!. Weekoverzicht. BRIEVEN UIT BERLIJN. DE AVONTUREN VAN ADAMSON. LONDENSCHE BRIEVEN. ANECDOTA LEIDENSIA. Ife Den Haag een critieke slot-situatie! ra*ederom is een week voorbij gevlogen uog staat de Haagsche conferentie op doode punt. Maar de beslissing omtrent dan niet slagen staat thans voor de het is geworden een buigen of barsten de tijd, de nimmer stilstaande tijd, ngt. Bekend is toch, hoe begin Septem- te Genève de Volkenbondsraad op- v in vergadering bijeenkomt en de lei- i politieke figuren roept naar de Vol- ndsstad. Bovendien zuilen de diverse leis ongetwijfeld, alvorens zich naar [ève te begeven, eerst in hun hoofdste- nog overleg hebben te plegen met hun leeringen na een afwezigheid van ruim weken I i oud Nederlandsch spreekwoord luidt: tijd gaat snel, gebruik hem wel! 't Ware wenschen geweest, dat ter conferentie mede wat meer rekening was gehou- Eerder heeft men het tegendeel kun-- waarnemen: een roekeloos omspringen hetgeen de Engelschen wel eens iney" believen te noemen. Het had er oogenblik allen schijn van, dat ver- llende buitenlandsche departementen uit hun hoofdsteden aan het nota's wis- >n waren! Drie partijen waren daarbij inderkennen. In de eerste plaats de z g. dus België. Frankrijk, Italië en Japan, samen één lijn trokken: onveranderde Ihaving van het Young-plan; in de le plaats Engeland, dat hardnekkig 1 staan op hel hem in Spa toegekende :entage der Duitsche oorlogsschatting in de derde plaats Duitschland, dat bij hnantieele regeling feitelijk buiten mede- ng was gesteld. Het waren eerste *n *le partij, die elkaar met nota's bom erden alsof zij niet in onze schoone •ientie zetelden, nauwelijks een uur van inder verwijderd. Voor mondeling con- werd blijkbaar aan de zijde der vier eesd, terwijl toch als regel mag en kan rden aangenomen, dat een mondeling 'rek van een kwartier meer baat geeft de wisseling van drie brieven laowden schrikte echter te zeer af.... de tijd al meer en meer verstreek en lelijk werd. dat er iets gedaan moest en. wilde men de conferentie niet zien •lukken. Toen is een ontmoeting Briand- iwden in alle haast voor elkaar gebracht sindsdien zij'n de vastgeloopen onderhan- ingen wederom begonnen, De Duitschers ;en zich de eer toeëigenen op het critieke nt de anderen te hebben wakker ge- Zij handelden echter onder den druk een factor, die wel in staat is tot han- :n aan te zetten: het eigen belang. Zij (tn immers, dat een mislukken der con- itie voor hen beteekent: het betalen van plag! oneer op 1 September het Young-plan ia werking treedt, blijft machinaal het ?-plan met veel hoogere betalingen lduren 'resemann heeft het onderling gekibbel schuldeischers over de verdeeling der Duitschland op te brengen schatten zoo mogelijk lijdelijk aangezien; misschien wel te lang. Toen ten slotte evenwel regel ing-Young scheef dreigde te loopen gevolg van deze onderlinge verdeeld- heeft Stresemamn zich tot de twisten- gewend met het verzoek om in ieder al met 1 September het Young-plan in king le doen treden, onverschillig of de eren het al dan niet eens werden over ferdeeling, opdat Duitschland niet het der rekening werd. Tevens drong schland aan ook in ieder geval over te tot de in het vooruitzicht gestelde ont ging van het bezette gebied (at op zichzelf billijk verzoek bracht de •rentie weer op gang en onder den druk den voortsnellenden tijd is men nu bezig loen, wat van den beginne af aan had wn te geschieden: het in onderlinge be kingen ernstig zoeken van een uitweg! nakkelijk is dat zeker niet, daar Snowden groote onverzettelijkheid vasthoudt aan eenmaal ingenomen standpunt en blijk- 'de volle 100 pCt. daarvan blijft eischen. •et ergste hierbij is misschien wel, dat beide kampende partijen het niet-toe- en tot een soort prestige is geworden, al men er in slagen een uitweg te vin- Vooralsnog durven wij deze vraag beslissend beantwoorden. Ons optimis- heeft echter een geduchten knak gekre- en een zonder resultaat uiteengaan k onder slechte voorteekenen begonnen nkomsl zal nu niet meer verbazen, de 'Ie belangen, die op het spel staan, ten Laten we hopen, dat op h^t allerlaatste moment nog een ontspanning kan worden bereikt, die uitkomst brengt; in overeen stemming met Briand's uiting, het Duitsche verzoek niet in behandeling te nemen voor de mislukking vaststaat! Men vergete hierbij niet, dat voor de Duitsche regeering de situatie bijkans on houdbaar is geworden. In eigen land dreigt een crisis, zoo de leiders uit den Haag te rugkeeren met leege handen, zonder eenig .resultaat. Van zekere zijde is van den be ginne af aan tegen het Young-plan fel gea geerd als belastende het land met te zware offers en dc inwendige verdeeldheid is groeiende. Zie b.v het steeds meer naar voren tredende geschil over de werkeloos heidsverzekering! Wanneer daar nog bij komt een volledig echec der gevoerde poli tiek naar buiten, dan kan dat wel eens de bekende droppel worden, die den emmer doet overloopen. Mede tot schade der vroegere geallieer den Overigens is er weinig gebeurd, dat bij zonder de aandacht vraagt. Het Engeland zoo bedreigende conflict in de katoenindus trie is afgewend tengevolge van het aan vaarden van bindende arbitrage, die besliste' tot een loonsverlaging, als door de werk gevers vastgesteld. En in Oostenrijk heeft de tegenstelling chr socialistische Heim- wehren en soc. democratische Schutz- bund geleid lot de bloedige botsingen.die niet uit konden blijven. Hoe de Oostenrijk- sche regeering zich van deze burgerwach ten zal kunnen ontdoen.... Ander middel om een steeds toenemende politieke verbit tering te keeren, zien wij toch niet! RECLAME. TER OPFRISSCHING VAN HET BLOED drinke men eenige dagen achtereen 's ochtends vroeg een glas natuurlijk „Franz-Jcsef'-bitterwater. Het' door vele ge- neesheeren voorgeschreven „Franz-Josef"- water regelt den darm, versterkt de maag, verbetert het bloed, kalmeert de zenuwen en geeft dus een schoon lijf en helder hoofd 893 (Van onzen correspondent). Berlijn, 17 Augustus. Als de zon zoo lekker schijnt en de Ber- lijners in luchtige, vroolijke zomerkleeding de straten vullen en 's avonds voor de on telbare restaurants en koffiehuizen uit blazen", dan krijgt men zoo oppervlakkig den indruk, dat de groote meerderheid dezer 4,3 millioen zieltjes het leven niet al te zwaar schijnt te nemen en pret in het eigen bestaan heeft Wie Berlijn beter kent, weet, dat deze eerste visie op stukken na niet op de wer kelijkheid gelijkt. De Sakser. de Beier, de Rijnlander, die, in verschillende overgangen van gebrek aan waardeering. den Berlijner niel luchten kunnen, zullen u met graagte vertellen, dat de hoofdstad van het Deutsche Rijk een ..Sündenbabel" is en dat men den doorsnee bewoner bijna als ..Schweinehund" be schouwen kan. Wat natuurlijk hoogst on billijk en gruwelijk overdreven is. Ik ken den Berlijner nu al sinds 1913 in dage- lijksch verkeer. Ik heb hem in dagen van vreugd en in- lange jaren van ellende en tegenspoed meegemaakt en kan hem in het algemeen niel heter en niet slechter vin den dan eenige andere Duitsche variatie. Maar hij is nu eenmaal wereldstedeling, behoort tot die groote uiterst gemengde massa, die ook een het zij erkend: be- trekkelijk-gróót percentage misdadigers, oplichters, niets-doeners, chevaliers d'in- dustrie, dieven, moordenaars en soortgelijke onwelkome menschensoorten gastvrijheid verleent. Vullen we deze groepen aan met een jammerlijk verarmden en daardoor vaak stuurloos en ook wel karakterloos geworden middenstand, met een jeugd, die ten deelo onder den invloed van geëxalteerde moderne stroomingen niet meer in of uit weet en tot excessen en ten slotte misdaden en zelfmoorden vervalt, dan is het beeld eenigszins volledig geworden en laten we ons niet meer zoo snel door eerste indruk ken misleiden. Een geweldig-groote stad met (gelukkig!) een groote meerderheid van solide, harde werkers; en een (veel te groote!) minder heid van figuren, die aan den zelfkant der samenleving verblijf houden. De gemiddelde Berlijner is niet minder arm dan zijn landgenooten in andere Duit sche steden en dorpen. Geld is schaarsch in Duitschland; de honger naar waren grooter dan ooit. De jeugd wenschte te huwen, de woningnood is nog altijd enormdus zijn de prijzen voor de huurwoningen ver boven Europeesch peil. Het gevolg daarvan is, dat de Berlijner, die in de inflatiejaren het sparen verleerd heeft, met graagte gegrepen heeft naar het crediet- en afbetalingsstelsel, dat in Duitsch land sinds eenige jaren ongekende afmetin gen aangenomen heeft. Contante betaling is hier uilzondering ge worden, koopen „op de pof" (of gelijk men het hier grappig noemt. .,auf stottern") iets, waar niemand zich meer over pleegt te schamen. Van de groote warenhuizen af tot de kleinste snoepwinkeltjes toe verkoopen op wekelijksche of maandelijksche afbeta ling en de practijk heeft het al noodig gemaakt, den handeldrijvenden midden stand door uitgebreide organisatie tegen de legioenen der wanbetalers Ie beschermen. Want natuurlijk wordt van dit stelsel misbruik gemaakt. Wie 's middags door de groote Berlijn- sche winkelstraten wandelt of zich tegen sluitingsuur der kantoren op de groote ver keerswegen naar het Westen en hel Zuiden opstelt, zal versteld staan van het over- groote aantal luxe-auto's, dat voorbijsnort. U kunt mij echter op mijn woord gelooven, dat 3/4 van deze prachtige wagens.. niet. of slechts zeer gedeeltelijk betaald is en in vele gevallen ook nimmer betaald zal worden. Ze zijn op afbetaling of op crediet gekocht, en de deftig-gekleede „bezitters" rekenen steeds met de zeer groote mogelijk heid. dat ze binnen enkele dagen of weken in het openbaar zullen moeten toegeven, dat ze gepn cent meer hun eigendom kun nen noemenveel schulden en geen pfen nig bezit hebben. Dat verklaren ze voor den rechter onder eede; en zoo iets heet hier dan de „Offen- barungseid". In mijn woonwijk in het deftige „Berlin- Zehlendorf" zijn tal van prachtige villa's. Ik heb de gewoonte 's avonds na het werk een wandeling door die villa-straten te doen om op.veranderingen te letten. En er gaat eigenlijk geen week voorbij, zonder dat er iets op te merken valt. Hier heeft zich een bankier voor het hoofd geschoten, daar is een zakenman naar het buitenland ge vlucht, ginds is een bezitter van drie luxe- auto's failliet verklaard. Overal zoekt de verhuiswagen zijn slachtoffers en komt „Jan met de Pel" zijn deurwaarderszegel tjes opplakken. Dat is zoo typisch voor Berlijn, dat slachtoffers noch toeschouwers er zich te genwoordig meer iets van aan plegen te trekken. De stad is te groot en het ver schijnsel te veelvuldig. Men duikt in een andere wijk weer op, krijgt opnieuw crediet en tracht Fortuna op fortuinlijker wijze te vrijen. Men krijgt op nieuw crediet schreef ik. Maar daar schijnt men nu een stokje voor te willen gaan steken 1 Zooeven las ik, dat de groote midden standsorganisaties een eigen credietbureau gesticht hebben en dat zij nu reeds over een carthotheek beschikken, waarin de namen van 1 Va millioen Berlijners zijn opgenomen met daarbij de aanteekening of zij reeds vroeger failliet verklaard werden, een „Of- fenbarungseid" aflegden of op andere wijze getoond hebben, dat men voorzichtig met hen moet zijn Anderhalf millioen namen op de 4.3 mil lioen inwoners (kinderen .grijsaards, ge- brekkigen, verpleegden enz. meegerekend') Ik geloof, dat de soliditeit van den gemid delden Berlijner niet op wreeder wijze gekenschetst kon worden. Maar wat waar is, moet nu eenmaal ge zegd worden. Het overgroote deel dezer menschen is een offer der tijdsomstandigheden. En de handeldrijvende middenstand heeft er door zijn uitgebreide crediet- en afbetalingsstel sels zelf toe medegewerkt. De practijk leert nu eenmaal dat deze methodes den kleinen man met het geringe inkomen verleiden tot het onmiddellijk zich aanschaffen van tal van zaken, die hij niet noodig heeft. Hij behoort bij elke nieuwe overeenkomst niet alleen zijn vast salaris, maar ook zijn reeds aangegane verbintenis sen op te geven. In verreweg de meeste ge vallen zal hij trachten, deze bepaling, die hem verhindert het voorwerp van zijn ver langen onmiddellijk in handen te krijgen, te ontduiken. Dat beteekent bedrog en bezorgt hem, daar de firma's hun overeenkomsten 8 80*o <OPln«*GlN SLECHTS ADAMSON WEET WEL DE KURK UIT BEN FLESCH TE IIALBN. met klanten toch straks aan elkander be kend maken, vrijheidsstraffen, die oneervol zijn en het begin van een loopbaan vol mis daad kunnen beteekenen. Deze geweldige opeenhooping der wereld- sladsmenschen is voor velen een gevaar; voor jonge kinderen het meest, die dagelijks in atle deelen der stad tot uiterslen verval len, het slachtoffer van misdadige elemen ten worden, door de ouders niet meer gecon troleerd kunnen worden en in ziekenhui zen en gevangenissen eindigen. De zon schijnt zoo lekker, en de men schen stappen in hun lichte, witte kleeren zoo vroolijk door het leven heen. Maar naast dit felle licht heeft Berlijn zwarte slagschaduwen. Ik mag ze, als eerlijk kroniekschrijver, u niet verzwijgen! (Van onzen Londendschen Correspondent.) DE SCHNEIDERBEKER EN WAT ER AAN VAST ZIT. Londen, 20 Augustus. De Solent. de zeestraat tusschen Enge land en het eiland Wight, wordt op 7 Sep tember het tooneel van den grooten vlieg- strijd om den Schneiderbeker. De lezer zal weten dat het hier een kamp betreft tus schen snelle watervliegtuigen, die boven dien een zekere zeewaardigheid en ma noeuvreerbaarheid op water moeten bezit ten. Reeds jaren geleden zijn deze periodiek terugkeerende wedstrijden begonnen, toen een Franschman Schneider er den nu be roemd geworden beker voor uitloofde Frankrijk stond toen nog vooraan op het gebied van luchtvaart en de Franschcn wonnen den eersten wedstrijd met een snel heid van om en nabij 90 K.M. per uur. Wanneer straks de wedstrijd boven de So lent wordt gehouden, zal waarschijnlijk blijken dat de toestellen tennaastenbij 500 K.M. per uur bereiken. Dat is een enorme vooruitgang in snelheid, verkregen door een steeds in kracht toenemenden internationa len wedijver, waaraan groote schatten trelds worden uitgegeven. Dit laatste verklaart waarom het particulier en uitsluitend spor tief karakter den laatsten tijd uit de wed strijden om den Schneiderbeker is verdwe nen. Een particulier rersoon. boe rijk hij oog zou moge zijn, heeft niet de finan- cieele en andere middelen, die hem moe ten helpen om met kans op goeden uitslag in dezen wedstrijd uit te komen. De deel name wordt nu nationaal aangepakt. Een landsschatkist verschaft de fondsen. En de beste nationale bronnen en hersenen wor den voor het doel gemobiliseerd. Het dure en tijdroovende voorbereidende werk wordt gerechtvaardigd door het groote economi sche gewicht van dezen strijd en door na- tionalen luister en gezag, die het deel wor den van het winnende land. De economi sche waarde van een overwinning mag niet worden onderschat. Elk land blinkt graag uit op aviatisch gebied. Men kan het waar nemen aan den ijver en de geestdrift, waar mede ook kleine landen van zich doen spreken door opzienbarende vliegtochten, door onderdanen dier landen ondernomen. Een vooruitstrevend land getuigt in dezen tijd het best van zijn progressieven zin door zich in luchtvaart actief te toonen. Dozijnen landen hebben geen nationale vliegtuigindustrie en zijn dus voor het be zit van vliegmiddelen, voor landsverdediging of voor zich ontwikkelend burgerlijk transport, afhankelijk van die weinige lan den, die wel een vliegtuigindustrie hebben. Hier komt de uitslag van den Schneider beker in het geding. Het land, dat den Schneiderbeker wint, kan er zoo goed als zeker van zijn dat de bestellingen van vlieg toestellen naar zijn industrie tcestroomen. Die beker is, of wordt beschouwd als het hoogste waarmerk der voortreffelijkheid. En het kleinood te winnen staat gelijk m:*t een machtige universeele reclame voor een nationale vliegindustrie. Alen wee' dat Engeland zich op het oogenblik in het bezit van de trophee ver heugt. Een Britsche ploeg won den wedstrijd twee jaar geleden boven de wateren van Genève in een vinnigen kamp tegen de Ita lianen. die toen houders waren. En aange zien de bepalingen van-den wedstrijd voor schrijven dat de houders den beker in hun eigen gebied mogen verdedigen, heeft het groote evenement ditmaal in Britsche wate ren plaats. Naar allen schijn zullen de Ita lianen ook ditmaal de meest formidabele mededingers zijn. De ploeg, dit uit het land van Mussolini komt, bestaat uit niet minder dan negen race-vliegers, die in de vooroefe ning. de regeling en het bijkomende werk worden bijgestaan door nog 20 officieren van de Italiaansche luchtmacht, deskun digen op luchtvaartgebied en een klein leger mecaniciens. In het thans meer dan zelfbewuste Italië wordt het hoogste belang aan den wed strijd gehecht en het is zeker dat vele dui zenden Italianen naar de Solent zullen ko men. geholpen door de Italiaansche auto mobielclub en reisbureaux, om hun mili taire vliegkampioenen toe le juichen en aan te moedigen. Wat de typen en de te verwachten ver richtingen der toestellen betreft, wordt de Leiden in last. stad Leiden had in 1584 en 1585 hui zoon veel moeten opbrengen ter be- ülng van de oorlogslasten. In het jaar deden „Burgemeesteren en Regierders i!adt Leyden" rekening en verantwoor- I aan de Staten van Holland en in deze eckeninghe" heet het, dat de „quotisa- te zeer hooch exorbitant ende niet lan- draechbaerwaren voor de stad Leiden de hooftneringhe van draperie, steunsel van dezelve, voor vyftich, ende langer jaeren herwaerts, ge- 'Ycken vermindert, afgeloopen ende niel gecomen is, ende zulex maer een kdt is geworden,, midden in 't landt S»een commoditeyt hebbende van de eenige rivieren". Het klaagstuk van •'dsche overheid memoreert de twee erifigen, waaraan Leiden blootgestaan die „een zoo langhen tyt ge- hebben dat de stad „deur de ar- en ellende by -hare borgeren overge- geleden, gans uytgeput geworden fJl zulcken verloop ende t achterheyt gecomen is, dat zy qualic middel heeft haer zeiven in wezen ende nootelicke getimmer ten te onderhouden, veelmin haere schulden te betaelen, als die ter zaecke van hun ach terstallige renten in verscheyden plaetsen ende oorten. groote schade van arrestemen- ten beslag op goederen) ende dierge- lycke commemissen hinder) hebben moeten lyden ende daermede ooc dagelicx gedreycht werden." Voorts memoreert de „Reeckeninghe", dat de burgerij van Lei den „van honger ende pest, die geduyrende twee belegeringen voor meer dan het derde part is verminderd, in vougen, dat deselve stadt voor eenighe jaeren geheel gedepopu- leert ontvolkt) zynde, van poorten, muyren, brugghen, straten, platen gehee- licken verviel, ooc jegenwoorlick voor de meeste paert" voor het grootste deel) wert bewoont by vreemdelingen, uyt Bra bant, Vlaenderen en andere quartieren ver dreven, en drie vierde parten van dewelcke zoo arm zyn, dat zy de behulpelicke handt ende onderhout van aelmissen zyn behou- vende noodig hebben), zynde 't laetste IIII part van deselve zeer weynich coop- luyden of luyden van vermogen, maar meest lieden, die hun alleenlicken generen den kost winnen) mit haerer handen arbeyt, ende jegenwoordelic mits ten gevolge van) het ophouden van de naviga tie ooc neeringloos zitten". Leiden is vol gens deze missive van het stadsbestuur „van allen ouden tyden zeer bewoont ge weest mit arme lieden ende bedelaeren, die aldaer van allen canten plagen plach ten) toe te loopen, mits als gevolg van) de groote aalmissen, die de Couventen kloosters) daeromtrent, zonderlinge de twee abdyen van Rynsburch ende Leeuwen horst weeclix plagen te geven, dewelcke zoo die jegenwoordelic ophouden, uyt oorzaecke dat de goederen van dezelve abdyen by de edelen aengeslaegen ende geoccupeert zyn, zonder een pennic voor de armen te laeten verstrecken, blyven de goede borgeren en innewoonderen van Leyden mit het onder hout van de overgeblevenen te meer be last". In weerwil van dezen toestand in het begin van 1588 bracht Leiden in korten tijd bij wijze van leening der burgerij in Augustus 1588 een bedrag van f. 11.326 te zamen tot afwering van de Spaansche Armada. Een weinig bekend feit, waarop Leiden trotsch mag zijn. Leidech Rederijkerslied. De vorige week hebben wij een lijstje ge publiceerd van rederijkerskamers in en om Leiden. Als een der Leidsche Kamers ver meldden wij „De witte Accoleyen" met de zinspreuk „Liefd is t fondament". In 1498 werd aan deze Kamer octrooi verleend tot bewonen van een vertrek buiten de Zijl poort en in 1576 boven de Rijnsburgerpoort. In 1533 hebben de Minnebroeders een poging aangewend om de Kamer te ver bieden, aan welke gebeurtenis herinnert het volgende „Liedeken gemaeckt in den jare 1533, op het vertreden van de Kamer van Rethorica deur versouck der Minnebroe ders". En wilt het u nyet belgen, O. blomme Rethorica, Dat wy rethrosinsche 0) telgen, U nyet meer volgen na. Wy moeten u onberen Al sochten wy secours (J) Aen onse Leydsche Heeren Maer dat beletten de minnebroers De Schout was wel genegen Om te hooren een batement, (s) Burgemeesters waren daer tegen Deur informaty al van 't convent. Wilt ghy dit speelen heyngen (4) Wy bennens in quaden belooff Waerom so deden wy brengen So groote geit, ten hooff. De minnebroerlgens zeyden Al tegen mynheer de Schout. Laet dit volck weder scheyden Off ons dingen, die worden vernout.v4) Sy hebben groote abuysen Al van ons luyden verspreyt Dat wy der weduwen huysen Deureten met naersticheyt. J) Retoryn redenaar. Secours hulp, bijstand, ondersteu ning. batement tooneelvoorstelling. heyngen gehengen, toeslaan. a) vernout vernauwd. Plattegrond van Leiden. Onder de mandaten van betaling in het Ordonnantieboek der stad Leiden komt op 12 April 1601 een post voor van 25 gulden: „Aen Pieter Bast, eunstwereker in chaer- ten van steden, eene somme van vyff en twintich guldens van XL groten 't stuck, daermede hij van dezer stede wegen is vereert, volgende zeeckere apostille daer- van zijnde, ter cause dat hij dese stadt (Leiden) in zijne sytuatie met alle zijne gelegentheyt van straten, wateren, huyssen, gestichten ende andersins, nae de rechte cunst, afgemeten, betrocken, gedecharteert ende in coper gesneden heeft gehadt, soo- wel in open als int gesicht"a

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1929 | | pagina 9