Jaarvans: VRIJDAG 31 MEI 1929 No. 21228 Het voornaamste nieuws van heden. EIDSCH DAGBLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN PRIJS DER ADVERTENTIEN Cis psr regel voor advertentiën uit Leiden en plaatsen waar oientsehappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere Cdvertentiën 35 Cts. per regel Kleine üdvertentiën uitsluitend hij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een Maximum aantal woorden van 30 icasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven Eq Cts. porto te betalen Bewijsnummer 5 Cts. Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54 PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden per 3 maanden 2 35, per week 0 13 Builen Leiden, waar agenter gevestigd zijn, per week „0.18 Franco per post 2.35 portokosten. (nimmer bestaat uit VIER Bladen EERSTE BLAD. RGADERING VRIJHEIDSBOND. Rede van Dr. L. Vos. verkiezingen beginnen te naderen! rvan zijn de eerste symptomen de [leringen waarbij de politieke kopstuk- verschillende partijen hun partij- mma ontwikkelen. Tot nu toe kan [iet van groote politieke belangstelling (ken worden, maar toch was de [zaal op den door den Vrijheidsbond niseerden avond reeds goed bezet! |gens ziekte van den voorzitter, werd ergadering door den heer Baak, ge- die de aanwezigen welkom heette. I. wees op de overweldigende keuze, Idit jaar weer is, meer dan 36 lijsten fcgediend. Eenerzijds wijst dit wel op (oeiend politiek leven, anderzijds toch groote verdeeldheid, hetgeen zeer lireuren is. Laten zij, die ongvceer Ide denken, zich toch aaneensluiten. Vijst op het werk van de ver. „Kern, de", die in haar programma neer- It „Stemt niet op Yrijheidsbonders". b vereeniging, die tracht de internatio- [geschillen op te lossen, wenscht lale ontwapening en schijnt den Vrij- lond als een militaristische partij te luwen, hetgeen echter geenszins het lis. De wijze waarop men het ont- [ingsideaal denkt te bereiken is slechts De actie van ..Kerk en Vrede" is In eenenraale onduidelijk en hij keurt pterk af. I deze inleiding gaf spr. het woord let Kamerlid Dr. H. Vos, die sprak l,De bcteekenis der komende verkie- Spr. wil niet behandelen het ne- [van den Vrijheidsbond, maar wat tond in de komende periode wil tot Jzien gebracht. Vóór of legen zullen zoo vraagt spr. frijd ditmaal, gaat niet vóór of legen Rtende kabinet, want dit heeft reeds lorbaat verklaard te zullen aftreden. Jar ten deele de geringe belangstelling de komende Ju li-verkiezingen. J verwacht, dat in de komende perio- land zal geregeerd worden door een [ïentair ministerie. Het nu zittende irlementair ministerie kon eigenlijk ^doen, want bet was een resultaat van »pspogingen, men mocht nog blij lat minister De Geer eindelijk een lie wist te scheppen. Het was echter pgezonde toestand, want elk votum ntrouwen werd ter zijde gelegd en nisterie trad toch niet af. Ivraagt of een parlementair ministerie [el te verwachten is. Er zijn in het jen twee mogelijkheden tot vorming teerst een coalitie-kabinet, waarop de Jeer gering is. Bij een groot deel der flijk-Historischen is de wensch tot "ugkoer miniem, zij hebben zich ge- ferd naar de liberale partij. Wanneer leus zou worden, een streven lol vrijheidsbeginsel, dan zou spr. Vel mogelijk achten, hr. Hist, wenschen, volgens spr., in fond geen samengaan met R.K. en poer. Een tweede mogelijkheid ligt I opnieuw probeeren van een zooge- 1 democratisch ministerie, als waar- 11925 gepoogd werd. Een samengaan mjzinnig-democraten. sociaal-demo- [on Roomsch-Katholieken. Maar dit buitengesloten. In geestelijk op- lobben de R.K. en de S D.A.P. niets in praclisch politiek opzicht bit- fnig. Eenzijdige nationale ontwap»- staatspensioen wenschen de R.- foken niet. vorming van een parlementair f kunnen echter ook meerdere poli- parlijen medewerken. Dit is volgens fn derde mogelijkheid. Dit zou dan oen nationaal parlementair miis- tot de vorming daarvan kan een podewerken. ftet programma van een dergelijk fho moet het volgende geplaatst allemaal punten, die ook de vrij- "1 nastreeft en waarin ook de an cien tot overeenstemming kunnen Op het gebied van de sociale >8 en de volksgezondheid allereerst. 1 groote vereenvoudigingen tot stand Mn de ziekteverzekering is op het p* de ongevallenwet uitgeschakeld, zal herzien moeten worden. bedrijfsongeval wordt 70 pCl. uit- b bij ziekte 80 pCt. Niemand zal dus [geval opgeven, deze twee verzekerin gen dus tesaamgesmolten worden, kpl aantal benoodigde ambtenaren zal. Er heerscht in Nederland een te groote versnippering om lot 't zeker doel te komen. Zoo noemt spr. nog andere voorbeelden en van diensten die groote administratie vergen met een uitgebreid ambtenarenleger, waarvoor de kiezers de tegenwoordig ontstellend hooge belastingen moeten opbrengen. Ook de tegenwoordige moederschapszorg kost te veel. Spr. gunt de vrouw gaarne rust, wanneer zij in vreugdevolle omstan digheden vörkeert, doch een ondersteuning somwijlen van J05 pet. van het loon, gedu rende 10 5 12 weken vóór de geboorte en soms nog gedurende zes maanden daarna, zoo iets gaat te ver! Spr. is een groot voorstander van de werkeloosheidsverzekering. Een behoorlijk opgeleide arbeider leert altijd weer mee, doch de ongeschoolde is meestal zonder werk. Wanneer men eens geld werkelijk nuttig wil besteden, laat men het dan aan wenden voor een voortreffelijke vakoplei ding. Dil zal voor de toekomst de werke loosheid doen dalen. Een kind van een on geschoolden arbeider wordt meestal weer een pauper. Dit moet ter wille van de rust, orde en welvaart veranderen. Komende lot het onderwijs, betreurt spr. ook hier de schrikbarende versnippering. Er zijn veel te veel verschillende scholen en daardoor te weinig goede paedagogen. Het onderwijs moet principieel herzien worden. Spr. wijst nog woorden aan de bestrijding van de werkeloosheid. Met weinig kostbare middelen valt hieraan veel le doen. Spr. zou de leuze van Lloyd George niet gaarne in Nederland propageeren. Want deze ver plaatst de moeilijkheden. Millioenen arbei ders tijdelijk voor wegen en bruggen- verbelering te gebruiken brengt na eenige jaren toch weer het demobilisatie vraag stuk. Spr. is natuurlijk wel een voorstan der van een behoorlijk wegennet. Engeland biedt door de te grooto industriealiseering tegenwoordig groote zorg. N"og slecht 8 pet. behoort tot de landbouwende bevolking, waardoor het geboorte overschot schrikba rend is teruggeloopen. Dit gevaar begint ook Nederland te bedreigen. In 18(0 woonden nog (7 pet. van de be volking in gemeenlen beneden de 5000 in woners. nu is dit geworden 25 pet. Wij moe ten terug naar de natuur en weer streven naar decentralisatie van de bevolking. De bevolking in de sleden hoopt zich te veel op Door goede verbindingswegen zal de be volking weer buiten gaan wonen, wat den kinderen slechts ten goede kan komer.. De wijze, waarop de werkeloosheidsbe- slrijding in Engeland geschiedde, acht spr. onjuist. Zij was sociaal te improductief: slechts wegen aanleggen zonder meer heeft geen zin. Eenzijdig wocsle gronden ontginnen is ook doelloos, want van de 400.000 H.A. in Neder land aanwezige woeste gronden is slechts 200.000 H.A geschikt om in cultuur ge bracht te worden. En welk een vaderlandsch natuurschoon gaat hiermee verloren! 't Is een schande om dit alles zonder bepaald doel van den aardbodem te laten verdwij nen. Men moet het slechts doen op die ge bieden, waar er werkelijk behoefte aan be slaat Een betere oplossing ziet spr. in het te werk stellen van arbeidskrachten in die in dustrieën. waar zij werkelijk noodig zijn. Dit moet gevonden worden in een zenden van arbeidskrachten naar industrie-centra of een verplaatsen van fabrieken (Philips) naar gebieden, waar de overtollige arbeiders zich ophoopen. Dr Vos wenscht ook nog een principieele herziening van de armenwet. Deze be langrijke punten kunnen gerust een over jarig programma vullen en alle partijen kunnen er aan medewerken Zou het daar om zulk een ramp zijn, wanneer de natio nale ontwapening nu nog daarbuiten viel? De Vrijheidsbonders staan ook buiten de oorlogsfeer. Maar het heeft geen zin om vol ledig te gaan ontwapenen, wanneer ande ren dat ook niet doen. Men denke voorts 9lechls aan een ganschclijk niet ondenkbaar communistisch gevaar 1 Het handhaven van een zeer klein leger is als een risico-premie voor de handhaving van een cultuur, waar in wij zijn grootgebracht. Er beslaat nóg een gevaar. .Men kan Nederland niet vergelijken met een land als Denemarken. Wij hebben koloniën: Neder land is niet vrij: algeheele ontwapening be- teekent een in gevaarbrengen van het we reldeven wicht. Engeland of Japan zouden het niet du'den. Spr. slaat de Voikenbonds- ontwapening voor. Tenslotte propageerde spr. nog de ophef fing der tariefmuren. Wij mogen het vrij handelsstelsel dat in ons land gehuldigd wordt, niet weer prijsgeven Het heeft be wezen te veel nuttig effect af te werpen. Door het neerhalen der tariefmuren zui len de volkeren daarenboven meer en meer tol elkaar komen. (Kellog-Pacl). Spr. zeide tenslotte niet met andere par tijen te willen vrijen of gevrijd le worden: de Vrijheidsbond is eigenlijk trolsch op zijn isolement, (applaus De heer Baak dankte dr. Vos tenslotte voor zijn boeiende rede. die op zeer hoog peil stond. En sprak de hoop uit, dat alle komende verkiezingsloespraken op ditzelfde hooge niveau zullen staan I COLLECTE MET MUZIEK. Voor een „Leidsche zaal" in het Israëlitische Weeshnis. Zooals wij destijds hebben medegedeeld, heeft zich alhier een commissie gevormd, die zich ten doel heeft gesteld gelden bij een te brengen om aan het college van re genten van het Centr. Isr. Wees en Door gangshuis aan te kunnen bieden de in richting van een zaal. die dan den naam van Leidsche zaal zou krijgen. De burgem. is eere-voorz., wethouder T. S. Goslinga voorzitter van het comité, waarin verder vertegenwoordigers van alle lagen der be volking zitting hebben. Het werken van het Comité is tot heden in zooverre een succes geworden, dat Leid sche winkeliers met Leidsch personeel bezig zijn de Leidsche zaal in te richten in het nieuwe gebouw, dat onder leiding van Leid sche architecten door Leidsche aannemers aan de Cronesteinkade hoek Roodenburger- straat gebouwd is. Weezenverzorging heeft in onze stad ten allen tijde de sympathie gehad der bevol king. welke sympathie zich niet alleen be perkt heeft tot het uitspreken van vriende lijke woorden, maar niet minder door het verrichten van daden. Van deze warme belangstelling, hebben de weesjes in het Centr. Isr. Weeshuis ook steeds een groot deel gehad, geen wonder dan ook. dat nu deze weesjes het oud gebouw aan de Stille Rijn gaan verlaten er zich spontaan een beweging heeft gevormd om een tastbaar bewijs van sympathie aan te bieden. Maar het blijkt nu, dat het volle be drag, noodig voor de inrichting der Leidsche zaal, nog niet bijeen is. Het comité wil nu trachten het ontbrekende bijeen te krijgen door het organiseeren van een collecte, wel ke zal plaats hebben op Woensdag 5 Juni a.s. Het zal echter geen gewone collecte zijn. Een viertal muziekvereenigingen hebben hun welwillende medewerking toegezegd om deze collecte met hunne vroolijke wijsjes op te luisteren, 's Middags le drie uur mar cheert het Leidsche Politie-Muziek-Gezel- schap door de binnenstad, terwijl 's avonds te' 7 uur de muziekvereeniging N.Z.H.T.M., het Leidsch Harmonie-Gezelschap „De Post" en de muziekvereeniging „Werkmans Wilskracht" op hot kaasmarktterrein bijeen komen en vandaar naar de verschillende stadsgedeelten vertrekken. Mogen de tonen, die zij zullen doen weerklinken in kracht en sterkte evenaren die, van de klinkende munt. die in de collectebussen geworpen zal worden. Zooals uit de advertentie in dit blad blijkt beeft het comité nog een aantal collectanten noodig. Wij vertrouwen, dat een groot aan tal medewerkers zich zullen aanmelden, daar het al of niet slagen der collecte daar van groolendeel9 afhankelijk is. DE EERSTE GEREF. SCHOOL 75 JAAR OUD. Een herdenkingsavond. Ter gelegenheid van het feit dat hot op 1 Mei 1.1. 75 jaar geleden was dat de eerste Geref. School werd geopend, is gister avond in den Foyer van de Stadsgehoorzaal een herdenkingsavond gehouden. Na de gebruikelijke opening sprak de voorzitter, de heer H. Buurman, een ope ningswoord, waarin hij met dankbaarheid herinnerde aan het gedenkwaardige feit van het 75-jarig bestaan der -eerste Geref. School in Leiden. Spr. riep daarna een welkom toe aan ds. Donner, die een rede zal houden en verder speciaal aan wethouder Tepe en mr. dr. v. Strijen, gemeentesecretaris en aan de afgevaardigden van kerkeraden en corporaties. Een koor uit het onderwijzend personeel der Geref. Scholen zong vervolgens Ps. 65, getoonzet door Hub. Cuypers en toen was het woord aan dr. G. O. Donner van Sehe- veningen, kleinzoon van den stichter der eerste school. Rede Ds. Donner. Spr. ving aan met het bestuur der Geref. Sehoolvereeniging hartelijk geluk te wen schen met het heugelijke feit dat op dezen avond wordt herdacht. In het heden ligt het verleden, in het nu, wat worden zal. God heeft alles geleid naar Zijn wijsheid en naar Zijn liefde. Daarom moeten wij gedenken hetgeen achter is, gedenken de daden de* Heeren We doen dat fen eerste om Gods wil, ten tweede om der vaad'ren wil, ten derde om ons zelfwil en tenslotte om der kinderen wil. God bestuurt alle machten in de wererd. Daarom moeten wij bij alles wat zich in de wereld afspeelt tot God terugkceren. Al Gods deugden moeten blinken in het licht der historie. Nooit mag een volk vergeten wat God heeft gedaan. Ook vanavond moe ten wij Hem danken en Hem alleen loven. De geschiedenis van het onderwijs geeft zooveel to zien van 's Hoeren trouw en 's Heeren liefde. Daardoor is openbaar ge worden dat wij in God hebben een Vader die in vriendelijke bescherming Zijn hand uitbreidt over degenen die Hem dienen. Gedenken is ook noodig om der vaad'ren wil. God werkt middellijk. Niet alsof wij id menschen zouden roemen. Die roemt, roeme ïd den Heere. Maar zoo dat wij er kennen dat God menschen heeft in Zijn dienst genomen, die geloofshelden zijn ge worden. De geschiedenis van het Christe lijk onderwijs wijst een lange rij van man- nen en vrouwen die de hand aan den ploeg hebben geslagen en niet gerust hebben in den strijd voor de Christelijke school Het geloof en de liefde van onze vaderen moet ons een prikkel zijn om te strijden met dezelfde liefde en hetzelfde geloof en de zelfde zelfverloochening. Wat onze vaderen met tranen hebben gezaaid, dat maaien wij met gejuich Daarom is gedenken om der vaad'ren wil noodig. En niet minder is gedenken noodig om ons zelfswil Een volk dat het verleden niet kent is ten doode opgeschreven. Met het Christelijk onderwijs is het zoo dat het heden te danken is aan het verleden. In dat verleden moeten wij ons inwerken, om onze roeping te verstaan. Is het gevaar niet groot dat wij leven uit de historie, zonder zelf historie te maken. Als wij het verleden verstaan, zullen wij dapper ver der gaan, door God gesteund. Echter heb ben wij in het heden een eigen taak. De gevaren die ons bedreigen zijn anders en onz.e strijd zal dan ook op andere dingen gericht zijn Bij het verleden beginnend, moeten wij overgaan tot de roeping van het verleden. Ook is herdenken noodig om der kinde ren wil. Dringende eiech is het niet alleen te letten op den band die ons bindt in het verleden, maaT ook op den band, dié 'ons bindt in de toekomst. Wij mogen niet valsch conservatief zijn. De schatten, die onze vaderen ods nagelaten hbbben. moe ten wii fonkelnieuw houden. Waakzaamheid is eiseh met het oog op de toekomst. Het gaat om het hoogste wat we hebben, om onze eigen kinderen. Waakt en bidt. God is nog dezelfde. Hij beware ons bij Ziin Woord en verlevendisre in onz^ harten Zijn liefde God zal zijn waarheid nimmer krenken. Na de pauze gaf de secretaris, de heer A. B. Mulder een kort historisch verslag, dat gewag maakte van veel zorg en zegen. Spr. herinnerde aaü de feestviering ter ge legenheid vaD het 50-jarig bestaan der Hooigrachtschool. ToeD was het noe niet zoo rooskleurisr en toprh vierde men feest, opgewekt en blij. Heeft men dan thans gepn reden daarvoor. Verder herinnerde spr aan den toestand op schoolgebied voor 75 jaar. Die toestand was voor 't Christendom niet erg opwek kend, evenmin als de toestand op kerke lijk gebied. Langzaam echter was het ver langen naar positief Christelijk onderwies levendig geworden. Ook in Leiden was dit verlangen merkbaar. De jonge ds. Donner, predikant bij een der twee groepen van de afgescheidenen nam het initiatief tot ret orvricht-en der school. De geschiedenis van dit initiatief verhaalt spr. een verhaal van strijd en geloofsvertrouwen. De eerste school werd eeopend in eeD perceel aan de Langebrug Snel nam deze school in leerlin gen toe. zoo zelfs dat men spoedie d# school moest verplaatsen naar de Hooge- woerd. De heor Hemmes Gd de zaal aanwezitri was onderwüzer aan deze school. Veel heeft hii voor het Christelijk onderwies gedaan. (Applaus) Er kwam echter ook terugslag en een tijd vaD veel zorg. De hoofdonder wijzer Mulder wist weer opleving te bren gen onder Gods zecren. Intnssehen waren er veel financ.ieele zorgen, altijd tekorten. Onder de eminente leiding van den heer Schaap kwam de school tot eronte bloei Ze was toen reeds overgedragen aan de Geref. Sehoolvereeniging. De verdere his torie van de latere jaren verhaalde spr in 't kort, terwijl hii besloot met een opwek king om met het beeld der* vaderen voor oogen, joorwa-arts te gaan. De secretaris deed daarna mededeeling van ingekomen felicitaties van den heer Baak. inspecteur van het L. O. in de inspectie Leiden, van dr. Kouwenhoven. vaD den heer C. de Graaf en van den heer Vros. Vervolgens werd nog het woord gevoerd door de volgende sprekers: Wethouder Tepe namens het gemeentebestuur, door den heer Kraan namens den Kcrkeraad de.* Geref. Kerk. door den afgevaardigde van den Kerkeraad der Geref. Kerk in H. V door den heeT Mulder, namens de vpreeni- ging voor de stichting van C'hr Volksscbo. Ier namens dc Ohr. onderwies en namens de Chr. II B. S., door den heor J. de Lange, oud-wethouder van Leiden, als oud- bestuurslid door den heeT Hemmes, als oud onderwijzer en tenslotte door den heer Meyer namens de onderwijzers. BINNENLAND. Adressen aan den Leidschen Raad inzake het vnilveiwijdeiingsvraagstnk, (4e en le Blad.) Het landelijk collectief contract in de bouwbedrijven; vergadering van den Pa troonsbond. (Binnenland, 3e Blad.) Do hiosoocp-esplcitaties te Maastricht stopgezet. (Binnenland, 3e Blad.) Een drama te Den Haag (Gemengd. 2e BI.) Hoe Bodegraven in September de afge vaardigden ter jaarvergadering van de Hol- landsche Maatschappij van Landbonw zal ontvangen. (Land- en Tuinbouw, 3e Blad.) BUITENLAND. De eerste nitslagen der Engelsche ver kiezingen gunstig voor Labour. (Buitenland en Telegrammen, l9te Blad.) Moeilijkheden voor de Pransche regeering (Buitenland. 1ste Blad.) De Engelsche koning weder ongesteld. (Buitenland en Telegrammen lste Blad.) HET VUILVERWITDERINGS- VRAAGSTUK. Nog meer adressen aan den Raad. Het Centraal Nedorl. Hengelaarsverbond, gevestigd te 's Gravenhage, vertegenwoordi gend ruim 2500 leden, heeft zich tot den gemeenteraad gewend, constateerende: dat het met ontsteltenis en leedwezen heeft vernomen, dat bij het bestuur onzer gemeente plannen in voorbereiding zijn tot aangaan eener overeenkomst met het be stuur der gemeente Nieuwkoop, over ver voer van het Leidsche huisvuil naar de ge meente Nieuwkoop, met bestemming be doeld vuil aan te wenden voor het aan plempen van de aanliggende rietlanden der Noordensche- en Nieuwkoopsche plassen; dat de uitvoering van bedoelde plannen tot onmiddellijk gevolg zal hebben, dat daarmede een belangrijk gedeelte van de weinige in de provincie Zuid-Holland over gebleven paai- en broedgelegenheden voor visch, zal verdwijnen; dat door het aanplempen van de uitloo- pers der plassen met huisvuil, de vischstand in de plassen zelve ook vrijwel ten doode is opgeschreven, doordat het aangebrachte vuil zijn schadelijke bestanddeelen door naüiurlijke invloeden gemakkelijk aan het aanliggende water meedeelt; dat het het bestuur bekend is, dat door het aanplempen van de Tedingerbroekpol- der onder de gemeente Nootdorp met Haagsch huisvuil, mijlen ver in den om trek het aanliggende water voor den visch stand is verloren gegaan, waarbij o.a. het belangrijke water genaamd De Goe; dat in ons land de vischstand in de laat ste tientallen jaren aanmerkelijk is achter uit gegaan, doordat de meeste openbare wateren tengevolge van mechanische scheepvaart en vervuiling door industrieel afvalwater, voor het leven en voorttelen van visch is verloren gegaan; dat, waar thans gelukkig de aandacht van de Regeering en belanghebbende cor poraties, o.a* de Ned Heidemaatschappij, zich meer en meer samentrekt op het vraag stuk van het zoeken naar middelen tot be teugeling van de waterverontreiniging in het belang van den vischstand, het zeer te betreuren zou zijn, indien door uitvoering van de hiervoor genoemde plannen, de ge ringe hoeveelheid paai- en broedplaatsen voor visch in de provincie Zuid Holland nog met een belangrijk gedeelte zou wor den verminderd. Redenen, waarom adressant den Raad eerbiedig doch met grooten nadruk ver zoekt. de goedkeuring wel te willen onthou den aan eventueel ter beslissing voor te leggen voorstellen, welke ten doel hebben het gebruiken van het Leidsche huisvuil tot het aanplempen van de aanliggende rietlan den der Noordensche- en Nieuwkoopsche plassen. Het adres is geteekend door de heeren F. C. Haalebos voorzitter en A. F. Gestaan, secretaris. Bij dit adres sluit zich aan een verzoekschrift van een aantal beroepsvis- schc-rs, die zooals hun adres luidt, bij ge ruchte hebben vernomen, dat plannen in voor bereidt zijn om de rietlanden in den Nieuwknopschen en Noord°nsch°n polder op te hoogen met waardeloos vuil uit '/eideu; dat hoe zorgvuldig deze ophooging ook zal geschieden, met zekerheid is te ver wachten da thet stilstaande water in den

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1929 | | pagina 1