KUNSTKRING VOOR ALLEN.
Jaarpan?
WOENSDAG 13 MAART 1929
No. 21164
Officieele Kennisgeving.
STADSNIEUWS.
Itheologische faculteit
Ivan leidsche studenten
verkooping in
„templum salomonis".
ISOLDE MENGES
- PAUL FRENKEL.
Het voornaamste nieuws
van heden.
instituut kern.
vereeniging
van kleinhandelaren en
marktkooplieden
„leiden's belang".
binnenland.
buitenland.
n.v. noord-zuid-holl.
tramweg maatschai pij.
handelsregister van de
kamer van koophandel
en fabrieken voor
ritnland te leiden.
01
len
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
30 Cts per regel foor advertentiën 'lil Leiden en plaatsen waar
agentsehappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertentiën 35 Cts per regel Kleine Vtvertentiën uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdag? en Zaterdags 50 Cis bij een
maximum aantal woorden van 30
larasso volgen? pnstrecht Voot evenlueele opzending van brieven
ÏOCts porto te betalen Bewijsnummer 6 Cts
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchèque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT:
.ivjötaP'
Voor Leiden per 3 maanden f2 3b, per week 777.. /0 18
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn. per week ,0 18
Franco per post 2 35 portokosten.
nummer bestaat uit DRIE Bladen
EERSTE BLAD.
BUREAU GEMEENTEWERKEN.
Burgemeester en Wethouders van Leiden
ingen ter algemeene kennis dat het bu-
sii van Gemeentewerken vanaf heden is
iTCïiigd in het perceel Breestraat 125
iltioonnummer 1735.)
A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN,
Burgemeester.
VAN STBIJEN. Secretaris,
leiden, 13 Maart 1929.
Jbrdracht van prei. dr. Siegmnnd Schnltze
over „Do huidige kerkelijke toestanden
in Dnitschland".
Gisteravond trad voor de Theologische
sculleit van Leidsche Studenten op in het
kin-Auditorium van de Universiteit Prof.
F. Siegmund Schultze van Berlijn, met
onderwerp „Die heutige kirchliche Lage
t Deutschland".
De praeses, de heer Faber, opende de ver
kering met een woord van welkom,
iiarna Prof. Schultze begon met een min
meer statistische uiteenzetting van de
tcfkelijke toestanden in Duitschland. Het
Idek o.a dat Duitschland voor pl.m. 2/3 uit
otestanlen bestaat, wier kerken voor het
:crcndeel in de Deutsche Evangelische
■chenland zijn vereenigd. In tegenstelling
it vóór den oorlog zijn de kerken vrijwel
lonoom. De cijfers van het kerkbezoek zijn
r hut algemeen niet zoo gunstig, zoo b.v.
Berlijn slechts 3 pCt. van alle protestan-
Zoowel op het platteland als in de stc-
kn zijn'echter de verschillen onderling zeer
ii. De z.g. vrije kerken en secten betee-
itien niet zeer veel. De vrijdenkersbeweging
[ssnel gegroeid.
De steunpilaar van het kerkelijk leven
ml het „Kleinbürgertum" De arbeiders
jsinds 1850 reeds van de kerk vervreemd,
lacht verdienen de ambtenaren die toch
'hoofdzaak in dezelfde omstandigheden
Reéren als de arbeiders.
Toch zijn de arbeiders niet irreligieus, in-
mdeel is een sterke religiositeit merk-
die zich in realistische trekken uit,
^eenvoudigheid, waarachtigheid, broeder-
|heid en hulpvaardigheid. Zeer sterk is de
•shatologische trek, die met het socialisme
Muw verwant is. Vooral onder de Jong-
Kialisten is deze opleving merkbaar.
Wat politiek betreft zijn de kerkelijke
Toepen in hoofdzaak conservatief. De
tomsch-Katholieke partij, het Centrum
Jont wel hoe uiterste tegenstellingen in één
irlij vereenigd kunnen worden door één
kginsel. Toch moet de kerk zich niet aan
Q bepaalde politieke partij binden. Christe-
75d moeten elkander vinden in die doelein-
■;o. die geen partijdoeleinden zijn, en zoo
de gerechtigheid aanwenden om die
[toep te steunen, die ze het meest behoeft.
De Sociale vraag heeft de kerk verwaar-
jsd. Spr. wijst op vele maatschappelijke
^standen waarin de kerk niets gedaan
«ft Het sociale werk zal het meeste suc-
hebben als het zonder bekeeringszucht
Êbeurt. Langzamerhand is er verandering
t bespeuren, ook in de houding der arbei-
rs, een teeken is o.a. de aansluiting van
Duitsche kerken aan Stockholm.
Hiermee gepaard gaat een veranderde
geologische belangstelling. Het begrip van
*1 Koninkrijk Gods en hel weeken van een
pundslag voor de sociale ethiek staan in
'l midden van de belangstelling. Hiermee
ürdwijnen de scherpe grenzen tusschen de
':iitingen waarmee gepaard gaat een groote
lOB-mteresse voor Lausanne Men ziet de moge-
ffóiB^beid van eenheid en een economische
oem '-'ledenstheologie" komt op.
wen Op de lezing volgde een geanimeerde na-
wel mspreking, waarna de praeses met een
I en ^rd van dank de vergadering sloot,
i
lelt]
..Templum Salomonis" firma Burgers-
Üj on Niermans in Leiden zullen in de
helft van April verkocht worden de
^'liotheken van wijlen Prof Mr W. v. d.
JlUül, gedeeltelijk, van Mr. W. L van
^bgrove oud Griffier van de arroTidissp-
JOB jfD'3techtbank te Zutfen. van Ds. G. J.
Flier. Leimuiden. Mr. Ties Mulder,
fl leerdam, Mej J P W Rijke, leerar-s
Fransch te- Leiden. Dr Hoogstra letter
de te Gouda. Dr. B. A Ketel, apotheker
^sterdam. Ds. P. C. van der. Hnrst em.
te Velp. Mr. T. W. van Riemsdijk
'Jei'endoorn en Dr. R, van Sleeswijk, arts
Spoort.
-O
ISOLDE MENGES.
De Kreutzer- sonate van Beethoven en de
sonate van César Franck zijn welhaast de
beide standaardwerken uit de piano viool-
litteratuur. Zeker, er zijn nog andere, die
op hetzelfde plan van waardeering staan,
(.Bach, de overigen van Beethoven, Mozart,
Brahms) maar loch, wie twee vioolsonalen
van ouder en jonger datum zou moeten
noemen, die er uit springen, zal zich niet
behoeven te bedenken. Den geroutineerd en
muziekliefhebber en concertbezoeker zijn
ze bekend tot in onderdeelen. Maar het is
met deze beide werken zoo, cat ze in hun
rijkdom van klank en rhythrne ren wereld
van gevoelens vertolken zoo helder en
klaar, zoo overtuigend en klemmend, dat
wie ook maar eenige ontvankelijkheid bezit
voor muzikale indrukken er altijd opnieuw
door wordt getroffen, zonder dat een zweem
van verstomping optreedt. Het allergrootste
ontkomt aan vulgar!peering. Beide werken
zijn in aanleg en ontwikkeling hemelsbreed
verschillend Beethovens overwegende dia-
toniek dér Kreutzer-sonate is kracht, per
soonlijkheid, wil naar de voorstelling van
een scheppend genie, dat de wereld heeft
kunnen bijbrengen, dat muziek metafysi
sche waarheid bevat, die boven wijsgeerig-
heid uitgaat. Francks overwegende chroma
tiek is de meer sensueele verklanking van
de dingen des gemoeds in zachte liefde of
felle opbruising van hartstocht, maar die
tevens in het religieuse de loutering vinden,
waaraan de sonate haar noblesse dankt.
Met den niet zeer duidelijken term klassiek
tegenover romantiek pleegt de tegenstelling
BeethovenFranck te worden aangeduid.
Tusschen deze beide stukken zuiverste
kamermuziek, aanvang en slot van hot
programma, twee solo-voordrachten, door de
pauze gescheiden: chaconne van Bach voor
viool-solo en Impromptu van.Schubert en
Rhapsodie van Brahms voor piano. De
chaconne is door de zich na Bach ontwik
keld hebbende viool techniek een virtuosen-
stuk geworden zooals er geen tweede be
staat. Zooals het tegenwoordig klinkt heeft
Bach het nooit gehoord en zelf heeft hij
hel nooit zoo gespoeld. Bach heeft zich in
het meerstemmig vioolspel nooit de arpeg
gios gedacht waartoe men in lateren tijd
door het gebruik van den strak en mecha
nisch gespannen strijkstok wel moest
komen Bach heeft in zijn jongen tijd toen
hij violist was in het Cölhensche orkest
met een slok gespeeld van den vorm. die
men op oude schilderijen ziét afgebeeld
De spanning geschiedde toen niet mecha
nisch doch door vingerdruk. Daardoor kon
PAUL FRENKEL.
ze telkens gewijzigd worden. Ze kon zoo
gering zijn, dat drie en vier snaren tege
lijkertijd konden worden aangestreken. De
kam had toen ook veel minder ronding.
Arpeggios waren daardoor overbodig. De
chaconne is, bij wijze van proef, in den
laatsten tijd in den ouden trant weer voor
gedragen. Hoewel de loon dan. zooals te
begrijpen is, veel minder .draagkracht bezit
dan men tegenwoordig verlangt, schijnt
deze toch van groote bekoring te zijn. Nie
mand minder dan prol. Schweitzer zegt,
dat wie de chaconne zóó eens heeft hooren
spelen, er in de moderne speelmanier geen
genoegen meer aan kan vinden. Het spreekt
vanzelf, dat zulks slechts ra een kleine
ruimte mogelijk is. Om een groote zaal te
vullen heeft men het toon volumen van
tegenwoordig noodig. Wij echter, die haar
niet anders kennen dan in de tot traditie
geworden voordracht van den lateren tijd,
moeten toch telkens opnieuw erkennen, dat
ze ook zóó een. monument van klank is, al
heeft waarschijnlijk Schweitzer het bij het
rechte eind.
Het met den fijnsten muzikalen smaak
samengesteld programma is door een twee
tal allervoortreffelijkste kunstenaars uitge
voerd- Isolde Menges, violisten en Paul
Frenkel, pianist Charmeerender viooltoon
dan mevrouw Menges uit haar welluidend
instrument haalt, is nauwelijks denkhnar.
De absolute beheersching van de techniek
en hare innige muzikaliteit geven haar
voordracht dat materieel verzorgde en
ideëel spontane, dat de reproductie verheft
lot zelfstandige kunstprestatie. De pianist
Frenkel mag met haar in één adem worden
genoemd. Ook bij hem dezelfde zorg voor
de uiterlijke verschijning en dezelfde muzi
kale uitbeelding. Frenkel is meester in het
samenspel. Hij heeft daarin een lange school
doorloopen bij Hubermann. Hij stemt zijn
toon zoo prachtig af naar dien van zijn
partner, dat dit eigenlijk een genot op zich
zelf is. De samenwerking van db beide
arlislen leidde dan ook tot een volmaakt
congenale uitvoering der beide sonaten En
van de solo-voordrachten volstaan we met
de enkelf- vermelding, dat ook deze bij
beiden van het allerhoogste meesterschap
getuigden. Het succes was groot. Mevrouw
Menges speelde na de chaconne een extratje
Bach, welhekend uit den bundel Klassis^he
Stücke. Haar werden fraaie bloemstukken
aangeboden.
De pianist bespeelde een Stein way-vleugel
uit Benders magazijn.
andere volken een onafhankelijke positie in
Turkestan ingenomen In de eerste eeuwen
was de zuidelijke rand bewoond door het
lraansche volk der Saken en verder naar
het oosten door Indiërs, beide volken wa
ren Boeddhisten. In de vierde eeuw zijn
deze gebieden voor het meerendeel ont
volkt. vooral ten gevolge van de uitdroging.
Langs den noordrand zaten in de eerste
eeuwen lraansche Sogdiërs uit West-
Turkestan. en van de 4de tot 7de eeuw was
dat gedeelte bewoond door een volk, dat
men de Techariërs noemt, dat een indo-
germaansche taal sprak en dat in zijn uiter
lijk en kleederdracht, zooals die uit de
archaeologische vondsten blijken, een cul
tuur moei hebben bezeten, zeer veel gelij
kend op de Europeesche cultuur der Middel
eeuwen. Dit volk heeft na de 7de eeuw
plaat? gemaakt voor de Turksche Oeigoeren,
wier rijk zijn centrum had in het noord
oosten van het gebied, en hel tegenwoor
dige Turfan Bij al deze volken was ook het
Boeddhisme overheerschend, maar vooral
bij de Oeigoeren bloeide ook de Mani-
chaeische godsdienst, terwijl ook sporen
van het Christendom niet zeldzaam zijn.
Daarna gaf spr een kort overzicht van de
Engelsche, Duitsche en Fransche expedi
ties. die tusschen 1900 en 1916 in Oost-
Turkestan archaeologische onderzoekingen
hebben gedaan. Een aantal lichtbeelden gaf
ten slotte een denkbeeld van den rijkdom
der vondsten, die op verschillende plaatsen
gemaakt zijn.
Lezing met lichtbeelden door
mr. J. H. Kramers over „Aichaeotegische
vondsten in Oost-Turkestan".
Op uitnoodiging van het Instituut Kern
heelt mr. J. H. Kramers, lector aan de
I Leidsche Universiteit vanmiddag een lezing
met lichtbeelden gehouden over- „Archaeo
logische vondsten in Oost-Turkestan".
Spr. begon met te zeggen, dat Oost-
Turkestan. hoewel tegenwoordig een weinig
j belangrijk gebied, toch een grootp rol heeit
g speeld in de cultuurgeschiedenis van de
meest verschillende volken, een rol. dte
onze eigen beschaving in sommige opzich
ten nader aangaat, dan men zou kunnen
enken.
Geogranhisch is het een overgangsgebied
tusschen China in het Oosten Indiê in het
zoden en de door lraansche volken be
I woonde streken in het westen. In het tijd
perk nu, waartoe de belangrijke archaeolo
gische vondsten behooren, n.l. de eerste
acht eeuwen onzer jaartelling, vond er een
belangrijke cu'tureele strooming van het
westen naar het oosten plaats, waarvan
de twee belangrijkste momenten zijn het
binnendringen van het Boeddhisme in
China en d3 zegetocht van de hellenistische
kunst over Perzië Noord-Indië en Oost-
Turkestan naar het oosten. In die tijden
was een veel grootpr deel van Oost-Turke-
slan bewoonbaar dan nu. de sedert dien
tijd steeds toenemende uitdroging van den
grond, heeft een groot aantal menschelijke
nederzettingen tot woestenij gemaakt, maar
ook voor het nageslacht tal van kostbare
overblijfselen behouden, die in bewoond ge
bleven streken al lang verloren zijn gegaan
In de eerste eeuw na Christus heerl
China voor de eerste maal zijn heerschappij
over dez° gebieden uitgestrekt, evenals dat
op het oogenblik het geval is Maar her
haaidelijk hebben in dien tusschentijd
In de concertzaal vara „L'Union", voor
deze gelegenheid extra aangekleed, hield
hield de Vereeniging van Kleinhandelaren
en Marktkooplieden „Leiden's Belang'* een
feestavond, die bijzonder druk bezocht wa$.
Er was geen enkele plaats onbezet.
De voorzitter, de heer J. v, d. Nieuwen-
dijk, heette de aanwezigen van harte wel
kom, in het bijzonder de vertegenwoordi
gers van het marktwezen en den vendu
meester den heer Beeuwkes.
Hij sarpk zijn groote voldoening uit over
de talrijke opkomst, dankte de donateurs
voor hun financieelen steun en de Leid
sche zakenmenschen, die er voor hebben
gezorgd, dat het bestuur hedenavond een
tombola kon organiseeren. Den geefsters
van het Postkantoortje, de dames van Duu-
ren en Pietersen, betuigde hij mede zijn
erkentelijkheid en hij drong er hij de aan
wezigen op aan hun inkoopen daar te
doen
Nadat hij de aanwezige niet-leden, markt
kooplieden en kleinhandelaren tot aanslui
ting had opgewekt, wenschte hij de aan
wezigen een prettigen avond toe.
Er volgde op 's voorzitters rede een warm
applaus.
Het bestuur had trouwens voor de aan
wezige leden ook bijzonder goed gezorgd.
Elk hunner werd ter hand gesteld een pakje
met 4 bons voor consumpties.
„The Populair Jazz", het in Leiden inder
daad populair clubje musici, dat reeds vijf
jaren de feestavonden van „Leiden's Be
lang" opluistert, had zich als dapper ge
weerd en leidde nu op muzikale wijze het
Leidsche Kluchtspel- en Revue-gezelschap
in, dat opende met het optreden van den
humorist J. Ravensbergen. waarop een
kluchtspel in één bedrijf, getiteld ..Een
knap stel" volgde, dat vlot werd gespeeld
en zeer in den smaak viel.
Het gezelschap werd luide toegejuicht en
herhaaldelijk teruggeroepen.
Na de pauze traden de artisten J. van
Heusden en J van Ravensbergen nog in
verschillende creaties op. terwijl ook nog
„De gestoorde feestvreugde", klucht in één
bedrijf werd gegeven, die geweldig insloeg
Daarop volgde een tombola, die veten be
vredigde en slechts enkelen een kleine
teleurstelling baarde terwijl de avond be
sloten werd met een bal onder leiding van
den heer W F. van Wijk.
Wij mogen gerust zeggen, dat de feest
avond geslaagd is.
De eere-promoties aan de Technische
Hooreschool te Delft van de heeren Stork
en Deterding. (2de Blad).
Vergadering van den Nijverheidsraad.
(Binnenland, 3de Blad).
De belasting-aanslagregeling ten aanzien
van veehouders en landbouwers. (Binnen
land, 3de Blad).
Het Engelsche voorstel betreffende de
conventie van Washington verworpen. (Bui
tenland, 1ste Blad).
Nog meer Trotzkilsten naar Tnrkije?
(Buitenland, 1ste Blad).
Eenige emsKge scheepsongevallen. (Bui-
tenlandsch Gem 3de Blad en Tel. Ie Blad).
Onheffinq:
„Leidsche Onderlinge" (Filiaal). Haarlem- 1
nierstraat 2 a. Leiden. Collectieve ziekte
verzekering.
Wijzüang:
H. Gijsman Jr., Hoogewoerd 125. Leiden.
VeTfwarenfabriek. Wijziging handelsnaam
thans: Verf- en Japanlakfabriek H. Gijsman
1 Jr., Leiden.
Bespreking mot de vakorganisaties.
Gistermiddag heeft in het Hoofdkantoor
van de Maatschappij te Haarlem plaats ge
had de driemaandelijksche bespreking met
de Vakorganisaties. Het onderstaande om
vat de voornaamste onderwerpen, waarom
trent gemeenschappelijk overleg werd ge
pleegd.
Aangezien gebleken is, dat het verschil
tusschen de baten en lasten van het Pen
sioenfonds zich in gunstigen zin ontwikkelt,
wil de Directeur eenige verbeteringen in
overweging nemen en stelt zich achtereen
volgens voor een vermeerdering van het
z.g.n. „verhoogde weduwenpensioen" naar
gelang van het aantal kinderen beneden
den 18-jarigen leeftijd, gepaard gaande met
het doen vervallen van den ö-jarigen wacht
tijd voor het erlangen van het weduwen-
pensioen een verhooging van het minimum
van het invaliditeitspensioen, alsmede van
het ouderdomspensioen van enkele perso
neelleden. die indertijd op meergevorderden
leeftijd in dienst der Maatschappij zijn ge
komen. eene verbetering van de bestaande
eigen en weduwennensioenen. Omdat de
eerstgenoemde verbetering een beginsel-
kwestie inhoudt, zal de Directeur gaarne
daaromtrent het oordeel van de vakorgani
saties vernemen en daarna de noodige be
rekeningen doen maken, waaruit tenslotte
zal moeten blijken, of alle. dan wel enkeie
verbeteringen kunnen worden ingevoerd.
De Directeur licht toe. dat de zienswijze
van een der vakorganisaties omtrent een
5-jarige herziening van het Reglement
Dienstvoorwaardcn niet de juiste is: inmid
dels hpeft hij geen bezwaar, dat de vakver-
eenigingen wenschplijk geachte wijzigingen
van eenige beteekenis te zijner kennis bren
gen, om zich daaromtrent te beraden en
deze zoo mogelijk aan den Minister ter goed
keuring voor te dragen.
In gemeen overleg worden aangewezen de
drie leden der Commissie van Advies welke
sinds 1 Januari jl is ingesteld, om in ge
vallen van dienstopzegging en niet toeken
ning van periodieke verhooging vooraf haar
oordeel uit te spreken.
De Directeur mpent. dat er bij de Maat
schappij geen aanleiding 1 estaat tot het
doen van eene extra-uitkering wegens de
vorstperiode, doch zonder thans nog
eenicp toezegging te kunnen doen heeft
hij de goede- verwachting, dal het mogelijk
zal blijken, om ook over 1928 epne uit kee
ring. evenals in de twee voorgaande jaren,
te verstrekken.
De hedrijlsuitkomslen van de laatste twee
maanden zijn zoodanig geweest, dat de ge
vraagde gelijkstelling van het Leidsche-
met het Haarlemsche loon. verhooging van
de minimum-loonpn en herziening van de
arbeidstijden thans onmogelijk kunnen wor
den toegezegd Verondersteld mag worden,
dat deze uitkomsten een gevolg zijn van de
abnormale weersgesteldheid en van h
groot aantal ziektegevallen; mocht deze ver
onderstelling te gelegener tijd juisl bliikpn
en die teruggang zich herstellen, dan zal
zeer zeker het gpvraagde nader worden over
wogen.
Topgezegd wordt dat hpt overzicht van de
maandelijks*-he ontvangsten nok aan de vak
organisaties zal worden toegezonden
Indien aan dr Vtaats'-happii door nalatig-
hid van het personeel schade wordt toege
bracht, dan is het gebruikelijk, dat een ge-
