DE OOLIJKE OESTERFAMILIE.
69sle Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 19 Januari 1929
Derde Blad No. 21119
Buitenl. Weekoverzicht.
HISTORISCHE FIGUREN
SPECIAAL ZIEKENVERVOER
BRIEVEN UIT BERLIJN.
107. En op de wandeling naar'de grol waar de Oude Water
man huist, zegt tante Zeekat, die met vader en moeder Oester
voorop gaat: „Weet je, ik zou heel veel lust hebben om met
jullie mee te gaan, als je je doel zou kunnen bereiken en een
poosje naar de menschenwereld kon verhuizen. Het is de vraag
maar, of je inij, oude Zeekat, meehehben wilt" Maar vader en
moeder Oester roepen dadelijk hartelijk uit: „Natuurlijk willen
we datl U hebt ons en onzen jongens in nood bijgestaan, nu
zullen we bet heerlijk vinden als u bij ons blijven wilt."
103. Dat is dus afgesproken. En nu merken zij, dat zc, al
pratend, reeds een groot deel van den weg hebben afgelegd.
Daar openen zich reeds de poorten, die toegang geven tot de
woning van den Waterman en onwillekeurig komt de Oester
familie een beetje onder den indruk; het is niet Alles om aan
stonds te moeten spreken met een beroemd toovenaar! Maar
tante Zeekat brengt alweer uitredding door te zeggen: „Ik wil
het woord wel doen, hoor! Meer dan eens heeft de Waterman
mij in oen hachelijk geval uit den nood geholpen."
Kelloea-pact en bewapening
De Amerikaanscbe deskundigen
aangewezen Vreemde wisse
ling in Afghanistan België
voor grooten strijd.
erika heeft het Kellogj-pact een beter
doen deelachtig doen worden dan des-
s Wilson's Volkenbonds-idee Werd hét
Isle door alle lanen aanvaard behalve
-r bet land van den uitvinder en warm-
n propagandist, Kellogg ziet zijn geestes-
i een betere tookomst beschoren. Tot
le vreugde van hem zelf. doch ook van
lidge. die er het voornaamste van zijn
sidenlieele periode in wil zien. Met
J moeilijkheden is men er zelfs in ge-
agd, de aanneming in den Senaat te
-erven mei 851 stem en zonder eenig,
rbehoud I
Ook merika heeft zich dus nu officieel
jjljeep roken voor uitbanning van den
rlog.- nadat de Monroe-leer nadmk-
ijk safe was gesteld en nadat even te
ren 250 millioen waren gevoteerd voor
bouw van ouderwetsche oorlogsschepen
J1 meer modernere, terwijl eveneens het
(program als bij voorbaat werd ge-
cepteerd. O, heilige eenvoud!
Stel dan nog daarnaast hel al maar
ger opdrijven van de oorlogsbegrootingen
|d marine-dito's allerwege. Dan schrikt
eD van zoo'n uitbanning van den oorlog
denkt er het zijne wanEn hoor
ussolini zich ronduit uitspreken, dat hij
liê gereed maakt om al zijfl eischen
ldoende kracht te kunnen bijzetten, want
vredesverdragen van 1919 kunnen niet
eirijzigd van kracht blijven
El duce noemt zelfs het jaar 1935 als
-t jaar, dat over alle vraagstukken, die
ermee samenhangen, zal moeien beslis-
n! En een Engelsch blad publiceert een
heim Duitsch document inzake den
ntserkruiser A, waarin de bouw nood-
kelijk wordt geoordeeld in verband met
n Poolschen landhonger en zelfs met het
g op sovjet-Rusland, waarmede toch het
rdra? van Rapallo officiéél bestaat
En dan aanschouwt men diezelfde lei-
re als voorstanders van uitbanning van
n oorlog, waarin zij volgens hun daden
'ei gelooven!
Inlusschen leeft de menschheid rustig
ider alsof er geen vuiltje aan de lucht is
geen velden of wegen en verheugt zij zich
nderlijk in zulke mooie verdragen, die
n weerklank wekken in de harde praclijk
es levens. Vol vertrouwen is thans het oog
richt op de komende conferentie van fi-
ncieele deskundigen tot regeling der Duit-
he herstelbetalingen, nu ook de Ameri-
ansche deskundigen bekend zijn: n.I.
ei Young, de voorganger van Parker
ilbert in zeker opzicht, en doorkneed in
L
Van een dichter en een ganzen
hoedster, die dien armen gebrekki-
gen dichter .trouwde en later do
vrouw van een koning zou worden.
Toen in 1650 in de Rue de la Tixeranderie
Parijs een oude dame met een jong meisje
n heel eenvoudige woning had gezocht en
evonden had dit de aandacht getrokken
an een man, die, naar uiterlijke omstan
digheden te oordeelen, een der ongelukkig-
'e schepselen ter wereld moest zijn. De
uurt. waar hij woonde en die hem tot buur
an der beide dames maakte, dacht althans
'o over hem en niet zonder reden. De
umper was Paul Scarron, die dit was
igenlijk het eenige, wat de menschen in de
raat van hem wi9ten door een gedeel-
elijke verlamming en verschrompeling van
et lichaam, dag en nacht, zooals hij zeil
eide. den vorm van de letter Z te zien gaf.
en carnavalsklucht in zijn jeugd, waarbij
ij wegens een al le fantastisch costuum uit-
ejouwd en door de menigte vervolgd was,
oodat hij zich verborg onder een der brug-
en over de Seine en er, verkleumd van
koude en vocht, een langen nacht moest
lijven, die carnavalsklucht had hem voor
ijn léven tot een beklagenswaardig wrak
gemaakt, ten minste lichamelijk Geestelijk
had hij niet te klagen Toen hij later de
onge begeleidster der nieuwe buurvrouw
trouwde en de notaris hem vroeg:
„En welken bruidsschat geeft gij uw aan
slaande vrouw?" antwoordde hij:
..De onsterfelijkheid".
En in zeker,en zin had hij recht zoo le
reken. Als burlesk dichter en dramatisch
auteur heeft hij een naam in de Fransche
letterkunde en zijn Roman comique droeg
£r krachtig toe bij. dien naam voor het na
geslacht te bewaren.
Rel merkwaardige in zijn leven is mis
schien minder in zijn werken dan in zijn
Karakter tp vinden. Deze verkromde en
yoiortdurend lijdende man verstond de
■«last, zijn geest over zijn lichaam te laten
de diverse schuldenkwesties, en de wereld
bekende bankier Pierpont Morgan, een man
uit de financieele practijk bij uitnemend
heid. die precies weet. wat in Amerika op
het gebied van het onderbrengen van obli
gaties etc. mogelijk is.
Over het algemeen schijnen echter dc
vooruitzichten óp een onderbrengen van
groote bedragen Duitsche Herstelobligaties
op de Amerikaansche markt nog niet erg
gunstig, maar wachten we rustig af. hoe
de toestanden zich zullen ontwikkelen.
Datzelfde moet men ook wel doen ten
aanzien van Afghanistan, waar de gebeur
tenissen elkaar mei groote snelheid opvol
gen, zonder dat echter nog is te overzien,
wat hel einde der historie zal zijn. Koning
Aman Oellah, die in 1919. toen zijn vader
was vermoord, den troon besteeg, zijn oude
ren broeder kalmpjes aan den dijk zettend,
deed eensklaps afstand van zijn macht ten
gunste van dezen gedupeerden broeder
Anaya Oellah en vluchtte naar Kandahar.
Of hij daarmede echter geen bedoelingen
had? Het lijkt ons lang niet uitgesloten. Men
kan toch aannemen, dat van den zoo plot
seling tot koning gebombardeerden Anaya
Oellah weinig kracht uitgaan kon: had hij
zich anders destijds zoo gemakkelijk op zij
laten schuiven?
Wat mocht men daarom verwachten van
koning Anaya Oellah in tijden van opstand
als deze? Wanneer een opstand zulke af
metingen heeft aangenomen, helpt door
gaans niet meer het terugnemen van de
maatregelen, die tot den opstand hebben
geleid. Dat had koning Aman Oellah reeds
aan den lijve ondervonden. Zouden de
door krachtige leiding aangevoerde rebellen
nu plotseling ophouden, met Kaboel in
zicht, door een persoonsverwisseling op den
troon? Misschien zou op deze wijze echter
uitstel zijn te verkrijgen en zou dat niet de
bedoeling zijn geweest? Veel heeft het
Oellah echter niet opgeleverd, want reeds
na vier dagen is het cijk van Anaya Oellah
beëindigd.
Anaya Oellah.
De rebellenleider Sakao heeft Kaboel ge
nomen en slechts ternauwernood heeft de
koning van 4 dagen zijn leven gered als
prijs voor zijn afstand. Sakao beschouwde
hem blijkbaar ook als lucht. Intusschen
heeft de aanvoerder der opstandelingen
zich uitgeroepen tot heerscher, zij het
dat hij den koningstitel niet aannam.
Maar te Kandahar verzamelt Aman Oellah
een nieuwe legermacht om opnieuw den
heerschen. Hij was. naar men zeide, voort
durend vroolijk; hij lachte over alles, had
het leven lief en, terwijl hij zelf een karika
tuur van een mensch was, beeldde hij zijn
tijdgenooten. die er zich toe leenden, als
karikaturen uit. De dolste fantasieën kwa
men bij dezen aan zijn 9toel gebonden mar
telaar op. Zijn Virgile travesfi zijn reeds ge
noemde. Roman comique. zijn Don Japhet
d'Arménie werden in zijn tijd door de lach-
lustigen in hooge mate genoten. Het gelde
lijk voordeel, dat zijn werk hem opbracht,
werd met vroolijke vrienden in schaterende
drinkgelagen verleerd, die nieuwe stof bo
den voor zijn prikkelende pen.
Hij. de dubbel-geknakte dwerg, had niet
tegenstaande de abnomaliteit van zijn cor
pus een taa>e gezondheid en een sarcasti-
schen zin, die spotte met alles. Zijn feest-
genootcn bezuinden zijn aarts-vroolijkheid
heinde en ver uit. Maar.., men moet al
heel weinig monschenkennis bezitten om
niet le vermoeden, dot achter deze uitbun
dige. uiterlijke vroolijkheid een diepe me
lancholie schooi. Scarron zette zich een
narrenkap op en verzon groteske looneelcn
om zijn troosteloosheid over het feit. dat hij
een monster was. te verbergen en zijn on-
slilbaren dorst naar liefde, die hem nimmer
werd geboden niet te verraden. Het werk
van Emile Magne. Scarron et son milieu,
ficht iets van den sluier op. die des dichters
diabolische vroolijkheid over het leven van
zijn ziel wierp.
In dien kring werd en zoo komen we
weer naar het jaar 1050 en de rue de la
Tixeranderie terug op een goeden dag een
zekere mevrouw do Neuillan (of Neuilhant)
binnengeleid. Een allerbekoorlijkst meisje
van zestien jaar begeleidde haar. Do jeug
dige schoore wordt beschreven als lang en
slank: zij heeft de ontwikkeling eener vol
wassen vrouw- haar gelaatskleur is als die
van een zacht gekleurde rood© roos; de
oogen hebben een fluweelen glans. Ze is»
slecht en armelijk gekleed in een gele sjaal.
De vrepmde. rumoerige omgeving, het con
trast tussHien d^ hruvantc vroolijkheid en
dc lichamelijke ellende van den gastheer
strijd te aanvaardenMaar wie weet.
wat er verder nog gebeurt?
Uit is de strijd dus nog geenszins. Het
9pel gaat wederom beginnen 1 Evenals in
België, waar als gevolg van de halfslach
tige amnestie eindelijk de activist Borms in
vrijheid is gesteld De regeering heeft het
oogenblik van het groote gebaar, dat weer
klank vindt in de gemoederen, onbenut
voorbij doen gaan en zonder twijfel zal de
strijd der Vlamingen voor hun recht thans
scherper dan ooit weer ontvlammen. Borms
heeft steeds geweigerd in vrijheid le worden
gesteld onder voorwaarden; hij is dus nu
geheel vrij man om zich binnen de perken
der wet te bewegen zooals hij wil, ook al
heeft hij geen burgerrecht meer. En hij zal
daarvan een ongebreideld gebruik maken,
dat staat vast. Voor België begint een
periode van strijd, die wel eens beslissend
kon worden voor de eenheid des lands.
Werkelijke regeerders met ruimen en ver
vooruitzienden blik zijn daar thans noodig.
Of zij er zullen zijn
RECLAME.
GARAGE VAN NIEUWKOOP
TELEF. 2527. 5865
(Van onzen correspondent).
Berlijn, 12 Januari.
Eeu aantrekkingspunt voor alle Berlijners
is en blijft de Philharmonie.
De Philharmonie is voor ons, bewoners
der wereldstad, wat het Concertgebouw
voor den Amsterdammer beteekent.
Natuurlijk zijn we, wat groote concerten
betreft, niet op dit eene gebouw met zijn
drie of meer zalen, waaronder de zeker
5000 menschen zitgelegenheid biedende
groote concertzaal aangewezen. Daar is
de antieke Sing-Akademie, die over een
heerlijke accoustiek beschikt. Daar is de
Bach-zaal. Daar hebben we de voordracht
zalen der conservatoria!
Berlijn is nu eenmaal wereldmuziek
treffen haar zóózeer, dat zij begint te
schreien.
Scarron en hier verschijnt de ware
Scarron van achter het masker der vroolijk
heid interesseert zich voor haar. Niet
alleen haar schoonheid, óók haar gevoelig
gemoed trekt hem aan. „Wie is dat mooie,
arme kind met het leere hart?" En dan
verneemt hij voor en na de tragedie van dit
jonge leven: Haar vader een valsche munter
en moordenaar, wegens zijn misdaden ver
bannen en in Amerika gestorven, waar zij
hein was gevolgd. Daarna weer terug naar
Frankrijk gebracht, had het jonge kind bij
een gierige en onvriendelijke, om niet te
zeggen hardvochtige bloedverwante een be
trekking van dienstmeid aangenomen, be
last met het toezicht en onderhoud van
kippen en ganzen. Het was een harde dienst
baarheid: veel scheldwoorden, veel kren
kingen. Een moeder had zij niet meer om
voor haar te zorgen: die had haar in den
steek gelaten. Nu wilde de bloedverwante
zich van haar ontdoen. Men hoopte haar
in een klooster te krijgen, doch daarvoor
was een weinig geld noodig. Op Scarmn's
goede hart werd door mevrouw de Neuillan
een beroep gedaanHet meisje is wel
niet katholiek, stamt van een Hugenoten
familie. doch dat doel er niet toe. Éénmaal
in een klooster zal zij niemand meer tot
last zijn Haar naam is Frangoise d'Auhigné
(of d'AubignyV
Scarron vindt in haar een dergelijke el
lende als in zijn eigen leven. Hij doorziet
het mooie uiterlijk van het kind en ontdekt
de smartelijke vertwijfeling van een van te
voren voor mislukking bestemd leven. Haar
trots moet nóg meer lijden onder het moreel
verval, waartoe zij is gekomen, dan hij zelf
onder zijn lichamelijke ellende en machte
loosheid Medelijden vervult hem en lang
zamerhand dringt ook. onwederstaanbaar
de liefde ziin hart binnen. Maar dit laatste
verbergt hij 'angstvallig. Hoe zou men scha
terlachen. zoo men het bemerkte- hij. de
karikatuurlijke man. een meisje liefhebbend
van zoo groote schoonheid! Maar helpen zal
hij haar. Hij zaJ haar niet in een klooster
centrum en heeft dus den duren plicht voor
waardige muzentempels te zorgen.
Maar al zou men er nog een tiental hy
permoderne bijbouwen: de Philharmonie is
ons nu eenmaal heilig en heeft den loop.
De eigenlijke Philharmonie en de in de bo
venverdieping van hetzelfde gebouw gele
gen „Beelhovenzaal".
En toch zal de bezoeker, die voor het
eerst met kloppend hart zijn schreden
daarheen richt, bij bot binnenkomen ver
wonderd om zich heen staren. Die oude,
vervelooze, verwaarloosde hoop steeneit,
dat kille, stijllooze gedoe daarbinnen is de
Philharmonie? Ja, dal is ze. Ik geef toe,
dat ze schrikwekkend-ouderwetsch is, onge
zellig, hol, muf, verslapen Wat u maar
wilt. Men zou ze „klassiek" kunnen noe
men. En daarbij ligt ze nog in een der
rommeligste, smerigste en ontiekste wijken
van dc rumoerige City. In een stratencom-
plex, die nauwelijks verlicht is. Vlak bij
het dreunend geraas van vertrekkende en
binnenkomende treinen. Met als buurlui
tientallen kroegjes, die slechts chauffeurs
en handwerkers als stamgasten hebben.
Dit alles vermag ons niet af te schrikken.
Het oude gebouw heeft traditie. De
geesten van duizenden begenadigde kunste
naars zweven er door de kille corridors.
Grootvaders, overgrootvaders, met moeders
en dochters hebben er de eerste Beethoven-
symphonieën gehoord. Wereldroem der ne
gentiende eeuw heeft er gefiedeld en getok
keld, gekweeld en getrommeld: en vooral:
lustig en hartstochtelijk de maat geslagen.
Als het oeroude huis niet instort, zullen
ons achterkleinkinderen er nog muziek
hooren. En het bar-alonale zal dan al lang
weer besloven klassicisme geworden zijn.
In deze groote zaal-der-zalen, op hel
podium, dat niet zelden wereld reputatie in
geluid heeft, hebben we in den loop der ja
ren ook tal van Nederlanders gehoord en
toegejuicht.
Landgenooten met en zonder naam.
Ik denk aan Johannes Messchaert en
Willem Mengelberg, Tilly Koenen en Julia
Culp, Coenrad Bos en Evert Cornelis, Mau
ri ts van den Bergh en Zimmermann, Garl
Mesch en zoovele anderen.
Onze jongste gasten zijn Martin Span
wegstoppen, ver van de wereld, en voor
goed de banden daarmede verbrekend. Maar
hij zal haar een goed verzorgde opvoeding
laten geven in een kloosterschool, waarvoor
hij eenige duizenden francs bijeenbrengt.
Het kind. dat geschreid heeft om den man,
om wien alle anderen lachten, zal ten
minste door hem, zoo al niet het geluk, dan
ten minste materieele zorgloosheid kennen.
Scarron weet de liefde, die hem geheel
bezit, te verbergen. Zelfs het meisje, dat die
liefde inspireert, bemerkt haar niet. Want
uit vrees belachelijk te zijn, afgewezen te
worden, lacht hij. lacht hij, zooals Scarron
lachen kon. En wanneer hij het eindelijk
niet langer kan uithouden-, dan doet hij
haar een liefdesverklaring in schertsenden
vorm. zoodat zij het aanzoek als een scherts
kan opvatten en hem in scherts afwijzen.
Heeft zij begrepen, wat in de diepte van
zijn hart verborgen was? Waarschijnlijk.
Dat zij met eenige wederliefde daarop kon
antwoorden. is uitgesloten. Zij nam zijn
aanzoek aan uit vrees voor een toekomst
in kloosterlijke opsluiting. Zij willigde in,
zijn vrouw te worden. En hij. gelukkiger dan
een gewoon gezond en normaal menschen-
kind kan zijn, gaat door met schertsen. Hij
schertst zelfs nog bij de onderteekening van
de huwelijksacte. De minst bekende kapel
wordt uitgezocht voor de trouwplechtigheid;
hij het betreden van de echtelijke woning
wendt hij hevige pijnen voor. die hem ver
hinderen zijn schoonc vrouw zelfs een hand
kus tc geven. Zal dit haar niet geruststellen
en doen begrijpen, dat haar man niet de
minste aanspraak wil doen gelden als echt
genoot? En verhindert hij daardoor niet
allen lach. alle spotternij over „den verlief
den Scarron?"
Acht jaar lang heeft hij dit schoone
kleinood in zijn woning gehad en zijn liefde
bleef als een voortdurend offer van zijn
hart. De ironie der omstanders heeft hem
«liet kunnen treffen, omdat hij geen aan-
eiding gaf haar uit te lokken. Hel is een
hooghartig zelfbedwang geweest, waarmede
jaard en Max Orobrio de Castro geweest.
Ik heb me laten vertellen, dat Orobrio
vroeger zelf een tijdlang Philharmoniker
geweest is en hier ook al meer als solist
is opgetreden. Mogelijk. We- worden hier
overstroomd met concerten en overzien
dan wel eens, wat eigenlijk onze speciale
belangstelling behoorde te hebben.
In elk geval hebben we ons bijzonder
.verheugd, deze beide jonge kunstenaars nu
eéns tezamen op dit beroemde podium te
zien. En die vreugde werd er niet minder
op, toen we merkten, dat zij een tamelijk
talrijk publiek (daarvoor zorgen in zulke
gevailien met duizend-en-een-middeltjes do
concerlbureaux) op den duur tot oprechlo
en hartelijke bewondering wisten te dwin
gen.
Onze Philharmoniker zijn verwend.
Ze spelen heerlijk; daar niet van. Maar
ze willen het ook weten. Beroemdheden als
Bruno Walter, Furtwagler, Erich Kleiber,
Busch, om van gestorven meester-diri-
genten niet te spreken hebben voor deze
schare gestaan. En ware het niet, dat
Duitschlands beste orkest (ook dat van het
Leipziger Gewandhaus kan zich met de
Berlijners niet meten) er financieel zoq
slecht voorstond een gezonde subsidie
basis is eerst dezer dagen perfect geworden
dan zoude deze keurbende zich stellig
niet voor dirigeerstok-zwaaiers van middel
matig of zelfs minderwaardig kaliber ter
beschikking gesteld hebben.
Men kan ook de Philharmoniker „huren",
Gelijk men hun zaal huurt. En dan moe
ten de heeren spelen hoe en wat de zwak
ste dirigent (of zelfs dirigente) verlangt,
Wat natuurlijk bij alle hoffelijkheid, disci
pline en solidariteit voor den collega-kun
stenaar van builen, op de gezichten der
musici nog al eens te lezen en uit hun spel
nog vaker te hooren is.
Ik was dus eenigszins benieuwd naar de
samenwerking met den jeugdigen dirigent
der Arnhemmers.
Martin Spanjaard heeft het er inlusschen
keurig afgebracht. Dat mag niet op reke
ning gesteld worden van de traditioneelo
sympathie der Philharmoniker voor Neder-
landsche kunstenaars. Een sympathie dio
nóg dateert uit de tijden, toen zij eiken zo
mer naar Scheveningen kwamen om maan
denlang de bezoekers van het Kurhaus van
hij zijne vrouw het leven mogelijk en aan
genaam maakte. Hij had nu en dan ver
borgen wenschen: met zijne Frangoise naar
Amerika te gaan, ver van de vrienden, met
wie hij lachen moest en van wie meer dan
één hem aanleiding gaf tot toorn, wanneer
hij zag met hoeveel opdringerige bewonde
ring er naar zijn vrouw werd gekeken; of
het oude familiegoed, ver van Parijs, te
betrekken. Doch het lot was hem niet gun
stig. Geldgebrek verhinderde hem, telkens
weer, tot blijven, waar hij dan was. Dan
had hij onmiddellijk zijn masker weer vóór;
hij lachte, nog luidruchtiger, en verborg al
dus zijn kommer. En na deze rol acht jaar
te hebben volgehouden, lachte hij nog bij
zijn sterven, omdat hij bang was, dat zijn
vrouw om zijnentwil zou moeten schreien.
En dc schoone Frangoise, die eens kippen
en ganzen verzorgde in dienstbaarheid?
We vinden haar naam terug, en hoe in
belangrijkheid toegenomen! wanneer zij na
vier en twintig jaren Scarron's weduwe
geweest tc zijn, huwt met den meest gevlei-
den, den meest gevreesden koning van
Frankrijk, Lodewijk XIV. Het klinkt als
een sprookje: de ganzenhoedster trouwt
met den koning. Evenals het hart van
Scarron had zij dat van den Zonnekoning
omwikkeld, die haar bij geheim huwelijk
in 1685 aan zich verbond. Dat huwelijk is
minder vroolijk geweest dan dat met den
armen gebrekkigen dichter. Er werd niet
veel gelachen aan het hof van Versailles,
toen Frangoise d'Aiibigné, reeds van le vo
ren madame de Maintenon geworden, haar
invloed liet gelden op haar omgeving. Wel
licht heeft zij nog wel eens teruggewenscht
naar den sterken geest, die zijn leed be
dekte met een lach hoewel hij met haast
kwetsende oprechtheid van zich zelf ge
tuigde: „ik gelijk vrijwel op een Z, mijn
beenen vormden eerst een soort van stom
pen hoek, daarna een rechten en eindelijk
een scherpen: kortom ik ben, om zoo te
zeggen, een verkort begrip van mensche-
lijke ellende".
A. J. BOTHENIUS BROUWER..
