Het nieuwe Radio-Ontvangstation bij Noordwijk
A
9«te Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 10 November 1928
Vierde Blad
No. 21062
BOUWKUNSTIG SCHOON.
Üjwtfaruj. li
keiwLre,
wet kent
HEEREN-BAAI
Meyendell was te klein - De officieele indienststelling door den Directeur-Generaal der
P. T. T. ir. DAMME - Het nieuwe oor van Nederland.
Bui ten aanzicht van het ontvangstation met congiergewoning.
Een van de allereerste voorwaarden
oor een storingvrije draadlooze ontvangst
een volstrekt geïsoleerde ligging van het
alvangstation. In dat opzicht voldoet het
adio-station bij Noordwijk, dat gisteren
oor den directeur-generaal van den post-
!egraaf- en telefoondienst, ir. Damme
(ficieel in dienst gesteld is zeker aan de
Irengste eischen, welke men te dezer zake
'U kunnen stellen.
Het is voor den radio-liefhebber en
ie is dat tegenwoordig niet? die met
gen oogen eens het nieuwe station zou
illen aanschouwen, een heele onderne-
de plaats te vinden, waar de ge
euwen verrezen zijn, afgezien nog van
et feit, dat hij toch niet zijn nieuwsgierig-
eid zal kunnen bevredigen, daar de weg,
elke vanaf het Noordwijksche Langeveld
laar het station voert evenals het gebouw
:£.lf op rijksdomeingrond ligt en als zoo-
anig niet voor onbevoegden toegankelijk is.
Journalisten zijn geen lange-afstand-
oopers en dies was het goed gezien van
en chef van den persdienst van het
ioofdbestuur der Posterijen en Telegrafie,
en heer J. G. Pater om onze energie aan
:n kilometerslange wandeling door de
'oordwijksche duinen te verspillen, doch
n vijftal auto's tot onze beschikking te
'ellen, welke in korten tijd het gezelschap
an het Leidsche Stationsplein naar het
ieuwe ontvangstation achter Noordwijker-
out brachten.
Onder een stralende herfstzon ging de
tocht door de schitterende duinlandschap
en toen na een goed half uurtje de auto
stopte voor een vriendelijk-uitziend land
huis, waarvan de frissche roode ep groene
ticuren in weldadige overeenstemming wa
ren niet de landelijke omgeving, kostte het
Jds moeite te gelooven dat we than9 op
toordwijk-radio waren aangeland.
Edoch, helderwitte letters boven den
cur-ingang lielen niet den minsten twijfel
Dienaangaande toe en bovendien getuigden
De vele hooge antenne-masten, welke het
pbouw als een moderne palissade om
ringen van den aard van het belangrijke
*crk, dat hier tot stand gekomen is.
Toen allen zich in de lange ontvangzaal
fiadden vereenigd, trad de directeur-gene
ra], de heer ir. Damme naar voren om
in welgekozen bewoordingen allen welkom
te heeten en zijn spijt uit te drukken, dat
tweë mannen, met name de hoofd-ingenieur
ir. Boetje en ir. Coomans, die zich bij de
voorbereiding en de uitvoering van den
bouw zoo bijzonder verdienstelijk hebben
gemaakt, hier niet tegenwoordig konden
zijn.
IR. DAMME.
Een afzonderlijk woord van welkom riep
spr. toe aan het hoofd van den Rijksge
bouwendienst, den heer van Lijnden, dien
hij dankte voor de wijze, waarop spr. met
hem had mogen samenwerken.
De heer Damme noemde het gebouw in
elk opzicht bevredigend, zoowel wat de
inrichting als de voortvarendheid, waar
mede het werd gebouw betreft. Het geheel
maakt ondanks het gemis van alles, wat
naar luxe zweemt, een aangenamen indruk.
Verder begroette spr. met vreugde de ver
tegenwoordigers van de administraties,
welke dezelfde belangen behartigen in de
koloniën, n.l. het hoofd van den telegraaf-
en telefoondienst in Ned. Oost-Indië, den
heer Keukenmeester en den chef van den
radiodienst in Suriname, den heer Mobach.
Spr. deed vervolgens eenige mededeelin-
gen over het telefonisch verkeer met Oost-
Indië, dat begin Januari voor het publiek
wordt opengesteld, zooals we gisteren al
berichten. Het ligt in de bedoeling de ge
wone gesprekken te doen voeren den dag
volgende op dien van aanvrage. Den aan
vrager zal dus, wanneer hij zijn aanvrage
indient worden medegedeeld, dat hij het
gesprek den volgenden dag omstreeks zoo
en zoo laat kan voeren.
Bovendien wordt de aanvrager zes min.
voor den aanvang van het gesprek nog
maals telefonisch gewaarschuwd.
Tevens greep spr. de gelegenheid aan om
de geruchten tegen te spreken als zou de
Scheveningsche zender voor broadcasting
aan een Engelsche maatschappij worden
afgestaan. Deze geruchten zijn evenals die
ten aanzien van beeldtelegrafie ten eenen-
male onjuist.
Waar de toeneming van de beteekenis
van dit station rechtstreeksch verband
houdt met de toeneming van de handels
betrekkingen tusschen Nederland en het
buitenland, uitte spr. tenslotte den wensch,
dat allen, werkzaam aan dit station hun
beste krachten zouden geven om het be
drijf vlot te doen functioneeren.
Alvorens daarna het bedrijf in oogen-
schouw werd genomen, gaf een der tech
nische ambtenaren, de heer van Gessel
een overzicht van de wordingsgeschiedenis
van dit station, alsmede van de ontwikke
ling van het gansche bedrijf in Nederland.
Het eerste station was te Sambeek geves
tigd ,doch alras werd uitgezien naar een ves-
tigings-mogelqkheid op een gunstiger gele
gen plaats, welke gevonden werd te Meyen-
del in de Wassenaarsche duinen. De dienst
van het station te Sambeek werd op 4 Aug.
1924 door het nieuwe station overgenomen.
Aanvankelijk was de hier beschikbare ruim
te meer dan voldoende. De opening van het
verkeer met Amerika, de wonderbaarlijke
triomf van de korte golf en later de com
municatie met Europeesche landen leidden
echter tot een zoodanige uitbreiding, dat uit
zien naar een nieuwe huisvesting noodza
kelijk werd. Door den funesten invloed van
autoverkeer op de kortegol ontvangst moest
het bestaande terrein ongeschikt wrorden ge
acht. De keuze viel op het tegenwoordige ter
rein in de duinen benoorden Noordwijk aan
Zee.
Op 22 Juli 1927 werd deze beslissing geno
men. Nadat de moeilijkheden uit den weg
waren geruimd kon de Rijksgebouwendienst
op 1 Januari 1928 den bouw aanbesfcedon,
waarna op 4 April de bouw kon aanvangen.
Kijkje in de groote ontvangzaal.
Op 28 Augustus j.l. kon een aanvang worden
gemaakt met het beproeven der radio-techni
sche installatie, en op 11 September werd da
tweezijdige Europeesche lange golfontvangst
van Meyendel overgenomen. Na 7 October
was dit station uitsluitend in reserve, 17 Oct.
werd het voor telegrafieontvangst gesloten.
Nadat aanvankelijk slechts op een betrek
kelijk klein aantal uren per dag met N.O.-
Indië kon worden gewerkt, bleek aldra dat dit
met kortegolfzenders voor uitbreiding vat
baar was, zoodat ten slotte in Mei 1928 een
24-uursverbinding veelal met hoog seintem-
po mogelijk bleek.
Het aantal toestellen groeide eveneens ge
stadig, de technische installatie werd ge
compliceerder, voldoende ruimte ontbrak, ter
wijl verkeersopening met andere correspon
denten finantieel wenschelijk was.
Zoo kwam in 1923 het verkeer met Oost-
Indië tot stand; in 1925 dat met New-York;
in 1926 met Weenen en Kopenhagem; in '27
met Suriname en in '28 met Praag, Oslo,
Bern en Curacao.
Het station is bedoeld aks universeel
ontvangstation in den lande, ook voor Indië,
en staat rechtstreeks telegrafisch doorver
bonden met Amsterdam.
De geïsoleerde ligging, brengt vanzelf
moeilijkheden mede voor het personeel. Daar
om is o.a. in de conciërgewoning een viertal
slaapkamers bestemd om de ambtenaren ge
legenheid te geven b\j slechte weersgesteld
heid of in bijzondere gevallen op het sta
tion te overnachten. In het dorp Noordwjj-
keerhout zullen voorts vijf dienstwoningen voor
de gehuwde ambtenaren worden gebouwd.
Ondanks de uitbreiding van het aantal
toestellen van twee tot drie en dertig is het
aantal ambtenaren vrijwel steeds even groot
gebleven.
Behalve centrale verwarming heeft het
station een eigen watervoorziening, waarop
tevens de eigen brandspuiten kunnen wor
den aangesloten.
De heer ir. Vormer, het meer technische
gedeelte besprekende, vertelde o.m., dat voor
de ontvangst van de langegolfstalions (2 ül
20.000 M.) gebruik wordt gemaakt van
aarddradenkruisen (2 stuks) gecombineerd
met twee circa 40 Meter hooge antennes.
Voor de korlegolf-stations worden gebruikt
2 horizontale en 3 verticale dipoolantennes
en van 12 beverage-antennes.
Het grondoppervlak der Ontvangzaal be
draagt ongeveer 8 X 36 M. 2. De toestellen
zijn opgesteld evenwijdig aan de as van het
gebouw, waardoor het geheel buitengewoon
overzichtelijk is.
De ontvangzaal is in 4 afdeelingen ver
deeld, nl.
Europeesche langegolf afd. 2000-?- 8000 M.
kortegolf 30 45 M.
Transatlant. kortegolf 15 -s- 50 M.
langefolf 10000 -5- 18000 M.
De Europeesche langegolf afdeeling bevat
een groep van 8 zg. enkele zwevings-ont-
vangers.
De Enropeesche kortegolf afdeel ing bevat
6 kortgolf-ontvangers. De toestellen, welke
hier thans gebruikt worden bevatten detec
tor met laagfrequent versterking, eventueel
aangevuld met een begrenzer.
Transatlantische kortegolf afdeel ing. Naast
de Europeesche kortegolf afdeeling zijn 4
toestellen opgesteld voor ontvangst van •N.
Amerika en West-Indië. Aan de andere zijde
van de zaal staan 10 toestellen voor ont
vangst van Indië.
De Transatlantische langegolf afdeeling
bevat 5 zg. dubbel-zwevingsloestellen.
De ontvangzaal bevat verder o.a. een
commutalorposl, waarop alle verbindingen
met de bedrijfscentrale uitkomen en twee
rekken met kabelversterkers. Twee controle-
schrijfinrichtingen, midden in de ontvang
zaal opgesteld, maken het mogelijk de goede
afregeling van de toestellen te conlroleeren.
Nadat groepsgewijze onder deskundige lei
ding een rondgang door het gebouw was ge
maakt, werd per auto gereden naar Noord-
wijk-Binnen. waar in het „Hof van Holland'*
een eenvoudige, doch smakelijke lunch ge
reedstond.
Ir. Damme heeft daarbij de journalisten
nogmaals bedankt voor hun aanwezigheid
en den wensch uitgesproken, dat heigeen
naar aanleiding van dit bezoek over Noord-
wijk-Radio geschreven zal worden, ten goede
zal komen aan de ontwikkeling van dit be
drijf, waarop heel Nederland trotseh kan
zijn.
Hetgeen dan ook de wensch is van den
schrijver dezer regelen.
IDEËEL BELANG DER BOUWKUNST.
We willen ter oriëntatie nog een artikel
Van meer algemeenen aard doen vooraf
ga en daarbij vooral den nadruk leggen
°P het ideëel belang der bouwkunst. De
lczer zal er, hopen wij, geen bezwaar te-
f-n hc-bben, dat we zijn kennis nog even
Ncapiluleeren.
In historischen zin is de ontwikkeling
c!"' bouwkunst de grootste voor waarde
:00r het beoefenen van vrijwel alle andere
Kunsten.
Wilde volken bij wie men van bouw-
'unst nog niet kan spreken, vertoonen
r;^s de neiging, om zoodra zij tot een
^Jfcre niaterieele bestaansverzekerheid zijn
i omen. °P primitieve wijze hun woning
lr°uwens ook hun eigen lichaam le ver
sieren
Zoodra de beschavingstrap stijgt, en er
Us °°k betere technische middelen ver-
nn^n en toegepast worden, om de woning
n hooger eischen te doeD beantwoorden
-U°k de lust toe om bijv. draagstutten
j, .7 aMen mot meer zorg te bpwerken Toch
e woning. die alleen maar dient, om den
^■ceh voor allerlei ongemakken te be-
'rrneri vveer. wilde dieren, vijanden
sip n,|P' °bject, waaraan zich in de eer
zich^h3*9 archi tec tuur ontwikkelt Dié zal
Vorrn eers* 'n m'n °I meer aethetische
K* openbaren aan het centralen ge-
O0uW van Hop j__
dodend" s^am~^en *emPel voor den
De plaats, de grootte, de vorm, de in
deeling van den tempel worden bepaald
door de eischen van den cultus.
Met de bouwkunstige ontwikkeling van
den tempel houdt de opgang der andere
kunsten gelijken tred In de cella, het bin
nenste van het heiligdom, plaatst men het
beeld van den afgod, aanvankelijk ge
tuigend van primitieven kunstzin. Men
gevoelt behoefte, op de wanden en weldra
•op de kolommen de daden van de goden
in ruwe teekeningen of relief, meermalen
begeleid van spijkerschrift, runenschrift of
ander teekentaai weer te geven. Schilder
kunst en litteratuur vinden hierin hun
eersten oorsprong. Litteratuur en muziek
ontwikkelen zich ook aan de liturgie, de
uitwendige godenvereering, het geheel van
handelingen, gebeden, gezangen, formules i
enz. waarmee de priesters in <ien tempel
het offer opdragen. Er worden eenstem- j
mige vocale hymnen gezongen, of gereci- j
teerd. weldra begeleid met slagwerk of
primitieve strijk- of blaasinstrumenten. In
den tempel worden ten slotte ritueele dan
sen uitgevoerd.
Hoe meer het leven van een volk zich
cultiveert, in des te, voor het doeleind vol
maakter. vormen ontwikkelt zich het tem
pelgebouw en des te hooger stijgt ook het
peil der afhankelijke kunsten. Men zou in
<!it verband kunnen wijzen op de trotsche
rcdenksleenen. welke de Egyptische en
Grieksche beschaving ons nalieten.
Naast den tempel wijzen we vooral bij
Oostersche volken, en in 't Oosten ligt
nu eenmaal de bakermat onzer cultuur
op de vorstenwoning.
Tempel en vorstenpaleis staan evenwel
meestal in nauw verband, omdat de vorst
veelal geacht werd van de goden af te
stammen, of geïncarneerde godheid zelve
te zijn, zooals nog in onze dagen de Dalai
Lama van Thibet Tempel en vorstenwoning j
zijn in de Oudheid de twee voornaamste i
typen, voor de ontwikkeling der architec-
tuur.
In de nieuwe tijden is dat natuurlijk niet
meer zoo. Het maatschappelijk leven heeft
zich oneindig gedifferentieerd, vooral na de
Middeleeuwen. Daardoor zijn tal van nieuwe
typen van bouwwerken gekomen, ieder met
eigen eischen. We noemen alleen maar:
stadhuizen, regeeringsgebouwen, hallen,
musea, bankgebouwen, fabrieken, stations,
scholen, concertzalen, enz. En men kan ge
rust beweren, dat in de toekomst nog
nieuwe typen zullen ontstaan.
De ontwikkeling der bouwkunst begint
hier in Nederland, zeer in 't algemeen ge
sproken, pas goed na de invoering van het
Christendom. De vorsten en heeren worden
niet meer als bij de Oostersche Dynastieën
beschouwd als goden of godsgezanten. maar
de bouwkunst ontwikkelt zich hier toch
even goed als in de Oudheid aan de kerk
en aan het kasteel. Kerk en kasteel waren,
behalve in de latere Middeleeuwen de eenige
gebouwen van steen, waarhii bijzonder
•instructie vraagstukken op den voorgrond
traden. Men weet. dat ook heel dikwijls de
woning van vorst of heer het ..Steen" wordt
genoemd in tegenstelling met de woningen
van poorters en boeren, die van hout of nog
minder waren. Tal van plaatsen hebben hun
naam aan zoon „Steen" te danken. In ons
land b.v. Ravenstein, IJselstein. In Leiden
vinden we als oudste gebouwen, afgezien
van den Burcht, de Pieterskerk en Graven-
steyn, het „Steen" van den graaf van Hol
land.
De kerk evenwel neemt in het Middel-
eeuwsche leven de voornaamste plaats in.
Zij was middelpunt en bakermat der overige
kunsten. Buiten haar muren was er wel een
9oort volkskunst, maar die werd weinig
geacht en zou niet tot bloei komen voor
ook de met den kerkbouw verbonden kun
sten meer zelf verstandig werden. De kerk
was het centrale huis der Middeleeuwsche
gemeenschap. Zij was om zoo te zeggen
de veruitwendiging van den geest der ge
meenschap Het ligt dus voor de hand. dat
wij voor onze beschouwingen van de kerk
uitgaan en wel van de Pieterskerk.
Wij zullen trachten iets uit de historie
van dit oude gewrocht mede te deelen,
het uitwendig en inwendig bekijken en
trachten een denkbeeld te geven, hoe de
■choonheidszin van den Middeleeuwer er
rich in uitte.
Al ligt de periode, waarin zij werd ge
bouwd. nu ver achter ons. er is iets in
Je historie der kunsten een logica, die ons
in staat stelt het heden beter te begrijpen
?n te waardeeren Het verleden blijft al-
'ijd in het heden voorondersteld en vormt
"■ns'otle toch zij het dan veelal onbewust.
"C-de ons moderne oordeel en bepaalt mede
-nzen schoonheidszin.
RECLAME.
njt ge tevreden met het
goede Indien U. mis cookee
D. E. Heerenbaai niet kent pro
beer te dan nog heden. Deze
tachte. geurige aoedbrandende
tabak zal voor een verande
ring zijn die g\j. als kenner, ook
werkelijk een verbetering zult
noemen.
ECHTE FRIESCHE
Melange ran rijpe tabakken.
treedt ersnaf 50 tl. per ff pond
20 cl. pet ons 10 el. pa ons
899
