69ste JAARGANG
DINSDAG 11 SEPTEMBER 1928
No. 21011
STADSNIEUWS.
Prof. Dr. LEO POLAK.
BUITENLAND.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
30 Cla. per regel voor advertentisn uil Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertentiên 35 Cts. per regel. Kleine Advertentien uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een
maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrechL Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden 'ƒ2.35. per week ƒ0 18
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week „0.18
Franco per post 2.35 portokosten.
Dit nummer bestaat uit DRIE Bladen
EERSTE BLAD.
PROF. DR. G. A. J*HAZEU.
De Staatscourant No. 176 bevat het Ko
ninklijk Besluit waarbij met ingang van 17
dezer wegens gezondheidsredenen eervol
ontslag is verleend aan dr. G. A. J. Hazeu,
als hoogleeraar aan de Rijksuniversiteit al
hier, met dankbetuiging voor de bewezen
belangrijke diensten.
Men zal zich herinneren dat wij eenigen
tijd geleden toen het voornemen van prof.
Hazeu om heen te gaan bekend werd, het
een en ander over prof. Hazeu's werkzaam
heid aan onze Alma Mater hebben medege
deeld.
DE VEREENIGING VAN VROUWELIJKE
STUDENTEN BETREKT HAAR EIGEN HUIS
AAN HET RAPENBURG.
Heden, op den dag waarop ook de inschrij
ving van de novieten plaats heeft, is het een
feestelijke dag voor bestuur en leden van de
V. V. S. L., die een lang gekoesterden wensch
in vervulling zien gaan, nu men de nieuwe
clublokalen, gevestigd in een eigen huis, en
nog wel het fraaie patriciërshuis, vroeger
door jhr. De Gijselaar bewoond, in gebruik
kan nemen
De geheele vacantie door is er door allerlei
handwerkslieden naarstig gearbeid om het
huis in gereedheid te brengen voor de nieuwe
bestemming, die het heden krijgt. Heel wat
is er te doen geweest en de zorgen die de be
stuursleden gehad hebben in de maanden
die thans voorbij zijn, waren vele en velerlei.
Het bestuur mag thans evenwel de voldoe
ning smaken de leden te kunnen ontvangen
in een omgeving, de vereeniging volkomen
waardig, want niet slechts is het aanzien
van dit eigen huis heel wat voornamer dan
de vroegere behuizing op de eerste verdieping
van het Nutsgebouw aan het Steenschuur,
maar ook de ruimte, waarover men in het
nieuwe huis beschikt, i9 meer in overeen
stemming met de eischen van de V. V. S. L.
Het nieuwe vereenigingsgebouw is een
voudig, maar met zeer veel smaak ingericht
Parterre vindt men rechts van den in
gang een eetzaaltje voor de leden, waarin
zoo noodig zestig personen plaats kunnen
vinden. Uit den aard van de zaak is de'ze
eetzaal eenvoudig ingericht, doch zij is ge
zellig en zal stellig vele trouwe bezoekers
trekken. Direct grenzend aan de eetzaal ligt
de ruime keuken, die door een luik met de
eetzaal is verbonden. Ter linkerzijde van
den ingang zijn ruime vestiaires ingericht
en aan het einde van den fraaian breeden
gang is een hall. waarin een electrischen
kaarsenkroon is opgehangen die de vereeni
ging van het L. S. C. ten geschenke kreeg
Aan het einde van den gang, grenzend aan
de hall dus liggen de ruime conversatie-
kamer, waarin we o.a. het meubilair terug
vinden dat ook in het Nutsgebouw werd ge
bruikt en daarnaast ligt de bestuurskamer,
waarin het ameublement, dat de vereeniging
van de echtgenooten van de hoogleeraren
ten geschenke kreeg een plaatsje hee'ft ge
vonden. Beide laatstgenoemde vertrekken
zijn gelegen aan den heerlijken lommer
rijken tuin. die zeker een van de grootste
attractie van het nieuwe huis zal vormen.
Een groot gedeelte van de eerste verdie
ping is verhuurd en wordt onderverhuurd
aan vrouwelijke studenten.
Hier is ook, aan de achterzijde, en dus
met uitzicht op den tuin, de bibliotheek.
De vloerbedekking is hier met matten en
het meubilair en de kasten langs de wan
den zijn geheel in stijl.
Alleraardigst is de groote tooneelzaal die
men ingericht heeft onder de dakpannen
op den ruimen zolder van het groote huis
en die via een klein trapje in verbinding
staat met de kleine tooneelzaal die dwars
op de lengte-as van het huis aan de Ra
penburgzijde is gelegen.
Toen wij hedenmorgen een kijkje namen
in het nieuwe huis, zag vooral deze tooneel
zaal, waarin groote tafels gedekt stonden
voor den feestmaaltijd van leden en oud
leden, die er hedenavond gehouden wordt
er al bijzonder genoegelijk uit.
Het Nutsgebouw verlaten.
Omstreeks kwart voor drie hedenmiddag
zijn de leden en oud-leden van de V.V.S.L.
in de oude lokaliteiten in het Nulsgebouw
voor de laatste maal bijeen gekomen. Lang
heeft de bijeenkomst daar niet geduurd.
Want reeds om drie uur zijn de vrouwe
lijke studenten, leden en oud-leden van
de V.V.S.L. in cortège naar het nieuwe huis
aan het Rapenburg gegaan. In deze cortège
wandelden ook Prinses Juliana mede.
Het eigen huis betrokken.
De weg van het Nutsgebouw naar het
Rapenburg 65 is niet lang. En weinige mi
nuten nadat men het Nutsgebouw verlaten
en leeg achter gelaten had, bereikte de
cortège dan ook reeds het nieuwe huis,
waarvan de ingang feestelijk met groen
was versierd.
Daar heeft de presidente een rede gehou
den en zijn door anderen vriendelijken
woorden gericht tot het bestuur van do
vereeniging voor wie het heden een wel
zeer heugelijken dag is en om half vier
werd receptie gehouden, welke bezocht
werd door Z. K. H. Prins Hendrik en door
vele vooraanstaande personen uit Acade
mische kringen.
Wij hopen morgen op de plechtigheden
die verder plaats hadden uitvoeriger te
komen.
VOLKSONDERWIJS.
Gisteravond werd in het Nutsgebouw de
jaarlijksche algemeene vergadering gehou
den van de afdeeling Leiden der vereeni
ging „Volksonderwijs". De vergadering werd
bijzonder druk bezocht.
De voorzitter prof. dr. B. D. Eerdmans
constateerde met genoegen dat er onder de
vrijzinnigen in Leiden mede in verband
met de in den, laatsten tijd door het ge
Bij Koninklijk besluit van 6 September
1928 no. 21 is benoemd aan de Rijksuniver
siteit te Groningen, in de faculteit der lette
ren en wijsbegeerte, om onderwijs te geven
in de geschiedenis en wijsbegeerte, de logica
en de metaphysica, tot gewoon hoogleeraar
dr L. Polak, bijzonder hoogleeraar aan de
Rijksuniversiteit te Leiden.
Prof. Polak is sinds 30 September 1915
als bijzonder hoogleeraar vanwege het Uni
versiteitsfonds aan de Leidsche Hooge-
school verbonden.
meentebestuur genomen maatregelen in
zake het lager onderwijs, een toenemende
belangstelling voor het openbaar onderwijs
en voor de afdeeling van Volksonderwijs in
het bijzonder valt-op te merken.
Ook uit het jaarverslag uitgebracht door
den secretaris den heer P. A. Hibma, sprak
een opgewekten geest Het aantal was aan
zienlijk vermeerderd. Het werd evenals de
rekening en verantwoording van den pen
ningmeester goedgekeurd.
Tot bestuursleden werden herbenoemd de
heeren P. A. Hibma en prof. dr. N. J. Krom.
Tot afgevaardigde naar de algemeene ver
gadering werd aangewezen de heer C. F.
Bader.
Met bijzondere belangstelling werd het
verslag gevolgd over de actie door het af
deel ingsbestuur gevoerd inzake de oprich
ting van een Christelijke school aan het
"Morschkwartier.
De laatste wijzigingen op voorstel van
B. en W. in het openbaar Lager Onderwijs
hier ter stede aangebracht, gaf ten slotte
-aanleiding tot geanimeerde besprekingen.
„PRULLETJE".
Door „De Vereenigde Schouwspelers".
„De Vereenigde Schouwspelers" onder di
rectie van Pierre Mols hebben gisteravond
het tooneelseizoen 1928'29 geopend met
een opvoering in den Leidschen Schouw
burg van „Prulletje", blijspel in drie bedrij
ven, naar Gijp's roman „Le mariage de
Chiffon", bewerkt door J. A. H. Abeleven.
Was 't het fraaie weer, dat weinig tot
Schouwburg-bezoek noodde of was wellicht
de keuze van het overbekende stuk de oor
zaak, dat slechts een matig talrijk publiek
deze eerste voorstelling bijwoonde?
Hoe het ook zij, de parterre was heel
matig bezet en de baignoires en loges wa
ren ongezellig leeg.
Pierre Mols en de zijnen hebben zich door
deze geringe belangstelling echter niet in
het minst laten ontmoedigen en een vlotte
vertolking gegeven van dit aardige blijspel
letje „Prulletje" (mevr.' Emmy Molsde
Leeuwe) is het type van een ingénue, die
er alles uitflapt wat haar voor den mond
komt en deswegen zich gedurig den toorn
van haar hooghartige moeder, de markiezin
de Bray (mevr. M. HarmsHaspels) op den
hals haalt.
Deze wil haar met geweld uithuwelijken
aan den hertog d'Aubières (ITans Brüning),
een edelman zonder geld. een goede veer
tiger al, doch van ouden adel, wat hem in
de oogen van de markiezin een goede huwe-
lijkscandidaat voor haar dochter doet zijn.
Maar „Prulletje" wijst zijn aanzoek van
de hand op grond van het feit, dat hij te
oud is, zij hem niet liefheeft en hem boven
dien slechts zou bedriegen, wanneer, als
het huwelijk eenmaal voltrokken zou zijn,
de ware Jacob zou komen opdagen.
Dit is natuurlijk ales behalve naar den
zin van haar mama, die haar op alle moge-
I lijke manieren het leven onaangenaam
maakt.
„Prulletje" zoekt troost bij haar vader
i (John Timrott) en diens 'halfbroer (Pierre
Mols), voor welken laatste zij een diepe ge
negenheid heeft opgevat. En ook deze voelt
zich hoe langer hoe meer aangetrokken tot
het 18-jarige meiske, dat onder een mom
van onverschillige oppervlakkigheid een
warm kloppend hart in haar boezem draagt.
Maar ook hij is om en bij de veertig en
vreest derhalve eveneens afgewezen le
worden.
Prulletje doel alh?9 om hem van het
tegendeel te overtuigen, doch tevergeefs
En eindelijk trekt zij dan de stoute schoe
nen aan en vraagt.. hem ten huwelijk.
Waarop ..Oompje" zich niet langer bedenkt
en zijn „Prulletje" in de armen sluit....
Zooals gezegd hebben de Schouwspelers
dit stuk vlot over het voetlicht gebracht
Mevr. M0I9 had d%dankbare rol der onver
schillige flap-uit en deed de zaal door haar
onparlementaire uitvallen herhaaldelijk
hartelijk lachen; af en toe was haar onge
dwongen losheid evenwel wel ietwat gefor
ceerd; naast haar verdienen John Timrott
als haar vader, Pierre Mols als haar oom en
vooral ook mevr. Harms als de koud-voor-
name moeder speciale vermelding.
Ook de bijrollen waren goed bezet.
De aanwezigen hebben door hartelijk
applaus van hun instemming getuigd.
Het L. S. E. .Sappho" kortte de enlre-
actes met muziek
KUNSTAVOND VOOR HERHALINGS-
PLICHTIGEN.
In de Stadsgehoorzaal.
Het Chr. Militair Verband spant ook dit
jaar alle krachten in om den militairen, die
gedurende zeventien dagen voor herhalings
oefeningen onder de wapenen zijn, in de
avonduren, als zjj vrij van dienst zijn,
afleiding te bezorgen.
Gisteravond had men in de Stadsgehoor
zaal, die zeer goed bezet was, een kunst
avond georganiseerd, waarop het L. S. E.
„Euterpe" een uitgebreid programma ten
gehcore heeft gebracht, dat bij de aan
wezigen een dankbaar onthaal vond.
De heer W. Siebesma, uit Voorburg, heeft
de muziek afgewisseld met eenige eveneens
zeer welgeslaagde voordrachten.
Met een kort woord werd de kunstavond
door den heer J. Bos, voorzitter van het
Chr. Militair Verband geopend.
Zeer voldaan en dankbaar voor den genot
vollen avond, die hun was bereid, verlieten
de militairen de Gehoorzaal.
Hedenmiddag even na twaalf uur had
op de brug Zoeterwoudsche SingelFruin-
straat een aanrijding plaats tusschen een met
paard bespannen fruitwagen van den heer O.
en een rijwiel bereden door den 12-jarigen
B. de L. uit de Driftstraat. Het knaapje
kwam de Cobethstraat uit en merkte niet op,
dat de fruitwagen den hoek om kw_am rijden.
Hij kreeg een der wielen tegen de rechter
knie en moest binnengedragen worden in de
woning van dr. van Eek, waar hij werd ver
bonden. Het rijwiel werd ernstig beschadigd.
Naar wij vernemen zal op 16 Septem-
tember om 10.23 een extra trein van hier
naar Amsterdam vertrekken voor de deel
nemers aan de betooging te Amsterdam, door
de S. D. A. P. en de N. V. V. georganiseerd
voor staatspensioen, ontwapening enz.
Op den avond van dien dag zal een extra
trein, die om 20.07 hier aankomt naar
Leiden teruggaan, en stellen de Leidsche
deelnemers zich voor, met de muziek van
Nieuw LeVen en met ontplooide banieren in
optocht van het station naar het Volksge
bouw op de Heerengracht te trekken. Hier
voor is reeds toekenning aan den burge
meester gevraagd.
De A.N.W.B. en de Kon. Ned. Automo
bielclub hebben zich tot den minister van
Waterstaat gericht met een verzoekschrift,
waarin wordt aangedrongen op bespoedi
ging van het werk tot verbetering van den
weg van Leiden over Alphen naar Bode
graven.
Onze oud-stadgenoote mej. A. van der
LelieLandman won met het door haar in
gezonden gebreide kleed, op de jaarlijksche
tentoonstelling te Lethbrigde in Canada
een eersten prijs.
Wij vestigen de aandacht op de ad
vertentie in dit nummer betreffende den
Cursus voor Vervolgonderwijs in de Chr.
School aan de Hoogt. Kerkgracht 20a, al
hier, uitgaande van de Geref. Schoolver-
eeniging.
Ouders van' jongens en meisjes, die de
Lagere School hebben verlaten, wordt hier
gelegenheid geboden, om hun opgroeiende
kinderen verder Chr. onderwijs le doen
geven.
Gisteren is de tweejarige P. B. van een
zoldertrapje gevallen in de woning van zijn
ouders aan de Vesteslraat. Het knaapje werd
door den E. II. D. naar het Acad. Zieken
huis vervoerd, daar het een lichte hersen
schudding had gekregen.
DE ALGEMEENE TOESTAND.
Een scherpe rede van Briand
Felle critiek van de Dnit-
sche pers De besprekingen
over de ontruiming van het
Rijnland.
Precies twee jaar na zijn welkomstrede
in de vergadering van den Vplkeabond tot
de Duitsche delegatie heeft Briana op de
zelfde plaats een groote rede gehouden, die
niet alleen levendige verbazing, maar bij
velen ook verontwaardiging heeft gewekt.
Bijna voortdurend kreeg men den indruk,
dat de Fransche minister polemiseerde tegen
den Duitschen rijkskanselier Müller, waarbij
hij nu en dan als het ware dreigend den
vmger ophief en wees op Müller, alsof deze
in de bank der beklaagden zat,
Briand legde er den nadruk op, dat
Sovjet-Rusland onmiddellijke algemeene ont
wapening eischt, doch dagelijks zjjn leger
materiaal en aantal manschappen uitbreidt.
Zelfs Duitschland ontwapende niet volkomen;
het bezit nog een leger van 100.000 man
met een voortreffelijk kader en prachtig
geoutilleerd, hetgeeD het mogelijk maakt
aanzienlijke reserves van materiaal te voor
zien. Genève zou zjjn plicht niet doen indien
hel geen rekening met deze feiten hield
De vredesgeest dient voldoende ontwikkeld
te zijn bij de volken, opdat de regeeringen
niet bij machte zijn haar macht te mie
bruiken.
In de woorden van den Franschen minister
zit zonder twijfel veel waarheid en er kan
geen bezwaar tegen zijn, dat hij deze feiten
heeft aangestipt, maar hij had dat kunnen
doen op een andere manier, door zich zachter
uit te drukken, en door een meer welwillende
houding, waardoor de thans bij de Duitschers
verwekte paniekstemming achterwege ware
gebleven.
Dat hij dit achteraf zelf gevoeld heeft,
blijkt uit het feit, dat hij Da afloop de
internationale pers verzocht heeft de3 avonds
bjj hem te komen en dat hjj in die confe
rentie nadrukkelijk in het licht heeft gesteld
dat zijn rede allerminst agressief bedoeld
was en dat het geenszins zgn bedoeling is
geweest Duitschland te beschuldigen. Onder
BINNENLAND.
Opening van het eigen clnbgebouw van
de V. V. S. L. aan het Rapenbnrg, in tegen
woordigheid van Z. K. H. Prins Hendrik en
Prinses Jnliana. (Stadsnieuws, le Blad).
Het Koninklijk bezoek aan de Aotter-
damsche havens en aan de Nenijto. (Binnen
land, 2e Blad).
De S. D. A. P. en de kwestie-Stenhnïs,
(Binnenland, 2e Blad).
Vergiftiging te Rotterdam; een geheel gezin
ziek; een kind van vijf jaar overleden.
(Gemengd, 2e Blad).
BUITENLAND.
Scherpe critiek der Dnitsche bladen op de
rede van Briand. (Buitenland, 1ste Blad).
Kellogg over het anti-oorlogspact. (Buiten
land, 1ste Blad).
Vreeselijk spoorwegongeluk in Tsjecho-
Slowakije; reeds 18 dooden. (Buitenl. Ge
mengd en Telegrammen, 1ste Blad).
alle omstandigheden zal hij de traditioneele
Locarno-politiek voortzetten.
Het is goed, dat Briand deze verklaring
heeft afgelegd, maar het is jammer, dat
hij de strekking ztjner rede niet eerder in
haar vollen omvang heeft begrepen. Want
inmiddels waren de Duitsche bladen op do
hoogte gebracht en het spreekt vanzelf, dat
daarmede gelijktijdig de critiek is losgeko
men.
Georg Bernharndt, de hoofdredacteur van
de Vossische Zeitung, seint aan zijn blad,
dat de rede van Briand den geest van
Locarno onwaardig was. Wat echter nog,
ongunstiger is: ze was ook Briand zelf on
waardig, daar de rede aan een Duitscr.o
regeering, die minder sterk zou steunen
op de politieke partgen dan de tegenwoor
dige, zeker den genadeslag had gegeven.
Deze rede heeft den voortgang van verdere
onderhandelingen ter verbetering van de
Duitsch-Fransche betrekkingen, de ontrui
ming van het Rijnland en tevens de regeling
van de vraagstukken over het herstel, be
langrijk gedwarsboomd. Bernhardt beschouwt
de rede als een gril van den Franschen
minister van buitenlandsche zaken. Was ze
da' inderdaad, dan zou Briand goed doen
dit zoo spoedig mogelijk aan Duitschland
te doen weten. Duitschland en Frankrijk
hebben niet veel tijd te verliezen, indien
ze nog bijtijds tot elkander willen komen.
Het „Acht Uhr Abendblatt" schrijft;
Terwijl Briand vroeger steeds beweerde,
alleen te pleiten voor wereldvrede, was zijn
nu gehouden rede niets anders dan °en
pleidooi voor het Fransche standpunt. Het
blad zegt voorts, dat in de Duitsche dele
gatie naar aanleiding van de rede van
Briand consternatie heerschte. De delega
tie heeft zich voorloopig onthouden van
elke officieele uitlating; ze wacht eerst den
officieelen tekst van de rede af. In som
mige kringen wordt de rede zelfs beschouwd
als het einde van de Duitsch-Fransche po
litiek van toenadering. De corresponded
van het blad besluit zijn uitvoerig telegram
aldus; Tot hoopvol uitzicht geeft de rede
van Briand geen aanleiding; hij heeft met
zijn woorden zijn hec-r en meester Poincaié
overtroefd.
De Duitsch-Nationale Nachausgabe is
ook van meening dat de rede van Briand
voor elk denkend mensch het einde betee-
k'ent van elke poging tot het voeren van
een politiek van toenadering. In toon en
inhoud gaat de rede veel verder dan de
jongste redevoering gehouden door Poin-
caré. De rede van Briand beteekent een ver
nietiging van de zoogenaamde atmosfeer
van Genève en bewijst tevens dat Frankrijk
er niet aan denkt de sabotage van de ont
wapeningsonderhandelingen te staken.
Het „Berliner Tageblatt" rept van de
groote verbazing, waarmede men in Berlijn-
sche politieke kringen heeft kennis geno
men van de rede van Briand. Niet alle-n
de uitlatingen zelf hebben hier het poli
tieke publiek verrast, maar ook de scherpe
toon van de rede. Dit geldt bijvoorbeeld voor
de uitdrukking waarmede Briand zich tot
de Duitsche delegatie richt: „Wij zijn hier
niet een internationale van partijen, maar
een internationale van volken". Ook in
andere uitdrukkingen ziet men hier den
wensch tot hatelijkheden. Men vermoedt
hier. vervolgt het Tageblatt. dal de Fran
sche minister van Buitenlandsche Zaken
een dergelijken scherpen toon heeft gekozen
om redenen van binnenlandschen politie-
