69^ JAARGANG
WOENSDAG 29 AUGUSTUS 1928
No. 21000
STADSNIEUWS.
Het eerste Nederlandsche
Psychopathengesticht.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
30 Cts. per regel voor advertenticn uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertentiên 35 Cts. per regel. Kleine Advertentièn uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een
maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 6 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque--en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden 2.35, per week 7 0 18
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week „0.18
Franco per post 2.35 '4- portokosten.
Dit nummer bestaat uit DRIE Bladen
EERSTE BLAD.
KWEEKERSWEDSTRIJD
„DOOR EENDRACHT VERBONDEN."
De Leidsche Tuiniers- en Kweekersver-
êeniging „Door Eedracht Verbonden" beoogt
niet alleen het kweeken van bloemen en*
planten, maar zij tracht ook bij niet-vak-
lieden de liefde voor Flora's kinderen op te
wekken.
Een van de middelen, waarmede zij dit
prijzenswaardig doel tracht te bereiken,
is de jaarlijkschen wedstrijd in het opkwee-
ken van stekjes van bepaalde plantensoor
ten, welke dit jaar op 30 Mei jl. aan. in
totaal 45 deelnemers waren uitgereikt.
Iedere deelnemer tracht daarna zijn plant
zoo voorspoedig mogelijk te doen opgroeien.
De eenplaatst haar onder glas; de ander
voegt kunstmest aan dc aarde toe en van-
'daar ook, dat, wanneer de tijd voor de ten
toonstelling daar is, de verkregen resultaten
over het algemeen nogal uiteen loopen.
Dit verschijnsel hebben we ook gister
avond in de groote zaal van .,1' Union" als-
expositieruimte ingericht, wederom kunnen
constateeren. Een grootsche tentoonstelling
is deze show uit den aard der zaak nooit;
daarvoor is er in de inzendingen te weinig
afwisseling, doch wat zij wèl laat zien is,
dat goede en als het kan vakkundige ver
zorging van zielige stekjes in korten tijd
mooie gave en forsche planten weet te ma
ken.
En uit dit oogpunt beschouwd kunnen èn
het bestuur van „D.E.V." èn de deelnemers
dit jaar met genoegen op hun streven en ar
beid terugzien.
De heeren J. Kriest Jzn. en J. Glasbergen
Gzn. zorgden door een fleurige decoratie
met losse dahlia-bloemen voor een prettige
-afwisseling tusschen de inzendingen Coleus,
Impatiens, Begonia's Fuchia's en Gerani
ums.
Gaarne voldoen wij tenslotte aan het ver
zoek van het bestuur om de aandacht onzer
lezers te vestigen op een algemeenen tuin-
touwcursus, welke het bestuur voor jeug
dige tuinbouwers van «1517 jaar organi
seert. Aangifte hiervoor kan geschieden bil
de heeren J. v. d. Berg, Rijnzichtstraat 22;
J. Mater, Nonnensteeg 10 en J. H. Smit,
Accaciastraat 19. Moge het bestuur in een
overweldigende deelneming dit nieuwe ini
tiatief bekroond zien.
De jury, bestaande uit de heeren E. Th.
Witle, J. Kriest Jzn. en J. Jonker, stelde
de bekroningen als volgt vast:
Tuinkweekers, leden-vaklieden (3 deeln
allen ingezonden): M. Galjaard, 24 punten,
le prijs; J. v. d. Berg, 23 punten, le prijs;
J. Koome, 21 punten, 2de prijs.
Tuinkweekers-liefliebbers: (10 deeln., 5
inzenders): H. v. d. Leek, 30 punten, le prijs
met lof der jury; J. J. Kuivenhoven, 27 pun
ten, 2de prijs; J. H. Stammers, 25 punten,
ode prijs; P. C. van Vliet, 20 punten, 4de
'prijs.
Vensterkweekers-vaklieden (4 deeln., allen
ingezonden): 1ste prijs niet toegekend; mej.
A. Kuivenhoven, 20 punten, 2de prijs-, mej.
C_ Streefland, 17 punten, 3de prijs.
Vensterkweekers-particnlieren (22 deeln.,
8 inzenders): C. G. Smit. 27 punten. 1ste
prijs, G. A. Brandt, 24 punten, 2de prijs;
mej. v. d. Leek, 20 punten, 3de prijs
Een collectieve inzending van de school
Schuttersveld (hoofd de heer Zeelenberg)
verwierf een eervolle vermelding.
WONINGBOUWVER. „ONS DOEL".
Tweede lustrum.
Ofschoon het Bestuur van bovengenoem
de vereeniging aanvankelijk niet het plan
had. het 10-jarig bestaan feestelijk te her
denken, is gisteravond door samenloop van
omstandigheden dit heuglijk feit (och niet
onopgemerkt voorbijgegaan.
Toen het bestuur tot het houden van de
gewone maandelijksche vergadering de
Directiekeet aan het einde van de Pieter
de la Courtstraat binnentrad, stond het ver
rast; vriendinnen en vrienden der vereeni-
ging> hadden het vergaderzaaltje in een
bloemenhof herschapen.
De voorzitter, de heer K. West opende de
bestuursvergadering met een keurige
speech. Zoo ontvangen te worden, noemde
spr. ontroerend. Deze afgelegde 10 jaren
vormen voor de vereeniging, welke aanvan
kelijk werd opgericht door leden van den
Chr. Nat. Werkmansbond, een belangrijke
mijlpaal. Hij huldigde het initiatief van de
oprichters, waarvan nog slechts één man in
dii bestuur aanwezig is. Verder memoreer
de hij het werk der tien afgelonpen jaren,
de stichting van 260 woningen, waarmee de
„baby" der Leidsche woningbouwvereni
gingen geen kwaad figuur slaat. Uitvoerig
slond spr. stil bij de samenwerking van be
stuur en raad van commissarissen in het
belang der vereeniging, waarvoor hij de
collega's hartelijk dankte en eindigde met
den wensch, dat nog jaren zullen volgen
om op deze wijze voort te gaan en nog
meerdere woningcomplexen gesticht zullen
mogen worden.
Daarop huldigde hij den heer J. J. Kui
venhoven, die van de oprichting af pen
ningmeester der vereeniging is geweest en
bood hem als blijk van waardeering na
mens bestuur en commissarissen een vul
penhouder met inscriptie aan. Ook de echt-
genoole van den penningmeester werd niet
<ergeten.
Namens den raad van commissarissen f
de leden sprak de heer A. van Rosmalen
den voorzitter hartelijk toe en prees het
beleid van „Ons Doel", dat tracht door
samenwerking te verkrijgen, waarmee an
deren gediend zijn. Ook hij vergat niet, de
oprichters te herdenken en met hen de heer
A. Cebol, die altijd de bode der vereeniging
is geweest.
Vervolgens hield de heer Joh. Metscher,
voorzitter der Federatie van te Leiden ge
vestigde woningbouwvereenigingen een
kernachtige speech, waarin hij de medewer
king van „Ons Doel" in de Federatie prees.
Onder luid applaus bood hij de vereeniging
een keurig inktstel aan.
Op voorstel van den Secretaris werd
daarop de agenda der bestuursvergadering
zeer verkort, zoodat de Voorzitter haar wel
dra kon sluiten, om aan de velen, die bui
ten stonden te wachten, gelegenheid te ge
ven. binnen te treden.
Achtereenvolgens feliciteerden: de heer
Gerritsen namens „Ons Belang" en de heer
Poelijoe namens „De Eendracht", de heer
Ponsen, architect der vereeniging, de heer
Gerverdinck, boekhouder; mej. Larrewijn
namens de echtgenooten van bestuursleden
en commissarissen, de heer Dingjan na
mens een comité uit de leden en de buurt-
vereeniging „Zuiderkwartier" en de heer
van der Kaay het bestuur.
Allen deden hun wenschen vergezeld
gaan van de aanbieding van prachtige
cadcaux.
De Voorzitter vervulde de moeilijke laak,
om op elk spreker een wederwoord te vin
den op schitterende wijze, waarna de eere
wijn werd gepresenteerd en men nog eeni-
gen tijd recht gezellig bijeen bleef.
Aluds werd het 10-jarig bestaan van „Ons
Doel" op eenvoudige, doch waardige wijze
gevierd, waarbij zeker dank gebracht dient
te worden aan allen, die dezen avond voor
het bestuur tot een onvergetelijken hebben
gemaakt.
Mogen de fraaie geschenken spoedig een
waardige plaats vinden in een te stichten
Vereenigingsgebouw.
TUINCONCERT „ORPHEUS".
In Zomerzorg.
In het verslagje over het vorige concert
van Orpheus", dat deze vereeniging nog
slechts jeer kort geleden eveneens in
Zomerzorg gaf. hebben wij er onze ver
wondering over uitgesproken, dat zoo be
droevend weinig belangstellenden de uit
voering bijwoonden. Het waren er toen mis
schien ruim vijftig. Maar het weer was on
gunstig. En reeds meenden wij daarin een
verklaring te mogen zien voor het geringe
bezoek.
Gisteravond evenwel was het weer uit
stekend voor een tuinconcert geschikt,
maar ook toen was de opkomst van de ge
trouwen bedroevend. Nog minder belang
stellenden zoo mogelijk dan op het eerste
concert waren gisteren naar Zomerzorg ge
komen. En al zullen de leden van Orpheus
de aanwezigheid van onzen burgemeester
die. vergezeld van zijn echtgenoole mevrouw
mr, A van de Sande BakhuvzenGericke
tot even na de pauze het concert met zijn
tegenwoordigheid vereerde op hoogen priis
hebben gesteld. wij nemen toch aan. dat zij
toch gaarne ook een wat grooter auditorium
hadden gehad, voor het programma dat zij
uil voerden en dal weer heel goed klonk.
Ook op dit concert viel het weer op, hoe
zorgvuldig de heer Vink zijn nummers
kiest, niet te zwaar voor zijn musici °n
toch zoo, dat ze zonder uitzondering aan
genaam zijn om naar te luisteren Hetgeen
vooral ook zijn oorzaak vindt in de correcte
wijze waaróp Orpheus ze len >re
brengt
De 14-jarige C. J. v. d. M. heeft zich
gisteren aan het bureau van politie alhier
vervoegd, met het verzoek haar terug le
geleiden naar de ouderlijke woning te
's-Gravenhage, die zij na een ruzietje was
ontloopen. Daar haar geldmiddelen niet
meer toereikend waren was het kind wel
genoodzaakt zich bij de politie, die zich na
tuurlijk wel over haar zou ontfermen, aan
te melden.
Gistermiddag is een begin van brand
ontstaan in de koffiebranderij Himbo aan
den Ouden Rijn, in een buiten werking ge
stelde schoorsteen. De motorbrandspuil was
spoedig ter plaatse en men was den brand
met een straal, spoedig meester, De schade
is zeer gering.
Dezer dagen is alhier opgericht een
nieuwe buurtvereeniging, genaamd ..R'jn
en Schiekade". Het bestuur wordt o a. ge
vormd door de heeren E. Kuintjes. voort
L N. den Older Jr seer., en G. P F. van
der Heide, oenningm. De vereeniging d<e
haar ontslaan dankt aan het initiatief van
dpn heer H. van Leeuwen, zal zich in'de
eerste* plaa's bezighouden met hel orgam-
seeren van een kinderfeest ter gelegenheid
van den Koninginnedag. Spoedig zal er ge
legenheid zijn op de oprichting van deze
vereeniging met een enkel woord terug le
komen.
Eerste-luilenant der infanterie van het
leger h. t I H A. Verkuijl. die voor_ ten
hoogste 5 jaren wordt gedetacheerd bij. het
leger in Oost-Indië. zal 11 Seplember met
het motorschip Chr. Huygens uit Amster
dam zijn bestemming volgen.
De voltooiing en ingebruikneming
eind November te verwachten.
Voorloopig als proefneming be
doeld. Er is thans ook besloten er
een speciale afdeeling voor vrouwen
bij te bonwen. Plaats voor 88 ver
pleegden.
Het schijnt er thans inderdaad van te
zullen komen, dat de Psychopafc^enwet,
waarvan het oorspronkelijke ontwerp den
20sten Maart 1911 onder minister Regout
bij de Tweede Kamer is aanhangig gemaakt
en welke wet strekt tot aanvulling en wij
ziging der bepalingen betreffende het straf
fen en de strafrechtpleging ten aanzien van
overtreders, lijdende aan storing of gebrek
kige ontwikkeling hunner verstandelijke
vermogens, nog dit jaar in werking zal tre
den. Het gesticht te Leiden toch, op de vol
tooiing waarvan wordt gewacht, wil de wet
tot uitvoering kunnen worden gebracht, is
thans nagenoeg gereed en zal, onvoorziene
omstandigheden buiten beschouwing gela
ten, einde November in gebruik kunnen
worden genomen.
Dit is een feit van groote beteekenis op
het gebied van ons strafrecht en van onze
strafrechtpleging Immers met deze wet zal
het vraagstuk van de strafrechtelijke ver
antwoordelijkheid, waarbij het gaal over de
toerekeningsvatbaarheid en de niet-toere-
keningsvatbaarheid van den pleger van een
misdrijf, een nieuwe mijlpaal hebben be
reikt op het terrein van de ontwikkeling
onzer strafwetenschap. Immers volgens onze
thans nog geldende strafwet wanneer we
de bijzondere gevallen in artikel 40 v. v.
betreffende de niel-strafbaarheid buiten be
schouwing laten, omdat daarin de niet-
strafbaarheid op andere .gronden berust, is,
zooals uit art. 37 blijkt, niet strafbaar hij,
die een feit begaat, dat hem wegens de ge
brekkige ontwikkeling of ziekelijke storing
zijner verstandelijke vermogens niet kan
worden toegerekend. In dit geval kan de
rechter gelasten, dat zoo iemand in een
krankzinnigengesticht worde geplaatst ge
durende een proeftijd, den termijn van een
jaar niet te boven gaande.
De tegenstelling: toerekeningsvatbaarheid
en niet-toerekeningsvatbaarheid liet niet
toe een tusschenliggenden toestand. De vor
deringen, welke ook op dit gebied de weten
schap heeft gemaakt, hebben er echter toe
geleid, dat thans als vaststaande wordt aan
genomen, dat velen, die m. d. rechter in aan
raking komen, personen zijn, die lijden aan
psychische stoornissen van zoodanigen aard,
dat zij, zooals .prof. Symons in zijn Leerboek
zoo kernachtig zegt, nog niet als toereken
baar kunnen worden aangemerkt, omdat
het minimum van de voorwaarden, voor
de toerekeningsvatbaarheid vereischt. nog
bij hen aanwezig is, doch die niet mogen
worden beoordeeld met denzelfden maatstaf
waarmede de psychisch gezonde wordt ge
meten. Onder deze categorie van geestelijk
minderwaardigen vindt men echter de ge
vaarlijkste misdadigers en het is met het
oog hierop, dat langzamerhand de over
tuiging is gevestigd, dat de zoogenaamde
verminderde toerekenbaarheid niet uitslui
tend mag leiden tot een mindere strafbaar
heid en dus tot kolere straffen doch vooral
vordert een bijzondere wijze van behande
ling van de minderwaardigen, hetzij deze
al dan niet met een bestraffing in den en-
geren zin van het woord gepaard gaat.
Uil, bovenstaande ziet men dus, dat met
de iuvoering van de Psychopaten wet ons
strafrecht en onze strafrechtspleging in ge
heel nieuwe banen worden geleid.
Over de berechting enz. van deze cate
gorie van misdadigers is het ^lier niet de
plaats, breedvoerig uit te weiden. Alles is
hier n«>g geheel nieuw. Ondervinding heeft
men op dit gebied nog niet of nagenoeg
niet en eerst in den loop der jaren kan
blijken, hoe dit nieuwe instituut zich ont
wikkelt, of het aan de verwachtingen be
antwoordt, enz. 9
Het is met het oog hierop, dat de Mi
nister van Justitie destijds besloot, mede
op advies van de daarvoor door hem in het
leven geroepen commissie, bestaande uit
wjjlen mr. R. B. Ledeboer, prof. mr. J. V.
van Dijck, en mr. L. Ch. Besier, aan welke
commissie als secretaris was toegevoegd mr.
Hooykaas, en als ad vis eer end psychiater dr.
J. Scholtens, 1ste geneesheer van de bij
zondere strafgevangenis te Scheveningen,
niet dadeljjk tot het bouwen van een geheel
nieuw gesticht over te gaan. Men vond het
niet gewenscht, gezien dat men op het
gebied van de verpleging van psychopathen
nog over nagenoeg geen ervaring beschikte
en men dus niet kon beoordeelen, aan welke
eischen een gesticht, dat was bestemd om
van blijvenden aard te zijn, moest voldoen,
daaraan tonnen gouds te besteden. Dies werd
omgezien naar een bestaand gebouw, dat
zich voor verbouwing leende in overeen
stemming met de eischen, welke de commissie
meende aan het psychopatengesticht te moe
ten stellen. Mede in overleg met den hoofd
architect van den Rijksgebouwendienst, ir.
Joh, G. Robbers, werd het voormalige Pest-
huys, later Rijksopvoedingsgesticht voor
jongens te Leiden hiervoor aangewezen. Wel
waren aan 'dit gebouw enkele bezwaren ver
bonden, o.a. de ouderdom, doch aan den
anderen kant waren aan dit gesticht toch
ook weer voordeelen verbonden, die andere
gestichten niet of althans niet in die mate
hadden, namelijk de geheel en afgezonderde,
de rustige en tevens mooie ligging.
Aan ir. Robbers, die op grond van zijn
vroegere werkzaamheid bij het Departement
van Justitie, een groote ervaring op het
gebied van den bouw van gevangenissen
heeft, werd opgedragen de plannen voor
verbouwing te ontwerpen in overeenstemming
mei de eischen, welke de Minister en voor
melde commissies daaraan meenden te moe
ten stellen. Ook hierbij werd van de ge
dachte uitgegaan, dat de verbouwing
immers het gold hier een proefneming
zoo min kostbaar mogelijk moest zijn. Zijn
wij goed ingelicht, dan zal de geheele ver
bouwing op niet meer dan f. 130.000 komen
te staan.
Volgens het ontwerp van ir. Robbers be
hoefde er aan het uiterlijk aspect van het
gebouw niet te worden getornd. De gevel
van het gebouw, dat e'en juweeltje mag
worde genoemd van 17de eeuwsche archi
tectuur is geheel ongerept gebleven.
Voordat wij tot de beschrijving van het
tot psychopalhen-a9vl ingerichte ge'bouw
overgaan, meenen wij daaraan een kort
stukje historie te moeten laten voorafgaan.
Toen na de belegering van Leiden door
de Spanjaarden de 9tad vc-Tschillende malen
door pestziekte was bezocht, zon de regee
ring der 9lad op middelen om de nood
lijdenden te helpen en de besmetting tegen
te gaan en werd, nadat aanvankelijk aan het
Katharine Gasthuis octrooi was verleend het
St. Ceciliagasthuis achter de Haarlemmer
straat voor de verpleging van pestlijders in
gericht.
De verschrikkelijke pestplaag, welke te
Leiden in 1635 ongeveer 15.000 menschen
ten grave sleepte, deed de overheid besluiten
een ..Pesthuis" buiten de stad. op een stuk
land van het Katharine Gasthuis, tusschen
de Morsch- en Rijnsburgerpoorten. te stich
ten. Daar werd nog in hetzc-'lfde jaar eene
houten huizinge of loods van twee honderd
en veertig voeten lang en zesendertig breedt
getimmerd, bevattende zes zaaien en in de-
zelven honderd en twaalf bedsteden met
haare toebehoorten".
Deze houten loods werd in 1659 vervan
gen door een groot steenen gebouw in e'en
regelmatig vierkant. Boven den hoofdingang
werd een fraai, thans nog aanwezig, beeld
houwwerk. vervaardigd door Rombout Ver
hulst. aangebracht, welk beeldhouwwerk de
bestrijding van de pest men ziet er een
vrouw met een geesel en een pestlijder
moet voorstellen.
Het gebouw, dat later werd omgeven door
een gracht, welke men ook thans nog aan
treft werd in de jaren 1672 en volgende be
stemd voor het herbergen van zieke en ver
minkip krijgslieden In 1802 verhuurde de
stad hel Pesthuis aan het Rijk voor militair
BINNENLAND.
De tweede dag van het Koninkl. Bezoek
aan Drente. (Binnenl2e Blad).
Ook Nederland nitgenoodigd tot toetreding
tot het Kellogg-pact. (Binnenl., 2e Blad).
Het rapport over de ziektegevallen aan
boord der „Insnlinde". (le Blad).
Ernstige ongevallen te Veur en Tteift,
(Gemengd, 3e Blad).
BUITENLAND.
Na de onderteekening van het Kellogg-
pact. (Buitenl. en Tel., le Blad).
De Volkenbondscommissie inzake Wapen-
fabricage bijeen. (Buitenl., le Blad).
hospitaal tegen f. 1000 '9jaars. In 1814 weTd
't tot militaire strafgevangenis ingericht tot
1889, toen het tot Werkinrichting voor
Vrouwen (Vrouwengevangenis) werd be
stemd. Na de overbrenging hiervan naar
Gorkum werd het Pesthuis in gebruik ge
nomen als rijksopvoedingsgesticht voor jon
gens, wat het tot kort geleden gebleven is.
En thans is het na een inwendige verbou
wing als psychopathen-asyl ingericht. Waf
het gesticht aanvankelijk bestemd voor man
nelijke psychopathen, te elfder ure heeft
men ook gemeend het gedeeltelijk ook voor
vrouwelijke psychopathen te moeten bestem
men. Was men daartoe niet overgegaan, dan
had het psychopathen-asyl reeds in October
in gc-bruik kunnen worden genomen. Thans
is men nog bezig een der bijgebouwen in to
richten voor een achlal vrouwelijke psycho
pathen.
Hoeveel verpleegden er den eersten tijd
te wachten zijn, valt op he oogenblik nog
niet te ze'ggen. Dit is ook een der redenen,
waarom men nog niet dadelijk tot den bouw
van een geheel nieuw gesticht heeft besloten.
^Blijkt echter de proef te voldoen, dan zal.
zoo noodig tot den bouw van een geheel
nieuw gesticht worden overgegaan.
De indeeh'ng van het asyl is als volgt:
In het voormalig Pesthuis, dat «en aan
tal, meerendeels zeer groote en hooge ver
trekken bevat, rond een rustige vierkante
binnenplaats, zijn ter weerszijden van den
ingang de directeurskamer, alsmede de ver
trekjes voor den poTtier, den huismeester
en de bezoekers te vinden. Voorts zijn in
dit gebouw ondergebracht het kerklokaal
(voor Protestantschen en Katholieken eere-
dienst), de gestiobhskeuken, een aantal
werkzalen voor gemeen schappelijk en ar
beid (als eenvoudig timmerwerk, kleerma
kerij, schilders werk, mattenmakerij en
schoenmakerij voor welke van deze be
zigheden de psychopathen geschiktheid
eullen bezitten zal nog moeten blijken),
een zaal voor gymnastische, hoofdzakelijk
orde-oefeningen en een waschlokaal met
privaten en urinoirs benevens een tweetal
cachotten. In het voormalig Rijksopvoe
dingsgesticht (een gebouw van 1860), zijn
op den beganen grond zeven gemeenschap
pelijke verblijf zalen voor totaal 80 ver
pleegden (2 zalen voor elk veertien, 5 zalen
voor elk negen en 1 zaal, voor zeven ver
pleegden en hun bewakers), ondergebracht
alsmede 8 afzonderingsvertrekjes, een
Het voormalige Pesthuis te Leiden, dat thans inwendig is verbouwd tot Psychopa-
thenasyl en eind November in gebruik zal worden genomen. Front met hoofdingang.
