Julianafeest der Chr. Oranjevereeniging
iet vijf-en-twintig jarig bestaan
van het Openbaar Slachthuis
'0wk
DINSDAG 1 MEI 1928
No. 20899
I Toen de
Het voornaamste nieuws
van heden.
I fifrte JAARGANG
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
30 Cts. per regel voor advertentlên uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertentiên 85 Cts. per regel. Kleine Advertentiën uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 60 Cts. bij een
maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 6 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchèque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden ƒ2.35. per week ƒ0.18
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week „0.18
Franco per post 2.35 portokosten.
Dit nummer bestaat uit DRIE Bb.den. EERSTE BLAD.
De Feestelijke viering van het jubileum,
ledevoeringen van Dr. W. Stuurman en v. d. Burgemeester
PM geschenk van het gezamenlijk Slacht-
Puispersoneel aan de Gemeente, een monu
mentale vaas van Brouwer's Aardewerk, die
PP het terrein van het Slachthuis in hef
plantsoen zal worden geplaatst.
I Om tien uur is de viering van het zilveren
Keest van het Openbaar Slachthuis begonnen,
pet met de viering van het bedrijfsjubileum,
paar van de jubilea van twee heeren, die
bêciert de oprichting aan de inrichting zijn
prbonden, de heeren B. de Kier en P. Hop.
I Per auto heeft men de jubilarissen van
gehaald en om tien uur werden ze door
pn directeur, dr. Stuurman, in diens kantoor
pntvangen.
I Dr. Stuurman sprak de jubilarissen toe»,
ptmgde van hun ijver en plichtsbetrachting
en noemde ze stoere werkers, waarop men
pan bouwen. Spr. zeide o.a., dat de jubilaris
re Kier, ondanks de koude omgeving, waar-
hjj steeds gewerkt heeft een warm hart
fcor zjjn bedrijf gehouden heeft.
I Namens de gemeente overhandigde dr.
ituurman den heeren Hop en De Kier ieder
F-Q gratificatie en namens de ambtenaren
pod spr. den heer De Kier een pendule
coupes, den heer Hop zes fraaie stoelen
[Ban.
I De heer Heydema bood den heeren namens
pet werkliedenpersoneel ieder een divan aan.
I En nadat de jubilarissen hadden bedankt
foor de huldiging en voor de geschenken,
paakte men zich op om het groote feest,
pet zilveren jubileum van de inrichting in
w zetten.
officieele feestviering
|n de groote runderhal die' met behulp van
riapndoek en palmen in een aardige feest
hal was gemethamorphoseerd. een aanvang
Faffi en de luidspreker van de radio werd
a'gezet om dr. Stuurman gelegenheid te
PtVen tot het uitspreken van zijn rede,
P^ren onder de aanwezigen, burgemeester
Iv Van Sande Bakhuyzen vergezeld
I an den gemeentesecretaris mr. dr. G. E. v.
rriJea ril alle wethouders, de leden der
missie van beheer van het Slachthuis;
•jq ^d-directeur van Gemeentewerken, ir.
Isi kiw I?e93en' directeur van het Gem.
te Haarlem, dr. Keyzer vroeger
■Sla h+v *^ier, de heer VerkeTk dir. van het
Idir 3 *e Delft eveneens vroeger adj.
Adv r *e .^ezer stede, de heer Douma te
inspecteur van de Volksgezond-
Utrecht, de besturen der
'•'lirüiA I n?e .siaSersorganisatie9 en twe
mT dor firma Tieleman en Dros alhier
Dr. Stuurman sprak toen alle genoodigden
en het personeel gezeten waren, de vol
gend ei rede uit;
Het was de wensch van het personeel
van het Openbaar Slachthuis, dat het 25-
jarig bestaan der inrichting, zoo mogelijk
eenigszins feestelijk zou worden herdacht
En ik stel het op hoogen prijs, dat deze
wensch zoo wel bij de Commissie als bij
Burgemeester en Wethouders een gun
stig onthaal heeft gevonden.
Des te meer stemt het tot vreugde, dat
B en W. en de Commissie wel aan onze
uitnoodiging hebben willen gevolg geven
door persoonlijk hier tegenwoordig te zijn.
Voor dit blijk van belangstelling ben ik
zeer erkentelijk en ik betuig U daarvoor
namens het personeel mijn hartelijken dank.
Ook de tegenwoordigheid van de bestu
ren der slagers-organisaties, waardeer ik
in hooge mate. Zij verstrekt mij in de over
tuiging, dat de slagers met onze inrichting
medeleven, waarschijnlijk als gevolg van
den band, die in den loop der jaren tus-
schen het slachthuis en hunne bedrijven
is gegroeid.
Niet minder stel ik de tegenwoordigheid
op prijs van de firma Tieleman en Dros,
met wie wij sinds zoovele, jaren de meest
aangename relaties mochten onderhouden.
U allen, ook de ambtenaren, oud-amb
tenaren en werklieden, heet ik van harte
welkom.
Mijne heeren Burgemeester en Wethou
ders! Reeds geruimen tijd geleden werd
van de zijde van het personeel het denk
beeld geopperd en het verlangen te kennen
gegeven om ter gelegenheid van het 25-
jarig bestaan der inrichting een geschenk
aan de gemeente aan te bieden, voorname
lijk met het doel om de herinnering aan
deze, voor onze inrichting zoo gewichtige
gebeurtenis, levendig te houden en tevens
om te dienen als bewijs van de goede ge
zindheid van het -personeel tegenover de
gemeente en haar juibileeren.de instelling.
Ik mag niet verhelen, dat ik persoonlijk,
ofschoon de wensch van het personeel eer
biedingend, in den beginne weinig geest
driftig voor dit plan, en de daaraan ver
bonden feestelijkheden, gestemd was. Hier
bij spelen natuurlijk persoonlijke inzichten
een rol. Doch hoe het zij, ten slotte deed
mij het besef, dat onze inrichting met
hare moeilijke jaren van strijd en mis
kenning geen recht zou wedervaren, indien
de dag; van haar zilveren jubileum ge-
.heel onopgemerkt zou voorbij gaan, toch
besluiten, aan het verlangen van het per
soneel zooveel mogelijk tegemoet te komen,
door te trachten een eenigszins feestelijke
herdenking te bevorderen.
Dank zij nu de medewerking van Uw
College en van de Commissie van Beheer,
werden wij in slaat gesteld voor het per
soneel een feest te organiseeren; dank zij
Uwe tegenwoordigheid hier Ier plaatse,
hopen wij straks de gelegenheid te vinden
rnet gepaste gevoelens het geschenk van
het personeel aan de gemeente aan te
bieden.
Alvorens hiertoe over te gaan, zij het
mij vergund een korte beschouwing te hou
den over het ontstaan der inrichting en
hare ontwikkeling in het thans afgesloten
tijdvak. Het spreekt toch van zelf, dat een
dag als heden er zich bij uitstek toe leent,
ja er zelfs toe dringt, een enkel woord te
wijden aan het wel en wee der inrichting,
die zoozeer te kampen heeft gehad met
misvattingen en vooroordeelen, welke thans
nog een schaduw werpen op menige blad
zijde harer geschiedenis.
Te ooideelen naar de tegenkanting, die
zelfs nu nog in verschillende gemeenten
bij de oprichting van openbare slacht
huizen wordt ondervonden, behoeft het
geen verwondering te wekken, dat onze
inrichting onder moeilijke omstandigheden
tot stand kwam.
Het ligt niet in mijn weg, en het heeft
geen zin, bij deze gelegenheid het hy
giënisch, practisch en economisch nut van
een abattoir te gaan uiteenzetten en te be
pleiten. Bij het 25-jarig bestaan van onze
inrichting is dit zeker niet noodig. Dat
over dit vraagstuk de meeningen echter
vroeger nogal sterk uiteenliepen, zal ieder,
die tnel de wordingsgeschiedenis van ons
slachthuis op de hoogte is, dadelijk er
kennen.
Zooals uit Gemeenteraadsverslagen valt
na te gaan, wordt het woord slachthuis in
den Raad onzer gemeente voor het eerst
gëintroduceerd door een voorstel van Bur
gemeester en Wethouders d.d. 21 Novem
ber 1895, behelzende het instellen van een
onderzoek naar de wenschelijkheid van
oprichting van een openbaar slachthuis.
Het College kwam tot dit voorstel, in ver
band met hetgeen bij de behandeling van
de gemeentebegrooting in de secties door
sommige leden was ter sprake gebracht.
In die jaren trof men in ons land slechts
twee vrij moderne slachthuizen aan, n 1.
dat van de gemeente Rotterdam, dateerend
van het jaar 1883 en dat van Amsterdam
gebouwd in 1885/86. Toch zijn de abattoirs
reeds oude instellingen, ten bewijze hier
van moge eraan herinnerd worden, dat
zelfs de Romeinen daarover reeds be
schikten. In de middeleeuwen waren in
Duitschland, tegelijk met het gildewezen,
de slachthuizen vrijwel algemeen in ge
bruik. Ook in Frankrijk en Engeland wa
ren omstreeks dien tijd de slachthuizen
geenszins onbekend. Niemand minder dan
Napoleon gaf in het begin der vorige eeuw
een krachtigen stoot lot de oprichting van
abattoirs, terwijl aan hét eind der vorige
eeuw Duitschland op slacht- en vleesch-
hygiënisch gebied aan de spits van geheel
Europa en wellicht van de geheele wereld
stond.
De gemeente Leiden is zoo niet de eerste,
dan toch één der eerste gemeenten in Ne
derland geweest, waar een goed georgani
seerde vleeschkeuringsdienst lot stand
kwam. Dit was op 1 October 1893. Een en
ander was te danken aan de zeer bekwame
en later zoo bekende persoonlijkheid van
wijlen dr. D. A. de Jong, die eerst als advi
seur der gemeente en later als leider van
dezen dienst optTad met den titel van
Inspecteu?Nan de Vee- en Vleeschkeuring.
Het hierboven genoemde voorstel van
Burgemeester en Wethouders werd onge
veer lVa jaar later na zijn indiening nl. op
14 Januari 1897 door den gemeenteraad
aangenomen met 20 tegen i stemmen. Dit
voorstel hield in het beschikbaarstellen van
gelden tot het instellen van een onderzoek
inzake de oprichting van een openbaar
Slachthuis. Reeds in September van het
zelfde jaar verscheen van de hand van
den heer De Jong een lijvig rapport, waar
van de conclusie luidde, dat de oprichting
van een slachthuis voor Leiden urgent
moest worden geacht.
In de Raadszitting van 27 September
1900 werd eindelijk met 18 tegen 9 stem
men, onder het burgemeesterschap van mr.
Was. tot oprichting van het Openbaar
Slachthuis besloten. Dat het in deze zitting
tusschen voor- en tegenstanders warm is
toegegaan, behoeft nauwelijks betoog. Het
besluit hield tevens in, dat het abattoir
zou verrijzen op het z.g.n. Raamland nabij
den Maresingel en niet zooals het oorspron
kelijk voorstel luidde, op het Schuttersveld.
Naar Burgemeester en Wethouders destijds
meldden, werd het Schuttersveld bestemd
vcor bouwterrein.
Met deze voor onze inrichting zoo ge
wield ige beslissing was de rust nog geens
zins teruggekeerd. Met name werd in de
Raadszitting van li Februari 1901 getracht
dit besluit ongedaan te maken in verband
met een Arrest van den Hoogen Raad,
waarbij het bepaalde bij art. 4 sub 2 der
Hinderwet niet bindend werd verklaard.
Het feitelijke gevolg hiervan was, dat aan
de gemeenten de bevoegdheid werd ont
zegd de slagers tot het gebruik van een
openbaar slachthuis te dwingen.
Een spoedig daarop tot stand gekomen
wijziging der Hinderwet heeft echter in
deze leemte voorzien. Bovendien werd het
hier bedoelde voorstel der tegenstanders,
alweder niet zonder ernstiger, strijd, door
den Raad verworpen
De eerste door den gemeente-architect H.
Paul, ontworpen plannen zijn later eenigs
zins gewijzigd door diens opvolger ingenieur
G. H. Broekman, directeur der Gemeente
werken, die na betrekkelijk korten tijd. we
gens vertrek naar elders zijn functie over
droeg aan den nieuwbenoemden directeur-
ingenieur G. L. Driessen. De heer Driessen
heeft nagenoeg den geheelen bouw van het
slachthuis voltooid. Als zoodanig zal diens
naam, naast dien van Dr. de Jong, onaf
scheidelijk aan onze inrichting verbonden
blijven.
Het terrein, waarop het Slachthuis tot
stand kwam, vormde een deel van de als
raamland bekende strook grond ten Noor-
en van den Maresingel. Het is groot 2 H.A.
en 36 A. en werd destijds eigendom der ge
meente voor de som van f. 10.000.
Bij mijn komst te Leiden op 1 December
1901, als adjunct-inspecteur der Vee- en
Vleeschkeuring, waren de fundamenten der
verschillende gebouwen gereed. Op 1 Mei
1903 was het complex gebouwen voltooid.
Nadat op 27 April de officieele opening door
den Burgemeester had plaats gehad, werd
de inrichting op 1 Mei in gebruik genomen.
De kosten van den geheelen bouw bedroegen
f. 455.708; de bevolking bedroeg destijds
58000 zielen. Bij Raadsbesluit van 15 Nov.
1900 werd dr. D. A. de Jong tot Directeur
benoemd.
Door de ingebruikneming van het slacht
huis kwamen uiteraard de particuliere
slachtplaatsen in de gemeente te vervallen.
Tevens werd voorgoed afscheid genomen
van het vroegere keuringslokaal aan de
Hooglandsche Kerk.
Ongetwijfeld waren zoowel voor de di
rectie als voor de gebruikers de omstandig
heden, waaronder de nieuwe inrichting haar
werk moest aanvangen, zeer moeilijk. Ik
zal mij ervan onthouden hier verder over
de moeilijkheden en geschillen, die zich
voordeeden, uit te weiden. Een feit is, dat
door gebrek aan samenwerking, nog gedu
rende meerdere jaren scherpe conflicten
verrezen, die aan het Gemeentebestuur en
aan de Commissie veel hoofdbrekens kost
ten en er evenmin toe medewerkten de
slagers met het slachthuis te verzoenen.
In deze omstandigheden is naar mijne
meening dan ook stellig één der oorzaken te
zoeken, waarom gedurende dien tijd de ex
ploitatie van het slachthuis een nadeelig
saldo opleverde. Zoo bedroeg dit tekort in
1905 f. 1241, in 1906 f. 3551. in 1907 f. 9088,
in 1908 f.8646. en in 1909 f. 10084.
De gemeenteraad vond in deze finan-
cieele uitkomsten aanleiding, mede in ver
band met de nog steeds voortdurende
BINNENLAND.
Het zilveren leest van het Leidsche slacht
huis en de huldiging van 2 jubilarissen.
(Stadsnieuws, le Blad).
De viering van den verjaardag van Prinses
Juliana. (Binnenland 2e Blad).
Geen vliegtocht naar Tokio. (Binnenl., 2el
Blad).
Rnzie in den aether; fascisten pogen de
V. A. R. A.-uitzending te verstoren (Gemengd
2e Blad).
Nadere bijzonderheden omtrent het onge
luk bij Overschie. (Gemengd, 2e Blad).
Het Nederlandsche stoomschip Callisto
vermoedelijk met man en muis vergaan.
(Gemengd, 2e Blad en Laatste Berichten, le
Blad).
Een nieuwe match EuweBogoljulow?
(Sport, 3e Blad).
BUITENLAND.
Bijzonderheden over het Duitsche ant
woord aan Kellogg inzake het anti-oorlog
verdrag. (Buiten!, la Biad).
Chamberlain over de verhouding tot
Egypte. (Buitenl. Ie' Blad).
De Oceaanvliegers te New-York. (Buitenl,
le Blad).
klachten en grieven van de zijde der sla-
gers, een commissie van onderzoek te be-»
noemen. Met name werd in de Raadszit-
ting van 25 Februari 1909 de bekende moi
tie Aalberse met 19 tegen 12 stemmen aan
genomen. Zij luidde; „De Raad besluit uit
zijn midden een Commissie te benoemen
van 5 personen tot onderzoek van de vraag,
welke de oorzaken zijn van het groote te
kort, dat de exploitatie van het slachthuis
oplevert, en op welke wijze dat tekort kan
worden verminderd of gedekt."
Van de hand van den secretaris dieti
Commissie, den toenmaligen Gemeente-se
cretaris, wijlen Mr. de Vries van Heijst,
verscheen ongeveer l1/* jaar later, n.l. in
Juli 1910 een zeer uitgebreid rapport, waar
in. mede aan de hand van de toestanden
elders, de geheele materie wordt behandeld
en toegelicht, terwijl de noodige wenken en
raadgevingen, tot htt brengen van verbe
tering. niet ontbreken.
Veel practisch nut heeft de arbeid der
Foto J. J. GEYTEXBEEK, Leiden.
Ter gelegenheid van den verjaardag v.m H. K. H Prinses Juliana gaf gisteravond in de groote Stadszaal de Leidsche Chr
Oranjevereeniging eein zeer geslaagde opvoering van het historisch spel in 4 bedrijven „De jonge adelaar". Hierboven een
magnesium-opname van de medespel enden.
