25-Jarig bestaan der Gemeente-Gasfabriek te Noordwijk.
BEEKMAN
J
27 April 1903 27 April 1928
n's Parijsche Wafels
EN VEELBEWOGEN NACHT.
S9*< Jaargang LEIDSCH DAGBLAD, Vrijdag 27 April 192$ Derde Blad No. 20896
KOREVAARSTRAAT
U SLAAGT ZEKER
NIET DUUR.
FEUILLETON.
Foto's „Jan Stern", Noordwijk'.
INGANG MET KANTOREN.
HET GEZAMENLIJK PERSONEEL.
Heden is het 25 jaar geleden, dat de
^'oordwijksche Steenkolengasfabriek in be-
njf werd genomen. Wij achten dit feit
'an genoegzaam belang om eenige van de
Voorbereidende besprekingen, alsmede tech
nische bijzonderheden, ons welwillend door
5 directie verstrekt, de revue te laten pas
ieren.
De voorgeschiedenis.
Noordwijk werd voorheen verlicht met
letroleumgas en wel van 1869 tot 1903.
leze petroleumgasfabriek, die de laatste
laren van haar bestaan door de gemeente
frerd geëxploiteerd en die naast de finan
cieel slechte resultaten ook nog onvoldoen-
verlichting bood, was een bron van
rgernis voor onze Vroede Vaderen! Op een
[erzoek van den heer H. Reekers, om deze
tsfabriek te koopen en hef dorp met
:etyleengas te verlichten, werd in de ver
tedering van 11 Juli 1901 afwijzend be-
jchikt en voorgesteld een commissie te be-
foemen die tot taak had de werking na te
an van een steenkolengasfabriek. De com-
|issie. bestaande uit de heeren C Alkemade
E. de Groot en C. J. L. v. d. Meer,
gracht in de vergadering van 23 Nov. 1900
ipport uit, dat bij voldoende afname, een
leenkolengasfabriek voor Noordwijk alles-
Kns reden van bestaan had. De kosten wer-
pn geraamd op 80 k 90.000 gulden. Ze
lelden voor een commissie te benoemen,
p.aande uit B. en W. en 3 Raadsleden;
e commissie een blanco crediet te ver
benen teneinde de kosten te bestrijden,
pelke verbonden zouden zijn aan het ont
werpen van de noodige plannen met kosten
rekening voor een steenkolengasfabriek
tan voldoende capaciteit, en de commissie
N ie noodigen ten spoedigste bij den Raad
pet uitgewerkte plannen te komen, fn de
fergadering van 10 Juni 1902 werd door
Ongenoemde commissie, bestaande uit de
=eren: E. L. Baron van Hardenbroek, bur
gmeester, G. van Konijnenburg en G. v. d.
jfevden wethouders. C. Alkemade Snr., J.
e Groot Jnr, en C. J. L. v. d. Meer, raads-
den. rapport uitgebracht. Besloten werd
pt den bouw van een steenkolengasfabriek.
RECLAME.
BLIJVEN ALTIJD WELKOM!
1219
Uit de diverse plannen werd dit van den
heer G. Daams te AJmelo gekozen en aan
genoemden heer den bouw opgedragen. Een
leening werd aangegaan van f. 80.000 en
een stuk grond van den heer A. W. Alke
made gekocht, groot 300 R.R., voor f. 6000.
In de vergadering van 25 Juni 19Ó2 werd
besloten de geldleening aan te gaan bij de
Maatschapnij voor Gemeentecrediet te Am
sterdam. In de Raadsvergadering van 27
Scpt 1902 werd de gasprijs bepaald op Th
cent per kub. M., terwijl reductie zou wor
den gegeven bij grootverbruik. Als admi
nistrateur van de Gasfabriek werd benoemd
de heer E. de Groot, gemeente-secretaris,
terwijl in de vergadering van 15 Dec 1902
tot baasfitler werd aangesteld C. Voogd, in
gelijke betrekking bij de particuliere Gas
fabriek te Tholen. Voor deze betrekking
waren 64 sollicitanten Tot fitter werd be
noemd J. Heemskerk Hz., beheerder der pe
troleumgasfabriek, Den 2-ien Febr. 1903
werd uit een 96-tal sollicitanten benoemd
tot stoker C. Deurman en W. v. d Zalm
Az. Op Vrijdag 17 April 1903 had de proef-
straatverlichling plaats langs de Voorstraat.
De officieele opening.
Op 27 April 1903 werd de gasfabriek in
bedrijf genomen en officieel geopend door
den burgemeester E L. Baron van Harden
broek, met het uitspreken van een rede.
waarna men zich naar de fabriek begaf,
waar de heer G. Daams zich belastte met
het rondleiden der heeren en hen de gas-
fabricatie verklaarde De fabriek was inge
richt met 3 halfgenerator-ovens resp met
6, 4 en 2 retorten. Voor de gaszuivering
waren geplaatst 2 ringkoelertjes en 1 water-
pijpkoelertje, 2 teerafscheiders. een cokes-
crubber voor Ammoniac zuivering 3 zui-
verkisten ieder met een oppervlak van 3 70
vierk. M.; verder een fabrieksmeter voor
het meten van het geproduceerde gas Voor
de gasberging werd een gashouder gebouwd
met een inhoud van 600 kub. M. Voor het
regelen van den gasdruk in het buizennet
werd geplaatst een Cowans regulateur met
waterhelasting.
Bij den bouw der fabriek fungeerden als
opzichter de heer P. G. Alkemade.
Te zes uur had ten Raadhuize een diner
plaats waaraan aanzaten de burgemeester,
de raadsleden, de heeren Daams en de heide
opzichters de heeren H. Liefferink en P. G.
Alkemade. Zaterdag en Zondag daarop werd
de fabriek door een groot aantal belang
stellenden bezichtigd.
Perscneels-mutaties.
Als adviseur der fabriek werd door den
raad benoemd de directeur der Sted. Gas
fabriek te Leiden, de heer Van Doesburgh;
de technische leiding der fabriek was opge
dragen aan den fabrieksbaas, den heer C.
Voogd. Deze echter werd wegens zijn be
noeming tot gasmeester aan de gasfabriek
te Utrecht in het begin van 1904 eervol
ontslag verleend en in diens plaats tijdelijk
benoemd de heer G. J. v. d. Maaten, as
sistent aan de Stedelijke Gasfabriek te Lei
den. In de raadsvergadering van 17 Decem
ber 1903 werd aan den heer E de Groot
op diens verzoek eervol ontslag verleend als
administrateur en met ingang van 1 Jan
1904 is diens plaats benoemd de gemeente
ontvanger de heer J A. J. Angenent. Met
ingang van 1 Mei 1904 werd tot bedrijfs
leider benoemd de tegenwoordige directeur,
de heer J Veerman, directeur der particu
liere gasfabriek te Scha gen. Toen waren er
276 aansluitingen.
De fabriek heeft gedurende 2 jaren ge
werkt zonder exhauster.
Hoe het groeide
In 1905 werd een exhauster opgesteld,
gedreven met riemoverbrenging door een
gasmotor van 4 p.k Verder werd in 1905
een tweede gashouder bijgebouwd met een
inhoud van 800 kub. M.. welke door teleseo-
peering op 1600 kub. M gebracht kon wor
den. De stijging van het gasgebruik was
van dien aard. dat reeds in 1907 tot uit
breiding der stokerij moest worden over
gegaan en in 1909 tot vervanging van en
kele zuiveringstoestellen door grootere. Te
vens werd als reserve een tweede gasmotor
bijgeplaatst en aangeschaft een mechani
sche laadmachine. systeem Eillevoor dien
tijd geschiedde het laden met een schop
De 3 ovens in de stokerij met resp 6. 4 en 2
retorten werden in 1907 omgebouwd in
ovens met resp. 8. 7 en 5 retorten Voor
een betere afkoeling van het gas werd in
de stokerij een plaatijzeren leiding aange
bracht. lang ongeveer 18 Meter met een
inwendigen diameter van 250 m.M In 1909
werden de twee bestaande ringkoelertjes en
waterpijpkoeler vervangen door 2 ringvor
mige condensors met een uitwendigen dia
meter van 1 Meter en inwendig 80 c.M.
Voor deze condensors werd een afzonder
lijk gebouwtje gemaakt. Verder werd een
tweede exhauster bijgeplaatst en ter ver
vanging van de cokescrubber werd een
ammoniak-wasscher met een capaciteit van
3000 kub. M. etmaal productie,, geplaatst.
Door steeds toenemend gasverbruik moest
in 1913 weder een belangrijke uitbreiding
plaats hebben; de meeste toestellen waren
toen overbelast. Naar plannen van den
directeur werden zuiverhuis en motoren-
lokaal aanmerkelijk vergroot. Het vergroote
zuiverhuis werd door een muur m 2 lokalen
verdeeld, waarvan in het eene lokaal de
toestellen voor natte in het andere lokaal
de toestellen voor droge zuivering werden
geplaatst. In het lokaal voor natte zuive
ring werden ter vervanging van de bestaande
geplaatst 2 teerafscheiders (Pelouge en
Audouen) elk tot een capaciteit van 6000
kub AL per etmaal. In het lokaal voor
droge zuivering werden geplaatst 3 zuiver-
kisten, elk met een inwendige afmeting van
3X4 Meter ter vervanging van de 3 be
staande kisten met een inwend. afmeting v.
2.15 X 1.40 M.. De bestaande fabrieksmeter
werd vervangen door een Duplexmeter met
een meetvermogen van 500 kub. M. per uur
en de Cowans regulateur werd vervangen
door een automatischen regulateur en uni-
cateur met drievoudige werking. In het
condensorgebouw werd op de daarvoor reeds
aanwezige fundeering een derde ringvor
mige condensor geplaatst van dezelfde af
metingen als de twee bestaande. In het ver
groote motorlokaal werd ter vervanging van
den 4 p.k.-motor geplaatst een gasmotor van
8 p.k. De motor van 4 p.k. werd opgesteld
voor het in beweging brengen der cokes-
klopmachine. Verder werd de gashouder,
welke voor telescopeering ingericht was,
getelescopeerd, waardoor de nuttige inhoud
werd gebracht van 800 op 1600 kub. M.
Voor 1925 had geen uitbreiding meer plaats.
Den len October 1913 werd de heer J. A. J.
Angenent als administrateur ontslagen en
in de raadsvergadering van 15 Maart 1914
in dienst plaats tot boekhouder-kassier be
noemd de tegenwoordige boekhouder-kassier
de heer F H. van Spanje. In verband met
de gestadige uitbreiding werd het technisch
personeel uitgebreid en in 1917 de fitter A.
van Oosten Snr benoemd tot hoofdfitter. In
1925 werd een derde gashouder gebouwd,
telescoopgashouder, met een inhoud van
3000 kub M Daar in 1926 de bestaande
halfgenerator-ovens algeheele vernieuwing
vereischten werd op voorstel van den di
recteur en na ingewonnen advies van prof.
Brender 5 Brandis door den gemeenteraad
besloten niet tot vernieuwing der bestaande
ovens over te gaan doch een verticalen ka
meroven met 4 kamers te bouwen, met een
maximum-capaciteit van plm. 6000 kub M.
per 24 uur. Deze oven, builen het stokerij
gebouw opgesteld, kwam einde 1926 gereed
en werd 1 Jan. 1927 in bedrijf genomen.
Het gasverbruik.
De gasproductie is inmiddels gestegen van
119.700 kub. M in 1903 tot 1.263.158 kub.
M. in 1927. Het aantal gasverbruikers steeg
van 212 in 1903 tot 2026 in 1927. In 1903
werd verwerkt 461.360 K G steenkolen
tegen in 1927 3.412.820 K G. De geprodu
ceerde cokes bedroeg in 1903 7410 H L.
tegen in 1927 51.677 H L Wanneer wij de
bedrijfsuitkomsten der laatste jaren eens be
kijken dan mogen we wel constateeren. dat
we met reuzenschreden zijn vooruitgegaan
en dat de gasfabriek een voor de gemeente
zeer winstgevend bedrijf is geworden. Dit
is ongetwijfeld ook te daqken aan de zeer
bekwame leiding van den tegenwoordigen
directeur, den heer Veerman, wien we dan
ook van harte toewenschen. dat hij nog vele
jaren getuige moge zijn van den voortduren
den groei en bloei der Noordwijksche Gas
fabriek
RECLAME.
HEEFT U EEN COSTUUM
NOODIG
GA NAAR
LEIDEN
EN
8212
(ONE WONDERFUL NIGHT).
Bil hel Eneelsrh van LOUIS TRACY.
V^rlaald door J M.
(Nadruk verboden).
Winter ging tusschen de beide jongelui
O'oopen en zei ernstig: Nu moeten de
teeren eens goed luisteren naar wat ik ze
I" ^lellen heb De moord op Mr. Hunter
ijkt veel meer te zijn dan een doodgewoon
WjHJf Er zal natuurlijk een streng onder-
M morden ingesteld en worden gestraft
wonder aanzien des persoons Maar op éèn
La'Dg moet ik toch den nadruk leggen: geen
an u beiden kan vooruit zeggen en ik
licht C6en vr,^e'd om u op dit punt in te
riten waarheen hel onderzoek zal voe-
jpiri Gn 0p W€^ moment de autoriteiten aan-
ykciin?» hebben om te zeggen:
Jukt? 'k me duidelijk genoeg uitge-
Ja antwoordde Curtis.
Kv i ^an2e'egenheden van Staat, ging de
voorE ffaan voor particuliere
Bk Onder alle omstandigheden! En
KoW|D ••Z<> ^'n?eTÏ n'e' wordt gehandeld
Mtmn* ?aarne zoudpn zien dal gebeurde
L to°h niets anders doen dan
J0?0** houden en ons schikken
1aa*' me de angst op het lijf. Mr.
^Ktder i (Ze' ^var Zijn we in een of
^SlraV- n naa' schandaal betrokken?
heva-,eVrP^{?', .u me misschien nog dat
ibU/.L Z fa-Mik een gevaarlijk soort
machine is!
Wat dat betreft, ik heb onmogelijker
dingen in mijn leven meegemaakt, lachte
Winter Maar mr Devar. u zou de zoon
van uw vader niet zijn als u niet zonder
eèn spier te vertrekken dingen zou kunn«n
aanhooren waar u doodelijk verbaasd van
bent Mr. Curtis en u zullen zoo aanstonds
een allemachtig pienter man ontmoeten,
Mr Otto Schmidt, een advocaat en ik denk
dat uw naam ons een handje zal helpen. Is
uw vader in Londen?
Hij komt vanavond uit Parijs.
Hij kent Curtis niet?
Neen. maar dat plezier zal hij zeer
binnenkort hebben!
Maar als we hem vandaag telegrafisch
of telefonisch te pakken zouden kunnen
krijgen, zou hij zeggen dat hij nooit van den
man gehoord heeft?
Inderdaad. Maar wat wilt u hier
eigenlijk mee?
Ik heb reden om aan te nemen dat
Schmidt en uw vader wel eens met elkaar
in relatie hebben gestaan.
Dat is, zoo Maar wat zou dat?
Ik geloof dat als het getuigenis van
den vader niet te krijgen is. dat van den
zoon daardoor aan waarde wint.
Ik laat me hangen als ik begrijp waar
u naar toe will. Mr Winter.
U beschouwt mr. Curtis als uw
vriend
Dal is ook een vraag!
Houdt u daar dan onder alle omstan
digheden aan; dat is alles wat ik te zeg
gen heb.
Dat is gemakkelijk genoeg!
Nu we dus voor een behoorlijke refe
rentie voor Mr. Curtis hebben gezorgd,
komen we tot het volgende punt. vervolgde
de detective, U weet allebei dat er twee
mannen gearresteerd zijn en een zich heeft
doodgeschoten en dal zij alle drie in den
aanslag op mr Hunter waren betrokken.
Ja. was het gelijktijdige antwoord.
Ik wil dat u de namen vergeet, be
halve dien van La motte, den chauffeur.
Martiny en Rossi verdwijnen voorloopig m
de vergetelheid.
Toch niet voorgoed? vroeg Curtis ver
baasd.
Neen voor- een week of zoo iets. En nu
verder. Ik kan natuurlijk niet precies voor
uit zeggen hoe hei gesprek met Schmidt en
zijn cliënten zich ontwikkelen zal. maar ik
denk dat ik u wel voldoende duidelijk zal
hebben gemaakt dat uw gemeenschappelijk
aandeel in de conferentie zal zijn om zoo
weinig mogelijk te zeggen en als u wat
zegt heel voorzichtig met uw woorden
te zijn.
U spreekt zoo mysterieus als een waar
zegger, meende Devar. U hebt het over
„cliënten"! Wie zijn dat? Hij fiool zachtjes
toen hij de namen hoorde van Loid Valle-
tort, Vassilan en de Courtois.
Het kantoor van Otto Schmidt was in een
groot gebouw aan hel Embankment geves
tigd. hoog boven het gewoel van autobus
sen taxi's, tramwagens en voetgangers De
vensters van het privé kantoor van den
advocaat gaven een prachtig uitzicht over
de Theems, een wijd panorama naar het
Zuiden en het Westpn en op dezen voor
Londen merkwaardig helderen November
dag leek Crystal' Palace niet meer dan een
mijl verwijderd en de heuvels van Surrey
waren duidelijk zichtbaar
Winter en zijn metgezellen waren de
eerste bpzo^kers pn Schmid' ontving hem
met dat air van gewapende neutraliteit,
waarmee een advocaat de tegenpartij pleegt
tegemoet te treden. Hij verzocht ze te gaan
zitten, glimlachte vriendelijk, toen Curtis
verzocht bij het raam van het heerlijke
panorama te mogen genieten en keek Devar
uitvorschend aan. toen deze aan hem werd
voorgesteld.
Mr. Howard Devar, de zoon van mijn
Amerikaan8ohen vriend Mr. William B.
Devar? vroeg hij.
Om u te dienen, antwoordde de jonge
Amerikaan, voelend dat hij vasten grond
onder de voeten had. Ik heb hem vaak
over u hooren spreken.
Mag ik misschien vragen, informeerde
de advocaat. hoe u verwikkeld komt in
een zaak waarin als ik Mr. Winter goed
begrepen heb, personpn betrokken zijn
waarmee u weinig uitstaande hebt!
Puur toeval, mr. Schmidt. Ik ben
overigens niet meer dan toeschouwer ge
weest, maar het had net zoo goed kunnen
zijn dat ik. inplaats mijn vriend John
Delancy Curtis het had moeten opnemen
tegen de nobele combinatie van edellieden
die u de behartiging van hun belangen heb
ben opgedragen.
Als de jonge Devar niet de zoon van zijn
vader was geweest zou de advocaat deze
opmerking zeker niel hebben laten passer-
ren en hem waarschijnlijk de deur hebb°n
uitgezet, maar nu wendde hij zich he*I
neutraal tol Winter en zei, met een blik op
de klok
Lord Vaüetort en Graaf Vassilan moe
ten nu zoo langzamerhand komen
O. die zullen heusch wel verschijnen
Mr. Furneaux van mijn bureau, brengt de
Courtois
Bréngt hem? herhaalde Schmidt.
Ja
Onofficieel?
Dat hangt heelemaal van de Courtois
af Hij moet hierkomen, of hij wil of niet.
En of we hem zullen toestaan weer in zijn
eentje te vertrekken is een andere kwesiie.
Schmidt keek peinzend voor zich. Hij
overdracht dat iedere zaak twee kanten
heeft en dal hij er pas ééne gehoord had.
In ieder geval maakte John Delancy Curtis
op hem niet den indruk van een listigen
bedrieger als hoedanig Valletort hem had
afgeschilderd.
Lord Valletort en Graaf Ladislas Vas
silan, kondigde een bediende aan en Cur'is
monsterde zijn mededinger met een Snel
len blik Inderdaad. Hermione had van dit
ongunstige gezicht niets 4e veel gezegd Bo
vendien slrekten een opgezwollen neus en
een blauw oog niet om zijn uiterlijk scho. n
te verhoogen.
Lord Valletort keek nogal ontstemd toon
hij Curtis en Devar ontdekte en hij wen-trio
zich bruusk tol den advocaat en zei. Wel
Mr Schmidt, zoowel uw lijd als de mijne
zijn kostbaar Waarom zijn Graaf Vassilan
en ik hier door de politie-auloriteiten ont
boden.
Schmidt keek naar Winter, maar deze
deed alsof hij moeite had om woorden "e
vinden. Ik zie niet in. beg .n
hij langzaam, dat er eenige reden voor
baast is zei hij
Bent u Mylord pn Graaf Vassilan van
plan om direct naar Frankrijk te keeren?
Dp Hongaar lachte, niet ongpdwngpn,
maar als iemand die al zijn doen en laten
nauwkeurig vooruit berekend heeft.
Natuurlijk niet antwoordde Lord Val
letort stuursch en met opgetrokken wenk
brauwen.
(Wordt vervolgd).
