69,u JAARGANG
DINSDAG 3 APRIL 1928
No. 20877
0FFIC1EELE KENNISGEVING
STADSNIEUWS.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIOEN EN OMSTREKEN.
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
80 Ct» per regel voor advertentien uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen san ons Blad gevestigd zi]n Voor alle andere
advertentiên 35 Cts per regel Kleine AdvertentiPn uitsluitend
bij vooruitbetaling Woensdag? en Zaterdags 60 Cts. bij een
maximum aantal woorden van 30
Incasso volgens postrecbt Voor eventueels opzending van brieven
10 Cts porto te betalen. Bewijsnummer 5 Cis
Bureau Noordeindspleln Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchèque- on Girodienst No. 57055 Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT»
Voor Leiden per 8 maanden 2.85. per week Mll70.18
Bulten Leiden, waar agenten gevestigd ti)n, per week „0.18
Franco per post 2.35 portokosten.
Olt nummer bestaat uit DRIE Bladen
EERSTE BLAD.
DRANKWET.
Burgemeester en Wethouders van Leiden
brengen ter openbare kennis, dat A. N.
Reyersbergen, te Leiden, een verzoek heeft
ingediend ter bekoming van verlof voor
'den verkoop van alcoholhoudenden drank,
anderen dan sterken drank, voor gebrnik
ter plaatse van verkoop in het perceel
Breestraat 53.
A. VAN DE SANDE BAKFIUYZEN,
Burgemeester.
VAN STRIJEN. Secretaris.
Leiden, 3 April 1928. 6526
HET JAARLIJKSCHE BEZOEK DER
DOMINION TEACHERS.
Om 9.52 uur rolde de electrische trein,
die hel gezelschap Dominion Teachers naar
onze stad bracht, langs het tweede perron
voor. Een oogenblik later stonden de teachers
waaronder ditmaal zeer vele dames, op het
Etation, waar de gasten door jhr. mr. dr.
De Gjjselaar, prof. Vogel, dr. Kramers, de
heeren Kok en Fabri, Galestin en Veijgh
en door mej. De Vries werden verwelkomd.
Terstond werd de wandeling de stad in
begonnen en om kwart over tien arriveerde
het gezelschap aan het Museum „De Laken
hal", dat onder leiding van de directie, met
veel aandacht werd bezichtigd. Tot kwart
over elf bleef het gezelschap in „De Laken
hal" en daarna ging het naar De Burcht.
Om precies twaalf uur ontving burgemees
ter mr. Van de Sande Bakhuysen, het
gezelschap in de kamer van B. en W. ten
stadhuize. Ook de gemeente-secretaris, mr.
dr. C. E. van Strtjen, was daar ter ont
vangst aanwezig.
Met een korte geestige toespraak richtte
de burgemeester zich tot zijn gasten. Hij
zeide, dat ook te Leiden men de ontwikke
ling van de Engelsche Dominions volgt en
gprak er zijn vreugde over uit, dat de onder
wijzers in de vacantde, die zjj nemen gedu
rende hun verblijf in Europa, steeds ook
een bezoek aan Holland en in het bijzonder
aan Leiden brengen. In het bijzonder ver
heugde spr. zich over de aanwezigheid van
teachers uit Ceylon. De burgemeester her
innerde er aan, dat dit eiland, anderhalve
eeuw geleden, aan Nederland had toebe
hoord. Nadat de burgemeester nog gewezen
had op de omstandigheid, dat Leiden niet
om het aantal, doch wel om den roem
van haar stadgenooten van groote beteekenis
is en is geweest, vertelde hij vau de
e lichting der Hoogeschool in 1574 en van
de mannen als Boerhaave en Lorentz, van
wie men mag aannemen, dat zij over de
geheele wereld bekend zijn.
Na nog te hebben gesproken van andere
groote Leid9che Meesters, die van de schil
dersschool als Rembrandt, Jan Steen en
Gerard Dou. besloot de burgemeester met te
wijzen op den voortreffelijken leider die de
teachers hadden in den persoon van jhr. De
Gijselaar en riep zijn gasten tenslotte een
hartelijk welkom toe.
Door een der leden van het gezelschap
werd de burgemeester met een kort woord
beantwoord en bedankt voor de gastvrijheid.
Nadat men het Stadhuis had bezichtigd
werd in „In den Vergulden Turk" de lunch
gebruikt en om kwart voor twee werd een
auto-rondrit gemaakt.
Een uur later be'zic-htigde men het Rijn-
landhuis op de Breestraat en via de Pieters
kerk en het Jan Pesijnshofje toog men naar
de Academie waar het gezelschap om half
vijf werd ontvangen door den Senaat.
Om ft uur 18 vertrokken de onderwijzer»
en onderwijzeressen die begeleid werden
door den Engelschen predikant uit Den Haag
Rev. Few naar de Residentie Zij ver
klaarden zich zeer voldaan over hun be
zoek aan onzr stad en over de gulle ont
vangst hun hier bereid.
DE VOORLICHTING VAN HET NEDERL.
VOLK INZAKE HET HUIDIGE MILITAIRE
VRAAGSTUK.
Op uitnoodiging van de afd. Leiden van
het Comité tegen eenzijdige ontwapening
heeft gisteravond in het Nulsgebouw gespro
ken kolonel P. J. Munnikrede, waaraan wij
het volgende ontleenen:
Na een kort inleidend woord geeft spr.
een overzicht van de verschillende opvat
tingen, die omtTenl het wezen van den oor
log hebben bestaan en nog steeds bestaan.
Die opvattingen loopen geweldig uiteen,
maar toch kan men zeggen, dat die opvat
ting steeds de overhand heeft behouden,
welke den oorlog beschouwde als de groot
ste geesel, den vrede als het hoogste geluk
voor de menschheid.
Als dat niet zoo ware, dan zou het be
roemde woord: Wie den vrede wil, bereide
zich ten oorlog niet te verklaren zijn.
Het is te betreuren dat het middel, aan
geprezen om den vrede te bewaren, on
deugdelijk is gebleken, want het heeft aan
leiding gegeven tot een wedloop in bewa
pening, waarvan de gevolgen uit de geschie
denis maar al te zeer bekend zijn.
Ook de politiek van het evenwicht, waar
aan niet alle logica kan worden ontzegd,
heeft een oorlog niet kunnen tegenhouden,
omdat men ook daarbij zijn heil zocht in
het oude recept: een sterke bewapening.
Men kan zelfs verder gaan en zeggen,
dat de politiek van het evenwicht van den
wal in den sloot heeft gevoerd want aan
haar is het toe te schrijven, dat in 1914 een
ramp over de wereld is gebracht van een
omvang en een verschrikking, zooals de
wereldgeschiedenis nog niet heeft gekend.
De les. die de geschiedenis geeft, moet
than? wel klaar voor oogen staan.
Wil men dus vrede, dan moet met het
verleden worden gebroken en onder dit bre
ken met het verleden verstaat spr. het ver-
leenen van loyalen steun aan de volken
bondsgedachte
Het zal spr. niet verwonderen alls er ook
hier personen zijn, die het naïef noemen
om nog aan de verwezenlijking van die ge
dachte te gelooven, die er slechts een mede
lijdende glimlach of een spottend woord
voor over hebben.
Spr. geeft gaarne toe, dat wal tot heden
te Geneve is bereikt nog geen aanleiding
geeft tot uitbundige vreugde maar spr.
noemt het van zijn kant naief om te ver
wachten. dat het verwezenlijken van een
dachle, die een geweldigen omkeer in de
bestaande wereldorde beteekent, in een
ommezien kan worden tot stand gebracht.
Spr. zou den spotiers willen vragen:
Weet gij iets beters, dat in de huidige om
standigheden zou kunnen worden aan
vaard?
In dit veTband herinnert spr. aan een
woord van prof. Einstein, dat luidt: „Als
„een instrument mag de Volkenbond nog
„zwak en incompleet zijn maar het is nog
„steeds het eenige belangrijke instrument
„voor den vrede, dat wij bezitten. En of
schoon wij niet spaarzaam zijn in onze
„critiek op den Bond. wij zouden niet ge
rechtvaardigd zijn als wij weigerden er
„mede samen te werken".
Spr. 6taat op het standpunt, dat de zaak
van den vrede op het oogenblik het best
wordt gediend door loyalen steun aan de
Volkenbondsgedachte en daaruit volgt van
zelf dat z. i. nationale ontwapening moet
worden verworpen. Hij noemt die onlo
gisch en immoreel, terwijl zij allerminst zal
bijdragen tot hel scheppen van een sfeer
van onderling vertrouwen en solidariteit
onder de volkeren, die terecht de basis is
genoemd waarop de Volkenbond moet rus
ten. Bovendien lêidt nationale ontwapening
tot een toestand van weerloosheid, waarin
een gevaar schuilt voor de omliggende sta-
Foto W. Bleuzé, Lelden.
De nieuwe kliniek van prof. dr. P. Th. L. Kan, de kliniek voor Neus-, Keel- en
Oorheelkunde, die dezer dagen in gebriik genomen is. In dit gebouw wordt in de
toekomst ook de afd. Huid- en Geslachtsziekten (prof. dr. J. W. van der Valk)
geve stigd.
ten. die daardoor worden gedwongen uitge
breider maatregelen voor hunne veiligheid
te nemen dan waarmede anders wellicht
zou kunnen worden volstaan.
i.SUt I van den anderen
Daardoor wordt een algemeene vermin
dering van de bewapening tegengehouden,
terwijl de Volkenbond die juist tracht te be
reiken.
Afgescheiden van deze principieele be
zwaren. die door 9pr. worden toegelicht,
ziet hij iD nationale ontwapening ook een
gevaar voor Nedprland Dit gevaar spruit
voort uit de thans nog gebrekkige organi
satie van den Volkenbond en uit den toe
stand die door het verdrag van Versailles
aan den Rijn is geschapen.
De leemtgn van den tegenwoordigen
Volkenbond zijn oorzaak, dat het aspect
van het militaire vraagstuk iD Nederland,
vergeleken bij dat van vóór den wereld
oorlog. nog niet zoo heel veel veranderd i9
m a. w de doelinstelling van de Neder-
landsche weermacht is than9 nog vrij wel
dezelfde al9 vóór 1914.
Vóór 1914 werd ontwapening voor Neder
land gevaarlijk geacht.
Is dit nu plotseling niet meer het geval?
Wat het verdrag van Versailles betreft,
dit maakt het gevaar niet denkbeeldig, dat
een weerloos Nederland, als gevolg van
zijne geografische ligging, in een nieuw ge
wapend conflict in West-Europa wordt be
trokken.
Dat te betwisten kunnen alleen zij. die de
lessen van de krijgsgeschiedenis niet ken
nen of niet willen verstaan, die de realiteit
niet willen zien en die geen kennis hebben
genomen van de beschouwingen, die tegen
woordig door buitenlandsche mililaire des
kundigen aan de ontwikkeling der gebeur
tenissen worden gewijd.
Spr geeft hiervan een overzicht en ver
duidelijkt dit met behulp van lichtbeelden.
Komende tot de vraag hoe he' Nederland-
sche volk nu ten aanzien van jet tegen
woordige militaire vraagstuk wordt voorge
licht, moet spr. tot zijn leedwezen beken
nen, dat die voorlichting z. i. niet is vrij te
pleiten van stelselloosheid, ondeskundigheid
en ziekelijkheid.
Mei het woord Volkenbond op de lippen
wordt er rustig propaganda gemaakt voor
absolute ontwapening. Klemmende motie
ven hoort men niet en dat kan ook niet
want nog nooit is weerloosheid een be
trouwbaar schild gebleken.
De zonderlingste denkbeelden worden
verspreid omtrent het tempo, waarin de ver
mindering van de bewapening zal tot stand
komen en den omvang, dien deze bij ons
zal kunnen verkrijgen.
In plaats van de groote massa voor te
houden dat de vermindering van de bewa
pening zich niet anders dan geleidelijk kan
voltrekken, wordt zij ongeduldig gemaakt;
in plaats van er op te wijzen, dat in Europa
Nederland met Denemarken thans behooren
tol de staten, waar de druk van den mili
tairen dienstplicht het geringst is. zelfs zóó
gering, dat er ook door personen, die vol
strekt niet van militalristische neigingen
kunnen worden verdacht aan getwijfeld
wordt of de bezuinigingen op de weermacht
niet reeds te ver zijn gegaan, wordt de ver
wachting gewekt, dat ieder jaar wel een
stuk van de weermacht kan worden afge
knipt.
Wanhopige pogingen worden aangewend
om aan de hand van de gebeurtenissen in
België in 1914 aan te toonen, dat bewape
ning voor Nederland nutteloos is. Verzwe
gen wordt wat men niet kan gebruiken,
de rest wordt uit het verband gerukt. Deze
tactiek is doorzichtig en het kost spr. moeite
hier alleen aan ondeskundigheid te denken.
Aanvallen op den dienstplicht blijven
evenmin achterwege. Het woord „dienst
plicht" komt velen niet meer over de lip
pen, het wordt meer en meer mode om van
„dienstdwang" ja erger, van „verouderd
slavenjuk" te praten En daaraan maken
zich schuldig intellectueelen die óf in ge
breke blijven om aan te geven wat er in de
tegenwoordige omstandigheden in plaats
van den dienstplicht moet komen óf voor
stellen doen, die duidelijk aantoonen dat
zij op het gebied van legerorganisatie vol
slagen leek zijn.
't Is verheffend!
Het ergste maakt men het echter, waar
men tol in den treure herhaalt, dat ons
leger toch nooit iets zal kunnen uitrichten
en reeds bij voorbaat tot den ondergang is
gedoemd.
Spr vraagt waar die machteloosheid van
ons leger is gebleken?
Kan iemand hem dat zeggen?
Het ware te wenschen. dat het voortdu
rend knagen aan het moreel van ons volk
eens ophield.
Spr. haalt nog meer staaltjes aan. die
alle mef elkaar bewijzen, dal in Nederland
op een stelstellooze, ontzenuwende manier
voor den vrede wordt gewerkt, die met het
groote beginsel van den Volkenbond in
strijd is.
Als dat zoo doorgaat, dan vreest spr dat
hier een geslacht opgroeit, fel belust op de
zegeningen van den vrede maar niet bereid
er een offer voor te brengen.
Wegens verhindering van prof. Blok,
leidde ds Groot Enzerink den spreker in
en dankte hem aan het slot voor zijn rede.
De groote Nutszaal was matig bezet.
INSTITUUT v. ARB.-ONTWIKKELING.
Gisteravond sprak in het Volksgebouw
voor de plaatselijke afdeeling van dit Insti-
tuut de heer Paul Kies te Naarden over;
Burgerlijk en rood militairisme en anti-mi.
litairisme. De vergadering was goed be
zocht. Na opening door den voorzitter, die
mededeelde dat deze vergadering was be
legd naar aanleiding van een schrijven van
eenige leden, die na de pacifistische rede
van professor Heering ook gaarne eens het
standpunt wilden leeren kennen van iemand
die niet onder aJle omstandigheden weer
loosheid wil, begon de heer Kies zijn be
toog.
Spreker wees er op, dat het leger in de
geschiedenis steeds tweeërlei taak had te
vervullen: een politioneele handhaving
van orde en gezag en een naar buiten
als oorlogsmacht. Vóór 1789 werd in West-
Europa enkel van huurlegers gebruik ge
maakt. Napoleon voerde het militie-leger
in, ook in ons land. Tegen de verwachting
van velen en in weerwil van krachtigen
tegenstand is na den Franschen tijd het
militie-leger gebleven. Sympathiek is het.
nooit geworden. Thorbecke heeft het be
streden en waar de grondwetsherziening
van 1848 diens werk was, behoeft het niet
te verwonderen, dat'Buys in zijn meester
werk ,,De Grondwet" van die herziening
zegt. dat ze een sterk anti-militairi?tische
geest ademt.
Onder invloed van de opkomende arbei
dersbeweging wordt in het laatst van de
vorige eeuw meer aandadit aan het leger
geschonken. Bij de staking in 1903 kon de
regeering het gebruiken voor haar doel
einden. Nu zou dit, naar sprekers oordeel,
minder gemakkelijk gaan.
In een eventueele socialistische maat
schappij zal enkel een politie-leger moge-
BINNENLAND.
Het bezoek der Dominion Teachers aan
Leiden. (Stadsnieuws lste Blad).
Overleden ia te Leiden het hoofd der
Gerei. School de heer S. Gaasterland.
(Laatste Berichten lste Blad).
Geen appèl van het O. M. bij de Haaoacha
Rechtbank in de strafzaak tegen de Indo
nesiërs. (Laatste Berichten lste Blad).
Vergadering van de „Rijkscommissie
Werkverruiming". (Binnenland 2de Blad).
Prins Hendrik te Genève aangekomen,
(Binnenland. 2de Blad).
Minister Waszink over hei toelating»,
examen voor H. B. Scholen. (Kerk en School
2de Blad).
i 'iïVi
BUITENLAND.
De conferentie ie Koningsbergen iusschen
Polen en Lithanen is gesloten. (Buitenland,
lste Blad).
De arbeidsconflicten in Dnitschland. (Bui
tenland lste Blad).
Groote branden. (Buitenland en Tel. lste
Blad)
De strijd in China tnsschen Noord ra
Znid hervat (Buitenland lste Blad).
lijk zijn, daar socialisme en oorlogvoeren
elkaar uitsluiten.
Spreker stond tenslotte stil bij de vraag,
die op het a,s. Congres van de 8.D.A.P.
uitvoerig zal worden besproken ml. welke
houding de arbeidersklasse heeft in te no
men bij een eventueele mobilisatie. De heer
Kies betoogde, dat het de taak der arbei
ders zal moeten zijn deze met alle midde
len, desnoods ook met geweld, te verbui-
derern
In zijn slotwoord wekte hij op tot eenheid
in de vakbeweging. Hoe sterker en meer
eenswillend de arbeidersklasse is, hoe krach
tiger ook de weerstand tegen mobilisatie
kan zijn.
Van de gelegenheid tot gedachten wisse
ling werd gebruik gemaakt door de heerem
Knuttel, Eikerbout en Oostveen.
De heer Kies antwoordde uitvoerig, waar
op de voorzitter onder dankzegging aan
spreker, debaters en aanwezigen de verga
dering sloot.
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd is voor het oandidaatsexamen
wis- en natuurkunde (letter C) de heer
A. de Sitter (Leiden).
De afdeeling Leiden van het Leger
des Heils bereidt een hier te houden tent
campagne voor, die grootsch zal worden
opgezet en waarvoor tal van hoofdofficieren
uit andere plaatsen of uit het buitenland
Foto W. Bleuzé Jr.
Het eerste bezoek van de Engelsche Dominion Teachers aan ona
„De Lakenhal". Daar fotografeerden wij het gezej
gold hedenmorgen het- Stedelijk Museum
iap voor het binnengaan.
