c VIRGINIA 69",e Jaargang LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 31 Maart 1928 Vierde Blad No. 20875 INDISCHE KRONIEK. KOOPMANS'"""»"" BAKMEEL Modepraaties van een Parisienne- Groot gelijk, dat U deze, de beste voor Uw gezondheid, rookt! RADIO-PROGRAMMA door D. B AU DU IN. Over de vreemde Oosterlingen Hoe het vroeger was Na zonsondergang met een lichtje! De positie van den Chinees en zijn beteekenis in het economisch leven Over den man met de spillebeenen Hnisjesmelkerij en nog een kapitale zonde. Er is in deze Kronieken reeds talrijke malen gesproken over de zoogenaamde vreemde Oosterlingen, die in de Indische samenleving een rol van groole beteekenis spelen. Daarbij is er gelegenheid geweest om inzonderheid reeds het een en ander te vertellen van de Chineezen en van de Brilsch-Indiërs. Toch zal den lezer door die terloops gegeven bijzonderheden do betee kenis en de aard dezer groepen voor en in de Indische samenleving wellicht niet vol doende duidelijk zijn geworden. Ik zal er in deze Kroniek ieLs meer van vertellen. Onder vreemde Ooslerlingen worden ver staan alle Aziaten, die in Nederlandsch- Indië leven en niet behooren tot de in- heemsche bevolking. Tot de vreemde Oos terlingen behooren dus de Chineezen, de Arabieren, de Brilsch-Indiërs, doch niet de Japanners. Het bestuur over deze bevol kingsgroepen wordt zoo veel mogelijk uit geoefend door hun eigen hoofden, die ech ter daardoor niet regeeringsamblenaar zijn. De vreemde Oosterlingen worden wat hu welijks- en erfrecht betreft, overeenkom stig hun eigen zeden berecht, in burgerlijke en handelszaken zijn zij zooveel mogelijk met de Europeesche ingezetenen gelijk gesteld. In vroeger tijd bestonden voor de vreem de Oosterlingen allerlei beperkende bepa lingen. Een van de eigenaardigste was bij voorbeeld, dat elke vreemde Oosterling n& zonsondergang met een lichtje moest loo- pen. Ook had elk dier groepen de haar loc gewezen woonwijk, waarbuiten zij zich niet mochten vestigen. Derhalve een in stelling in den trant van het Joodsehe ghetto. Het strafwetboek der inlanders gold ook voor de vreemde Ooslerlingen, totdat in 1914- de Landgerechten, onder voorzitter schap van Europeesche beroepsjuristen de strafrechtspraak voor alle rassen ter hand namen. Verreweg de belangrijkste groep der vreemde Oosterlingen wordt gevormd door de Ohineezen. Zij worden in Indië zelfs onderscheiden in diegenen, die uit China geëmigreerd, zich in onzen archipel heb ben gevestigd, de zoogenaamde singké's, en zij, die in Indië uit Chineesche ouders, als Chineesche onderdanen van Koningin Wflhelmina zijn geboren. Er zijn in onzen archipel rond 600.000 Chineezen. De Chinees speelt in de Indische maat schappij op velerlei wijze een rol. Men mag wel zeggen, dan ondanks hel betrekkelijk kleine aantal, vergeleken bij de inheem- sche millioenenbevolking, het economisch bestel in Indië zonder de Chineezen bijna onmogelijk zoude zijn. Want, en dit is de voornaamste taak, die zij in onze koloniale maatschappij vervullen, de tusschenhandel is voor het allergrootste deel in handen der Chineezen. De Chinees is de voornaamste schakel tusschen de Europ<|pche groothan del en industrieën en de inheemsche be volking. Hij vormt voor het grootste deel den Indischen middenstand. En het dient gezegd, een vlijtiger en ondernemender middenstand ware moeilijk te bedenken. De Chinees heeft verschillende ras-ken merken. die hem als het ware daartoe heb ben voorbestemd. Ilij is buitengemeen scherpzinnig, een geboren zakenman, bezit verwonderlijk aanpassingsvermogen, is ongelooflijk taai en vasthoudend en komt loc met een minimum aan behoeften voor een maximum aan uithoudingsvermogen. Wil men het gewone beeld eener Chinee sche carrière. De Chineesche koelie emi greert naar Indië op een schoen en een slof. Dat is Europeesche beeldspraak, want in werkelijkheid zijn het twee blooie voe len, een broodmager lichaam in eenige lompen en een volkomen afwezigheid van verdere aardsche bezittingen. Eenmaal in •bet land van belofte pakt de Chineesche koelie alles aan en slaagt er in van zijn ongelooflijk schamel loon, dat hij in dienst van rasgenooten verdient, toch nog iets op zij te leggen. Van dit weinigje begint hij een handelfje, in elk willekeurig artikel, waarin op deze wereld handel valt le drij ven. Van dit oogenblik af is zijn welstand nog slcchls een kwestie van tijd. Maar vroeg of later, meestal duurt het niet al te lang. is hij een welvarend man geworden, soms een zeer welvarend, soms mulli- millionair, althans in elk geval een eco nomische kracht en heeft hij dusdoende zich met hoofd en schouders weten te wer ken boven de inheemsche bevolking, die RECLAME. nlefciaa&ie maar uoorcFler>sjes of "Poffertjes u/et' FAEG.r.«r«!£ 'I V A 0 O l C^Ê/l- Utfey VMDU4 6624 van geslacht op geslacht geen ander be staan nastreeft dan het leven van den eenen dag op den anderen en geen ander economisch ideaal dan de weelde van een voorschot. D-.-ze eigenschap hebben overi gens de andere groepen der vreemde Oos terlingen met den Chinees gemeen. Ook de Arabier en de Britsch-Indiër staan, wat in telligentie, energie en economischen zin betreft, verre boven de inheemschen en ook zij, hoe arm en berooid ook in het beloofde land gekomen, weten zich in betrekkelijk korten tijd bijna zonder uitzondering een positie te scheppen, die van financieelen welstand, soms van zeer grooten. getuigt. De Chinees is dus, zooals gezegd, de lus- sehenhandelaar. Als zoodanig heeft ook de Europeaan met hem le maken in het dage- lijksch leven. Onze kruidenier in Indië is altijd een Chinees. Woont ge in de groote stad dan wel in het kleinste binnenplaalsje, de Chineesche kruidenier (langanan) voor ziet in de dagelijksche behoeften van uw huishouden. En wanneer ge op uw reizen door het binnenland of door de buitenge westen in plaatsjes komt met onbekende namen en door geen enkelen Europeaan bewoond dan zult ge er toch steeds, dit maal uitsluitend ten behoeve der ïnland- sche bevolking, den Ohineeschen langanan terug vinden. Ook de Chineesche bazaar, waar de bevolking sarongs en baadjes en mutsen en borstrokken en ontelbare andere zaken kan koopen. Men zal begrepen heb ben, dat derhalve de Chineesche handelaar de voornaamste afnemer is der groole Europeesche importhuizen. Een primitie vere vorm van tusschenhandel wordt be dreven door den ambulanlen Chineeschen handelaar, den zoogenaamden toekang mindering. Dit is de man, die het nog niet lot een eigen winkel heeft gebracht, doch met zijn koopwaar in een bundel geknoopt, met ongelooflijke taaiheid te voet de bin nenlanden afloopt en tot in de meest afge legen dessa's zijn waar in de inlandsche huizen te koop aanbiedt. Den naam toe kang mindering heeft hij te danken aan zijn verkoop-systeem. Hij werkt namelijk met verkoop op afbetaling. Geen inlandsch vrouwtje, dat aan de kleurige schatten, die zijn bundel bevat, weerstand kan bieden. Geen inlander, die niet voor do verleiding bezwijkt om zich een nieuwe sarong, een nieuwe muts aan te schaffen. De men- schen zijn immers overal hetzelfde, en de inlander houdt meer van opschik dan wie ook. Maar voor den nieuwen aankoop zijn daar niet altijd de conlantenl En dat is het begin van de ellende. De Chinees verkoopt graag en accepteert een bedrag in minde ring van de koopsom. Natuurlijk is de rente en de rente op rente en de tiendubbele rente daarin begrepen 1 Maar wat deert dat den inlannder. Hij is in 't bezit van het be geerde voorwerp, en voor de afbetaling zal en toewan Allah wel later zorgen.... De Chinees zorgt er zelf voor! En niet zelden is het resultaat van den eersten ondoor- dachtcn koop, dat later, veel later, huis en hof en land en karbouwen van den on- voorzichtigen en lichtzinnigen kooper in de handen van den toekang mindering terecht komen. De Chinees is ook handwerksman van een zeldzame bekwaamheid. Hij legt zich toe op allerlei soort van huisindustrie, bij voorbeeld het meubelmaken en dc kleerma kerij. Geef een Chinees' meubelmaker een ontwerp voor een of ander meubel, in wel ken stijl gij verkiest, en hij zal u legen bil lijken prijs en in onberispelijke uitvoering het gevraagde leveren. Geef den Chinee schen kleermaker 'n jas en broek van goe den snit tot voorbeeld en hij zal u nieuwe pakken maken naar hetzelfde model maar tegen de helft van den prijs, dien gij den Europeeschen kleermaker moet betalen. Ook voor de groole industrie schrikt de Chinees niet terug. Tapioca-, citronelle- en ook suikerfabrieken worden door Chineezen geëxploiteerd, eveneens rijslpcllerijen en andere ondernemingen. Als een der bekend ste voorbeelden van Chineesche groot-be langen moge genoemd worden het zaken- concern van den sindsdien overleden Sema- rangschen millionair Oei Tiong Ham, dat suikerfabrieken, reederijen, banken enzoo- voort exploiteerde. Oei Tiong Ham was als koelie, zonder een cent, naar Indië geëmi greerd en liet bij zijn dood een vermogen na^ dat» op oin en bij de honderd millioen Hollandsche guldens werd getaxeerd In de grootere steden bestaat nog overal de Chi neesche kamp waar, weliswaar nu onver plicht, toch nog de meeste Chineezen wo nen. De daar gevestigde Chineezen zijn niet allen winkeliers en neringdoenden in den gewonen zin van het woord. Onder hen zijn ook de ontelbare grossiers in alle producten van Oost en West, de peper, coprah koffie, olie. tapioca, rubberhandelaren, wier han del dikwijls genoeg voor het grootste deel die is van den speculant. Maar er is schier "geen enkele tak van negotie, die niet door den Chinees wordt gedreven. De man. die met Siberisch bont langs uw deur leurt, is een Chinees, de man. die uw voorgalerij binnenstapt met kant en antieke borden en koper en haarspelden en eau de cologne- en schoenveters is meestal een Chinees. De Chinees, die tot den middenstand be hoort. heeft zijn eigen sociëteiten, niet zel den verkapte speelholen, zijn eigen eethui zen (waar om de voortreffelijke tafel dik wijls ook Europeanen onder de bezoekers zijn), zijn eigen dagbladen, zijn eigen scho len (ook zijn er Hollandsoh-Chineesche scholen en een Hollandsch-Chineesche kweekschool, die een weg openen voor de Chineesche meisjes en jongelieden om hun bestaan te vinden als ambtenaar of hun krachten te geven ten dienst van het on derwijs van hun ras), zijn eigen vereenigin- gen op allerlei gebied, enz enz. Aan het hoofd van de groote Chineesche gemeen schappen in de groote steden staat een soort van burgemeester die echter niet re- geerings ambtenaar is de zoogenaamde majoor-Chinees, kleinere gemeenschappen, doen het met een kapitein Chinees. Er wonen in onzen Tndisehen archipel ongeveer vijftig duizend Arabieren, zonen uit het land van Hadramaut. Aan hun hoofd slaat in de verschillende gemeenten een kapitein der Arabieren, wiens officieele ti tel is Opperhoofd der Mooren. Met hun lange schrale hoekige gestalten, gedrapeerd in lange witte of groezelig witte jassen, waaronder hun magere bloote spillebeenen den woestijnpas markeeren, zijn zij een ge woon verschijnsel geworden in het econo mische Indische leven. Zij vormen, doch in mindere male dan de Chineezen, een scha kel tusschen den Europeeschen groothandel en de inlanders. Hun voornaamste negotie is de handel in lijnwaden, gebleekte en on gebleekte katoentjes, daarenboven in batik- artikelen, sarongs enz., doch ook in voor de batik-industrie benoodigde grondstof, was, anil ine-verven en hars. Ook zijn de Arabie ren bekend als eigenaren van groote lande rijen en als huiseigenaars, om niet te zeggen huisjesmelkers. Een belangrijk deel van groote en kleine huizen in de groote steden is of door Arabieren gebouwd of in hun be zit Sprekende over de bedrijvigheid onzer Arabische broeders, mag ik helaas niet on vermeld laten dat een groot aantal hunner het uitleencn van geld tegen woekerrente als een gewone bijverdienste en in vele ge vallen zelfs als een aangename en winst gevende hoofdverdienste beschouwt, al acht ook de Islam deze wijze van den kost ver dienen een kapitale zonde. (Nadruk verboden.) Parijs, Voorjaar. Heb ik u al eens meegenomen op een wandeling langs de winkeltjes van de ..Ar cade des Champs Elysées"?Ik geloof het niet Trouwens daar is telkens, ieder seizoen, iedere week, iederen dag, weer iets nieuws te zien. En kijken is daar een pleizier zelfs voor den anders ongeduldi- gen echtgenoot, die een strijkje vindt en een „café-crême", een ..porto" of een „coquc- tel" (zoo schrijven wc hier cocktail). RECLAME. 6232 Pinet vormt de hoeksteen van de Arcade. Pinet verkoopt de mooiste Fransche schoen tjes, d.w.z. die chic en eenvoud hebben. Nu de lak-pumps al gekraakt en gebarsten, maar vooral „algemeen" geworden zijn, hebben de Parijsche schoenmakers het zwarte peau de suède weer in eere her steld en er middagschoentjes van gemaakt. Molières zijn van krokodil met boxcalf, be hooren bij een tasch van hetzelfde leer en soms een ceintuurtje; zelfs is er wel eens een krokodil-hoedje bij, ook kan alles van hagedis zijn en 's middags zwarte suède, de ceinture is dan heel breed. Bij Pinet zijn de avondschoentjes, ook de zwarte, de blonde en de grijze, van crêpe de chine; een gra cieus model heeft een kort voorschoenlje, twee smalle riempjes, die met strass knoopjes sluiten, 't Pump-model is 's mid dags niet gegarneerd, maar 's avonds flon keren op onze schoentjes gespen van groote geslepen kristallen en de hakjes zijn soms geheel met slrass bekleed. We steken nu over naar den mooisten winkel van de arcade: „Un coin de Ye- nise" Wanneer ge zoudt vergelen zijn. dat er bij Venetië nog iets anders behoort dan het „Lido", met zijn vermaarde pyjama's, de gondels en de serenades, dan wordt ge hier herinnerd aan de beroemde „Point de Venise", de edelste der naald-kanten, aan de chales en het Venetiaansche glas. Ge ziet daar. hoe mooi gekleurd glaswerk uw tafel décoreert, wanneer de glazen goed van vorm en kleur zijn en uw damast glanzend room-wit. Maar ge leert ook het gekleurde tafellinnen waardeeren. dat het vooral bui ten zoo goed doet. „Un com de Venise heeft servetjes, waarvan het midden grof wit linnen is: gekleurde zoomen zijn met fijne open randjes eraan gemaakt, en in de hoeken zijn „jours" met Venetiaansche steekjes en borduurwerk er om heen in de kleur van de zoomen. Een kleine „bijouterie" draagt in een hoekje een Hollandschen naam. midden op het raam een „internationaal" pseudo niem! Binnen smaragden, diamanten, onyx, verwerkt tot kostbare armbanden, of héél breed, of maar van één rijtje diamanten of andere edelsteenen. De kolossale valsche sleenen. de namaak-paarlen worden name lijk verbannen en minder reusachtige maar echte bijoux komen er voor in de plaats. Ge zult weer veel broches zien. die wor den vooral op den linkerschouder gedragen, soms ook nog een gesp op de heup, die een drapé vasthoudt. Al die edelsteenen zijn natuurlijk alleen voor de héél gefor- tuneerden. maar voor de gedistingueerde niet rijke vrouw zijn de half-edelsteenen en de bloemen. Cornalijn, koraal, amber, ChiefWhip 2 ARDATH - LONDON OOK MET KURK EN GOUD kristal maken mooie decoratieve versier selen, op een toilet, waabij ze kleuren. En nog steeds is er bij eiken goudsmid een hoekje waar staat: „Wij koopen aJle bijoux" en daar liggen prachtige staaltjes van Rus sische goudsmeedkunst, die tragedie's ver tellen. In „La doulce France" kunt ge alle spe cialiteiten vinden van elk hoekje van Frankrijk, waarvan ge er stellig vele kent, van „nougat de Montélimar" tot de aller oudste Bourgognes en besloven flesschen cognac, een luilekkerland voor fijnproevers. De nieuwste Fran.-x^he boeken vindt ge „sous 1' Arcade", zelfs ,.1'Heure du cock tail". een recepten-boekje voor 224 ver schillende cocktails er zijn méér soor ten dan alleen maar „Martini-sec"! In een handschoenen-winkeltje ziet ge. dat we in Parijsch meest waschbare hand schoenen dragen; iets nieuws in een band je met een gesp om den pols. Knoopen heb ben wc eigenlijk niet meer aan onze hand schoenen. Ceintuurtjes en bloemen behoo ren bij elkaar, zijn soms beide van leer en stof gemaakt. Ceintuurjtes zijn ook van peau de suède. met metalen randjes en gespje of geheel van metaal, goud- of zil- verleer of schakelljes. In 't bloemenwinkeltje, dat volgt zijn groote, dure luxe-bloemen, maar met kleine lentebloempjes is er nu een juweel van een mandje opgemaakt: kleine louffes van roode anemoontjes, rose en donkerbruin- roodeprimula's meizoentjes en koren bloemen dit deed me even denken aan dc Hollandsche lente-boeketten van seringen met roode tulpen en gele narcissen ver mengd. maar het Fransche mandje was toch anders. Door een open deur ziel ge een heele kennel van zwarte fluweelen hondjes, met halsbanden van opslaand dassehaar. „Buil féliche" heet zoo'n hondje en hij brengt geluk. Onder de arcade ziet ge nog een kousen- étalage, waar de kousjes van goud- en zil- verlulle u stellig opvallen; verder zal iedere Hollandsche vrouw met open oogen staan kijken naar de prachtige hempjes etc. met dc fijnste kanten motieven geïncrusfeerd, ondergoed van goudkant maar dat dra gen niet alle Parisiennes. Ook niet de blauwvossen, de zilvervossen, de Groen land-vossen. die een prijsje van strass dra gen vanaf 2500 francs! Een Parijsch nieuwigheidje is het „Lido" een ondcraardsch luxe-zwembad mot Turk- sc-he baden, kapsalons, muziek, wéér cock tails. maar vooral met. héél hooge prij zen; op den openingsdag was de entrée 800 francs en het was stampvol.... zóó is Parijs. COLINE. VOOR ZONDAG 1 APRIL. Hilversum (1060 M.) 9.30: VARA-Cursus door Sam dc Wollf over het „Communis tisch manliest door Karl Marx en Fr. En gels" (2). 10.30: VARA. Morgenconcert A. Bleekrode, viool en Car Lankhout, piano. 1. Chaconne. Vitali. 2 a. Romance G-dur, b Romance F-dur, Beethoven, 3 a. Scherzo Fis-moll, b Berceuse, c. Andante, Spianato et Polonaise, Chopin (piano). 4. Sonate op. 47. Beethoven. Kreulzer-Sonate (viool). 12.302 00: Lunch;uuziek door het Trio Rentmeester. 2.3n- 3.30: Gewijde koor zang door de .ScholCantorum" (gem. en knapenkoor). In de ronde Luth. Kerk tp Amsterdam o. 1 van Hubert Cuypers. 3.304.30: Vioolconcert door mevr. Germ.- I RuysseRolin. Marcel Gazelle, a. d. vleu- gel. 4.305.30: Hawaiian-muziek door het Hawaiian-Radio-vijftat (De mogelijkheid beslaat dat het 2e gedeelte van de voetbal- j wedstrijd Nederland—België in Antwerpen uitgezonden wordt wanneer zich geen tech- nische moeilijkheden voordoen). 5.30 6.15: De pianosonaten van Beethoven Ana* lyse van sonate op. lo no. 2, door L. Schmidt, Egb. Veen, piano. 6.30: VPRO* uitzending uit het Gebouw van de N.P.B. to Hilversum. Spr. ds. P. Keuning te de Ryps 8.00: Uurslag, sport- en nieuwsber. 8.15: „De Regimentsdochler", opera in 2 be drijven, Muziek van Gaëtono Donizetti; Ma rie, Ilólène Ca IsSulpice. Paul Pul; Tonio, Jules Moes de Markiezin van Beckerfeld, Gusta Scheepmaker; Hortensius, haar in tendant. M. v. Reen; de Hertogin van Krackendorf, Mies Roollieb. Het stuk speelt in Tirol, ten tijde v. d. Fransche republiek. Versterkt orkest o. I. van J. J. v. Amcrom. Alg. voorber. Chris dc Vos. Tusschen de beide bedr. declamatie door Louis Saalborn. Huizen (1950 M.) Tusschen 4 en 6 uur 340.9 M. 8.30—9.30: KRO. Morgenwij ding. Spr Ed. Wormer. Ziet Uw Koning komt tot U. Muziek en zang. 9.50: KRO. Dienst in de Parochiekerk v. d. H. Bonifa- cius en Gezellen le Leeuwarden Het gem. koor der kerk. Gezongen wordt de Missa Aeterna Christi Munera, G. P. Palestrina, voor 4-st. gem. koor. Het Improperium, Pa lestrina, voor 5 st. gem. koor. Het „Tantum Ergo", sacramentum. van Halier, voor 5-st gom. koor. Onder de H. Mis wordt de Passio D. N. J. Chr. Secundum matheum, van Su- riano gezongen, door de eerw. Geestelijken der Kerk met medew. van het 4 st. gem. koor. Predikatie door Deken J. H. Vaas: Een verklaring van de liturgie Palmzondag. 12.15—12.25: Spreker H. B. v. d Sando uit Haarlem, namens de Fed Sobriëlas: De offerweek van Sobriëtas (KRO). 12.30—- 1.30; Lunchmuziek door het Trio „Winkels'1 1.301.45: Causerie over het Dr .Schaep- man-fonds. L452.15: Vincent Cleerdin spreekt over: De kasteelheer en de student, een Brabantsche Sage van omstreeks 1600. 2.15400: NCRV. Evangelisatie-uur o. 1 van Joh de Heer. Mevr. en den heer De Heer en het Chr. Gem. Zangkoor „ïmma- nuel" te Hösum, der Vrije Evang. Gem., dir. Jac. v d. Bijl. 4.005.00: KRO. Zieken- lof uit Bloemendaal. 5.00: NCRV. Dienst in de Geref. Kerk te Sassenheim. Voorgan ger: Ds. A. M. Boeijinga. 1. Onderwerp: De aanstoot en de dwaasheid van het kruis weerlegd: Tekst: 1 Cor. 23 25. 2. Zang: Ps. 97 1. Ps. 111 2 en 6 Ps. 39 5, Ps. 119 9. 7.309.00: KRO Uitzending uit Emmerik. Kerkkoor St. Aldegundis, Joh. Heister, organist. 9.00: KRO. Concert, Orkest o. 1. v. M. v. d. Ende. Dubbel gem, kwartet „Arti et Religions", o. 1. van A. Kleinman en Jan Sol, bas. Persber. 10.30 KRO. Epiloog o. 1. van Jos. H. Pickers. Daventry (1600 M.) 3.50: Kamermuziek, K. Winters, sopraan. Hot Roth Strijkkwar tet (Roth, An tal, Molnar, van Doorn). 5.20 Pianoconcert van Pouishnoff. 5.40: De grondslagen der Engelsche Poëzie (Piers Plowman en Chaucer). 5.506.05: Mis sionaire causerie door Dr. D. Christie. 8 20: Sludio-kerkdien9t. 9.05: Liefdadig- heidsoproep. 9.10: Nieuwsber. 9.25: Concert door de militaire kapel van H M. Royal Air Force. D. Vans. sopraan. J. Thorne. bariton. 10.60Epiloog. Parijs „Radio-Paris" (1750 M.) 12 20 Religieuse muziek. Koorzang en relig cau serie 1.052.10: Orkest-concert. 5.20: Vastenmeditatie in de Notre Dame. 8.5011.20: Dansmuziek Langenberg (469 M.) 8 20—9.20: Kathol. Morgenw. Meisjesk. en solisten. 10.50—

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1928 | | pagina 13