GRATIS L
GESCHENKEN!
O
ADAMAS
698,° Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 24 Maart 1928
Derde Blad No. 20869
Mijn indrukken uit Amerika.
20
Krabbels uit Zwitserland.
H Buitenl. Weekoverzicnt.
Een ontwapeningsdebat zonder
goeden grondslag Spanje
terug in den Volkenbond
Wirth „bedankt" De partij
strijd in Roemenië.
Een groot academisch debat is te Genève
het gevolg geweest van de door de Russen
ter voorbereidende ontwapeningsconferen
tie ingediende radicale ontwapeningsvoor
stellen. De sovjets kunnen niet zeggen, dat
aan hun voorstellen niet voldoende eer is
bewezen. Ook aJ is de afloop voor hen dan
weinig bevredigend Steun en dan alleen
nog maar platonisch, hebben zij slechts ge
vonden bij het geheel ontwapende Duitsch-
land en bij Turkije, dat voor het eerst aan
een Volkenbohdsaangelegenheid meedeed.
Overigens niets dan bestrijding en dat van
zelfsprekend. Zelfs al zou men voor de idee
iets voelen, hetgeen, jammer genoeg, niet
het geval is (al beet het officieel natuur
lijk, dat men o zoo vredelievend is en dus
voor ontwapening) toch zou men zich ge
keerd hebben tegen de Russische voorstel
len, omdat ze kwamen van die zijde. En
met alle recht. Hoe kan men ernstig van
die zijde, waar men nog altijd officieel en
officieus propageert de gewelddadige we
reldrevolutie, ernst verwachten ten aanzien
van zulke ideëele dingen, die daarmede in
flagrante tegenste'ling zijn In 'doorsnee
heeft men dat den Russen dan ook onom
wonden onder den neus gewreven. Alleen
Frankrijk en Japan hielden zich op de ruim
te door zich te verschuilen achter een
vorm-dooddoener. Zij verklaarden dat de
conferentie slechts ontwapening langs lij
nen van geleidelijkheid had te onderzoeken,
niet zulke vér gaande voorstellen. Alsof het
betere niet gegrepen mag worden, zoo daar
voor gelegenheid zou bestaan! Wanneer
het radicale ontwapenen reeds mogelijk
was, de menschheid zou met gejuicht over
al zulke vormkwesties heenstappen; heen-
vliegen zelfs! Maar de overigen, Engeland,
Italië, Nederland, Griekenland, de Vereen.
Staten, Zuid-Slavië, lioomenië, sij zijn vooj
de werkelijkheid niet omgevallen en al is
het definitieve besluit der conferentie nog
niet gevallen, zonder eenigen twijfel zal
dit volledig afwijzend zijn.
Voor zoover de Russen propaganda-nrunt
hebben willen slaan uit deze affaire, voor
spellen wij hun, behalve wellicht in eigen
land, ook weinig succes Het groote publiek
is nog niet met blindheid geslagen, geluk
kig; vooral niet u» onze Westersche lan
den. Het in zijn soort handig laveeren en
manoeuvreeren van Litwinoff zal den bolsje.
wisten niet baten: zij zijn te zeer in de
kaart gezien.
Oveiigens biedt het verloop van zaken
weinig reden totvreugde, daar de kans.
helaas, maar al te groot is, dat practiscb
totaal niets zal worden bereikt op deze
conferentie. Of dat met ernstigen wil nu
wel noodig ware geweest!
Zooala gezegd deed Turkije voor 't eerst
mee aan eenige Volkenbondsconferentie.
Dit heeft tengevolge, dat men het land der
Halve Maan gaarne in den Volkenbond zag
en in die richting zijn eenige voelhoorns
uitgestoken. Met resultaat, dat Turkije niet
zoo afzijdig schijnt .te staan; alleen het
schijnt als voorwaarde aan toetreden te
verbinden, dat het een permanenten «of
semi-permanenten zetel in den Volken
bondsraad krijgt toegewezen. Waartegen
nog wel eenige bezwaren zijn. In Engeland
b.v. voelt men daarvoor niets.
diens prestige schaden of dat van het Cen
trum 1 O.l alleen het laatste Baden, dat
Wirth steeds afvaardigde, heeft hem los
gelaten omdat hij een te onafhankelijk
standpunt innam.
Heeft Wirth niet als eenige Centrumai-
gevaardigde gestemd tegen de coalitie met
de Duitsch-nationalen 1 Heeft hy, vurig re
publikein en demucraat, zich niet steeds
verzet tegeD de politiek van Marxzelfi
tegen de schoolwet Het loslater vaD zui&e
figuren siert nimmer de partij, in den vol
genden Rijksdag zal Wirth nu weJ niet we-
derkeeren. Of hij echter geheel van het
terrein der politiek zaJ verdwijnen, is
evenwel nog een tweede. Zelfs is niet uit
gesloten, dat hij nog eens op den voor
grond treedt. De verkiezingsuitslag zal
daarover beslissen en in een laveerende
partij als het Duit-sche Centrum is niets
onmogelijk.
Wirth's niet verschijnen op den Baden-
schen partijdag destijds schijnt hem „ge
nekt" te hebben.
Feller dan ooit is de partijstrijd opge
laaid ld Roemenië. De boerenpartij, onder
leiding van Maniu, schijnt thans alles op
haren en snareD te zetten om do regeering
Bratianu ten val te bxengen.
WIRTH.
Zoo'n zetel&trijd doet terug denken aan
1926, toen Spanje en Brazilië den Volken
bond den rug toekeerden, omdat zij met
met het toeD intredende Duitschland een
Kaadszetel konden bemachtigen. Dat uit
treden zou dit jaar, 2e helft een feit wor
den, gelet op den gestelden termijD van 2
jaar voor opzeggen en ophouden lid te
zijn, zoo zij niet te bekeeren waren. Op
zeer vriendelijke wijze heeft de Raad de
band uitgestoken naar beide pruilenden
en Spanje heeft reeds van deze haar gebo
den kans om met eere terug te keeren, ge
bruik gemaakt Ongetwijfeld inziende, dat
dit ook voor eigen best-wil wel zoo ver
kieslijk was. Of nu ook Brazilië zal volgen
Te hopen is nu maar. dat de zetelstrijd
met opnieuw in zoo'd hevige mate za-1 ont
branden 't Zou het prestige vaD den Vol
kenbond zeker niet bevorderen
Over prestige gesproken, wat te zeggen
v&ti het uitwerpen door het Duitscbe Cen
frum van ex-rijkskanselier Wirth? Zou dat
MANIU.
Tot in de hoofdstad Boekarest is groot
scheeps gedemonstreerd door een 6060000
partijgangers en geheel zonder indruk zal
dit ongetwijfeld niet gebleven zijn.
Bratianu verzet zich zijnerzijde echter
met hand en tand. De laatste paar dagen ie
evenwel weinig nieuws afgekomen, hetgeen
doet vermoeden, dat een censuur aan het
werk is. Wat geen bewijs is van tracht
Een nieuw grensincident dreigt de ver
houding tot Hongarije nog te verslechteren.
Hongarije zal het uitbuiten voor zoover dat
mogelijk is, nu het in de optantenkwestie
ook in het voordeel is gekomen.
door Dr. NEIL VAN AKEN.
De sport heeft ook op Amerika
zijn stempel gedrukt en heeft de
politiek tot een sportieve sensatie
gemaakt. Waarom de doorsnee
Amerikaan met verachting over
den politicus spreekt, en aan welke
voorwaarden deze beantwoorden
moet om niet een slachtoffer te
worden van machtige belangen-
trusts.
New-York, Februari.
Het politieke leven in Amerika is een
sportsensatie, net zooals het zakenleven en
het baseballspel. De bewijzen daarvoor kan
men licht vinden in het vocabulair van de
Amerikaansche pers. Wannee-r bij het op
stellen van een candidatenlijst een onver
wachte candidaat opduikt dan wordt hij
als „dark horse" bestempeld, een uitdruk
king. welke aan het wedrenjargon ontleend
is De wedloop voor den Presidentszetel
wordt genoemd „presidential race", en in
het gansche land van Wall Street tot Los
Angelos, worden millioenen verwed op de
uitverkorenen. De gelukkige overwinnaar
is dan de .kampioen van het Witte Huis"
en zijn naam wordt vereeuwigd in 't Stam
boek der Presidenten. Het Presidentschap
wordt gewoonlijk aangeduid als de grootste
„job" van het land, waarbij „job" de betee-
kenis heeft van een zakelijke gelegenheids
arbeid.
Politiek, of zooals de Amerikaan zegt,
politics be'teekenen in het bewustzijn der
groote massa niets minder dan onderaardsch
knoeien om de individueele begeerten naar
vette postjes en lucratieve opdrachten te
bevredigen. Alleen van beroemde Europee-
9che en Engelsche politieke leiders spreekt
men in het algemeen als Staatsman. Een
Amerikaansche politicus is nu eenmaal een
Politician en wat dat beteekent kan men
leeren uit een twistgesprek, dat eenigen tijd
geleden plaats greep tusschen twee Ameri
kanen. Een hunner had een onzuivere rol
gespeeld in een staatsaffaire in den Staat
Wisconsin Met verachting werd hem de
volgende zinsnede in het gezicht geslingerd:
„You Wisconsin Politicianl" Zooiets als:
„Jij gemeene Politieker!"
Het, geval is veelzeggend. Hier wil een
Amerikaan zijn medeburger een krasse en
schimpende waarheid zeggen. Het woord
politieker ligt hem het gemakkelijkst in den
mond. En wanneer iemand een schandaal
in het openbare leven vergoelijken wil dan
gebruikt hij de verontschuldigende term-
„Oh. that's politics!" Alsof de politici een
g^nsch andere moraalcode hebben Het
eenige. dat de massabevolking over heeft
voor daden der politicians is verachting, of
onverschilligheid, of bewondering voor hun
zakelijke geslepenheid Het gansche systeem
wordt verontschuldigd als een noodzakelijk
kwaad en men ziet geen mogeliikheid om
hierin veranderinc te brengen in hel belang
van het gansche gemee-nebesl Omkooperij
en dergelijke praktijken worden met schou
derophalen oegroet omdat het helaas eeD
alledaagseh verschijnsel is zoowel in het
publieke als in het particuliere leven van
den zakenm. De menschelijke natuur is
nu eenmaal zoo Al zoo luidt de Amerikaan-
schp staa'sthpolngie
Zoo is het baantjesjagen en het politieke
RECLAME.
6722
PDAT mijn geachte begunstigers de groote waarde
zullen waardeeren van de gratis geschenken, die ik
geef voor de bij mijn ADAM AS Sigaretten verpakte
coupons, doe ik de volgende belangrijke aanbieding:
Na ontvangst van den door U ingevulden
bon, welke hieronder is afgedrukt, zal ik U
mijn geillustreerden gratis catalogus van ge
schenken en tevens vijf vrije Coupons doen
toekomen. A
tegenwoordig de fijnste en mildste Egyptische sigaret
10 stuks 15 cents met één heele coupon
coupons
30
twee
BON (te poateo in open enveloppe, porto I J cent)
Aan de FIRMA ALEX. S. MAVRIDES, Postbu» 716. AMSTERDAM
Naam
A dm t
Stadt
Gelieve mij gratis en franco toe te zenden Uw catalogus van
geschenken met VIJF VRIJE COUPONS. M
Ven éénzelfde adres sal alecbia één van deze bont geaccepteerd worden.
■7
geknoei een business, net zooals alle andere
beroepen, eerbaar en noodzakelijk. Het be
wijs der deugden en der goede eigenschap
pen is ook hier wederom de graad van
succes.
Dat deze opvattingen niet altijd de wij
zen en de vèr-zienden brengt in het demo
cratische stelsel, maar meestal de geslepen
en avontuurlijke koppen, behoeft wel geen
nader betoog, mannen, van wie het Ameri
kaansche volk niet verwachten kan, dat zij
dragers van een nieuwe gedachte zijn. De
intellectueel geschoolde Amerikaan zal dan
ook zeeT zelden zijn capaciteiten iu dienst
stellen van het volk of van een Idee. welke
het staatswezen op een hooger plan brengt.
Vele politicians komen niet veel verder
in hun leven, dan het kringetje, waarin zij
hun eerste politieke ambities beproefd heb
ben, maar intusschen blijft het mogelijk,
dat de Presidentszetel veroverd wordt door
mannen, die tot dat moment slechts een
zeer begrensde bekendheid genoten in hun
eigen politie'ke kringen. Een al te onafhan
kelijk oordeel, teveel spraakvermogen, doel
bewuste persoonlijkheid en eerlijke eigen
wil zijn gewoonlijk struikelblokken voor
zulk een positie, zooals hel voorbeeld van
Senator Borah bewijst. Onder het volk, dal
natuurlijk gaarne overdrijft. i9 de meening
gangbaar, dal de eigenschappen van een
goeden President bestaan in het kunnen
zwijgen en in het afhankelijk kunnen en
vooral willen zijn van een machtige belan
gengroep. Daarin ligt echter een kern van
waarheid, omdat een Amerikaansch Presi
dent onder de huidige omstandigheden on
mogelijk de machtige geld- en industrie-
groepen ignoreeren kan. De gansche ver
kiezingscampagne werd toch in zijn voor
deel door deze groepen bekostigd. Vooral de
Amerikaan redeneert ook volgens de een
voudige logica Voor wal hoort wat! Aldus
is het mogelijk, dat ongevaarlijke mannen
een der meest verantwoordelijke posities in
de wereld be'kleeden. De eigenlijke partij
leiders vereenigen zich op een onafhankelij-
ken en willigen candidaat. Op het Nationaal
convent in Baltimore in 1912 veroverde
Wilson de candidatuur alleen hierdoor dat
de partijgod William J. Bryan zelf a! te
zeer bevreesd om gekozen te worden het
volle gewicht zijner pesoon l i ikheid deed
gelden voor den onbekenden hoogeschool-
leeraar. in wien hij een willig werktuig ver
moedde. waarin hij zich later echter bleek
vergist te hebben. Ook Harding was slechts
uitgever van een onbeduidende couranl in
Ohio en als zoodanig een locale groolheid.
Zijn beminnelijke nonchalance predestineer
de hem als vertrouwensman der financieele
machthebbers.
Ongetwijfeld zijn er onder de Senatoren
mannen die hun arbpid a Is eeD volksman
daaf opvatten en daarnaar handelen Maar
de indruk dal zij zeer in de mjrderhejd
zijn wordl versterk! door hei gpringe ver
trouwen. dal de do'orsneekiezer stelt in zijn
candidaat Het typische Amerikaansche
congreslid is de provinciale politicus die'
ook in gevallen van internationaal belang
met den maatstaf van zijn kiezers meet.
Belangrijke wetten, welke van groot belang
zijn voor de nadurige staten, verzinken in
het moeras der parlementaire praktijken,
omdat de een of andere afgevaardigde van
Iowa zich wreken wil op den afgevaardig
de van Kentucky, omdat deze een harte-
wensch der locale kiezers niet vervuld heeft
of om andere redenen, die alleen van
locaal-, politiek belang zijn In zeer zeld
zame gevallen is de Amerikaansche afge
vaardigde op de hoogte van wat in de
Europeeschë wereld geschiedt. Een opper
vlakkige kennis is alles wat men verwach
ten kan. Het continent i9 inderdaad al te
groot
Hierin verandering te brengen beteekent
een ommekeer in de Amerikaansche men
taliteit, hetgeen in de geschiedenis geen
onmogelijkheid kan genoemd worden doch
voorloopig uitgesloten is. Eenigen tijd ge
leden heeft een Amerikaansche krant een
enquête ingesteld naar de meest populaire
mannen van Amerika. Het antwoord der
overweldigende meerderheid was: Jack
Dempsey, Babe Ruth (Baseball-held) en
Douglas Fairbanks Al9 nu deze menschen
erkend worden als de afgoden der massa,
dan kan men slechts weinig hoop hebben
voor diegenen, die hun land en hun volk
door practischen en theorelhischen arbeid
op nieuwe wegen leiden. Deze zijn de een
zame. stille krachten in een land. dat aan
menschelijken overgroei geleden beeft en
nog lijdende is.
Aan deze voorwaarden, die de Ameri
kaansche massa hem stelt, moet de politi-
can. of hij wil of niet zich aanpassen De
zorg voor reclame verslindt het grootste deel
van zijn energie Hij moc-1 de psyche der
massa begrijpen en daarom op vertrouwe-
lijken voet verkeeren met de journalisten,
moet ze met een krachtig „Hallo Boysl" en
een klap op de schouders begroeten, moet
zich belangrijk weten te maken in hel oog
van zijn kie'zers. moet lachend zijn wille
tanden laten zien op de'foto's, met handen
en voeten gesticuleeren als een voetbal
kampioen, moet sentimenteele 9naren aan
roeren de ware patriot spelen, zich dee
moedig buigen voor het souvereine volk,
enz., enz Als handig politicus moet hij dus
ook vertrouwd zijn met de circus-methode:
het publiek in bewondering houden en on
derwijl een nieuwe scène achter de coulissen
voorbereiden. Als zijn electrisch licht niet
meer werkt zit hij zelf in het duister
Deze feiten zijn voldoende verklaring
voor de vele regeerings- en omkooperij-
schandalen in Amerika De politicans zijn
daarvan niet de eenige schuld Het is
voornamelijk de geestelijke constructie van
het huidige Amerikaansche volk dat nog
niet opgegroeid is tot een hoogpr inzichi d°r
staatsleiding. NEIL VAN AKEN.
Het overlijden van Lorentz is ook in
Zwitserland niet onopgemerkt gebleven De
pers heeft woorden van groote waardeering
gewijd aan den Nederandschen geleerde
want Lorentz bezat ook hier zekere popula
riteit. Natuurlijk in andere mate dan een
beroemd sporlkampioen of een Jackie Coo-
gan, voor wien tijdens diens bezoek aan
het secretariaat van dén "Volkerenbond de
werkzaamheden eeD halven dag werden
stopgezet. De bezoeken vaD Lorentz te Ge-
nève, waar hij als voorzitter de vergaderin
gen leidde van de commissie uit de S D N.
voor intellectueele samenwerking gingen
vrijwel onopgemerkt de massa voorbij,
waarvan hij te ver afstond om er door be
grepen en gewaardeerd te worden Maar in
intellectueele kringen vereerde men hem
als een grootheid van den eersten rang en
de bladen van heel Zwitserland herdent-en
hem unaniem als een geleerde en »*en
mensch, wiens heengaan beteekent een ver-
lies voor heel de wereld Op wetenschap
pelijk terrein, vooral op dat der exacte vak
ken, heeft ons land hier een prima repu
tatie. Niet alleen Lorentz. ook mannen als
Kamerlingh Onnes, Kapteyn. Zeeman Hugo
de Vries, de Sitter zijn in Zwitserland geen
onbekenden. Teekenend in dit opzich' zijn
de woorden, welke een natuurkundige een
jong landgenoot toevoegde: „Komt u hier
studeeren? Weet u dan niet dat de physica
thans nergens op zulk een hoogte als in
Holland?"
Voorwaar geen gering compliment, als
men weet dat de man, die deze woorden
sprak, zelf een wereldnaam bezat
Ook Zwitserland bezit en heeft mannen
bezeten van universeele vermaardheid De
meest populaire, zij het dan ook op heel
ander terrein dan de hiervoor genoemden,
was voorzeker Wilhelm Tell Helvetia heeft
wal aan hem te danken Zonder Teil had
den we nooit het drama van Schiller ge
kend, evenmin als de opera van Rossini
had er nimmer een Tell's-platte en een
Tell's-kapelle bestaan, was de wereld niet
overstroomd geworden door ansichtkaarten
en photo's van deze historische plaatsen.
We waren versloken gebleven van de post
zegels en bankbiljetten versierd met den
karakteristieken kop des grooten boogschut
ters en hadden nimmer te Altdorf kunnen
genieten van de Tellspiele. Zonder twijfel
is Teil de man geweest, die de meeste re
clame gemaakt heeft voor Zwitserland en
speciaal voor de streek rondom het Vier-
woudstedenmeer, getuige de honderdduizen
den vreemdelingen welke sind9 onheuge
lijke jaren zich hebben opgemaakt tot een
pelgrimage naar de plek waar Tell is opge
treden als kampioen der vrijheid. Hel was
daarom onverdragelijk dat de laatste jaren
er menschen stonden, die de vraag dorsten
stellen of Wilhelm Teil inderdaad bestaan
had, dan wel slechts het prodqct der ver
beelding was, pasklaar gemaakt voor deze
streek. Vooral in Fransch-Zwitserland wa
ren er vele ongeloovige Thomassen, die
brutaalweg volhielden, dat Tel! een my
thische persoonlijkheid was, geïmporteerd
uit het hooge Noorden.
Niets dan afgunst en broodnijd, repli
ceerden onze Allemansche medeburgers.
Jullie daar aan het Leman moet je behel
pen met een Bonivard en zijn Chillon om
de vreemden te trekken en misgunt ons
onzen Teil En niettegenstaande het feit,
dat onderzoekingen in archieven en het
nasnuffelen van oude paperassen het be
staan van Teil hoogst problematisch
maakten, om het maar eens heel zacht uit
te drukken bleven zijn vereerders aan de
Noordkant van de Alpen hem trouw Want
bestaan of niet, de man is onmisbaar voor
ze gebleken. Vooral in de oer-cantons,
waar allen zich min of meer rekenen tot
de nakomelingschap van den nationalen
held en hardnekkig weigeren van de apen
af te stammen, voelden ze zich gegriefd
dat er aan de reputatie van hun voorva
deren getornd werd. Het bleef lang een on
besliste 9trijd van ja en neen en 't waa
daarom een uitkomst, dal ten vorige jare
door onderzoekingen van Karl Meyer, hoog
leeraar in de geschiedenis aan de universi
teit van Zurich, kwam vast te 9taan dat
Teil geen legendarische persoon was. wiens
woonplaats men in sprookjesland moest
zoeken, maar dat hij inderdaad geleefd had
aan het Vierwoudsledenmeer
De nazaten zijn dus tevreden, maar onze
Teil zou vermoedelijk niet tevreden zijn
over zijn nakomelingen, als hij wist met
welke snoode plannen ze thans in zijn ge
boorteland bezield zijn, door een aanslag
voor te bereiden op een der alleroudste
instellingen van Zwitserland. Sinds meer
dan zes eeuwen, dus reeds vanaf de tijd
van Teil en de grondvesting van hel Eed
genootschap, was het volk in absoluten
zin souverein, berustte de wetgevende
macht uitsluitend bij de „Landesgemeinde",
de jaarlijksche volksvergadering waaraan
elk weerbaar man hel recht had deel te
nemen. Daar verschenen den eersten Zon
dag in Mei alle volwassen burgers gewa
pend bij wijze van stemkaart. met een
zwaard. In de openlucht, in den „ring"
legde de autoriteiten rekenschap af van
hun beheer, werden de nieuwe bestuur-
deren verkozen en vonden de wetswijzi
gingen plaats. Alle burgers hadden per
soonlijk het recht tot initiatief, voor be
langrijke cantonale quaeslies was een voor
ste! noodig gesteund door minstens twintig
mannen, terwijl constituoneele verande
ringen slechts op initiatief van minstens
vijftig kiezers kon geschieden. Over alle
quaesties werd bij open stemming door
handopsteken beslist, waarbij de minder
heid zich onvoorwaardelijk te onderwerpen
had. Geen geheime stemming geen achier-
baksch gekonkel Vrij en frank zei ieder
wat hij te zeggen had lofuiting zoowel
als blaam. Eerlijker en ruilerlijker kon het
niet Het was wel 't summum van demo
cratie.
In het grootste deel van Zwitserland
behoort dit patriarchaal systeem reeds
lang lot het verleden. Slechts in de can-
