69,u JAARGANG DONDERDAG 22 MAART 1928 No. 20867 OFFICIEELE KENNISGEVING STADSNIEUWS. Het voornaamste nieuws van heden. LEIDSCH DAGBLAD Ö*(3<3LAD VOOR L6IDEN EN OMSTREKEN. PRIJS DER ADVERTENTIEN: 80 Ct3. per regel voor advertentien uit Leiden en plaatsen waar agentschappen ran ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere advertentiên 85 Cts per regel Kleine Advertentiën uitsluitend bh vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts. bij een maximum aantal woorden van 30 Incasso volgen? postrerht Voor eventueele opzending van brieven 10 Cts porto te hetalen. Bewijsnummer 6 Cts Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postchèque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54 PRIJS DEZER COURANTS Voor Leiden per 3 maanden 2 35 per week 0 18 Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week „0.18 Franco per post 2.35 portokosten. Dit nominsr bestaat alt 0RIE Bladen EERSTE BLAD. i KIEZERSLIJST. i Burgemeester en Wethouders van Leiden, Gelet op art 10 der Kieswet; Brengen ter algemeene kennis, dat de kiezerslijst voor den dienst 19281929 voor de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal de Provincial» Staten en den Gemeenteraad is vastgesteld, dat die lijst van den 23sten Maart tot en met den 21steD April a.s op de Secretarie (afd. Bevolking Vischmarkl No. 1213) dezer gemeente voor een ieder ter inlage is neder- gelegd en tegen betaling der T.osten in af schrift en stemdistrictsgewijze, in uittreksel verkrijgbaar is gesteld. 5535 A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN, Burgemeester. VAN STRIJEN. Secretaris. I Leiden 22 Maart 1928. f VEREENIGING VOOR STAATKUNDE. De voorgestelde wijzigingen in de Indische Staatsregelingen. Op uitnoodiging van de Vereeniging voor Staatkunde heeft gisteravond in de boven zaal der Sociëteit Minerva" mr. dr. W. M. G. Schumann, oud-voorz. van den Volks raad, een lezing gehouden over „De voor gestelde wijzigingen in de Indische Staats regeling" Na met een enkel woord door den praeses bij het talrijke auditorium te zijn ingeleid, ving mr Schumann zijn voordracht aan met op te merken, dat de bovenbedoelde wijzigingen, die op het eind van het vorige jaar in den Volksraad behandeld zijn en waarop gunstig advies is uitgebracht, be oogen den invloed der Inlandsche bevolking op het staatsbestuur in Nederlandsch-Indië te vergrooten. De voornaamste punten uit het wijzi- gingsontwerp zijn: lo. het brengt wijziging in den datum der verkiezing der leden van het College van Gedelegeerden2o. het stelt voor het aantal leden van den Raad van Indië van 5 op 7 te brengen, teneinde twee Inlandsche leden te kunnen benoemen; 3o. het geeft een kleine kiesrechtuitbreidinv en 4o. hét wil aan den Volksraad een andere samenstelling geven door het aantal in- heemschen van 25 op 30 te brengen en dat der Europeanen van 31 tot 26 te redu- ceeren, zoodat de Inheemschen op een totaal ledental van 61 de grootst mogelijke minderheid zullen vormen. Vooral dit laa'ste voorstel ondervond bij de overgroote meerderheid van het Euro- peesche volksdeel in Indië en bij velen hier le lande heftige tegenkanting. De tegenstanders zijn n.l. van oordeel, dat het streven, dat bij de regeering in dezen voorzit, om de meerderheid der In heemschen tot politieke samenwerking le brengen, teneinde een rustige ontwikkeling van Indië mogelijk te maken, toch niet met succes zal worden bekroond, terwijl daar entegen de Nederlandsche belangen op ge voelige, zoo niet onherstelbare wijze zullen worden geschaad. Bovendien achtte zij het oogenblik. zoo kort nadat de nieuwe staatsinrichting in haar geheel in werking is getreden en nu de indruk, door de communistische rel letje? gewekt, nog niet geheel is weggeno men, al heel slecht gekozen. De voorstanders daarentegen beschou wen. evenals de regeering en de Volksraad, die de voorgestelde wijzigingen met groote meerderheid aanvaardde, deze hergroepe"e- ring der Volksraadzetels welke gpheel in overeenstemming is met de oorspronke lijke door minister De Graaff voorgestelde regeling doch door de Tweede Kamer werd gewijzigd, als een absoluut noodzakelijke voorwaarde om te voorkomen, dat de in- heemsche bevolking van ons bestuur ver vreemdt ^n tenslotte daartegenover vijan dig komt te staan. Huns inziens kan nóch de omstandigheid, dat de Europeanen op economisch gebied de leidende klassen zijn, nóch de overweging, dat het Europeesche volksdeel meer dan de helft der belastin gen opbrengt, een reden zijn om de Euro peesche groep, die nog geen half procent van de bevolking bedraagt, de volstrekte meerderheid in den Volksraad te doen in nemen. te minder waar alle leidende functies, het overgroote gedeelte van de hoogere en middelbare ambten in Indië en het geheele regeeringsbestel in Neder land in Europeesche handen zijn. Sprekers verdediging van de voorgestelde wijzigingen bepaalde zich voornamelijk tot de voorgestelde uitbreiding van den Raad van Indië van 5 tot 7 leden en de samen stelling van den Volksraad. Ten aanzien van het eerste punt merkte spr op, dat het inderdaad in uitgebreide knngen voldoening zou wekken, wanneer aan de inheemsche bevolking een zetel werd iDgeruimd, doch onjuist zou spr. het achten, wanneer daarvoor een bepaalde categorie, hetzij politieke dan wel godsdienstige partij in aanmerking zou komen. Met betrekking tot de samenstelling van den Volksraad, ontkende spr. allereerst, dat het inheemsche element noch in de huidige noc*1 in de voorgestelde samenstelling vol doende vertegenwoordigd, laat staaD door een meerderheid vertegenwoordigd zou zjjn. Spr. achtte het onbilljjk, dat aan 209.000 Europeanen meer zetels zjjn toebedeeld dan aan 51 millioen inheemschen en bestreed uitvoerig de opvatting van prof. Moresco ten deze. In de zeven jaar van sprekeris presidium is het bovendien nog nooit voorgekomen, dal de niet-Europeesche partijen een aan eengesloten phalanx vormden. Met klem wees spr. op het groote ge vaar, dat er sluimert doordat het opko mende inheemsche intellect zich teleurgesteld gevoelt in zijn nationalistisch streven en dien tengevolge leidt naar het communisme als het eenige middel om hun nationalistische idealen te zien verwezenlijkt. Spr. besloot met te zeggen, dat een met- aanvaarding van de voorgestelde wijzigingen door de Staten-Generaal zou zjjn te beschou wen als een stap, welke in hooge mate Laaeelig zou werken op de bevordering der wederzjjdsche belangen. In het tegenovergestelde geval zal men tcoDen te beseffen, dat men elkander noodig heeft, en elkander wil leeren kennen en waardeeren. (Applaus). Als eerste debater voerde daarna prof. mr. Nederburgh, uit Utrecht, het woord. Spr vroeg zich allereerst af: Gedoogt iDdië's belang, dat Nederland zijn macht en daarmede zijn roeping en zijn taak over die landen opgeeft? Immers neen, ons volk heeft in indië een taak te vervullen, welke de geschiedenis ons heeft opgelegd en waaraan indië te danken heeft, wat het thans is. Ons werk is, als alle menschenwerk, on voltooid, doch op het gebied van volks gezondheid, volkswelvaart, recht, enz. is fteds veel bereikt en het ware onverstandig en tegenstrijdig aan de heiangen van indië onze taak thans neer te leggen. Spr. acht aanneming van deze voorstellen een eerste stap in die richting en geiooft, dat deze hervorming het sein zal zijn voor nog noogere eischen. In de Januari-vergadering der Sarikat Islam is door diverse leiders betoogd, dat „zij, die met Allah optrekken, van Ailah hun beioomng zulien ontvangen", in deze woorden ziet spr. een bedreiging voor alle niet geioovige Mohammedanen, en in de uitlating „bet land van den islam alleen voor den Islam" een aanval op het Neder l gezag in Indië. net betrekkelijke wetsontwerp wordt ons opgedrongen, en met bezorgdheid stelt spr. de vraag wat er overblijft van de grond wettelijke bevoegdheid van de Nederlandsche wetgeving, wanneer dit ontwerp, wat spr. niet hoopt, door de Koningin en de Staten- Generaal wordt aangenomen. Voorts werd aan net deoat o.m. nog deel genomen door generaal Van der Weyden, actief lid van den Indischen Volksraad, die uiteenzette, waarom zijn partij, het Indo- Euiopeescb Verbond, tegen de wijzigingen stemde en door prof. Coienbrander, die be toogde, dat deze wijzigingen geenszins te beschouwen zijn als een eerste stap in de richting van vergrooting van den inheemschen invloed in de Ind. staatsregeling en voorts, d3t van 30 inheemsche leden niet te ver wachten is, dat' zij nu plotseling unaniem zullen opzweepen tot een godsdienstoorlog, iets, waarover door 25 leden in jaren tjjds met geen enkel woord is gerept. Na repliek van mr. Schumann werden de volgende vraagpunten in stemming gebracht: I. Is hel in beginsel wenschelijk, dat de samenstelling van den Volksraad veran derd wordt, zooals door de regeering is voorgesteld? II. Is het wenschelijk. dat deze wijziging op dit oogenblik tot stand komt? Beide vraagpunten werden bevestigend beantw oord. Hierna werd de vergadering, welke o.m. werd bijgewoond door de hoogleeraren Krabbe, Colenbrander, Hazeu en Kranenburg, gesloten. CHR. METAALBEWERKERSBOND. Het 25-jarig bestaan der Leidsche afdeeling. Deze week bestaat de afdeeling Leiden van den Chr. Metaalbewerkersbond 25 jaar. Waar het afdeel ingsbestuur gemeend heeft dit feit op eenigszins feestelijke wijze te moeten vieren door Zaterdagavond in „Zo- merzorg" een feestavond te organiseeren, mogen ook wij dit zilveren jubileum niet onopgemerkt laten voorbijgaan en geven wij hieronder het een en ander uit de geschiede nis der jubileerende afdeeling. Den lSden Maart van het jaar 1903 werd alhier opgericht de Vereeniging van Prot. Chr. IJzer- en Metaalbewerkers en aanver wante vakken. Directe aanleiding daartoe was de spoorwegstaking van 1903, de daad der revolutionaire arbeiders, die in vele ■Christelijke arbeiders het besef deed ontwa ken ook op sociaal-economisch terrein sa- HET JUBILEUM DER AFD. LEIDEN VAN DEN CHR. METAALBEWERKERSBOND. Elders in dit Blad vermelden wij verschillende bijzonderheden uit de geschiedenis der Leidsche afdeeling van den Chr Metaalbewerkersbond in Nederland, die dezer dagen 25 jaar bestaat. Zittend van links naar rechts de heeren J. Verhoeven, secretaris, A J Schone veld, voorzitter en G. Rodenburg, penning meester; daarachter staande in dezelfde volgorde de heeren W. Stavleu, A. A. Jansen. J. B. H. Grotenhuis, W. Hoogendijk en W. van der Linden. men te moeten werken in een organisatie, welke de christelijke beginselen op den voorgrond stelde. Zooal? dit in meerdere plaatsen het geval was, heeft ook hier „Patrimonium" den stoot tot de oprichting van deze vakvereeni- ging van metaalbewerkers gegeven. Reeds op de ledenvergadering van „Patri monium", gehouden den 23en April 1900, werd door den heer C Roos, die ook nu nog lid van de afdeeling is, een inleiding gehou den over het onderwerp „Christelijke vak organisatie". Men ziet hieruit, reeds toen leefde de gedachte, het moest tot Christelijke vakbeweging komen Maar, het zou nog wel eenigen tijd duren, 't Zou zoo heel gemak kelijk niet gaan Op 16 Juli 1900 kwam bij het bestuur van „Patrimonium" in een schrijven van de Chr Metaalbewerkersvereeniging te 's-Gra- venhage. waarin verzocht werd te trachten in Leiden een vereeniging van metaalbewer kers op Chrislelijken grondslag te stichten. Dit schrijven werd nog voor kennisgeving aangenomen. „Patrimonium" schreef op 18 Maart 1903 een vergadering uit om te komen tot de op richting van een vereeniging van metaal bewerkers Deze vergadering was niet slecht bezocht; blijkens de presentielijst waren 21 personen aanwezig. Een vereeniging werd opgericht onder den naam van „Prot Chr IJzer- en Metaal bewerkersvereeniging en aanverwante vak lieden te Leiden". Grondslag dezer vereeni ging was, blijkens art 2 der Statuten: „De Vereeniging aanvaardt de regelingen in Gods Woord vervat omtrent arbeiders- aangelegenheden als een blijvende grond slag voor lotsverbeteringen der vakgenooten, terwijl zij zich ten doel stelt om op dien grondslag de zedelijke en stoffelijke belan gen der ijzer- en metaalbewerkers en met hen gelijkgestelden in het algemeen en die harer leden in het bijzonder, langs wettigen weg te bevorderen". Het eerste bestuur bestond uit de volgende personen: C Roos, voorz.; W den Hertog, 2e voorz.; J. J v. Oosterhout, le secr.. J. W. v. Hees, 2e secr en F Eikerbout, penningm. De vereeniging was gevormd, de arbeid kon een aanvang nemen. Die arbeid bepaalde zich aanvankelijk slechts om te trachten het ledental te ver sterken Het ging met dit werk niet zooals men zich dat had voorgesteld. De voortrek kers toch, bezield door de eerste liefde en vervuld met den wensch, die liefde ook op anderen over te brengen, ondervonden bij hun collega's slechts onverschilligheid en lusteloosheid. Verschillende verzoeken werden gesteld aan de werkgevers, als doorbetaling van het loon op Chr feestdagen, verhooging van het loon met 1 of 2 cent per uur Sommige wer den gedeeltelijk ingewilligd; doch het groot ste deel der werkgevers verwaardigde zich niet een antwoord te zenden. Aansluiting bij den Chr Metaalbewerkers- bond werd voorloopig nog niet gezocht. Wel werd aansluiting gezocht en verkregen bij het Chr Arbeidssecretariaat. Het Hoofdbestuur van den Bond liet het er niet bij zitten Steeds weer werd op aan sluiting aangedrongen, met het gevolg, dat ten slotte, na voor dien tijd zeer ingrijpende verandering te hebben aangebracht in de contributieregeling, de aansluiting bij den Bond volgde. Het jaar 1908 was voor deze afdeeling een jaar van groote beteekenis 't Wa9 een jaar van werken, een jaar van actie. De invoe ring van de wet op het Arbeidscontract gaf handenvol werk Bij die wet toch werd de mogelijkheid opengesteld, dat de werkgever van de gunstige bepalingen in de wet opge nomen, bij individueele overeenkomst kon den afwijken. De propaganda werd dan ook met kracht aangevat. De afdeeling telde toen spoedig 100 leden. Deze leden waren in hoofdzaak werkzaam op de Kon. Ned. Grof smederij. Om te verkrijgen, dat de actie het grootst mogelijke resultaat opleverde, werd met de andere ter plaatse bestaande metaal bewerkersorganisaties samengewerkt. De Directie van de Kon. Ned Grofsmederij werd door de samenwerkende organisaties aangeschreven, doch liet niets van zich hoo- ren. Zonder eenig overleg met de organisa ties, ja zelfs zonder eenig overleg met de betrokken arbeiders, ging de Directie er toe over de arbeiders een individueel contract ter teekening voor te leggen, waarin van de gunstige bepalingen, die de wet bood, af stand werd gedaan. Dit bracht het personeel in beweging. Het gevolg daarvan was, dat de Directie een conferentie aan de Hoofdbesturen toestond. Deze conferentie leverde evenwel niet veel resultaat op. Deze, vrijwel resultaallooze actie, had lot gevolg, dat er een verslapping intrad. Het duurde niet lang meer, of van de eens zoo bloeiende afdeeling waren nog slechts een drietal leden overgebleven Zoo moet een drietal jaren worden door gesukkeld In 1912 was het ledental weder gestegen met 4. zoodat de afdeeling toen uit 7 leden bestond In 1912 werd de propaganda weder krach lig ter hand genomen. Deze propaganda werd gesteund door ingezette acties bij Je firma Boot. Kon Ned. Grofsmederij en de Conservenfabrieken. BINNENLAND. De Indonesische studenten zijn rri}ge« sproken. (Rechtzaken, le Blad). Debat over de voorgestelde wijzigingen la de Indische staatsreneling in de Vereen, voor Staatkunde te Leiden. (Stadsnieuws. Ie Blad). Het zilveren jubileum van de Leidschs afdeeling van de Chr. Metaalbewerkersbond. (Stadsnieuws, le Blad). De disenssies over de motie-Kleerekoper, inzake de doodstraf in Indië. (Tweede Kamer 3e Blad) Bijzonderheden omtrent de „beroovtng" to Rotterdam. (Gemengd. 3e Blad). Vele ernstige branden; te Tnbbergen to een driejarig kind omgekomen. (Gemengd, 3e Blad). Een ernerliik geval van verwaarloozing te Diepenveen. (Gemengd 3e Blad). De vermoedelijke samenstelling van de Olympische schermploegen. (Sport. 3e Blad), Overleden is de actrice Mevr. Wilh. d. Horstv. d. Lngt Melsert. (Kunst. 3e Blad). Aan mr. dr. W. F. van Leenwen is eervol ontslag verleend als vice-president van den Raad van State; tot zijn opvolger it be» noemd mr. dr. F. A. G. Graaf van Lynden van Sandenburg. (Laatste Berichten, lstej Blad). BUITENLAND. Voortzetting van het debat over de Rnssi« sche voorstellen te^ voorbereidende ontwape» ninosconferentie. (Buitenl. le Blad). Overeenstemming verkregen over het Dnitsche noodprogram. (Buitenl. le Blad). Nog altijd het Teapot-dome-schandaal in de Ver. Staten. (Buitenl. en Tel. le Blad). Ernstige la wine-ongevallen. (Buitenl. le Blad). Zoebkof is ook uit België uitgewezen. (Buitenl. le Blad). Mr. dr. W. F. van Leeuwen, de oud-vice- president van den Raad van State. Men zie voor bijzonderheden onder „Laatste Ber." Er was nu een gestadige groei in het lei dental waar te neinen. Op 1 April 1914 trad de voorz der afdee- ling, de heer Elkerboul, als gesalarieerd be stuurder in functie. Hij moesUtoen als voor zitter bedanken. In zijn plaats werd be noemd de heer Wetselaar, die deze functie vervulde tot 11 November 1917 Toen werd ook hij geroepen den Bond als gesalarieerd bestuurder te dienen. In zijn plaats werd aangewezen de heer Schoneveld, die deze xunctie tot nu toe vervult. De periode 1918 tot begin 1921 wordt in de afdeeling genoemd de „gouden eeuw"» Door gestadige propaganda was invloed ver kregen in schier alle bedrijven. De lande lijke actie voor invoering van een Collect Contract, de groote staking voor het per soonlijk minimumloon, was ook hier van invloed. Er heerschte een opgewekt organi satieleven Ook de pfaatselijke acties wer-« den met succes gevoerd Zoo brachten de ac ties in 1918 loonsverhoogingen van 3 en 4 cent per uur, terwijl in dit jaar ook een Coll. Contract werd afgesloten met de firma Boot. Van nóg meer beteekenis waren de successen op de acties in 1919 en daarna gevoerd De uurloonen gingen met 10 tot 15 cents omhoog Ook voor het kleinbedrijf als burgersmeden, wagenmakers en loodgieters, werd actie gevoerd Bij de loodgieters kwam het zelf? nog tot een staking. In 1920 bereikte de afdeeling het hoogte-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1928 | | pagina 1