69s,e JAARGANG
ZATERDAG 17 MAART 1928
No. 20863
STADSNIEUWS.
LEI DEN AARS, WiLTqy EEN
BO50-H MET BOOMEN
DENKT AAN My EN HET
ZAL ER KOMEN!
Het voornaamste nieuws
van heden.
Over de beteekenis van muziek.
LEIDSCH
BAGBLAD
VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
PRI|S DER ADVERTENTIEN:
80 Cts per regel voo» adverteiit.cn uil LeideD en plaatsen waar
Agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertentiën 85 Cta per regel Kleine Advertentie uithuilend
bil vooruitbetaling Woen«dng? en Zaterdags 50 Cts. bij een
maximum aantal woorden van 30
Incasso volgens poslrecht Voor eventueele opzending van brieven
10 Cta porto te betalen Bew««nummer 5 Ct9
Bureau Noordeindspleln Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchèque- <m Girodienst No. 57055 Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT»
Voor Leiden oer S maanden 2 35 per «reek ,77, 0 18
Buiten Leiden waar agenten gevestigd gijn, per week „0 18
Franco per post 2 35 portokosten.
lit nummer bestaat uit ZES bladen
EERSTE BLAD.
I. J. A. SCHREUDER VIJF-EN-TWINTIG
JAAR TE LEIDEN.
Dr Schreuder, een algemeen bekend en
eacht geneesheer herdenkt heden den dag
waarop hij zich voor vijf-en-twintig jaar
ls geneesheer alhier vestigde.
Dr. J. A. SCHREUDER.
-r. Schreuder wiens vader te Hoogvliet
meeshecr was, werd in 18G7 geboren. Hij
ertrok spoedig naar Keeuwijk en bezocht
e H.B.S. te Gouda. Na 1 jaar alhier te heb-
en gestudeerd zette hij zijn studies voort
an de Universiteit te Utrecht waar hij op
y-jarigen leeftijd het arts-examen deed.
Na achtervolgens eenige jaren te hebben
epractiseerd te Zwainmerdam, Reeuw ijk
n 's-Gravenhage vestigde hij zich voor
i)f-en-lwintig jaar geleden alhier.
In de kwarteeuw dat dr. Schreuder
hans hier werkzaam is heeft hij zich als
eneesheer onder zijn talrijke patiënten
ele vrienden gemaakt die hem hoogach'ten
iet alleen om zijn kundigheid als arts
ïaar ook om de beminnelijke wijze waar-
P hij zijn patiënten tegemoet treedt.
Maar behalve als bekwaam geneesheer
eeft dr. Schreuder zich ook als een be-
waam organisator en een man van veel
nitiatieJ doen kennen. En aan hem dan-
en wij de oprichting van de afd. van het
ruLne Kruis. Ook in andere plaatsen o.a.
Gouda en te Reeuwijk had dr. Sehrtu-
er reeds afdeelingen van het Groene Kruis
pgtricht.
Van de wijkverpleging van den Ned.
rotesUintenbond is dr. Schreuder sinds
iren voorzitter en sinds 23 jaar is hij ook
cmeente- en schoolarts alhier. Lange ja-
en is hij ook secretaris van het Colkge
an Gemeente-artsen. De inrichting van
en Zondagsdienst was te danken aan dr.
Jhreuder's initiatief en ook de herken-
lingsteekens voor de auto's van artsen
door mcj. F Schreuder ontworpen en ver
vaardigd werden op dr. Schreuder's ini
tiatief in overleg met de politie hier inge
voerd.
Nog van verschillende andere instellin
gen op medisch en andere gebied is dr.
Schreuder bestuurder, maar wij volstaan
met er aan te herinneren dal hij ook van
hel comité ('ot Redding van Drenkelingen
de oprichter was.
Naar wij reeds meldden heeft zich een
commissie gevormd om dr Schreuder naar
j aanleiding van zijn vijf-en-fvvinlig-iarig
verblijf alhier te huldigen. Onecfwnh ld
zullen velen hedenmiddag aan deze huldi
ging deelnemen.
Wij vernemen nog dat dr. Schreuder
over Vit jaar als hij 25 jaar spoorwegarts
alhier is, van deze zijde zal worden ge
huldigd.
HET AUTO-ONGFLUK BIJ
SPANJAARDSBRUG.
De rouwplechtigheden te Delft.
In hel met rouwdecor omhangen priester
koor der St. Hippol ytuskerk, aan de Voor
straat te Delft, zijn gistermiddag de lijken
der slachtoffers van bovengenoemde ramp,
onmiddellijk na hun overbrenging naar de
stad hunner inwoning, opgesteld Tusschen
brandend waslicht waren beide lijkkisten
opgesteld. (Zie foto op de eerste pagina van
het tweede blad).
Van het altaar af stond ter rechterzijde
de lijkbaar van deken Höppcner; ter linker
zijde lag kap. v. Diest's stoffelijk overschot
opgebaard, terwijl beiden volgens liturgisch
voorschrift in priestergewaad, met paars
kasuifel, nedergelegd waren.
In de handen droegen beide de kelk.
terwijl op hol glazen deksel, de stola, zinne
beeld der priesterlijke waardigheid, ge
spreid was.
Volgens den ritus waren ook deze pries
terlijken met het aangezicht in de richting
der geloovigen geplaatst.
Den ganschen middag defileerden drom
men belangstellenden langs de katafalken,
teneinde een laatstpn blik te werpen op a<
beiden zoo plotseling verscheiden ziele-
herders, die beiden- voor enkele dagen op
deze plaats nog als offeraars voor de ge
meente optraden.
Volgens kerkelijk voorschrift hier te lande
wordt er ook voor deze overleden priesters
een volledig doodenofficie gehouden.
In het overvulde kerkgebouw aan de
Voorstraat, werd gisteravond door ruim
een zestigtal priesters, zoowel uit de om
geving als uil wijder omtrek, het nacht
officie voor hun overleden confraters ge
zongen.
Bij deze plechtige „metten der overlede
nen" trad als ..agens" op kapelaan G P.
van Diest. van de St Nicolaaskerk te Am
sterdam. broeder van den verongelukten ka
pelaan P. v. Diest Assistenten waren resp
paters J. v Helvoirt en Trimbosch Als
cantores. belast met het aanheffen der anti-
phonen en het voorzingen der psalmen
fungeerden de heeren J. F. L. Dankelman
rector van het SI. Hippolytusgesticht. be
nevens kapelaan W. P. Janus (de geredde
kapelaan.)
Onder de geestelijkheid werden opge
merkt plebaan L A. M Westerwoudt. van
de kathedrale kerk te Haarlem. H Th v
Dam. deken van 's-Gravenhage en Th W.
Pichot, secretaris van den bisschop van
Haarlem.
Na het zingen van het „Invitatorium"
-
(I's. 95) werden de gebruikelijke psalmen
over drie nocturnen verdeeld, beurtelings
door cantores en overige priesters luide me
de-gezongen en door de recilatieven ont
leend aan het bock Job, driemaal onder
broken.
Met het gczamelijk door de geestelijk
heid gezongen „Libera" was de plechtigheid
ten einde
Nadat eerst de priesterschaar nog een
laatsten groei aan haar overleden collega's
gehrachl had. werden de aanwezigen in
dp gelegenheid gesteld eveneens bij de baarr
nog een kort afscheid te nemen.
HET MOBILÏSATIEKRUIS.
In een der zalen van het Nulsgebouw
was gisteravond een bijeenkomst belegd,
welke in eerste instantie ten doel had de
oprichting van een comité tol uitreiking
van mobilisaliekruisen aan oud-gemobili-
seerden om indien mogelijk later te komen
tot siichting van een kring Leiden van den
Nationale» Bond ..Hel Mobilisatiekruis"
De vergadering werd geleid door den
heer P C Labrijn. die. na allen een wel
kom te hebben toegeroepen uiteenzette,
dat de bond in de eerste plaats beoogt d»-
bevordering van hel saamhnorigheidsgevoe'
onder de oud gemobiliseerden met als
nevendoel de vorming van een tegenwicht
tegen den tegenwoordigen geest van afbraak
en zoo noodig te agperen tegen een alge-
heele of eenzijdige ontwapening.
De navolgende heeren, in alphabelische
volgorde gerangschikt, verklaarden zich
reeds bereid zitting te nemen in het voor-
loopig comité:
H W. G. van Bleywijk Ris, Voorscho
ten; prof. P. J. Blok. H Blolkarnp, v. d.
Bos. Leiderdorp, E J Bruins, de burge
meesters van Rijnsburg Warmond, Voor
hout, Katwijk, Noordwijk. Zoe erwoude,
Voorscholen en Noordwijkerhoutkapt. H.
U Buurman, Oegslgeest, C L. van Buuren,
H J. Cahen, P. L. Dessens, deken, R v d.
Ende, Voorscholen, prof. B D. Eerdmans,
J Gerlings. P. L. v. GAidcren, N. C. F. v.
Ginkel, T S Goslinga. A. v. Haarlem te
Valkenburg, H. Harmsen, professor He
ringa. kapilein v. d. Hout, J. Irish Ste
phenson te Oegslgeest. J. Karstens. A. E.
Kist. garnizoenscommandant, B. F. Krantz.
dr. V C M Leesberg Lamcns te Leider
dorp, P C. Latrijn. ds E. L Nauta, M. v.
Mens, G le Poole, Cl 4e R.I., dr. A. J. B.
Poortman, mr. P. A. Pijnacker Hordijk. L.
Queslroo. A. L. Reimeringer. J F la Ri-
vière, J F. X Sanders. A. J. v. d. Schros-
serherl. Voorschoten, W. G Sillevis, J.
Splinter, le Luil. P. H. Steenhauer. mr. J
A. v. d. Stok mr. A Tepe. ds. H Thomas.
A J. v. .Thiel, H. Tieleman A. Tieleman
dr. J. C. M Timmermans A. Touw.
P E. Viervanl Tukker. leiderdorp. A. D.
Vijgh. notaris. J. H. van Wavercn. E. W.
Wichers Rollandet en Th B. J Wilmrr.
Waar geen plaats is vermeld, is deze
Leiden.
BINNENLAND.
Officieele opening en overdracht van het
Nlenwi Acnd. Ziekenhuis te Leiden door
den Minisler van Onderwijs Prol. van der
Hoeve en ix. H. Hoekstra geridderd. (3e Bl.)
Het wetsontwerp tot wifzining der On-
gevaPenwet is aangenomen. (Tweede Kamer
2e Blad).
Ingediend lijn wetsontwerpen tot rege
ling van het voorbereidend en algemeen
vormend middelbaar onderwiis en tot re-
ge'ing en aanvulling van de Hnnnrr.Onder
wijswet (Kerk en School, le Blad).
Ernstige aanrijding te Wassenaar. (Ge
mengd. 2e Blad).
De „Schuttevaer" zal Maan dan vermoede
lijk vertrekken, (Gemengd, 2e Blad).
Te Weesperkarspel is de stoomwas^hertj
„De Lelie" uitgebrand. (Gemengd. 2e Bl.)
Doodelijk ongeluk op een onbewaakten
overweg te Wijhe. (Gemengd, 2e Blad).
BUITENLAND.
Herdenking van den lOOen geboortedag
van den grooten Noorschen tooneelschrijver
Hen rik Ibsen. (4e Blad).
Amerika maakt voorbehoud inzake do
Tanger-regeling. (Buitenland, le Blad).
Geen vrijlating der communistische Ka
merleden in Frankrijk. (Buitenland, le Bl.)
Ir. H. Hoekstra, de Rijksbouw meester
van het nieuw Acad. Ziekenhuis.
I Onlangs werd mij door iemand, in wiens
(ven door omstandigheden de muziek geen
fl had gespeeld, de lastige vraag gesteld
Jat toch wel de beteekenis of de inhoud
fn een bepaald aangeduid muziekstuk
("j had het oog op eenige strijkkwartetten
jan Haydn. Schubert en Dvorak) mocht zijn.
pt antwoord zou dan als verklaring van het
Vrekkeiijke stuk kunnen dienen De vraag
f niet onredelijk voor iemand, die zich op
|ler leeftijd met deze materie gaat De-
fCH-'icn. Wie zou in een vreemd land geen
[oorlichting zoeken? Maar de vraag naar
M aantal inwoners van Parijs is gemak-
r-lijker te beantwoorden dan de vraag
parin onderscheidt zich de Parijzennar
fn den niet-Parijzenaar. Toch kan over
P laatste wel iets aannemelijks worden
FeRd En zoo is er ook wel iets te zeg-
|n op de vraag om verklaring van een
"hjkkwarlel van Haydn Al zal het korte
J l°ch juiste antwoord den vrager aan-
londs niet veel verder brengen- dit n.l.
W* tegelijk niets en alles beteekent
De mensch kan bij brood alleen niet le-
[en L)e normaal geestelijke mensch heeft
faoefte aan ontroering. Hij zoekt wat hem
bewondering kan brengen Dal kan veel
Jio en velerlei Ieder zoekt het zijne naar
geaardheid Zoo zal in't algemeen naar
Pteeen hij zoekt kunnen worden bepaald
f'e hij is of of liever wal hij zelf waard
Beperken we ons tol hem. die tot de
•^igen behoort. Deze kan zijn behoefte
aan ontroering bevredigen in de natuur:
een zonsondergang, de sterrenhemel, het
worjder van den groei van plant en dier.
Hij kan ontroerd worden door zijn voorstel
ling van het goddelijk bestel in hel heelal,
door de gedachte aan de groote geesten
onder de menschen (heldenvereering). door
de waardeering van door zieleerootheid in
gegeven menschelijke gedragingen (helden
feiten).
In al deze gevallen is de ontroering het
gevolg van eigen verwerking van het bui
ten onszelf gegevene. We hebben in de
lesehouwing van de ons omringende we
reld behagen geschept; die beschouwing,
eigen werkzaamheid van den geest des be
schouwers. is ontroering geworden De
schoonheid is geen eigenschap der dingen
doch een zelfstandige schepping van den
menschelijken geest.
Zooals er geen twee menschen gelijk
zijn. zoo zal ook de schoonheidsontroering,
door één en hetzelfde gegeven opgewekt,
sterk uileenloopen De één zal slechts ma
tig worden aangedaan al? de ander hevig
wordt bewogen De eerste zal zich tegen
over de ontroering min of meer passief
gedragen terwijl de aandoening den laat
sten tot daden kan prikkelen Ze kan z<V»
hoogt*n graad van intensiteit hereiken, dal
de drang tot nabootsen, tot uitbeelden onl
staat De schilder griïnt naar het nenseel
de schrijver en de dichter naar de pen
En nu kunnen lijn en kleur en <p«rhreven
of gesproken wnnrd hef uitwendige gege
vene nabootsen en beschrijven zonder meer.
Dan zal ons die copie bij lieschouwing vol
komen koud laten, al was het alleen
maar hierom, dat ze als afbeeldsel verre
staat achter het afgebeelde. Maar hel kan
ook zijn .dat lijn en woord de geheimzin
nige .niet nader te verklaren, eigenschap
bezitten, dat ze behalve de afbeelding van
het uitwendig gegevene ook de uitdrukking
bevat van de ontroering des schilder? of
des schrijvers bij hel hantceren van pen
of penseel. Dan zal deze ontroering den
beschouwer of lezer weer grijpen. Nu is
het in lijn en woord uitgebeelde in het ge
bied der kunst gelreden Gaat hel in de
kunst om de ontroering dan is deze voor
den beschouwer uit de tweede hand Zijn
ontroering is des dichters ontroering Maar
aangezien de sterrenhemel van den dichter
nu eenmaal schooner is dan die van ieder
ander, is des dichters ontroering ook weer
zelfstandige bron van schoonheid.
Uit het voorgaande volgt dat het den
schilder niet te doen is om een min of meer
getrouwe afbeelding van wat indruk op
hem maakte en dat het doel van den dich
ter niet is een relaas in woorden te geven
van wal hem trof Wat ze op doek of pa
pier hebben gebracht is middel geen doel
Hun doel is als gezegd ontroering te wek
ken En ze bereiken dat gebruik makend
van de uitdrukking-middelen hun kun«t
eigen door een min of meer correcte voor
stelling.
In de muziek voltrekt zich het proces in
den grond der zaak op gelijke wiize Im
mers ook de componici drukt ontroering
uit in zijn notenbeeld, ontroering die bij
reproductie (uilvoering) bestemd is om
ontroering te wekken. Want ook den mu-
zikalen klank is evenals lijn, kleur en
woord dat geheimzinnige vermogen
eigen. Maar nu doet zich een verschil
voor. dat de bron is van veel misverstand,
en waarmee blijkbaar de vrager, dien ik in
den aanhef van dit opstel introduceerde,
ook verlegen was. Het valt op. dat in de
muziek niets aanwezig is dat ook maar
in 't minst een concreete voorstelling van
het uitwendig gegevene. in de natuur voor-
handene. genoemd kan worden. De uitdruk
kingsmiddelen .die den componist ten dien
ste staan, zijn er op gericht het tusschen-
stadium. dal ook bij den schilder en den
dichter een betrekkelijke bijzaak was. ge
heel over te slaan. De componist drukt zijn
ontroering niet uit door middel van een
beeld dat slechts afbeeldsel is. doch hij geeft
zijn ontroering onmiddellijk. Muziek is de
ontroering zelve.
Muziek werkt daardoor onmiddellijker
dan elke andere kunst Maar bij hel ont
breken van het concreete beeld is ze ook
vager, onbestemder dan de schilder en
dichtkunst Dit kan echter alleen een be
zwaar zijn voor hem die aan het concreete
beeld op srhild-rij of m gedicht een honger
beteekenis toekent dan een volmaakt serun
daire Maar voor wie er goed van is door
drongen dat de schoonheid van elk kunst
wprk berust op het vermogen van eiken
beschouwer of toehoorder schoonheid ui'
zich zplven te prodneeeren voor wie he
grijnt dal er fusarhen dep maker van kunst
en den genieter van kunst, geen principieel
doch slechts een gradueel verschil in po
tentie bestaat, vuor hern is het ontbreken
van den tusschenschakel, het concreete
beeld, eer een voor- dan een nadeel.
Wie za! nu het meest worden ontroerd door
een ochilderg, een gedicht of een muziek
stuk? Anders gezegd: wie zal oei het best
begrijpen? Het antwoord kan niet andera
luiuen dan: hij, die het gemakke.güsl voor
ontroering vatbaar is. Dat zal, kort gezegd,
hg zgn, die zijn hart het meest heelt open
gezel in zijn leven, die zijn ontvankelijkheid
heefl gecul.iveerd door zijn toeganke.ijklieid
vcoi de wereld om hem heen. Kmni deze
tegenover een muziekstuk te staan, dat zal
hr wei over zooveel rijkdom aan gedachten
en gevoelens beschikken, dat hij de ont
roering van den componist gemakkelijk zal
kunner navoelen. En wil hg er dan toch
een concreete voorstelling aan toevoegen,
dan zal hij dat vrijelijk kunnen doen naar
eigeD inzient.
Zoo beteekent dan een strijkkwartet van
Haydn tegelijk niets en alles Niets in den
zin van het bepaalde, beperkte, betrekke
lijke Alles in den zin van het onbepaalde,
onbeperkte, absolute Zoo is de ontroering
van Haydns 8e kwartet ingegeven door blij
heid en vreugde, niet als afbeelding van een
bepaald voorval of situatie doch als oer
beeld van een gemoedstoestand
Ten slotte oefening, scholing en vee!
aandachtig luisteren naar goede muziek
loen ten deze wonderen.
H W H.