69s,e JAARGANG ZATERDAG 17 MAART 1928 No. 20863 STADSNIEUWS. LEI DEN AARS, WiLTqy EEN BO50-H MET BOOMEN DENKT AAN My EN HET ZAL ER KOMEN! Het voornaamste nieuws van heden. Over de beteekenis van muziek. LEIDSCH BAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN. PRI|S DER ADVERTENTIEN: 80 Cts per regel voo» adverteiit.cn uil LeideD en plaatsen waar Agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere advertentiën 85 Cta per regel Kleine Advertentie uithuilend bil vooruitbetaling Woen«dng? en Zaterdags 50 Cts. bij een maximum aantal woorden van 30 Incasso volgens poslrecht Voor eventueele opzending van brieven 10 Cta porto te betalen Bew««nummer 5 Ct9 Bureau Noordeindspleln Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postchèque- <m Girodienst No. 57055 Postbus No. 54 PRIJS DEZER COURANT» Voor Leiden oer S maanden 2 35 per «reek ,77, 0 18 Buiten Leiden waar agenten gevestigd gijn, per week „0 18 Franco per post 2 35 portokosten. lit nummer bestaat uit ZES bladen EERSTE BLAD. I. J. A. SCHREUDER VIJF-EN-TWINTIG JAAR TE LEIDEN. Dr Schreuder, een algemeen bekend en eacht geneesheer herdenkt heden den dag waarop hij zich voor vijf-en-twintig jaar ls geneesheer alhier vestigde. Dr. J. A. SCHREUDER. -r. Schreuder wiens vader te Hoogvliet meeshecr was, werd in 18G7 geboren. Hij ertrok spoedig naar Keeuwijk en bezocht e H.B.S. te Gouda. Na 1 jaar alhier te heb- en gestudeerd zette hij zijn studies voort an de Universiteit te Utrecht waar hij op y-jarigen leeftijd het arts-examen deed. Na achtervolgens eenige jaren te hebben epractiseerd te Zwainmerdam, Reeuw ijk n 's-Gravenhage vestigde hij zich voor i)f-en-lwintig jaar geleden alhier. In de kwarteeuw dat dr. Schreuder hans hier werkzaam is heeft hij zich als eneesheer onder zijn talrijke patiënten ele vrienden gemaakt die hem hoogach'ten iet alleen om zijn kundigheid als arts ïaar ook om de beminnelijke wijze waar- P hij zijn patiënten tegemoet treedt. Maar behalve als bekwaam geneesheer eeft dr. Schreuder zich ook als een be- waam organisator en een man van veel nitiatieJ doen kennen. En aan hem dan- en wij de oprichting van de afd. van het ruLne Kruis. Ook in andere plaatsen o.a. Gouda en te Reeuwijk had dr. Sehrtu- er reeds afdeelingen van het Groene Kruis pgtricht. Van de wijkverpleging van den Ned. rotesUintenbond is dr. Schreuder sinds iren voorzitter en sinds 23 jaar is hij ook cmeente- en schoolarts alhier. Lange ja- en is hij ook secretaris van het Colkge an Gemeente-artsen. De inrichting van en Zondagsdienst was te danken aan dr. Jhreuder's initiatief en ook de herken- lingsteekens voor de auto's van artsen door mcj. F Schreuder ontworpen en ver vaardigd werden op dr. Schreuder's ini tiatief in overleg met de politie hier inge voerd. Nog van verschillende andere instellin gen op medisch en andere gebied is dr. Schreuder bestuurder, maar wij volstaan met er aan te herinneren dal hij ook van hel comité ('ot Redding van Drenkelingen de oprichter was. Naar wij reeds meldden heeft zich een commissie gevormd om dr Schreuder naar j aanleiding van zijn vijf-en-fvvinlig-iarig verblijf alhier te huldigen. Onecfwnh ld zullen velen hedenmiddag aan deze huldi ging deelnemen. Wij vernemen nog dat dr. Schreuder over Vit jaar als hij 25 jaar spoorwegarts alhier is, van deze zijde zal worden ge huldigd. HET AUTO-ONGFLUK BIJ SPANJAARDSBRUG. De rouwplechtigheden te Delft. In hel met rouwdecor omhangen priester koor der St. Hippol ytuskerk, aan de Voor straat te Delft, zijn gistermiddag de lijken der slachtoffers van bovengenoemde ramp, onmiddellijk na hun overbrenging naar de stad hunner inwoning, opgesteld Tusschen brandend waslicht waren beide lijkkisten opgesteld. (Zie foto op de eerste pagina van het tweede blad). Van het altaar af stond ter rechterzijde de lijkbaar van deken Höppcner; ter linker zijde lag kap. v. Diest's stoffelijk overschot opgebaard, terwijl beiden volgens liturgisch voorschrift in priestergewaad, met paars kasuifel, nedergelegd waren. In de handen droegen beide de kelk. terwijl op hol glazen deksel, de stola, zinne beeld der priesterlijke waardigheid, ge spreid was. Volgens den ritus waren ook deze pries terlijken met het aangezicht in de richting der geloovigen geplaatst. Den ganschen middag defileerden drom men belangstellenden langs de katafalken, teneinde een laatstpn blik te werpen op a< beiden zoo plotseling verscheiden ziele- herders, die beiden- voor enkele dagen op deze plaats nog als offeraars voor de ge meente optraden. Volgens kerkelijk voorschrift hier te lande wordt er ook voor deze overleden priesters een volledig doodenofficie gehouden. In het overvulde kerkgebouw aan de Voorstraat, werd gisteravond door ruim een zestigtal priesters, zoowel uit de om geving als uil wijder omtrek, het nacht officie voor hun overleden confraters ge zongen. Bij deze plechtige „metten der overlede nen" trad als ..agens" op kapelaan G P. van Diest. van de St Nicolaaskerk te Am sterdam. broeder van den verongelukten ka pelaan P. v. Diest Assistenten waren resp paters J. v Helvoirt en Trimbosch Als cantores. belast met het aanheffen der anti- phonen en het voorzingen der psalmen fungeerden de heeren J. F. L. Dankelman rector van het SI. Hippolytusgesticht. be nevens kapelaan W. P. Janus (de geredde kapelaan.) Onder de geestelijkheid werden opge merkt plebaan L A. M Westerwoudt. van de kathedrale kerk te Haarlem. H Th v Dam. deken van 's-Gravenhage en Th W. Pichot, secretaris van den bisschop van Haarlem. Na het zingen van het „Invitatorium" - (I's. 95) werden de gebruikelijke psalmen over drie nocturnen verdeeld, beurtelings door cantores en overige priesters luide me de-gezongen en door de recilatieven ont leend aan het bock Job, driemaal onder broken. Met het gczamelijk door de geestelijk heid gezongen „Libera" was de plechtigheid ten einde Nadat eerst de priesterschaar nog een laatsten groei aan haar overleden collega's gehrachl had. werden de aanwezigen in dp gelegenheid gesteld eveneens bij de baarr nog een kort afscheid te nemen. HET MOBILÏSATIEKRUIS. In een der zalen van het Nulsgebouw was gisteravond een bijeenkomst belegd, welke in eerste instantie ten doel had de oprichting van een comité tol uitreiking van mobilisaliekruisen aan oud-gemobili- seerden om indien mogelijk later te komen tot siichting van een kring Leiden van den Nationale» Bond ..Hel Mobilisatiekruis" De vergadering werd geleid door den heer P C Labrijn. die. na allen een wel kom te hebben toegeroepen uiteenzette, dat de bond in de eerste plaats beoogt d»- bevordering van hel saamhnorigheidsgevoe' onder de oud gemobiliseerden met als nevendoel de vorming van een tegenwicht tegen den tegenwoordigen geest van afbraak en zoo noodig te agperen tegen een alge- heele of eenzijdige ontwapening. De navolgende heeren, in alphabelische volgorde gerangschikt, verklaarden zich reeds bereid zitting te nemen in het voor- loopig comité: H W. G. van Bleywijk Ris, Voorscho ten; prof. P. J. Blok. H Blolkarnp, v. d. Bos. Leiderdorp, E J Bruins, de burge meesters van Rijnsburg Warmond, Voor hout, Katwijk, Noordwijk. Zoe erwoude, Voorscholen en Noordwijkerhoutkapt. H. U Buurman, Oegslgeest, C L. van Buuren, H J. Cahen, P. L. Dessens, deken, R v d. Ende, Voorscholen, prof. B D. Eerdmans, J Gerlings. P. L. v. GAidcren, N. C. F. v. Ginkel, T S Goslinga. A. v. Haarlem te Valkenburg, H. Harmsen, professor He ringa. kapilein v. d. Hout, J. Irish Ste phenson te Oegslgeest. J. Karstens. A. E. Kist. garnizoenscommandant, B. F. Krantz. dr. V C M Leesberg Lamcns te Leider dorp, P C. Latrijn. ds E. L Nauta, M. v. Mens, G le Poole, Cl 4e R.I., dr. A. J. B. Poortman, mr. P. A. Pijnacker Hordijk. L. Queslroo. A. L. Reimeringer. J F la Ri- vière, J F. X Sanders. A. J. v. d. Schros- serherl. Voorschoten, W. G Sillevis, J. Splinter, le Luil. P. H. Steenhauer. mr. J A. v. d. Stok mr. A Tepe. ds. H Thomas. A J. v. .Thiel, H. Tieleman A. Tieleman dr. J. C. M Timmermans A. Touw. P E. Viervanl Tukker. leiderdorp. A. D. Vijgh. notaris. J. H. van Wavercn. E. W. Wichers Rollandet en Th B. J Wilmrr. Waar geen plaats is vermeld, is deze Leiden. BINNENLAND. Officieele opening en overdracht van het Nlenwi Acnd. Ziekenhuis te Leiden door den Minisler van Onderwijs Prol. van der Hoeve en ix. H. Hoekstra geridderd. (3e Bl.) Het wetsontwerp tot wifzining der On- gevaPenwet is aangenomen. (Tweede Kamer 2e Blad). Ingediend lijn wetsontwerpen tot rege ling van het voorbereidend en algemeen vormend middelbaar onderwiis en tot re- ge'ing en aanvulling van de Hnnnrr.Onder wijswet (Kerk en School, le Blad). Ernstige aanrijding te Wassenaar. (Ge mengd. 2e Blad). De „Schuttevaer" zal Maan dan vermoede lijk vertrekken, (Gemengd, 2e Blad). Te Weesperkarspel is de stoomwas^hertj „De Lelie" uitgebrand. (Gemengd. 2e Bl.) Doodelijk ongeluk op een onbewaakten overweg te Wijhe. (Gemengd, 2e Blad). BUITENLAND. Herdenking van den lOOen geboortedag van den grooten Noorschen tooneelschrijver Hen rik Ibsen. (4e Blad). Amerika maakt voorbehoud inzake do Tanger-regeling. (Buitenland, le Blad). Geen vrijlating der communistische Ka merleden in Frankrijk. (Buitenland, le Bl.) Ir. H. Hoekstra, de Rijksbouw meester van het nieuw Acad. Ziekenhuis. I Onlangs werd mij door iemand, in wiens (ven door omstandigheden de muziek geen fl had gespeeld, de lastige vraag gesteld Jat toch wel de beteekenis of de inhoud fn een bepaald aangeduid muziekstuk ("j had het oog op eenige strijkkwartetten jan Haydn. Schubert en Dvorak) mocht zijn. pt antwoord zou dan als verklaring van het Vrekkeiijke stuk kunnen dienen De vraag f niet onredelijk voor iemand, die zich op |ler leeftijd met deze materie gaat De- fCH-'icn. Wie zou in een vreemd land geen [oorlichting zoeken? Maar de vraag naar M aantal inwoners van Parijs is gemak- r-lijker te beantwoorden dan de vraag parin onderscheidt zich de Parijzennar fn den niet-Parijzenaar. Toch kan over P laatste wel iets aannemelijks worden FeRd En zoo is er ook wel iets te zeg- |n op de vraag om verklaring van een "hjkkwarlel van Haydn Al zal het korte J l°ch juiste antwoord den vrager aan- londs niet veel verder brengen- dit n.l. W* tegelijk niets en alles beteekent De mensch kan bij brood alleen niet le- [en L)e normaal geestelijke mensch heeft faoefte aan ontroering. Hij zoekt wat hem bewondering kan brengen Dal kan veel Jio en velerlei Ieder zoekt het zijne naar geaardheid Zoo zal in't algemeen naar Pteeen hij zoekt kunnen worden bepaald f'e hij is of of liever wal hij zelf waard Beperken we ons tol hem. die tot de •^igen behoort. Deze kan zijn behoefte aan ontroering bevredigen in de natuur: een zonsondergang, de sterrenhemel, het worjder van den groei van plant en dier. Hij kan ontroerd worden door zijn voorstel ling van het goddelijk bestel in hel heelal, door de gedachte aan de groote geesten onder de menschen (heldenvereering). door de waardeering van door zieleerootheid in gegeven menschelijke gedragingen (helden feiten). In al deze gevallen is de ontroering het gevolg van eigen verwerking van het bui ten onszelf gegevene. We hebben in de lesehouwing van de ons omringende we reld behagen geschept; die beschouwing, eigen werkzaamheid van den geest des be schouwers. is ontroering geworden De schoonheid is geen eigenschap der dingen doch een zelfstandige schepping van den menschelijken geest. Zooals er geen twee menschen gelijk zijn. zoo zal ook de schoonheidsontroering, door één en hetzelfde gegeven opgewekt, sterk uileenloopen De één zal slechts ma tig worden aangedaan al? de ander hevig wordt bewogen De eerste zal zich tegen over de ontroering min of meer passief gedragen terwijl de aandoening den laat sten tot daden kan prikkelen Ze kan z<V» hoogt*n graad van intensiteit hereiken, dal de drang tot nabootsen, tot uitbeelden onl staat De schilder griïnt naar het nenseel de schrijver en de dichter naar de pen En nu kunnen lijn en kleur en <p«rhreven of gesproken wnnrd hef uitwendige gege vene nabootsen en beschrijven zonder meer. Dan zal ons die copie bij lieschouwing vol komen koud laten, al was het alleen maar hierom, dat ze als afbeeldsel verre staat achter het afgebeelde. Maar hel kan ook zijn .dat lijn en woord de geheimzin nige .niet nader te verklaren, eigenschap bezitten, dat ze behalve de afbeelding van het uitwendig gegevene ook de uitdrukking bevat van de ontroering des schilder? of des schrijvers bij hel hantceren van pen of penseel. Dan zal deze ontroering den beschouwer of lezer weer grijpen. Nu is het in lijn en woord uitgebeelde in het ge bied der kunst gelreden Gaat hel in de kunst om de ontroering dan is deze voor den beschouwer uit de tweede hand Zijn ontroering is des dichters ontroering Maar aangezien de sterrenhemel van den dichter nu eenmaal schooner is dan die van ieder ander, is des dichters ontroering ook weer zelfstandige bron van schoonheid. Uit het voorgaande volgt dat het den schilder niet te doen is om een min of meer getrouwe afbeelding van wat indruk op hem maakte en dat het doel van den dich ter niet is een relaas in woorden te geven van wal hem trof Wat ze op doek of pa pier hebben gebracht is middel geen doel Hun doel is als gezegd ontroering te wek ken En ze bereiken dat gebruik makend van de uitdrukking-middelen hun kun«t eigen door een min of meer correcte voor stelling. In de muziek voltrekt zich het proces in den grond der zaak op gelijke wiize Im mers ook de componici drukt ontroering uit in zijn notenbeeld, ontroering die bij reproductie (uilvoering) bestemd is om ontroering te wekken. Want ook den mu- zikalen klank is evenals lijn, kleur en woord dat geheimzinnige vermogen eigen. Maar nu doet zich een verschil voor. dat de bron is van veel misverstand, en waarmee blijkbaar de vrager, dien ik in den aanhef van dit opstel introduceerde, ook verlegen was. Het valt op. dat in de muziek niets aanwezig is dat ook maar in 't minst een concreete voorstelling van het uitwendig gegevene. in de natuur voor- handene. genoemd kan worden. De uitdruk kingsmiddelen .die den componist ten dien ste staan, zijn er op gericht het tusschen- stadium. dal ook bij den schilder en den dichter een betrekkelijke bijzaak was. ge heel over te slaan. De componist drukt zijn ontroering niet uit door middel van een beeld dat slechts afbeeldsel is. doch hij geeft zijn ontroering onmiddellijk. Muziek is de ontroering zelve. Muziek werkt daardoor onmiddellijker dan elke andere kunst Maar bij hel ont breken van het concreete beeld is ze ook vager, onbestemder dan de schilder en dichtkunst Dit kan echter alleen een be zwaar zijn voor hem die aan het concreete beeld op srhild-rij of m gedicht een honger beteekenis toekent dan een volmaakt serun daire Maar voor wie er goed van is door drongen dat de schoonheid van elk kunst wprk berust op het vermogen van eiken beschouwer of toehoorder schoonheid ui' zich zplven te prodneeeren voor wie he grijnt dal er fusarhen dep maker van kunst en den genieter van kunst, geen principieel doch slechts een gradueel verschil in po tentie bestaat, vuor hern is het ontbreken van den tusschenschakel, het concreete beeld, eer een voor- dan een nadeel. Wie za! nu het meest worden ontroerd door een ochilderg, een gedicht of een muziek stuk? Anders gezegd: wie zal oei het best begrijpen? Het antwoord kan niet andera luiuen dan: hij, die het gemakke.güsl voor ontroering vatbaar is. Dat zal, kort gezegd, hg zgn, die zijn hart het meest heelt open gezel in zijn leven, die zijn ontvankelijkheid heefl gecul.iveerd door zijn toeganke.ijklieid vcoi de wereld om hem heen. Kmni deze tegenover een muziekstuk te staan, dat zal hr wei over zooveel rijkdom aan gedachten en gevoelens beschikken, dat hij de ont roering van den componist gemakkelijk zal kunner navoelen. En wil hg er dan toch een concreete voorstelling aan toevoegen, dan zal hij dat vrijelijk kunnen doen naar eigeD inzient. Zoo beteekent dan een strijkkwartet van Haydn tegelijk niets en alles Niets in den zin van het bepaalde, beperkte, betrekke lijke Alles in den zin van het onbepaalde, onbeperkte, absolute Zoo is de ontroering van Haydns 8e kwartet ingegeven door blij heid en vreugde, niet als afbeelding van een bepaald voorval of situatie doch als oer beeld van een gemoedstoestand Ten slotte oefening, scholing en vee! aandachtig luisteren naar goede muziek loen ten deze wonderen. H W H.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1928 | | pagina 1