68*<e JAARGANG
DINSDAG 20 SEPTEMBER 1927
No. 20711
DE TROONREDE.
STADSNIEUWS.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIËN
30 Cts. per regeL Bij regelabonnement belangrijk lageren prijs.
Kleine Advertentiën uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en
Zaterdags 50 Cts. bij een maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht. Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordefndsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchèque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden ƒ2.35, per week
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week
Franco per post 2.35 portokosten.
ƒ0.18
„0.18
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen
EERSTE BLAD.
H. M. de Koningin heeft bij de opening
der zitting van de Staten-Generaal volgende
rede uitgesproken:
Leden van de Staten-Generaal!
De plechtigheid van dit oogenblik heeft
voor Mij eene meer dan gewone beleekenis.
Mijn beminde Dochter aan Mijne zijde te
zien bij het openen van Uwe vergadering
vervult Mijn hart met dankbaarheid jegens
God, die Haar leven gespaard en Haar jeugd
in zoo vele opzichten gezegend heeft.
Met erkentelijkheid gedenk Ik de wijze
waarop ons volk heeft meegeleefd bij Haar
intrede in het openbare leven.
De algemeene toestand van het land geeft
in menig opzicht reden tot voldoening.
Dank zij voortschrijdende verbetering in
de wijze van bedrijfsuitoefening en ontgin
ning neemt het voortbreng!ngsvermogen
van land- en tuinbouw toe. Weinig loonende
prijzen, bemoeilijking van den afzet in den
vreemde en min-gunstige weersgesteldheid
leiden nochtans voor sommige takken van
het bedrijf tot niet zeer bevredigende uit
komsten.
Door handel en nijverheid worden, on
danks verschillende moedgevende verschijn
selen, nog steeds groote moeilijkheden on
dervonden, niet het minst door de kunst
matige belemmeringen die aan het interna
tionaal ruilverkeer worden in den weg ge
legd.
De financieele toestand blijft zorgeischend
in de voornaamste plaats omdat de zware
lasten, op de bevolking gelegd, de herleving
der welvaart en de verruiming der werk
gelegenheid vertragen.
Met deelneming gedenk Ik de slachtoffers
van de ramp, die eenige maanden geleden
opnieuw het oostelijk deel van ons land
teisterde. De spoedige en milde hulp, die
ook nu van vele zijden verleend werd, was
Mij een oorzaak van vreugde.
Onze betrekkingen tot de andere Mogend
heden bleven van den meest vriendschap-
pel ijken aard.
Ik vertrouw, dat het mogelijk zal zjjn met
den buurstaat België in een geest van
onderlinge samenwerking een regeling te
vinden in een voor beide landen aanneme-
lijkenzin van de vraagstukken, die door
de verwerping van het verdrag van 3 April
1925 aan de orde zijn gebleven. Het samen
stel dier vraagstukken is thans nog het
voorwerp van een nader onderzoek hier te
lande.
In de organen van den Volkenbond, in
welks Raad ons land geroepen werd zitting
te nemen, dragen de Nederlandsche vertegen
woordigers naar hun vermogen bij tot de
ontwikkeling van de organisatie der vol
kerengemeenschap.
Van de resultaten der door den Volkenbond
bijeengeroepen Economische Conferentie heb
Ik met voldoening kennis genomen; het
verheugt Mjj vast te stellen, dat de aldaar
aangegeven richtlijnen der economische po
litiek overeenkomen met die, welke door
Nederland worden gevolgd.
Naast de reeds aanhangige wetsontwerpen
zullen eenige andere aan Uw oordeel worden
onderworpen.
Daartoe behooren ontwerpen tot wijziging
van het strafstelsel, o.m. beoogende nadere
voorzieningen betreffende de voorwaarde
lijke veroordeeling, invoering van de jeugd
gevangenis en krachtiger bestrijding van de
beroeps- en gewoonte-misdadigers; een ont
werp strekkende tot wijziging der bepalin
gen omtrent de ouderlijke macht en de
voogdij; en een ontwerp houdende bepa
lingen betreffende den rechtstoestand der
ambtenaren.
Een voorstel om de uitoefening van het
kiesrecht te vergemakkelijken voor hen,
wier beroep hen noopt ten tijde van de stem
ming buitenslands te vertoeven, zal U spoe
dig bereiken.
Aanhangig zullen worden gemaakt eene
technische herziening van de Armenwet, en
eene wijziging van de Gemeentewet be
oogende de samenwerking van naburige
gemeenten te bevorderen.
Een ontwerp tot vervroeging van den
datum waarop bet zevende leerplichtjaar
in werking zal treden, zal spoedig worden
ingediend.
Een wetsontwerp tot verlaging der inkom
stenbelasting zal U worden aangeboden,
evenals een technische wijziging van de
vermogensbelasting en één der verdedigings
belastingen, in hoofdzaak bedoelende aan
ongegronde verschilpunten tusschen de be
palingen van die beide heffingen een einde
te maken.
In aansluiting aan de in het achterliggen
de jaar tot stand gekomen Comptabiliteits
wet zal eerlang het ontwerp van een Be-
drijvenwet bij U worden ingediend.
De voorbereiding van de herziening der
financieele verhouding tusschen het Rijk en
de gemeenten, waaromtrent Mij kortgeleden
het rapport der betreffende Staatscommissie
heeft bereikt, is door de Regecring ter hand
genomen.
Eene aanvulling van de wetgeving wordt
voorbereid ten einde onder alle omstandig
heden de mogelijkheid van het afsluiten
van handelsverdragen te behouden en hier
door het vrije ruilverkeer te bevorderen.
Binnenkort zal aan Uw oordeel worden
onderworpen het ontwerp eener Wegenwet.
De indiening van een ontwerp-Electrici-
teitswet kan worden tegemoet gezien.
Voorstellen tot herziening van de Veilig
heidswet en de Invaliditeitswet zijn in voor
bereiding. De ten vorigen jare reeds aange
kondigde herziening van de Ziektewet,
welke aan de invoering van deze wet moet
voorafgaan, zal Uwe vergadering spoedig
bereiken.
Op Java en op de Westkust van Sumatra
zijn betreurenswaardige onlusten voorgeval-
MUUR INGESTORT.
Omstreeks halfzes gistermiddag heeft op
den hoek van de Oude Heerengracht en de
Ververstraat een bedrijfsongeval plaats ge
had dat nog betrekkelijk goed is afgeloopen.
Eenige arbeiders waren bezig een oud
pakhuis dat in gebruik was bij de firma Clos
en Leembruggen en dat na de afbraak van
het oude bouwvallige gebouw door een
nieuw pakhuis zou worden vervangen, te
sloopen, toen op een onverwacht oogenblik
de muur aan de zijde van de Ververstraat
ineenstortte.
Terzijde van den muur stonden eenige
menschen die bezig waren het puin van de
afbraak afkomstig in kruiwagens te' laden
om het zoo naar de schuilen te brengen.
Ook eenige kinderen speelden in de nabij
heid van den muur.
Met groot geraas viel de muur en het
puin viel naar alle kanten. De arbeiders
H. v. d S. uit Leiden en Th. B. uit Hoog-
ïnade konden niet 9poedig genoeg uit de
voeten komen en eèr zij het wisten lagen
zij met twee zesjarige jongens J. Sch. en A.
B. onder het puin bedolven.
Omstanders en voorbijgangers verlosten
hun spoedig uit de netelige positie', doch met
uitzondering van 'het jongetje A. B. bleken
allen te zijn gewond.
De E. H. D. was spoedig ter plaatse en
legde voorloopig verbandjes aan, waarna
men de getroffenen naar het Academisch
Ziekenhuis overbracht.
Th. B. kon vandaar weer terstond naar
huis gaan en ook v. d. S. behoefde niet te
worden opgenomen.
Omtrent de oorzaak van het gebeurde
vernemen wo nog dat de sloopers zefer ge
schrokken waren over het vallen van den
circa drie meter hoogen muur. Zij hadden
er den geheelen dag nog over geloopen en
niemand had verwacht dat het zoo ontijdig
zou zijn gevallen. Vandaar ook dat de arbei
ders er rustig naast waren blijven werken.
len, welke, dank zij het doortastend optreden
van bestuur, politie en leger, spoedig werden
bedwongen.
Aan het eigen Indische volksleven zjjn deze
onlusten vreemd.
Maatregelen zjjn genomen om ook in de
toekomst de bevolking tegen aanslagen op
haar welvaart en veiligheid te beschermen.
Daarnaast wordt, zooveel de geldelijke om
standigheden toelaten, de cultureele en wel-
vaartspolitiek in Nederlandsch-Indië met
kracht voortgezet.
Met belangstelling wordt uitgezien naar
de vruchten, welke de kortgeleden voor
Suriname aanvaarde maatregelen ten bate
van dat overzeesche gebiedsdeel zullen af
werpen.
De economische toestand van Curasao
blijft gunstig.
Met den wensch, dat Gods milde zegen
op Uwen arbeid moge rusten, verklaar Ik
de gewone zitting der Staten-Generaal ge
opend.
B
Waar ons land nog altijd wordt gere
geerd door een intermediair kabinet, zon
der politieke kleuren, draagt ook het jong
ste staatsstuk in de lange rij der Troonredes
geen politieke kleur of tint.
Of de Troonrede daarom minder is?
Bijkans zouden we' geneigd zijn het tegen
deel te beweren. Nu dringt immers als van
zelf meer de zuivere realiteit naar voren
en anders nipt. Dit is dan ook het geval in
de rede, hierboven afgedrukt, waarin op
sobere wijze, alles tot uiting wordt gebracht,
wat momenteel aan werkelijkheid naar
voren is te brengen, hetgeen niet te veel
mag heeten.
Uit den aard der zaak wordt allereerst
herinnerd aan het heugelijk feit, dat de
Troonopvolgster haar intrede doet in het
openbare leven, terwijl, even natuurlijk, de
slachtoffers der jongste ramp in het Oosten
des lands, met warme woorden worden
herdacht.
Wat den toe'stand van het land betreft,
klinkt een rustige toon uit de rede. Er is
verbetering waar te nemen, doch allerlei
omtandigheden temperen de vreugde daar
over, waaronder in de eerste plaats wel de
barrières door 't buitenland in menig opzicht
opgeNvorpen, alle economische conferenties
ten spijt en waarvan mag gelden: theorie en
praktijk zijn twee voor vele landen. Ne
derland vormt een gunstige uitzondering in
dit opzicht.
Alle aandacht zal blijkbaar blijven
geschonken aan de financiën en dat ver
dient h'ooge waardeering. De belastingdruk
is toch immers nog altijd zwaar te
zwaar. Waar bij de aangekondigde maat
regelen ook weer belastingverlaging in het
vooruitzicht wordt gesteld, blijkt, dat deze
aandacht niet tevergeefs wordt geschonken 1
Het is zeer begrijpelijk, dat bij de buiten-
landsche paragraaf speciaal wordt gezien
naar de passage betreffende de verwerping
van het Nederlandsch-Belgisch verdrag.
Duidelijk wordt gezegd, dat de kwestie niet
als afgedaan wordt beschouwd en dat Ne
derland bereid blijft voor een regeling, die
beide partijen kan voldoen (niet alleen
België, gelijk bij het verworpen verdrag).
De kwestie is nog in onderzoek, doch voor
eerst zal er nog wel ru9t in deze affaire
blijven heerschen.
De aankondiging van het werkprogram
doet zien, dat het kabinet zijn taak goed
inziet: gaande houden der staatsmachine,
met verbetering daar, waar het hokt; geen
groote, ingrijpende plannen. Dat is nu een
maal zoo bij zoo'n soort bestuur, dat gele
genheid geeft om kalm tot bezinning te
komen.
Voorzichtig zal worden voortgebouwd
aan de moderniseering van ons strafstelsel
in wet en practische uitvoering.
Het onderwijs zal worden verbeterd door
vervroeging van in werking treden van het
verplichte 7e leerjaar. De zoo lang reeds in
uitzicht gestelde en hard noodige wijziging
in de financieele verhouding tusschen rijk
en gemeente, zal nu werkelijk ter hand
worden genomen.
Over 't algemeen worden echter geen on
bekende maatregelen in het vooruitzicht
gesteld.
De passage betreffende onze buitenland-
sche bezittingen vermeldt de communisti
sche onlusten in de Oost, deze betreurende,
doch ter geruststelling verzekerend, dat
deze vreemd waren aan het Indische volks
leven.
Alles bij elkaar genomen een Troonrede,
goed zich aanpassend aan de omstandig
heden van bestuur van het oogenblik. Zon
der groote schokken, heel geleidelijk zal
men het schip van staat verder voeren tus
schen de klippen door die altijd dreigen;
maar ook zonder groote pogingen tot een
zich baanbreken naar nieuwe wegen zooals
we zeiden: de staatsmachine wordt goed
verzorgd, op gang gehouden.
Slechts één ding heeft ons weer hinder
lijk in deze Troonrede getroffen: de stijl.
Deze is slecht verzorgd als bijkans altijd het
geval is. Waarom dit noodzakelijk schijnt
te zijn? Men zie bijv. de zin bij de ver
klaring over de verhouding tot België: ,,Het
samenstel dier vraagstukken is thans nog
het voorwerp van een nader onderzoek
bier te lande".
HS-
OPENING R.-K. H. B. S.
Na de rede van den Z.E. heer J. H. Key-
zers werd ter gelegenheid van de opening
der R.-K H B. S. gistermiddag nog 't woord
gevoerd door den Z.E heer Pater Provin
ciaal, die verklaarde, dat de Taters Fran
ciscanen gaarne het verzoek van Deken en
Pastoor, om zich met de leiding van de
school te belasten, hadden aanvaard. Wij
zijn verheugd bij den aanvang van ons
werk en wij zijn ervan overtuigd, dat wij
veel tot stand zullen kunnen brengen.
Voor zoover het van ons afhangt, aldus
eindigde spr., zullen wij pogen zoo goed
mogelijk onze gelofte in te lossen.
De volgende spreker was de heer Mulder,
die de beste wenschen van de Chr. H. B. S.
kwam overbrengen. Ds. Hoekstra was ver
hinderd bij de opening tegenwoordig te zijn.
De directeur, Pater de Goede, bracht vooral
dank aan Pastoor Beukers en aan Pastoor
Leusen, voor d^ steun die zij hadden ver
leend, vooral in de afgeloopen weken. Met
eenige schroom, aldus spr., aanvaarden wij
onze taak, want wij weten, dat er veel van
ons woTdt verwacht. Wij weten dat wij ons
niet alleen zullen hebben te bemoeien met
het onderwijs van de jongens, maar ook met
hun karaktervorming, waaraan juist in den
leeftijd, waarin het in een jongen kookt en
ziedt, veel kan en moet worden gedaan
Wij zullen, aldus ging spr. voort, ons best
doen om jongens af te leveren, die zullen
gaan behooren tot de beste menschen van
ons Vaderland.
De volgende spreker was de wethouder
van Onderwijs, mr. A. F. C. M. Tepe, die
zich gelukkig achtte bij ontstentenis van
den Burgemeester hier namens de gemeente
het woord te mogen voeren. Mr. Tepe zeid°:
Onze eeuw is terecht vaak genoemd de
eeuw der techniek.
Ik ben echter van meening, dat zij, die
in deze verbazingwekkende technische ont
wikkeling slechts zien of althans van haar
in hoofdzaak vreezen eene bedenkelijke
versterking en overheersching van het ma
terialisme, ten koste van de geestelijke
ontwikkeling van het menschdom een al
te zwarten kijk hebben op hetgeen er in
onze samenleving leeft en groeit.
In dit verband en bij deze gelegenheid
meen ik er aan te mogen herinneren, dat
onze eeuw eveneens, en stellig met even
veel recht, genoemd wordt de eeuw van
het kind.
Met evenveel recht: want wanneer wij
voor zoover dat mogelijk is, een parallel
trekken tusschen het tempo, waarin en de
intensiteit, waarmede de techniek en de
zorg voor de educatie onzer jeugd zich
ontwikkeld hebben, dan meen ik te mogen
constateeren, dat beiden vrijwel gelijken
tred hebben gehouden.
En het staat daarbij m. i. onomslootelijk
vast, dat die zorg voor de jeugd, in haar
geheel genomen, niet uitsluitend, ja zelfs
niet in hoofdzaak gericht is op de lichame
lijke ontwikkeling onzer toekomstige
staatsburgers, noch enkel ten doel heeft
hen bekwaam te maken voor en sterk in
den hen wachtenden economischen
„struggle for life", doch veeleer geleidelijk
meer en meer de tendenz vertoont om den
voorrang toe te kennen aan den geestelijken
bloei en wasdom onzer jeugd.
Derhalve mag men de allerwege aan den
dag tredende groote belangstelling terzake
van opvoeding en onderwijs onzer jeugd
beschouwen als een allergelukkigst ver
schijnsel, waardoor het gevaar voor ver-
materialiseering, dat in de overrompelende
snelheid der technische ontwikkeling onge
twijfeld schuilt geheel of grootendeels ge
neutraliseerd wordt.
Een der uitingen nu van dit gelukkig
verschijnsel is ongetwijfeld het feit, dat
de Nederl. Wetgever de mogelijkheid in
het leven geroepen heeft tot het verstrek
ken van onderwijs aan de kmderen van
alle Nederlandsche staatsburgers met eer
biediging van en overeenkomstig hun gods
dienstige overtuiging.
Onder de vele inrichtingen, die de be
vordering onzer volksontwikkeling beoogen,
gaal ook de uwe thans een plaats innemen;
in het belang van de geheele samenleving,
maar zeer in het bijzonder ook in het be
lang van de gemeente, die gij tot uwe
residentie gekozen hebt.
In het belang onzer gemeente: immers,
het lijdt geen twijfel, dat de onderwas-
inrichtingen, waarop een gemeente bogen
kan. mede, en wel in niet onaanzienlijke
mate bijdragen tot verhooging der aantrek
kingskracht, welke die gemeente op de
burgerij uitoefent.
Een der eerste vragen toch, die met
kinderen gezegende burgers zich bij de be
paling hunner keuze van woonplaats plegen
te stellen is deze en ook dit mag een
zeer gelukkig verschijnsel genoemd wor
den hoe staat het in de onderscheiden
gemeenten met de gelegenheid om aan mijn
kinderen het» voor hen passende onderwijs
te doen verstrekken?
Ik meen te mogen zeggen, dat de vesti
ging alhier van uw, voorloopig nog op be
scheiden leest geschoeide H.B.S. naast de
grootsche en voortreffelijke gemeentelijke
en de bloeiende Christelijke inrichting van
dien naam, voor Leiden een belangrijke aan
winst beteekent.
BINNENLAND.
Opening door H. M. de Koningin van de
zitting der Staten-Generaal. (Ie Blad).
Storing aan de Electriciteitsfabrieken te
Leiden. (Laatste her., Ie blad).
De financieele verhouding tusschen Rijk
en Gemeenten. (Binnenland, 2e Blad).
De misbruiken in den haringhandel. (Bin
nenland, 2e' Blad).
De gewijzigde bioscoopwet vermoedelijk
op 1 Januari in werking. (Binnenland, 2e
Blad).
Ernstige trambotsing te Amsterdam. (Ge*
mengd, 2e Blad).
BUITENLAND.
Wat ten Volkenbond gebeurde. (Buitenl.
Ie Blad).
Hindenburg's opnieuw' ter tafel brengen
van de schuldvraag. (Buitenl. Ie Blad).
Strijd tusschen regeering en parlement in
Polen. (Buitenl. Ie Blad).
Maar, moge de stad Leiden winnen door
uw komst, niet minder zal uw inrichting
gebaat zijn door haar vestiging binnen de
muren van 'fc oude Lugdunum Batavorura.
Uw leeraren immers, van wie eenigen
reeds dank aan een Alma Mater verschul
digd zijn, vinden hier de gelegenheid om
zich dagelijks te laven aan de bron van
wetenschap, welke Nederland.s oudste, maar
geenszins aftandsche Alma Mater aan alle
weetgierigen ter beschikking 6telt; zjj zullen
in de bijkans ontelbare musea en laboratoria,
die onze stad stempelen tot een Eldorado
voor vorschesnde geesten, meer leermateriaal
aantreffen, dan zij in staat zullen zijn te
verwerken.
Aldus zal hun hier de gelegenheid ge
boden zijn hun theoretische en praktische
kennis steeds te vermeerderen en te ver
diepen en hun leerlingen daarvan de koste
lijke vruchten te doen plukken.
Ik besluit dit korte woord met U, hoog
geacht Bestuur en U, Mijnheer den Direc
teur en Heeren Leeraren, uit naam van
't Gemeentebestuur van Leiden een hartelijk
welkom toe te roepen en met den wensch
Uit te spreken, dat uw nieuwe inrichting
veel moge bijdragen tot verhooging van
den bloed onzer gemeente en dat het U
moge beschoren zijn om in ons midden
uw ideaal, dat is: door dienen van de ge
meenschap God te dienen, te verwezen
lijken.
Nadat mr. Tepe zijn met applaus be
groete rede had beëindigd, sprak nog de
heer J. J. M. Meyers, namens de ouders
van de leerlingen. Ook spr. vertolkte zijn
beste wenschen voor den bloei van de
nieuwe school en hij zeide dat de ouders
verheugd waren over de totstandkoming
van deze onderwijsinrichting. Spr. zegde
namens de ouders een geschenk in geld
voor de nieuwe school toe. In overleg met
den directeur hoopt men dit bedrag nuttig
te besteden.
Daarmede was de plechtigheid ten einde
en gingen de genoodigden op uitnoodiging
van den Z. E. heer J. H. Keysers S. J. de
inrichting bezichtigen.
De thee werd rondgediend en men bleef
nog eenigen tijd bijeen.
WINKELWEEK.
Van 22 tot 30 September.
Het oogenblik waarop de winkelweek ge
opend wordt, nadert snel.
Donderdag om halfvier zal de Winkel
week in een bijeenkomst van het bestuur,
met genoodigden, o. w. vertegenwoordigers
van het Gemeentebestuur en van de K. v,
K., van de Middenstandsvereenigingen, enz.
met de deelnemers, in den foyer van de
Stadsgehoorzaal worden geopend.
Onze burgemeester, mr. A. van de Sande
Bakhuyzen, heeft zich bereid verklaard de
Winkelweek persoonlijk te openen, zoodat
de verwachting mag worden gekoesterd, dat
er van de circa driehonderd deelnemers
velen de plechtigheid zullen bijwonen.
Het publiek zal reeds vanaf Donderdag
middag twee uur de vele fraaie etalages
kunnen bewonderen. Want om twee uur
dien dag moeten de étalages gereed zijn.
Dan kunnen onze stadgenooten hun wan
deling langs de uitstalkasten beginnen en
kunnen zij de stembiljetten afhalen om
daarop in te vullen, welke étalages men het
mooiste vindt.
Na afloop van de officieele opening zul
len de genoodigden met het bestuur van
de Winkelweek langs de verschillende éta
lages een rit per auto maken.
Vrijdagmorgen 23 September begint de
jury, samengesteld uit leden van de Haar-
lemsche Middenstandscentrale, haar werk.
De prijzen door de deelnemende winke
liers voor het publiek beschikbaar gesteld,
zullen gedurende de Winkelweek te zien
