AGENDA.
BUITENLAND.
VISSCHERIJ-BERICHTEN.
KUNST EN LETTEREN.
Vrijdag.
N. V. Leidsche Uitgeversmaatschappij
(O. Rijn 39): Buitengew. alg. verg. van
aandeelhouders. 2 uur nam.
De avond-, nacht- en Zondagdiensl der
apotheken wordt van Maandag 27 Juni tot
en met Zondag 3 Juli waargenomen door de
apotheek van den heer M. Boekwijt, Visch-
markt 8, telef. 552.
artikelen: Sanitaire Artikelen; Huishoude
lijke Artikelen.
Tijdens de tentoonstelling zullen lezingen
ook geillustreelrd door films, worden ge
houden.
Interessant zal de filmverlooning mor
genavond zijn, die door dr. Carstens, kinder
arts te Utrecht, zal worden verklaard en
toegelicht, en waartoe iedere avondbezoeker
van de tentoonstelling vrijen toegang heeft.
Dinsdagavond zal prof. dr. E. Gorter,
hoogleeraar voor Kinderziekten aan de
Universiteit alhier, een voordracht houden
over Zuigelingenvoeding, waartoe weer de
bezoekers van de tentoonstelling van dien
avond vrijen toegang zullen hebben.
Woensdagavond spreekt dr. Kramer, uit
Den Haag en Donderdag spreekt ten slotte
dr. I. H. J. Vos over de melkvoorziening in
de groote steden.
Er zal ook voor lichtere kost worden ge
zorgd. In de tentoonstellingszaal zal des
middags en 's avonds een strijkje zich laten
hooren, en Zaterdagavond, Zondag- en
Maandagavond kan op de muziek van een
Jazz-band in den Foyer van de Gehoorzaal
door de bezoekers van de tentoonstelling
worden gedanst.
EINDEXAMEN GYMNASIUM.
Tweede groep. Geëxamineerd 6 candida-
ten voor B. Toegelaten: J. R. van Blom,
G. C. Th. van Dorp, Tony Hirsehig, Johanna
M. Hoogenboom.
Afgewezen I vrouwelijke leerling.
Hel examen wordt voortgezet met één
leerling.
VERMIST.
Sedert Maandag wordt te Leiden vermist
de 23-jarige. ongehuwde Jacobus Harlevelt.
Dc mogelijkheid dat hem eén ongeluk is
overkomen is niet uitgesloten. De Commissa
ris van Politie verzoekt inlichtingen.
Naar wij vernemen zal onze burge
meester, mr. A. van de Sande Bakhuyzen,
gaan wonen in het huis aan het Rapen
burg 31, dat thans wordt bewoond door
mr. A. J. Fokker, waarvan hij door aankoop
eigenaar is geworden.
De jaarlijksche collecte uitgaande van
de Ver. tot Werkverschaffing aan Hulp
behoevende Blinden zal hier ter stede mor
gen en volgende dagen gehouden worden.
Gaarne wekken wij onze lezers op om
voor dit mooie doel flink te offeren.
Wij herinneren aan de liefdadigheids
uitvoering van „Het Nieuwe Tooneel", ten
bate van de stormramp-slachtoffers, welke
Zaterdagavond te 8 uur in „l'Union" ge
geven wordt.
De commissaris van Politie te Hilver
sum deelt mede. dat door den heer Nevenzei,
wonende te Amsterdam. Zaaiersweg 76. een
postduif is gevangen, dragende een ring ge
nummerd Nurp 26 L 3-iS t.
Dinsdag is door de Politie in de omge
ving van de de Genestctstraat gevonden een
zwarte hond met bruine vlekken.
De politie alhier heeft vannacht aan
gehouden en overgeleverd aan de militaire
politie S. S. die wc'gens desertic bij de land
macht stond gesignaleerd.
Tengevolge van een aanrijding tusschen
een auto en een rijwiel gistermiddag op do
Mare bij den hoek van den Oude Singel is
het rijwiel dat aan den 10-jarigen J. H. toe
behoorde totaal vernield.
Gistermiddag had in de fabriek „Ma-
vomaho" aan den Maredijk alhier een beu
drijfsongeva! plaats, waarbij de 22-jarige C.
de K. met een uitschietende beitel een die
pen wond boven het linkeroog opliep. De
man moest ter verpleging in het Sl.-Eli-
sabethgesticht worden opgenomen.
DE ALGEMEENE TOESTAND.
De maritieme conferentie
De Fransch-Dnitiche han
delsbetrekkingen.
Gisteren en eergisteren zijn ter mari
tieme conferentie de problemen der krui
sers en torpedojagers behandeld.
Wat betreft de kruisers hebben de Brit
sche gedelegeerden te kennen gegeven,
hoe groot het aantal moet zijn, dat zij
noodig hebben.
De tonnen maat der kruisers zal bepaald
worden, nadat andere delegaties den uit-
6lag hebben kunnen afmeten, betreffende
hun eigen vloteD.
De Duitsche en de Fransche handelsde
legaties kondigen aan, dat de Duitsche
regeering om technische redenen niet kon
toestemmen in een verlenging der voor-
loopige overeenkomsten, welke de Fransch-
Duitsche betrekkingen regelen en welke
heden afloopen. De delegaties zijn het ech
ter eens om over een nieuwe voorloopige
overeenkomst te onderhandelen van groo
teren omvang dan de vorige, die zij aan
de resp. pariementon hopen te kunnen
voorleggen vóór 15 Juli. Wat den ruilhan
del met het Saargebied aangaat, hebben
zij besloten zoo 6poedig mogelijk over te
gaan tot de verlenging van beide regelin
gen van 1926, behalve dat Frankrijk, zich
het recht voorbehoudt de overeenkomst
op te zeggen indien het aecoord waarover
onderhandeld wordt, 31 Juli niet gesloten
zou zijn.
FRANKRITK.
Pnjo gearresteerd.
Maurice Pujo, hoofdredacteur van de
„Action fran^aise", is gistermiddag gear
resteerd. Dit natuurlijk wegens medeplich
tigheid aan de bevrijding van Daudet.
Toen een groep van 200 camelots voor
het Kamergebouw wilde manifesteeren,
werden zij door de politie teruggedrongen.
ENGELAND.
De Hoogerhuis-hervorming
De Valera in actie.
De „Times" verneemt, dat de regeering,
met het oog op de gemengde ontvangst aan.
haar voorstellen tot hervorming van net
Hoogerhuis ten deel gevallen van de zijde
van leden der conservatieve partij ze'lf, niet
verder zal gaan met het plan zooals dit ver
leden week door den lord-kanselier in het
Hoogerhuis werd uiteengezet. Zij zal er zich
mee vergenoegen met het volgende jaar
voorstellen in te dienen tot het aanbrengen
van zekere wijzigingen in de Parliament Act
met name ten aanzieh van de omschrijving
van „Money bils".
De plotselingen aanval van de jonge To
ries en het even snelle terugkrabbelen van
de regeering ten opzichte van dit voorstel
worden intusschen als een zwaie klap voor
het prestige» van de regeering beschouwd. De
quaestie is, dat de conservatieven, die tegen
de regeeringsvoorstellen zijn opgetreden,
niet durven riskeeren, bij de volgende ver
kiezingen in de groote industrieele centra
aan te komen met een machlsvermeerdering
voor de lords en een machlsvermindering
voor de vakvereenigingen. Het is, meent
men, beter halverwege terug te» keeren. dan
met een impopulair stelsel voort te gaan.
De Valera heeft gisteren meegedeeld, dat
hij en zijn 45 volgelinge'n die tot lid van de
Dail gekozen zijn. onwrikbaar zullen vast
houding aan hun weigering van en eed van
trouw aan een „vreemden" Koning, doch
daarom niet in hun uitsluiting zullen be
rusten. De partij zal in de eerste plaats een
gerechtelijke beslissing trachten uit te lok
ken en in die'n tusschentijd 75.000 handtee-
keningen verzamelen in het geheele land
(en niet meer dan 15.000 ijj een en het
zelfde graafschap) waardoor de regeering
volgens artikel 48 van de grondwet gedwon-
g€'n zou worden de uitsluiting aan een volks
stemming te onderwerpen of zelf maatrege
len voor te stellen in de Dail, waardoor het
1/3 deel der gekozen afgevaardigden niet
langer belet zou worden aan den wetgeven-
den arbeid deel te nemen. De Valera ver
weet vooral aan de huidige regeering dat zij,
in de beiide laatste jaren, toen ze overal in
den lande de herleving van de republikein-
sche gedachte had kunnen en moeten waar
nemen, niets gedaan heeft om het conflict
uit den weg le ruimen door de indiening van
een wel Die wet wil de partij van de Valera
nu met haar 75.000 handteekeningen af
dwingen.
NOORWEGEN.
Stresemann te Oslo.
Gisteren heeft Stresemann te Oslo zijn
Nobel prijs-voordracht gehouden, waarbij
ook de koninklijke familie tegenwoordig
was.
In zijn rede sprak Stresemann eerst zijn
dank uit voor de toekenning van den Nobel
prijs en gaf dan in een rede van ongeveer
één uur een kort overzicht van de verschil
lende étappes en de ontwikkeling van de
Duitsche binnen- en buitenlandsche poli
tiek sedert den oorlog. Hij sprak over den
Roerstrijd, het Dawespact, het Duitsche me
morandum van Februari, de besprekingen
van Locarno, het sluiten der verdragen van
Locarno en den weerstand tegen Duitsch-
land's toelreding tot den Volkenbond, even
als over de eindelijke toetreding zelf. Stre
semann had het vooral over de uitwerking
der buitenlandsche politiek op het gevoel
en de ziel van hel Duitsche volk. Wijzend
op de jongsle besprekingen in den Rijksdag
kon hij zeggen, dat de overwegende meer
derheid van het Duitsche volk thans in den
ruimsten kring de politiek van overeen
komst met overtuiging voorstaat. De uit de
kringen der oude principieele oppositie
voortgekomen persoonlijkheid van den eer
sten Rijkspresident symboleert met den per
soon van den tegenwoordigen verkozen
president Hindenburg de verbinding der
personen en de tradities van het oude rijk
met de jonge republiek.
Des middags legde Stresemann een lau
werkrans neer vóór de buste van Nobel dis
aan den ingang staat van het Nobel-insti-
tuut. Toen Stresemann na zijn rede de uni
versiteit verliet om in een auto naar zijn
hotel terug te keeren, werd hem door een
groote menschenmenigte een geestdriftige
hulde gebracht.
TSJECHO-SLOWAKIJE.
Parlementaire zeden.
Bij de behandeling van het wetsontwerp
inzake de bestuursvorming in het parlement
hebben zich rumoerige tooneelen voorge
daan.
Toen de rapporteur-generaal, dr. Kramor,
zich naar het spreekgestoelte begaf, begon
nen de communisten, de Duitsche sociaal
democraten en de Duitsch-nationalen le
schreeuwen en op andere wijze bezwaar te
maken.
Toen dr. Kramor het woord poogde te
nemen, werd het lawaai oorverdoovend. Hst
gefluit, geschreeuw, gestamp was gewoon
weg verschrikkelijk.
Daar tusschen in hoorde men de bel van
den president tot kalmte maande.
Afgevaardigde Kramor poogde eenige
malen te spreken, pleegde overleg met den
president en begon tenslotte zijn referaat
aan de stenografen te dicteeren.
Aan het einde der voorlezing van het re
feraat verscheen de communist Harus met
zijn collega Haiplik in de zaal. Zij droegen
een standaard en gummistokken.
Voor de bank der ministers kwart) het tot
woeste tooneelen, toen afgevaardigde Pelro-
vicky zijn collega Haiplik bij de jaskraag
greep en hem den standaard poogde le ont
rukken.
Dadelijk kwamen eenige communisten en
verscheidene leden der regeeringspartij toe
ijlen.
Afgevaardigde Kremer poogde afgev. Ha-
rus den gummistok te ontrukken. Harus
werd met de afgevaardigde Bezdek en Dole-
zal handgemeen.
Dank zij het ingrijpen van andere afge
vaardigden, gelukte het, de vechtende te
scheiden. De communist Kreibich werd
daarbij door Harus op den grond geworpen.
Welk een voornaam beeld van parlemen
taire zeden.
RUSLAND.
Antwoord van Rykof
Verbannelingen?
In antwoord op de telegrammen der En-
gelsche Labourparty en de vakvereenigin
gen over de executies verklaarde Rykof,
dat bedoelde terechtstellingen, in verband
met het misdadig optreden der Witte gar
des, gerechtvaardigde maatregelen zijn cn
beantwoorden aan de gewone rechterlijke
methode, met dit onderscheid dat de nieu
we methodes aangepast zijn aan de contra
revolutionaire methodes der vijanden van
de sovjets.
M.a.w.zij zullen worden voortgezet.
Het heet, dat Trotzky en Zinowjef naar
de Krim zullen worden verbannen. Beves
tiging ontbreekt nog.
ZUID-AFRIKA.
Nederlagen der regeering
De Senaat heeft in derde lezing de dia-
mantwet aangenomen, docht slechts na wij
zigingen, die de minister van mijnwezen
vernietigend acht voor het ontwerp, zoodat
dit feitelijk is verworpen. Hertzog wil een
korte parlementszitting houden in October
om de kwestie' der vlagwet te behandelen,
evenals het wetsontwerp betrefende ijzer en
staal en vermoedelijk ook andere kwesties.
VEREENIGDE STATEN.
Borah praat weer eens Uit
stel aan Sacco en Vanzetti.
Af en toe houdt Borah redevoeringen,
waarin hij zijn standpunt uiteenzet.
Zoo valt er nu weer een te vermelden,
waarin hij o.a. zeide:
„Wij helpen Europa niet als wij het zijn
schulden kwijtschelden of geld leenen. Wij
helpen de oorlogsstokers van Europa".
De jongsle gebeurtenissen nagaand, con
stateerde hij. dat in Europa die elementen
van tweedracht leven, we'lke het tijdperk,
dat onmiddellijk aan den wereldoorlog voor
afging, karakteriseerden. Hij voerde daar
toe als voorbeelden aan: de rede van Musso
lini, die om een leger van 5 millioen man
vroeg, de breuk tusschen Engeland en Rus
land, de moord op'dcn Russischen gezant te
Warschau, de executies in Rusland en de
rede van Poincaré te Lunéville.
4
De gouverneur van Massachusetts he'eft
30 dagen uitstel verleend aan Sacco en Van
zetti.
Een zelfde uitstel is verleend aan Celesli-
no Madeiros, die ook teT dood veroordeeld is
wegens moord.
BUITENLANDSCH GEMENGD.
BLOEDIG GEVECHT.
Te Vuccamorte, in Brazilië, heeft een
hevig gevecht plaats gevonden tusschen
politie en roovers. In een gevecht, dat drie
dagen duurde, zijn acht politiemannen en
acht roovers omgekomen. De rest van de
rooverbende kon de vlucht nemen.
TREINMOORD.
Gistermorgen werd te Parijs in een eer-
ste-klas-coupé van den sneltrein uit Cher
bourg het lijk gevonden van den majoor
der artillerie Sauvalle, die drie revolver
schoten in de hartstreek bleek te hebben.
Kort nadat deze ontdekking was gedaan,
werd de chef van het St. Lazare-station te
Parijs opgebeld door de gendarmerie te
Bernay, die hem mededeelde, dat er op
de spoorlijn daar in de buurt een man ge
vonden was, die geblesseerd was en een
revolver bij zich had, waarop enkele ko
gels ontbraken. Deze man bleek Follain
te heeten.
Natuurlijk werd er tusschen het vinden
van het lijk in den coupé en het aantref
fen van den man op de spoorbaan verband
gelegd en het heeft dan ook net lang ge
duurd of het onderzoek wees uit, dat Fol
lain den moord op majoor Sauvalle, dien
hij, naar zijn eigen bekentenis had willen
bcrooven, heeft gepleegd.
UIT DE VLIEGWERELD.
Byrd onderweg.
Omtrent Byrd's vertrek wordt nog go-
meld, dat het besluit daartoe zeer plotse
ling genomen werd. Even voor het vertrek
ontstond er groote verwarring, toen Byrd's
onverwacht besluit bekend werd gemaakt.
Het bleek toen. dat Byrd en de drie leden
zijner bemanning zich reeds in het geheim
aan boord van het vliegtuig hadden be
geven.
Het was juist 5 uur 24 m. u. Amerikaan-
sche tijd, (10 uur 44 Amsterdamsche tijd)
toen de wielen van de ^America" den
vasten grond verlieten.
De motoren van het groote vliegtuig
waren gedurende bijna een half uur voor-
gewarmd. Toen schoot de „America" plot
seling, als uit een catapult, naar voren,
snelde het korte hellende loopvlak af,
taxi'de ongeveer twee derde van de lengte
van het vliegveld eD verhief zich vervol
gens gelijkmatig in den grijzen morgen
nevel. Spoedig daarna was het vliegtuig
aan den Ooatelijken gezichtseinder ver
dwenen.
Even voor het vertrek van de „America"
bleek nog, dat er zich een verstekeling
aan boord bevond, zekere Kenkade, een
bekwaam automobiel-monteur. Byrd c.s.
hebben echter nog kans gezien om vóór
het definitieve vertrek den verstekeling te
loozen.
De „America" is geheel gevuld met
brandstof, n.l. 240 L. olie, 80 L. voor eiken
motor, en 5900 L. benzine. Behalve den
voedselvoorraad zijn er noodrations aan
boord, welke voldoende worden geacht
voor een maand.
Vermoedelijk zal Byrd eenigen mist, re
genbuien en laaghangende wolken ontmoe
ten, hoewel het niet waarschijnlijk is, dat
hij groote gebieden met slecht weer op
zijn weg zal ontmoeten. Er schijnen geen
vooruitzichten te bestaan dat de weersom
standigheden gunstiger zullen worden dan
zij thans zijn, maar, liever dan in het on
eindige te wachten, besloot Byrd daarom
tbans te vertrekken.
200 brieven heeft hij bij zich, w.o. ook
eenige voor Hindenburg, den Duitschen
rijkspresident.
Byrd's vliegtocht is ongetwijfeld weten
schappelijk de best voorbereide der Oceaan
vluchten en vormt in dit opzicht een vol
komen tegenstelling met den tocht van
lucky Lindberg" die alleen met zijn aard-
inductie-compas gewapend, meer met het
instinct van een trekvogel, dan met behulp
van ingewikkelde instrumenten feilloos zijn
doel bereikte.
Byrd's vliegtuig daarentegen is met alle
navigatie-instrumenten uitgerust. Hij heeib
zelfs aangekondigd, dat hij onderweg de
lucht stroomingen en de windsterkte boven
den Atlantischen Oceaan wil meten. Als
de voornemens, die bij de voorbereiding
der vlucht werden medegedeeld, uitgevoerd
worden, zal de „America", die van een
draadlooze installatie is voorzien tijdens
den geheelen duur der vlucht een eigen
roepteeken W. T. W. uitzenden, en wel
elke zes minuten op een golf van 690 M.
De draagkracht van den zender, die op
690 M. golflengte met een capaciteit van
150 Watt werkt, bedraagt bij daglicht 250
tot 600 mijl; bij nacht ia de draagkracht
daarentegen veel grooter.
Tot dusver heeft hij geregeld' geseind.
Zoo heeft hij aan Wanamaker, die den vlic^r
tocht financiert, getelegrafeerd, dat alles
wel aan boord is, doch dat de wind hem
veel last bezorgt.
Het laatste bericht over hem was, toen
hij 1100 K.M. van New-York was verwij
derd.
Het vliegtuig is een Fokker-ééndekker,
gemerkt N.X. 206, met 1 zware en 2 lichte
motoren van 200 P.K Behalve de hoofd-
tank, die 800 gallons benzine bevat, zijn
er 4 vleugeltanks van 95 gallons elk. De
snelheid van het toestel heeft Byrd bere
kend op 90 mijl per uur, waarvan het er
15 zou inkorten echter, indien één der mo
toren onklaar werd De hoeveelheid ben
zine die hij mee heeft is berekend voor
50 vlieguren.
Als alles goed gaaf, kan hij' hedenavond
of hedennacht te Parijs arriveeren.
Honolulu bereikt.
Maitiand en Hegenberger zijn gisteren
om 6.22 u. te Honoloeloe geland. Zij genie
ten de eer de eersten te zijn van een ge
slaagde vlucht te maken van 2400 mijl
tusschen San Francisco en Honoloeloe in
25 uur 43 minuten.
Nog een plan.
Capt. Courtney, die een vlucht hoopt te
maken \an Engeland naar New-York en
terug, bracht zijn Dornier Walmachine
gisteren van Friedrichshafen naar Calshot,
'n non-stopvlucht van 800 mijlen. Hij werd
vergezeld door zijn vrouw, een navigator
en een mecanicien. Courtney zal volgende
maand te Valentia (Ierland.) starten. Van
daar vliegt hij naar New Foundland (af
stand 1820 mijlen).. Na een landing aldaar
om brandstof in te nemen, vliegt hij ver
der naar New-York. Hij is van plan ook in
twee étappes naar Engeland terug te
keeren.
IJMUIDEN, 30 Juni 1927.
VISCHPRIJZEN.
55 Tarbot per K.G. f 1.25f 1; 7 Griet per
kist van 50 K.G. [50127; 4387 Tongen
per K.G. 12.80f 1.55; 1 Groote Schol per
kist van 50 K.G. f 46f40; 1 Middelschol
per kist van 50 K.G. f46; 19 Zeischol per
kist van 50 K.G. f 31f 29; 609 Kleine
Schol per kist van 50 K.G. f 20f 580
Schar per kist van 50 K.G. f 11.5013.20;
35 Vleeten per stuk f 1.75f 1.28: 4 Kleine
roode Poon per kist van 50 K.G. 145138;
43 Pieterman en Poontjes per kist van 50
K.G. f 17.50f 5.50; 9 Groote Schelvisch p.
kist van 50 K.G, f35—f26; 20 Middel
Schelvisch per kist van 50 K.G. (25f22;
69 Kleinmiddel Schelvisch p. kist van 50
K.G. f 18.50f 16; 253 Kleine Schelvisch p.
kist van 50 K.G. f 13.5019; 11 Kabeljauw
per kist van 125 K.G. f 77f 42; 173 Gullen
per kist van 125 K.G. f 23f 6.50; 8 Lengen
per stuk f 1.12; 55 Wijting per kist van 50
K.G. [5—14.20; 5 Kooivisch per stuk
f 0.20; 11 Makreel per kist van 50 K.G.
f 15—(4 90.
Aangekomen 12 stoomtrawlers en de log
ger: KW 12 met f707 besomming.
Praai-rapport Hr. Ms. Vnlcanus.
27 Juni: tusschen 60 gr. 6' Nbr. en 0 gr.
22' Wl. en 59 gr. 40' Nbr. en 0 gr. 18' WI.
KW 137. 11 dagen, 1 kantje; KW 28, 11
dagen, 5 kantjes: KW 37, 18 dagen. 58
kantjes: KW 68. 14 dagen, 40 kantjes; KW
69. 14 dagen, 43 kantjes.
28-Juni: tusschen 59 gr. 36' Nbr. en 0 gr,
17' Wl. en 59 gr. 1' Nbr. en 0 gr. 15' Wl.
KW 38, verkend; KW 131, 5 weken, 7 last;
KW 97, 5 weken, 4 last,
DE TENTOONSTELLING VAN TIN
IN DE LAKENHAL.
Bij zijn rede over de geschiedenis van het
tin bij de opening van bovengenoemde ten
toonstelling zeide mr. dr. Overvoorde o.a.:
Deze tentoonstelling beoogt allerminst-
een volledig overzicht te geven van alles
wat op het gebied van oud tin bijeen te
brengen ware
Daartoe zoude een langer voorbereiding
vereischt zijn en meer tijd, dan wij hier zoo
spoedig na de hulde van onzen onvergele-»
lijken tinschilder Floris Verster, beschik
baar konden stellen. Ik wenschte slechts in
ruimer kring de aandacht te vestigen op de
werken in dit bescheiden metaal, die een
vast bestanddeel vormden in het Huisgezin
onzer 17de eeuwsche voorouders, doch dié
verdreven werden door het porcelein en
aardewerk in de 17de en in het bijzonder
door het glaswerk in de 18de eeuw, dat bil
het gebruik in vele opzichten den voorrang
verdiende. De eenvoudige voorwerpen van
dagelijksch gebruik, die door hun schoone
vormen en hun snaaksche lichtspiegelingen
de stillevensehilders als Ileda, de Heem,
Kalf e. a. zoozeer bekoorden, geraakten
hierdoor echter uit het oog en uit hel hart
en thans, nu de verzamelaar het weder
meer op waarde beginnen te schatten, blijkt
hoe moeilijk het is om nog eerste klasse tin-»
werk bijeen te brengen.
Het gebruik van tin voert terug tot den
tijd van Hellas en Rome en tot de woningen
der paaldorpen.
In onze landen vindt men het in de letter
kunde reeds bij Jacob van Maerlant ver
meld en in de offieieele stukken in de stads
rekeningen van Dordrecht uit 1284/5. Het
werd in de l&de eeuw meer algemeen,
vooral na de aanvoer van tin uit Oost-»
Azië.
De gemakkelijke bewerking, de goed
koopte en het glanzend aanzien van het
nieuwe tin en de eenvoudig aan te brengen
versiering verschaften het tin spoedig bur
gerrecht in alle landen. Het verving de hou
ten borden en kommen der middeleeuwen
en werd voornamelijk gebezigd voor voor
werpen van dagelijksch gebruik, doch ook:
voor kerkelijk doel bij armere kerkjes, waar
de middelen ontbraken voor het aanschaf
fen van gouden en zilveren kerksieraden.
Bij den Katholieken eeredienst was tin meer
uitzondering, doch bij de avondmaalsbekers
en kannen der Hervormden bleef het lan
gen tijd regel en is het ook thans nog veel
vuldig gebruikt ten plattelande.
De tintechniek leidde in verschillende
streken tot gelijke bewerking, waarnaast ook
oude vormen dikwijls bij de opeenvolgende
geslachten van tinnegieters in gebruik ble
ven. Het daleeren en het bepalen van de
plaats van herkomst is daardoor dikwijls
onzeker. Ik heb daarom gemeend naast het
Hollandsch werk ook het buitenlandsche
werk te moeten toonen, zooveel mogelijk
met aangeving van de herkomst, ten einde
ook een punt van vergelijking le geven van
de hoogte van ontwikkeling hier en in den
vreemde. In het algemeen was de Hollander
minder geneigd tot uitvoerige versiering en
zocht hij zijn kracht in de schoonheid der
welgekozen vormen.
Ook het siertin, dat niet tot dagelijksch
gebruik was bestemd, was hier niet onbe
kend, al vond het vervaardigen van het zgn.
edel tin hier geen of weinig toepassing.
Het procédé was eenvoudig. De blokken
tin werden gesmolten onder toevoeging van
lood, koper en antimonium, soms, ook van
zink en bismuth, waarbij het overdadig ge-,
bruik van het goedkoopere lood tot onge-
wensehe praktijken leidde, daar te veel
loodgehalle de hardheid van het tin ont
neemt, de glans bederft en gevaar voor den
gebruiker op kan leveren. Men trachtte dit
laler te keeren door het invoeren van kwa
liteitsmerken, zooals hamer X, roos, Engel
of 4 schildjes, die echter door de gieters zeif
werden ingeslagen en dus slecht9 een be
perkten waarborg gaven. Daarnaast kent
men de meesterleekens en de stadswa
pentjes als aanwijzing van de plaats van
herkomst.
De alliage voor fijn.tinwerk was 10 pet.
lood. doch bij grof vaatwerk werd sóms wel
lot 40 pet. lood gebruikt. De juiste keuze van
de aliage was het geheim van den meester.
Het gesmolten tin werd met ijzeren lepels
in de tinvormen gegoten, die uit losse stuk
ken bestonden, die na het afkoelen van een
genomen werden. Elk gielstuk werd daarna
op de bank afgedraaid en zoo noodig afge
schrapt, gepolijst en versierd. De vormen
waren gewoonlijk van brons of klokspijs,
soms van gips, zand of 9teen. De goede af
werking der vormen was uit den aard van
het groolsle belang. Na het gieten werden
de losse stukken met blaaspijp of bout aan
een gesoldeerd en konden de. voorwerpen
worden versierd door het ingraveeren vail
lijnen of voorstellingen, het insteken of in^
beitelen en het zigzag graveeren, het in
slaan van slempels, en het k jour uitsteken,
voor zooverre dit niet in den vorm geschied
de. Zeldzamer zijn het etsen, het in relief
gieten, zooals bij het edeltin, het inleggen
of incruslreeren met ander metaal en het
versieren met drijfwerk. Oudere voorwer
pen zijn soms gehamerd. In het laatst dep
18de eeuw begon men ook het tin te schil
deren of le lakken, waardoor het karakter
van het werk werd miskend.
Bij de inrichting der tentoonstelling heb
ik getracht een overzicht le geven van de
verschillende wijzen van bewerking en de
hoofdvormen, waarin het tin zich eene
plaats veroverde in de samenleving.
Door te toonen, hoe het tin een grooten
rol gespeeld heeft in het leven onzer voor
ouders, en hoe tijdens den bloei van het
handwerk de eenvoudige .vakman door
werklust en toewijding ook voor hiet schijn
baar nietigste voorwerp een vorm wist ;e
vinden, die het oog bekoort, hoop ik be
langstelling voor het tinwerk te." wekken,
zoo mogelijk liefde, en tevens Ie kunnen
toonen. hoe ook voor de eenvoudigste zaken
mooie vormen le vinden zijn.
-8
2—1
