AGENDA. AMSTERDAMSGHE ANTHRAGIET Mij. MUZIEK. „Is het dagelijksch werk afgeloopen dan is onze eerste gedachte een sigaret op te steken en natuurlijk is het Chief Whip! Wat U zegt is zeer juist, 't is de werkelijke cn eenige sigaret voor den man!"; VIRGINIA Ook met kurk en Goud London Zaterdag. lUnion: Uitvoering Leidsche Gymnastiek en Schermver. „Excelsior". 8 uur. Zondag. Jeruêl (Groenesleeg 16): Samenkomsten te^O uur voorm en fi1/» uur nam. ,,1 Union": Arbeidersmuziekver. „Nieuw Leven". 8 uur. Volksgebouw: Tnst. voor Arb. Ontw. Spr. de heer Theo Thijssen. 10 uur voorm. Volksgebouw: Cabaretavond. 8 uur. Haandag. Leidscbe Schouwburg: N.V. Het Nieuw Hotterdamsch Tooneel. 50-jarig jubileum vaD Frits Tartaud. „De Scheepsbouwer." 8 uur. Stadszaal (groote zaal): Haarlemsche Orkesivereeniging. 8 uur. J'Union"; Propaganda-kunstavond Ned. Blindenbond. 8 uur. Dagelijks. „Casino-bioscoop"; Hoogewoerd: Voor stellingen te 8 uur Woensdag- en Zaterdagmiddag van 2 tot 4 uur kindpr- pn familie malinée. „Cilv theafpr" Haarlemmerstr.: Bioscoop- vonrsMlineen te 8 uur. 's Woensdags en 's Zaterdags matinée te 2 uur. „Luxor theater". Slalionsweg- Bioscoop- en Vanélé vodrstpllingen Dagplii^s^p 8 uur 's Woensdags en 's Zatprdags matinée te 2 uur Leidsche Volkshuis: Tentoonstelling van modprne gehruiks- en sieraardewerk Vaü halfacht tot halftien nam. Zondags niet Do avond-, nacht- en Zondagsdienst der apotheken wordt van Maandag. 7 tot en met Zondag 13 Febr. a.s. waargenomen door de apotheken vandeheerenG F Reyst, Steenstraat 35, telef. 136. en A. J. Donk, Dcezastraat 31, telef. 1313. De geneeskundige Zondagsdienst te Lei den wordl van Zaterdagavond, 8 uur, tot Maandagmorgen, 8 uur, waargenomen door de doctoren- Rruinmg, Niemer, Schreuder, Starck en Veldhuyzen. Te Oegstceesl wordt deze dienst waargenomen door dr. Varekamp, tol. 1916. RECLAME. Apotheek „De Vijzel". De Kempenaer- straat 4. Qogstgeest, Telef. 274, dag en nacht geopend. 7085 RECLAME. Heercnsiiiyel 34/35 - Telef. 1523. Zorgvuldige bediening in elk opzicht. Verzegelde zakken. .1889 MAATSCHAPPIJ VOOR TOONKUNST. Hollandsohe Vereniging ran onde Instrumenten. In een gedicht van den Heiligen Fortuna- tua, bisschop van Poitiers (530609) komen deze regels voor: Eowanusque Jyra plaudit tlbl, Barbarus harpa, Graeoué achlUlaca, orotha Britannia oanat. Hieruit blijkt dat het speeltuig van de Ro meinen, van de Barbari (Germanen) en van de Grieken 'n tokkelinstrument was. Slechts de Britten (Kelten) hadden een instrument (aanvankelijk drie. later zes-snarigl welks toon door strijken werd voortgebracht: dat was de crotha of crouth het oudste type der viool, dal ontstaan omstreeks 500 zich in de Gallische landen nog tot in de 18e e^uw heeft weten te handhaven. Hierop steunt de stelling dat de viool van Keltischen oor sprong is Daarnaast hebben we rekening te houden'met hel op zich zelf staande feit, dat mei de verovering van Spanje door de Mooren in de 8e eeuw. een éénsnarig strijk instrument zijn intrede in het veroverde land deed. Dat was de rebab Van uit Spanje verbreidde deze zich naar Italië. Frankrijk en verder. In Frankrijk. Engeland en Duitschland ontmoeten we het instrument, qu Iweesnarig. onder den naam rubeLe of gigue of geige. In de mid^< ïpei'wcrhe lite ratuur vinden we herhaaldelijk geWag ge maakt van de driesnarige rebec (welks toon lang niet Jgemeen werd geprezen). Hen drik VIII (le helft 16e eeuw) had de rebec nog in zijn huiskapel. Honderd jaar later was ze verdwenen In Italië maakte de Moorsche rebab een eigen ontwikkeling door. Toen ze langza merhand vijfsnarig was geworden vinden wp haar. ónder den naam van vielle. in de handen der troubadours .(13e eeuw). Nu be gint de eigenlijke viool. In de 15e en 16e ^eeuw vindt de transformatie plaats van vieï- les in violen, die de kiem bevatten van onze huidige instrumenten'van het strijkkwartet. Ze verschijnen in tw?e seripën. 1 viola di braccio (armviool), onderver deeld a soprano (in Frankrijk quinlon omdat ze vijf snareD had). b. al to. c. tenor. 2e viool di gamba «beenviooD als basso. Spoedig werd hieraan nog toegevoegd de violone of contrabas-o di viola. De Romein sl'taf iir Her voor U, de Barbaar (de barp, Dc Grlok de aobilUaca ib.tort cither), de Brit zlnfl .(door middel van de orotha. Naast deze fundamenteele tv^en ontston den nog enkel andere, die min of meer belangrijke afwijkingen vertoonden- bastar- da, pomposa, di spalla, di bordone en d'amore. De eerste vier zijn van minder be lang maar de laatste, op de tenorplaats, van des te meer. Dit instrument met zijn zeven snaren, met nog zeven gelijkgestemde metalen snaren onder de toeits. de zooge naamd resonneerende (Fransch: cordes' sympathiques) is in alle redsters h"-*™der fraai van toon Het heeft daarom steeds in hoog aanzien gestaan. Deze omstandigheid zal er ook wel aanleiding -toe hebben ge geven dat de eigenlijke naam „viola da Moro" (d.i. viool van de Mooren afkomstig) verwisseld werd voor den meer poëtisch en „viola d'Amore". Bach heeft in de Johan nes Passion nbg een prachtig gebruik ge maakt van de viola d'Amora en van de gamba; in de nieuwere werken wijzen we op de romance van Raoul in de le akte der Hugenots, op Charpentiers Louise, waarin de viola d'amore obligate partijen vervult; ook zij vei^rield dat Berlioz in zijn leerboek der instrumentatie een warm plejdooi voor het mooie instrument houdt. Dat alles heelt echter niet kunnen verhinderen, dat de viola d'amore zoowel als de gamba en de beide braccios. het veld hebben moeten ruimen voor dé moderne instrumenten", die vooral in Italië, zijn vervaardigd in de 17e eeuw en later (school van Cremona: Araati, Stradivarius, enz.). •- Vóórdat de pianotoon door hamers werd voortgebracht, die tegen de snaren slaan, werd het geluid verkregen door een pen of veer die de snaren door tokkeling in trilling bracht. De primitieve éénsnarige clavicorde (t.w één snaar voor elke toets) is verdron gen door de rheersqarige clavecimbaal (Fransch: clavecin), het instrument dat in de muziekgeschiedenis een voorname plaats inneemt. Behalve als solo- en als begelei dingsinstrument voor de kamermuziek, werd het ook in het orkest door den dirigent voor de directie gebruikt, later alleen voor de secco recitatieven. Het heeft zijn plaats moeten afstaan aan het moderne hamer klavier. De jongste tijden, waarin men met zoo groote overtuiging zoekt naar nieuwe waar den in het gebied der muziek, hebben ook de krachten voortgebracht die de oude mu ziek uit den tijd der renaissance in eere willen herstellen. In dat streven gaat niet ieder even ver. Mag men de vermaarde baanbreekster Wanda Lan^owska celooven. dan zou het devies van dezen tijd moeten zijn: terug naar Counerin. naar Bach naar^ Rameau. Zonder in dit uiterste te vervallen, kan'men echter veilig erkennen dat die oude muziek, voorgedragen op de instru menten. waarvoor ze zijn gedacht, toch in derdaad van meer dan uitsluitend histo risch belang is. Ten onzent heeft daar de „vcreeniving van oude instrumenten" de heeren Goemans. Swaap. Poth. Devert en Van Isterdael) meermalen een warm plei dooi voor gehouden. Fn het was een ge lukkige gedachte van het bestuur der Leid sche Maatschappij voor Toonkunst om ook het Leidsch publiek iif de gelegenheid te stellen, met het schoone streven dier ver- eeniging kennis te maken. Dat is gisteravond geschied. Vóórdat met het eerste, nummer een aanvang werd ge maakt, sprak de voorzitter van Toonkunst, de heer A. D. Vijgh, een enkel woord van eerbiedige hulde aan den man. die in ons land de drijvende kracht was in de na- vorsching op het gebied der muziekhistorie, den man. die een historische bibliotheek en een museum van oude instrumenten heeft aangelegd, die van niet te overschatten wetenschappelijk^ beteekenis zijn. den man aan wien de concerteerende vereeniging in het bijzonder veel is verplicht Het was haar eerste optreden na zijn verscheiden. Dt: aanwezigen hebben zich eenige oogen- blikken van bun zitplaatsen verheven en een indrukwekkende hulde gebracht aan den overleden muziekgeleerde van betee kenis. dr D F. Scheurleer. Daarop hebben de bovengenoemde arti9- ten, van wie echter de heer Goemans we gens ziekte vervangen werd door den heer Frenkel als maë9tro di cembalo, een prach tig programma uitgevoerd, dat uitermate ge schikt was om de belangrijkheid dpr mees terwerken uit den tijd der Fransche en ltaliaansche renaissance in een helder licht te stellen. Met bewonderenswaardig mees terschap hebben de heeren de oude strijk instrumenten bespeeld, die door hun afwij kende en onregelmatige stemming voor dpn modernen violist, altist en cellis! schier onoverkomelijke moeilijkheden opleveren. En de cembalist heeft zilveren tonen ontlokt aan het mooie cembalo van de firma Jacobi te 's Gravenhage. die zich door het hpzit en de beschikbaarstelling van dit instru ment alleen reeds een schoone reputatie heeft verworven (door een onwillekeurig verzuim kwam haar naam niet op het -pro gramma voor) In nagenoeg vl kkeloos samenspel zijn ons de ensemblpwerken voorgespeeld, die ons den geest der ver vlogen tijden suggereerden, den gepst van epnvoud en gemoedsrust maar ook van be minnelijke coquefterie en galanterie De heeren hebbpn met hun prestaties veel eer ingelegd en veel dankbaar applaus van de aandach'ig luisterende volle zaal ingeoogsf Een afzonderlijke vermelding komt dpn heeT Devert toe die in de solovoordracht van een zepr mooie sonate van Ariosti ge toond hppff een even fijn en gevoelig be speler te zfjn van de viola d'amour als van zijn gewone instrument dp alt Ziin voor dracht sloeg in die male bij het publiek in. dat bij epn exfra nummer fPlntair d'Amrmr van Marfigny) moest geven Ook met dit gevoelige stukje hppfl hij door de hpzieling. die hij in zijn loon weet te leggen, zijn toehoorders in verrukking gebracht Op heer Frenkpl stond hem daarbij nrachMff It zijde „Toonkunst" heeft ons^ niet slechte een bij/onder leerrijken en interessant en, doch niet minder epn muzikaal verheffender avond geschonken. DE ALGEMEENE TOESTAND De ontwapening. Het voorstel van Coolidge. om te praten over verdere ontwapening ter zee, is in Engeland en Japan over 't geheel uitstekend ontvangen In Frankrijk en Italië is het minder, al durft men natuurlijk niet te zeggen, dat men er tegen is. DUITSCHLAND. Marx handhaaft r. Kendell De moties van wantrou wen verworpen. v Bij de opening van den Rijksdag stelde Loebe direct de communistische interpel latie nopens de betrekkingen van minister von Keudel tot de Kappisten aan de orde De communist Torgler lichtte de inter pellatie toe Hij herhaalde de reeds bekende beschuldigingen en voegde daar nog bij, dat de minister verleden week in het huis niet de waarhpid gezegd had nopens de ont vangst op zijn' landgoed van leden der ver eeniging „Jong-Duitschland". In werkelijk heid zijn ook dit leden van de verboden organisatie Olvmpia geweest. Onder groote belangstelling zegt rijks kanselier Marx dan- „Ik heb de stukken over het geval van den loenmaligen land raad von Keudell zelf ter hand genomen en objectief doorgezien Men verwijt den mi nister in de eerste plaats actieve deelneming aan den Kapp-putsch De minister heeft, zooals hij toegeeft, de manifesten van den militairen bevelhebber der KappisleD doen aanplakken en verspreiden. Dit is geschied op uitdrukkelijk bevel van zijn superieur, regeeringsraad von Keiler, den plaatsver vanger van den destijds van zijn standplaats afwezigen opper-president Bartels Bevelen van de rechtmatige regeering Eberl-Bauer hebben hem daarentegen niet bereikt. Zoodra echter het eerste bericht over den terugkeer van de oude regeering op den 18en Maart 1920 hem bereikte, heeft landraad .von Keudell ook dit bericht doorgegeven en tevens alle manifesten, bevelen en verorde ningen der Kapp-regeering* voor opgeheven verklaard, (een communis! roept, onder da verend gelach der linkerzijde; „Omdat hij toen zijn broek vol had"). Het is verder juist, dat von Keudell den ivertrouwensman der arbeiders uit B&rwalde tegen agiteeren ten gunste der algemeene staking gewaarschuwd heeft. De toenmalige burgemeester von Mohrin verklaart echter uitdrukkelijk, dat de ook in den Rijksdag geuite bewering, dat de landraad den man met straf bedreigd heeft, onwaar is. De landraad is toen voorloopig op wacht geld 'gesteld, maar hij heeft nog in 1920 zelf om een disciplinair onderzoe^ van zijn gedrag verzocht. Dit is niet geschied en tot het huidige oogenblik heeft von Keudell daarover niets meer vernomen. De Pruisische regeering heeft blikbaar niete onwettigs in von Keudell's gedrag ge vonden. want op de voordracht van de Pruisische ministeries van binnenlandsche za ken en financiën werd hij in Maart 1922 tot regeeringsraad van Arnsberg voorge dragen Deze benoeming heeft niet plaats gehad, omdat von Keadell intusschen zjjn ontslag uit den staatsdienst verzocht en verkregen had. Uit 't feit, dat de Pruisische regeering van een discip.inair onderzoek heeft afge zien, en hem weer in Staatsdienst wilde ne men, moet de gevolgtrekking worden ge maakt. dat von Keudell niets gedaan heeft, dat niet door den beugel kon. Ten aanzien van den Küstriner Putsch het volgende: von Keudell is niet onmid dellijk bij kolonel Gudovius geweest om ten gunste van majoor Buchrucker (den uit voerder van den aanslag) te intervenieeren, maar hij is een paar dagen later, dus na de mislukking, bij Gudovius geweest om hem te bedanken, dat hij den Kreits Konings- bergen-Neumark voor zware onlusten behoed haa (lachen links; uitroep: „gelooft u dat zelf?"). De tegenwoordige minister heeft den aan slag op Küstrin steeds scherp afgekeurd. Ten aanzien van de bezoeken van ver boden organisaties op zijn buiten Hoben- Lübbicl.au is vastgesteld, dat verschillende verecp.igingen verzoeken hadden ingediend om hun gymnastiekoefeningen en openlucht bijeenkomsten daar te mogen houden. Zulk em verzoek is zelfs door een «Joodsche vereeniging gedaan. (Lachen links). Von Keudell heeft zich bijna niet om zijn ftasten kunnen bekommeren, en kolonel van Luck dc- leider van de Olympia is slechts één dag op Lübbichau geweest en toen was von Keudell afwezig. Overigens is de Olym pia pas 12 Mei 1926 verboden geworden in 1926 is de niet-politieke vereeniging Jobg-Duitschland op zijn buiten te gast geweest, waarbij geen militaire, dus ook geen oorlogsoefeningen zijn gehouden. De minister ontkent ooit zelf aan zoo'n oefe ning te hebben deelgenomen, noch toespra ken te hebben gehouden over het herstel der monarchie onder de Hohenzollern". (ge weldig rumoer links). Marx wordt driftig en schreeuwt boven het rumoer uit: „Ik weet, mijne heeren, dat bij U het vonnis al bij voorbaat is gewezen, roaa^ik acht uwe protesten verre gaand en ongepast. Ik weet wat mijn plicht van mij eisebt. (Levendige bijval rechts). Na aldus volgens geweten en recht de bescheiden te hebben doorgewerkt, moet ik verklaren dat aanvallen tegen den minister op grond van zijn gedrag in het verleden niet gerechtvaardigd zijn. Persoonlijk wil ik hieraan toevoegen dat ik overtuigd ben in den heer von Keudell een man te hebben leeren kennen, die zijn woord zal houden" (rumoer bij de commu nisten). Marx eindigt met de verklaring, dat de regeering op den grondslag van de grond wet. ook met medewerking van von Keudell haar taak kan blijven vervullen. „Ik heb na een persoonlijk onderhoud de overtui ging gekregen dat minister von Keudell ons bij deze zaak met zijn beste krachten steu nen zal (bijval bij de regeeringspartijen; onrust en gelach linke), i RECLAME. CHIEF WHIP OF IEDERS LIFI ÊhiefWhip ARDATH Minister von Keudell zegt dan: „Het stuit mij tegen de borst over mijzelf te mooten spreken, maar ik wil den rijkskan selier bedanken voor de tot mij gerichte woorden en daaraan toevoegen dat ik mijn eed op de grondwet getrouw zal nakomen en het als mijn bijzonderen plicht zal be schouwen voor de bescherminr en het aan zien der Duitsche republiek te waken." Von Guérard (centrum) zegt daarna dat na de verklaringen van den rijkskanselier en minister von Keudell persoonlijk de voorwaarden vervuld zijn, die het centrum aan zijn voorwaardelijke toestemming tot de motie van vertrouwen van Zaterdag ge knoopt had. Deze motie geldt dus voor de geheele regeering en het centrum zal tegen de moties van wantrouwen stemmen. Daarna verklaren Landsber" (soc.-dem.) en Creutzberg (communist) dat de verkla ringen van den rijkskanselier hen niet over tuigd hebben, zoodat zij hun moties hand haven. Dan deelt Loebe mee, dat 2 nieuwe moties van wantrouwen tegen von Keudell persoonlijk zijn ingediend. Een gemoti veerde der democraten en een algemeene der sociaal-democraten en communisten. De eerste in stemming gebrachte motie die der democraten, is met 217 tegen 161 stemmen bij één onthouding verworpen. De moties van wantrouwen der sociaal democraten en communisten zijn met 218 tegen 163 bij één onthouding verworpen. VVirlh heeft voor de gemotiveerde motie der democraten gestemd en zich bij de an dere stemming onthouden. Gisteren is langdurig door de betrokken minister geconfereerd over de Poolsch- Duilsche handelsverdrag-onderhandelingen. Naar verluidt, zullen deze niet worden af gebroken, wel verdaagd om Polen gelegen heid te geven zijn politiek te wijzigen. LITHAUEN. Weer een grensincident. Bij Swiencay aan de Poolsch-Litausche grens is bij een korte schietpartij tusschen Poolsche en Litausche grenswachten een Lithauer gewond. De Duitsche radiodienst meldt mog, dat het gevecht ontstond doordat Poolsche sol daten op Lithausche grensbeambten, die naar het heette de grens hadden overschre den. vuurden, waarbij andere Lithausche beambten hun collega'9 te hulp snelden. CHINA. Noord en Znid. Het Engel- sche memorandum aan den Volkenbond. De chef van Tsjang tso lin's staf zeide in een interview, dat, zoodra Tsjang kai sjek, de opperbevelhebber der Kantoiineesche troepen volkomen het communisme af schafte, het niet onmogelijk zijn zou om tot een compromis te komen lusschen de Noor delijke en de Zuidelijke lezers. Betreffende het Arnerikaansche voorstel om Sjanghai te neutraliseeren, zeide hij; „Dat kunnen wij niet goedkeuren." De minister van buitenlandsche zaken van Kanton deelde aan de consulaten mee, dat, tengevolge van een bevel van het politieke bureau, de builenlandsche eischers niet meer zullen kunnen pleiten voor een te- tnengde rechtbank. Alle buitenlandsche a- ken zullen voor Chineesche magistraten ue- handeld moeten worden, zelfs zonder den bijstand van een consulairen ambtenaar als assessor. Het memorandum, dat door Austen Cham berlain gezonden is aan den secretaris gene raal van den Volkenbond, om de leden in lichten omtrent de Engelsche politiek in China, begint met een klacht over de 1^ durige anti Engelsche campagne, die fe de nationalisten gevoerd is ondanks dek tengewoon vriendschappelijke en voort mende houding der Engelsche regeering. Chamberlain brengt de tucht en de i beheersching in herinnering van de Eng sche marinesoldaten te Hankau. die. tè geld met steenen door het Chineesche peupel en ofschoon zij volkomen gered vaardigd waren om te vuren voor hunzt behoud, er toch niet toe overgingen. Het memorandum betoogt, dat de i ming der concessie van Hankau een onw dedigbare inbreuk was op de langgevestip rechlen der Engelsche handelsgemeensrhil Te Kioenkiang heef? zich iets dergelijl voorgedaan. De troepen ter verdediging van Sjanpti zegt het memorandum verder, zullen uilsk tend gebruikt worden voor defensieve d« einden. Het document geeft nog eens de Engelscl voorstellen weer tot wijziging van de rc dragen. De regeering zal met genoegen gebra maken van de goede diensten van den indien de gelegenheid zich voordoet BUyrvMT.AMriomq gpmifmgA CORSICA DOOR DE SNEEUW GETEISTERD. Twaalf mijnwerkers id het gebied Zigavo zijn omgekomen door het insist* van een loods onder het gewicht rait sneeuw, die in geheel ^Corsica groote aangericht heeft. EEN BRUTALE OVERROMPELING. Twee behoorlek gekieede bandioten, glacé handschoenen droegei^ meldden c< Woensdagmiddag aan op het kantoor n een fabriek van haai spelden te Peckhf (Londen). Zij gaven zich uit voor fabrich inspecteur| maar toen zij binnen bedreigden zij den directeur Lockyer o een revolver. Het whs hun om het sttü van geld te doen Op het kantoor zij echter slechts eenige shillings. Uit «off hierover stichtteD zij k^rand. 6loegen directeur tegen d»-n grond en maakten toen uit de voeten Het kantoor brandde geheel uit. C ALCOHOL VERGIFTIGING BIJ EEN BRUILOFT. 'In een dorp bij WilDa zijn 35 genood den op een bruiloftspartij door ge»®® kclde likeuren vergiftigd; 13 der ga-,!t zijn gestorven, 12 verkeeren in een loozen toestand, de andereD ziin er verschrikkelijke pijneD afgekomen. SENSATIONEELE ARRESTATIES TE STOCKHOLM. De politie te Stockholm deeft den r, van een der grootste zaken, de N V. get Dietvischson en Co., drrecteur borg, wegens groote bedriegerijen resteerd Cederborg heeft door bedrif^H lijke zaken mantpulauc» *erstheiaen H ma's vocfr een bedrag vaD 4 a 5 kronen opgelicht. Ook het hoofd "~f aüdere groote Stockholmsche firma, ttaHLSoti, is gearresteerd. VULKANISCHE UITBARSTING IN KAUKASIË. Een 250 K.M. ten Noord-Westen/ Bakot gelegen vulkaan, dien meD Q'tg" waande is weer in werking getredenJ uitbarsting ging gepaard met sterke f0 schokken. |B

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1927 | | pagina 2