LEIDSCH DAGBLAD.
I
ADVERTENTlgH
Ze» Coot» do tegel Brcvierleilor (do
plMUruimte) co 85 CeoU Zegelgeld
Bevallen van een Zoon M. E.
DRA1JER VISSER.
Levdek, 27 Fcbruarij I860;
Voor de vele bewijzen van deel
neming betoond bij gelegenheid van
ons Huwelijk., betuigen wij, ook na*
mens onto Betrekkingen, onzen bar-
teiijken dank,
JACOB EIGEMAN,
toroopos Predikant to Oud-Looidrecht.
C. M. EIGEMAN,
TlELEMAN.
LrroBK, 26 Febroarij 1860.
Voor de menigvuldige deelneming,
bij de ziekte en bet overlijden mijner
geliefde Echtgenoote JACOMIJN-
TJE van EGMONT ondervonden,
betuig ik bij deze mijnen hartelijken
«Jank-
J. P. NORTIER.
Let den, 25 Februarij 1860.
Die iets te vorderen bebben van
en vertcbo'digd zijn aanof goede
ren en gelden onder bunne berusting
bebben bcboorende tot de onder be-
oifice van Inventaris aanvaarde nala
tenschap van TEUNIS van WILGE,
io leven Verwer te Hairrswoxde en
aldaar den 30*l#n Januarij 1860 over
leden worden verzocht daarvan voor
den 5deo Maart a. a. opgave of
|>etallng te doen ten Kantore van
den Notaris K. N. HENGEVELD, te
Hazersxooude.
VEBLOREN:
Een zwart zijden Paraploic met wit
teo knop. Men verzoekt terugzen'
ding aan bet Bureau van het Dag*
blad, tegen, belooning.
Buitengewone Voorstelling
door den beer
B. BAMBERG,
DEN JONGSTEN ZOON VAR
DEN HOFMECHAN1CUS,
aan den Burg, Donderdag avoDd
ten 7 ure.
Bij den Ondergetet*.
bende zijn te bekomen
beste Westphaal»
sche Hammen)
Saocijze de BologneCe-
rookt VlecschGerookte
Geldersche Worst en di
verse Bieren, in bet groot en
klein; alles tegen de minst mogelijke
prijzen*
H. SCHUURINR.
Logement- on Koffijbuliboudcr op den
Nieuwen Rijn li» den Trasrooleo, W'yk
VII. No. 70
Voor een bejaarde dienst-
bode tusscbcn de 35 eo 50
jairen oud, is met 1° Augustus aan
staand» ccoc betrekkiog open in een
protcstantsch gezin om do pot te
koken en bet huiswerk te verrigten.
Men is genegen een billijk loon te
geven cu naarmate van geschiktheid
en betoonde diensten to verboogen.
Adres aan bet Bnreao van dit Blad.
TE KOOP VOOR f V18.
By de Firma H. B. LOHMANN.
Az., Orgelmakers f Mare N°. 1169
alhier, een zeer goed en vernieuwd
Hals-Orgel, ook geschikt voor
eeoe kleine zaal..
Door vertrek naar elders^
wordt voor/125 ter over
neming aangebodenecne bijzonder
goed onderhoudenuitmuntend gc»
conditionncerde extra zwaar toonge
vende 6^-Octaafs Plano-Forie,
met metalen platen vervaardigd door
P. BERNHARDT, te Parijs. Nadere
information bij GEBROEDERS van
der HOEK, Brccdestraat ovez bet
Stadhuis.
Goede eo vlugge Schrij
vers Kantoorwerk
begcerende kunnen zichmet eigen
handig geschreven brieveD, aanmel
den bij A G. HESSBLSLandmeter
van het Kadaster, op de Hboge woerd.
Wijk III. N*. 436, te Leyden.
Verkooping indeStads-Bank
van Leening te Leyden
op Dingsdagdcn I3dsn Maart I860,
des voormiddags ten 10 ure, van
Verstane panden, zoo van
Joweelen, Goud, Zilver cn Horoio-
giën, als van Wollen Linnen eo an
dere zoo gemaakte als ongemaakte
Goederen, beleend io de maand
November 1858.
Zijnde daags vóór den Verkoop
dag des Voormiddags vsd 10 tot
des Namiddags ten 2 ure, voor een
ieder te zien.
Tc koop uit de Uand:
een hecht sterk Huls op
de Breedestrast te Leyden
met zes Bovcd- cn Bene-
deoksraers, van Stookplaat
sen voorzien, gemakkelijke Trap
Droog- cn Turfzolders, ruime Kel
der, Keukenmarmeren Gang enz.
Te bevragen bij J. FRANCHIMON
en ZOON, te Leyden.
TE HUUR OF TE KOOP
ccn Hals met Tain,
bevattende 5 Boven- en
4 Benedenkamers, be
j nevens Bodenkamer,
Keuken co Kelder, Regen- en Put'
waterspompen enz., staande en ge'
legen op het Rapenburg of Steen-
schuur. Te aanvaarden met primo
Mei a. s. Nadere infoTmaliën te be
komen bij C. D. v. o. HENST, Lood
gieter, Hooigracht.
Op een vrolijken stand
«j—bestast voor een Heer ge
legenheid om tot ccn matigen prijs
te huren een aart de straat gelegen
benedenkamer, met eeoe
daarop volgende klelndere ka
mer als slaapplaats. Inlichtingen
zijn te bekoren aan bet Bureao
van dit Blad.
N», 1.
Donderdag 1 Maart.
.A» 1860.
TE HUUR TEGEN l'MEI 1860.
Een Zomer* en Winterver
blijf, zeer aangenaam gelegen even
buiten de Marepoort der Stad Leyden,
aan den Marendijk en Haarlemmer
Trekvaart. Te bevragen te Leyden
aan d/Breedestrast, boek Diefsteeg,
Wijk IV N#. 318.
Voor een' zeer raaligen prij» uit
de hand te Koop, binnen Ley
den, op een der drukste stan
den:
Een kapitaal HeerenbolS» be
vattende zeven Kamers, Keuken,
Kelder, Meidenkamers enz. met
Koetshuis en Paardenstalling daarne-
venalsmede onmiddelijk daarachter
gelegeneen kapitaal Fabriek*
gebouw, oitkomende aan bet wa
ter, dat gelegenheid geeft voor Turf-
en Steenkolcnscbepen om te lossen
of te ladco. Allee Ook zeer geschikt
voor eene uitgebreide Winkel-Affaire.
Het geheel groot ruim 7 Ned. roe
den te aanvaarden 1* Mei aanst.
Adres met franco brieven onder Lot-
tcr A. bij den Boekhandelaar A. A.
RENS1NK te Leyden.
Heden is verkrijgbaar gesteld:
HET EERSTE VERVOLG
op oen catal0006 der
Hollajodtohe, Franiohe, Engel-
•ohe en Hoogduitaohe
LEESBIBLIOTHEEK.
VAV
Gebroeders van der Hoek*
Prys 10 Cepta.
Bij den Uitgever dezes is verschenen:
Het Dagblad kost in de 3 maanden 1.95. Afzonderlijke Nommers 3 Cents.
Spoortreinen van Leyden naar 's Gravenhage, Delft en Rotterdam ten 10 u. 6 m.; u.i 6 u. 9 m.; 9 u. 8 tn.
Naar Haarlem en Amsterdam ten 8 u. 57 m.; 1 u. 4 m.; 4 u. 57 m.; 7 u. 57 m.
Postbualigtingen aan de Lakenhal, aaD de Katocnfabriek en op de Nieuwstraat: 'amorgens ten 7 ure 30 miqi,
'«middags ten 12 ure, 'snamiddage ten 3 ure 45 min., 'savonds ten 8 ore 15 min.
Zittingen van het Gemeentebestuur. Gemeenteraad op onbepaalde tijden. Burgemeester en Wethouders,
Maandag en Donderdag 11 ure- Commissie van Fabricage, Dingsdag 12 ure. Burgemeester, dagelijks ten
10 ure. —r'Bureau der Plaatselijke Secretarie ia open dagelijks van 12—3 ore. Zon- eo Feestdagen uitgezon
derd. Thesaurie, dagelijks van 10—2 ure. De Gemeente-Architect is te spreken te zijnen huize op den
Ouden Singel, Wijk V, N°. 328, 'smorgens vóór 10 ure.
Kantoor der Plaatselijke Ascijnsen, dagelijks van 8—1 ore'en can 3 6 are.
Kantoor van 'sRgks Directe Belastingen, Maandag, Diogsd'ag, Woensdag en Donderdag van 9—2 uro.
Kantoor van Zegel, Registratie, van het Kadaster en de Hypotheken, dagelijks van 84 ure.
Te Leiden, bij A. W. SYTHpïF
Wederom ecne nieuwe Courant!" Menigeen
zal zeggen: «waaruit blijkt de behoefte aaD de
vermeerdering van bet getal nieuwsbladen, die
dagelijks of meer dao eenmaal *s weeks worden
uitgegeven?" Misschien wordt er nog wel bijge
voegd: «aan de Leidscbe Coarant hebben we
geDoeg; waartoe die nieuwe concurrentie?"
Op die vragen en bedenkingen willen we een
bescheiden en, zoo we hopen, bevredigend ant
woord geven.
IedereeD, die gewooD is tot zijne dagel ijk sche
lectuur meer daD eenc courant in banden te
nemen, zal zeker wel eens de opmerking heb
ben gemaakt, dat bet buitenlandsch nieuws door
allen meestal zeer uitvoerig en genoegzaam in
dezelfde bewoordingen wordt medegedeeld, maar
niet door allen gelijktijdig. Er zijn slechts enkele
dagbladendie gewoonlijk de laatste berigten heb
ben, welke dan den volgendeD dag door de anderen
worden overgenomen. Maar juist niet altijd zijn
die laatste nieuwstijdingen bet uitsluitend mo
nopolie van édne courant. Zou er daD geen be
hoefte zijn aan een bladdal eiken avond be
helsde de Telegrafische berigten en Beurstij
dingen van LondenParijsIVecnen en Amster
dam van denzelfden dag en bet meest belangrijke
nieuws, dat in de onderscheidene dagbladen was
te vinden en als de laatste berigten oevattende,
kon aaogemerkt worden als een orgaandat het
meest voldeed aan regtmatige eischen?
Zal dat orgaan daaraan kunnen voldoen, dAn
moet het blad ook het licht zieD op dat gedeelte
van den dag, wanneer bet van buiteD af komende
Dieuws ook kan aangevuld zijn met nieuwstij
dingen die in den loop van deD dag zijn ver
kregen en spoedige openbaarmaking verdienen.
Maar er is nog iets en dat wel bet voornaamst.
Er komt veel voor in het dagelijkscbe leven dat
alleen bij eene dadelijke openbaarmaking belang
heeft en voor eene teer geringe som openbaar
gemaakt zijnde, spoedig het vereischtedoel treft.
Aankondigingen en oproepingen vao verschil
lenden aard verschaffen het gewenschte nut,
waoneer men aan de eene zijde daartoe eenc min
kostbare gelegenheid vindt; maar zij ook aao den
anderen kant spoedig ter keönis komen van hen,
die daarbij belang kunnen hebbeo of daarin be
lang kunnen stellen. Tot dat doel is er behoefte
aan eeDe goedkoope courant eo eene goedkoope
gelegenheid tot aankondigen eo oproepen. Io het
Buitenland tracht men op die wijze onderschei
dene belangen te bcvorderon, en zoo niet de wet
op hét regt van zegel zulks verhinderde, zou ook
hier to lande op ceD betrekkelijk eveo ruim debiet
mogen worden gerekend ,als de voorwaarden even
matig konden worden gesteld. De uitgever heeft
evenwel willen toonen io dit opzigt bet buiten
land te kunnen op zijde streven; maar ook een
goeden dunk te bezitten van dé bereid willigheid
zijner stadgenootenom deze onderneming te
schragen
De redactie geeft de verzekering, dat alle
berigten zullen worden geplaatst, die in wel-
kep vorm ook tot dat einde wordeü bezorgd,
onverschillig van welken aard en strekkingmits
niet strijdende roet de zedelijkheid en met do
openbare wetten. De opnerniog van uitvoerige
stukkeo zal alleen van ae plaatsruimte afhanke
lijk worden gemaakt of in een bijvoegsel ge
schieden.
BINNENLANDSCH NIEUWS.
Z. M. den Koning beeft aan Mr. E. Dull
op verzoek eervol ontslag verleend als regter-
plaatsvervanger in de Arrondisseraeots regt bank
te Groningen.
Den 17 April aanstaande zal de verdoe-'
ling der kavallerie in twee brigades worden op
geheven en de staf van bet wapen verminderd
Het eerste nummer van het Leiclsch Dagblad hebben wij hier op ware
grootte in beeld gebracht, althans een tekstpagina en de advertentie
pagina, toen er nog zegelrecht op de advertenties was. Leg naast dit
eerste nummer eens een krant van heden! De vooruitgang is wel heel,
heel groot. In onze dagen zou voor zoo'n bescheiden „circulaire'',
volgens hedendaagsche visie, geen plaats meer zijn. Voor de lezers is
de krant trouwens ook iets anders gewordeneen ware huisvriend, die
bijkans overal het licht over moet laten schijnen.
gangster in zich op te nemen en precies
op tijd vangt de groote machine aan te
stampen en te dreunen, in schier eindelooze
rij kranten uitwerpende, bevattende het
laatste nieuws.
Het is gelukt, maar gij, lezer, dio
'a avonds het bericht leest, alsof het de
natuurlijkste zaak van de wereld was, weet
niet hoeveel moeite en zenuwachtige span
ning er geweest is om u dit nog mede te
kunnen deelen.
Nietwaar, het is de taak van de krant nu
eenmaal om het publiek zoo goed en zoo
snel mogelijk in te lichten 1
In veler oog is „de krant" het lichaam,
dat alles weet en juist van die opvatting
worden wij, journalisten menigmaal de
dupe.
Het gebeurt ui. wel, dat in een van de
buitenwijken of op een bureau eens iets
voorvalt, dat aan onze aandacht ontsnapt
en dat men eerst één of twee dagen daarna
verneemt of opmerkt.
Wendt men zich dan tot iemand, wien
de finessee van het onderhavige geval uit
hoofde van zijn functie of anderszins be
kend kunnen worden geacht, dan is gewoon
lijk het antwoord: „Maar dat i9 gisteren al
gebeurd en bovendien vermoedde ik niet,
dat het voorval eenige stof tot schrijven
voor de krant op zou kunnen leveren".
Aan oogenschijnlijke nietige gebeurlijk
heden zit dikwerf heel wat meer vast dan
een „outsider" bij oppervlakkige beschou
wing kan vermoeden.
Gaarne grijpen wij derhalve deze gelegen
heid aan om vanaf deze plaats een beroep
te doen op al onze lezers om bij voorko
mende gelegenheden ons van het gebeurde
hetzij mondeling, hetzij telefonisch onder
nummer 1507 in kennis te stellen.
Aangenaam zal het ons zijn in dit op
zicht u allen tot onze medewerkers te mo
gen rekenen.
Wanneer u aldus eenigszins een denk
beeld hebt gekregen van de werkzaamheden
der redacteuren verzoeken wij u ons te vol
gen naar den volgenden schakel in den
langen keten van bewerkingen, welke de
copie heeft te ondergaan alvorens zij als
krant onder uw oog komt, de zetterij.
Alvorens tot een beschrijving hiervan
over te gaan, even een kleine afdwaling,
welke noodzakelijk is om het logisch ver
band te bewaren. Het zal den opmerkzamen
lezer reeds zijn opgevallen, dat bij de be
spreking van den werkkring van den re
dacteur met geen enkel woord gerept is van
de advertenties.
Dit stilzwijgen is evenwel geen omissie
onzerzijds, daar de advertentie-afdeeling
niet behoort tot het arbeidsveld der redac
tie. doch tot dat van
de administratie.
Aangezien het werk der administratie,
hoe belangrijk overigens ook, niet direct het
technische gedeelte van het bedrijf betreft,
kunnen wij hieromtrent korf zijn en alles,
wat wij dienaangaande zouden willen zeg
gen, samenvatten in dit ééne: de admi
nistrate belast zich met het aannemen van
advertentiön.
Haar verdere werkzaamheden als het
administreeren der advertenties en abon
nementen, het behandelen van eventueele
klachten betreffende de bezorging van de
krant, dit alles raakt niet de techniek van
het bedrijf, zoodat wij deze gevoeglijk buiten
beschouwing kunnen laten.
Dat echter de persoop, met het aannemen
der advertentiön belast, eenigszins op de
hoogte moet zijn van de technische zijde,
spreekt wel vanzelf.
Om een voorbeeld te noemen: Iemand
vervoegt zich aan het loket met een adver
tentie, welke hij geplaatst zou willen zien
over één kolom druks van de advertentie
pagina en over een hoogte van bijv. vijftig
regels.
De loketamblenaar moet thans onmiddel
lijk kunnen beoordeelen of dit met het oog
op het aantal woorden, dat hem^ nogal groot
toeschijnt inderdaad mogelijk is.
Is dit niet het geval, dan moet hij den ad
verteerder op die onmogelijkheid wijzen en
hem adviseeren de annonce tot bijv. zestig
of vijfenzestig regels te vergrooten, of de
tekst in te korten.
Van groot belang is het ook de adverten
ties zoo vroeg mogelijk, liefst een dag van
te voren op te geven, waardoor aan het
zetten meer zorg besteed kan worden. Zijn
in de morgenuren de advertenties regelma
tig binnengekomen, dan gaat op een vastge
steld tijdstip de chef van de zetterij, waar
heen ook de advertenties worden gedirigeerd
het totaal aantal advertentie-regels uitge
drukt in kolommen zgn. „opmeten". Met
deze cijfers en aan de hand van de reeds in
zijn bezit gekomen copie van de redactie,
vermeerderd met die, welke behoudens on
voorziene omstandigheden nog bij ruw9
schatting te verwachten is, stelt hij in over
leg met redactie en directie het aantal op
dien dag uit te geven bladen vast.
Doet zich dan geheel onverwacht de een
of andere bijzondere omstandigheid voor,
waarvan een overvloed van copie het gevolg
is, dan wordt de administratie daarvan in
kennis gesteld met het consigne: „voor he
den geen advertenties meer aannemen."
De adverteerder, die even later zijn an
nonce komt aanbieden met verzoek tol
plaatsing op dienzelfden dag, moet dan
noodwendig teleurgesteld worden, hetgeen
voor den betrokkene vaak zeer onaange
naam is.
Hoe weinig ter zake kundig het groote
publiek ook in dit opzicht 19, moge blijkv.i
uit het feit. dat onlangs een adverteerder,
wien iets dergelijks was overkomen, met
een doodernstig gezicht antwoordde: „dat het
hem niet schelen kon. als ziin advertentie
op het witte randje rondom het bedrukte
deel van de pagina werd geplaatst."
Wij besluiten onze kleine escapade naar
de administratie met hetgeen men reeds zoo
vaak in onze krant heeft kunnen lezen:
„Voor zekerheid van plaatsing van ad
vertenties des Zaterdags, geve men deze
reeds des Vrijdags op", hetgeen ook voor
andere werkdagen geldt, al zij het dan niet
in dezelfde mate.
Wij hebben reeds terloops vermeld, dat
evenals de copie van de redactie, kortweg
dagbladcopie. ook de advertenties terecht
komen bij den chef van
de zetterij.
Deze houdt elk afzonderlijk op twee voor
hem slaande groote lessenaars of „bokken".
Wat do dagbladcopie betreft, stapelt hij
deze rubrieksgewijze op elkaar.
Ook in de zetterij, is de bewerking, welke
advertenties en dagbladcopie ondergaat, een
geheel andere. Geschiedde tot voor een
goede vijftien jaar terug al het zetten met
de hand, thans is dit, althans voor ons be
drijf beperkt tot het zetten van advertentiön,
met dien verstande, dat onze populaire
„Kleintjes" (kleine advertenties), evenals
eenige z.g. groote advertenties op de ma
chine gezet worden.
Den handzetter staan bij zijn arbeid de
volgende instrumenten ten dienste: zethaak
zetlijnen, zetlood, els, corrigeertang en galei.
De letters liggen in een zgn. letterkast,
waarin elke letter haar eigen vakje heeft.
De letters liggen niet in alphabetische volg
orde, doch zóó. dat de dikwijls voorkomende
dichter bij des zetters hand liggen en groo-
ter vakjes hebben dan die, welke minder
vaak gebruikt worden. Daar zoowei groote
als kleine letters, cijfers, scheidteekens. let-
terteekens, enz. voor elk soort een vakje
verei9chen. bedraagt het aantal dier vakjes
heel wat.
De geheele letterkast rust op een 9chuin
onderstel, eveneens „bok" geheeten, waar
van de voorste rand ongeveer tot borst
hoogte reikt. In het benedengedeelte van
dit onderstel worden die kasten bewaard,
welke voor het oogenblik niet voor het ge
bruik benoodigd zijn. Moet hij derhalve een
andere lettersoort gebruiken, dan haalt hij
één van deze kasten te voorschijn.
Hoe meer lettersoorten er derhalve in een
advertentie voorkomen, des te tijdroovender
is het zetten. Letter na letter wordt nu, ter
wijl de linkerhand den zethaak vasthoudt
en de rechterhand snelgrijpende uitgaat,
kris en kras over de letterkast, uit een der
vele vakjes gepikt en in den zethaak ge
plaatst De rechterhand weet in de letter
kasten zoo vlug den weg dat de oogen niet
meer behoeven mee te helpen en het is
werkelijk een zeldzaamheid, wanneer de
zetter mistast.
Een letter is een gegoten looden staafjé,
waar het letterbeeld bovenop staat. Tn het
staafje is een kerf aangebracht en de zei ter
moet de letter Steeds met de kerf van zich
af zetten, dan staat zij recht. Een geoefend
zetter laat de letters bij het grijpen al da
delijk dien stand aannemen, maar in de
haast gebeurt dat ook wei eens niet. waar
van het gevolg is dat de letter op haar kop
staat. Ook kan het voorkomen, dat een
zwart vlakje in de krant staat, waar een
letter had moeten staan; dit is het geval,
wanneer de zetter het staafje met het let-
terteeken naar beneden gericht in den zet
haak zet.
De woorden worden van elkaar geschei
den door spaties, staafjes zonder letters er
op, die dus onder het oppervlak van de let
ters blijven, zoodat zij niet met de lettere
worden afgedrukt, maar een ruimte wit
laten tu9schen de woorden.
Als de regel vol is, wordt een nieuwe be
gonnen. Wanneer de zethaak is volgezet
dan wel dat de heele advertentie is gezet,
wordt het zetsel met een handigen greep op
een plankje met opstaanden rand. de
„galei" gpplaatst en vervolgens wordt
iedere advertentie omsnoerd met een touw,
wat de zetter „opbinden" noemt.
Dit opbinden moet evenwel met zorg ge
beuren, want raakt het touw los. dan val
len alle 9taafjes. welke tezamen het zetsel
vormen, door elkaar of zooals de zetter het
noemt „in pastei".
Na de correctie, waarover straks bij onze
bespreking van de zetmachine meer, wor
den alle touw-omwoelde advertenties vol
gens aanwijzingen van een speciaal met het
„opmaken" (d.i. samenstellen) van de ad
vertentie-pagina's belast persoon, bij elkaar
gezet op den „opmaaksteen". d. w. z. een
absoluut vlak tafelblad binnen de vormen
of „het raam" der courant. Dit opmaken is
een lastig karweitje, daar de opmaker er
angstvallig voor moet zorg dragen zoo min
mogelijk advertenties van concurreerende
firma's naast of onder elkaar te zetten.
Voorzichtig worden thans de touwen ver
wijderd, de kolomlijnen aangebracht en ste
vig aangedrukt, totdat tenslotte de geheele
pagina vol is. Vier ijzeren bouten, worden
vervolgens aangeschroefd en nadat met een
houten hamer op een zgn. „dresseerplankje"
de geheele pagina beklopt is. waardoor ver
kregen wordt, dat alle lelterstaafjes met den
onderkant werkelijk op den steen ruslen en
dus gpen letters boven het oppervlak uit
steken i9 dit gedeelte van de krant klaar
voor.het drukken?
Mis, lezer, zoover zijn wij nog lang niet.
Doch gaan wij nu eerst eens na, wat er
gebeurd is met de dagbladcopie, welke wij
zoo straks bij den chef van de zetterij, ru
brieksgewijze bij elkaar verzameld, achter
gelaten hebben.
In tegenstelling met de advertenties
wordt alle tekst op de zetmachine gezet.
Wanneer men weet, dat een ervaren
handzetter per uur maximaal veertig
regels tekst kan produceeren, terwijl een be
dreven machinezetter indien tijd circa hon
derdenzestig. dus viermaal zoo veel levert,
dan kan men begrijpen, dat het gebruik
dezer vernuftig uitgedachte machines een
uiterst belangrijke tijdsbesparing oplevprt.
Het devies van iedereen, die met het kran-
tenbedrijf als zoodanig annex is. luidt:
spoed vóór alles.
Ook op een andere wijze wordt evenwel
bij het machinezetten nog tijd uitgespaard.
Van het handzetsel moet nl. na het afdruk
ken van de krant iedere letter wederom
worden teruggelegd in het daarvoor be
stemde vakje van den letterkast. De daar
voor benoodigde tijd bedraagt ongeveer een
derde van dien, benoodigd voor het zetten.
Bij het machinezetsel kost dat zoogenaamd
distribueeren van de letter geen tijd. daar
dit na het gebruik onmiddellijk weer de
smeltkroes ingaat.
De chef van de zetterij verdeelt de door
hem van de redactie ontvangen copie over
de verschillende machines en wel dusdanig,
dat iedere zetter zooveel krijgt, dat hij gere
geld aan den arbeid kan blijven. Dit althans
is de gang van zaken onder normale omstan
digheden wanneer evenwel de oogenblikken
naderen, waarop de krant ter perse moet
gaan en daar komt plotseling van de redac
tie nog een belangrijk bericht, dat oer sê
mee moet. dan kan de chef niet meer vol
staan met een bladsgewijze distributie over
de machines, dan moet hij rekening houden
met'de zet-mogelijkheid van iedere machin»;
dan krijgt iedere zetter een gedeelte, hoö
klein ook. Vijfentwintig regels schrift wordt
in vijven geknipt en over viif machines ver
deeld; is de tijd. benoodigd om 5 regels te
zetten, niet beschikbaar, dan worden zes of
zeven machines in werking gesteld. Doordat
de verschillende knipsels genummerd zijn,
komt in een minimum van tijd alles toch op
de goede plaa(9.
Laten wij trachten in het kort u het een
en ander van de moderne zetmachine le ver
tellen. De machinezeiter is gezeten voor een
toetsenbord, bevattende een 90-tal toetsen,
dat vee! overeenkomst vertoont met dat van
een schrijfmachine.
Wordt zoo'n toets ingedrukt, dan valt er
uit het „lettermagazijn". dat zich in het
bovenste deel der machine bevindt, waarin
zoeveel gootjes zijn als er letter- en eijfer-
teekens op het toetsenbord voorkomen, een
letterfje in den zethaak, die vast aan de
machine zit. Als de zethaak, die evenals die
van den handzetter op verschillende grootten
kan worden ingesteld, vol is met één regel
lettere gaat er een schelletje. Een gerouti
neerde macliinezetfer weet evenwel ook
zonder dat het schelletje zou klinken pre
cies hoeveel toetsen hij heeft ingedrukt
m a. w. wanneer de regel vol is.
Door een eenvoudige handbeweging wordt
de regel weggestuurd naar de linkerzijde der
machine, waar zich de gietinrichting be
vindt.
De letters n.l welke uit de verschillen
de gootjes in den zethaak glijden, zijn met
diegene, die tezamen het zetael vormen,
doch stuk voor stuk gi^tvormpjes voor
letters, matrijzen genaamd.
Als de machinezetter dus op de A-toet*
drukt, glijdt uit het A-gootje geen letter
in den zethaak, doch een gietvormpje voor
een A, een soort negatief derhalve.
De regel, die als de zethaak gevuld i*.
voor den gietmond word* gebracht, is dui
geen regel letters, waarvan kan worden
gedrukt, doch uitsluitend een reeks nega
tieven.
Door een mechaniek in werking te stel
len, wordt deze reeks eerst „uitgevuld",
dat isde woord-tusschenruimten worden
over een geheelen regel gelijkelijk verdeeld
en de letterteekens van elk woord too
stevig tegen elkaar geperst, dat het me*
taalmengsel een lood-tin-antimoon-al-
liage er niet door kan spuiten. Tegen
dezen gietvorm wordt het metaal gespoten
en aldus egn afdruk verkregen, waarvan
wèl gedrukt kan worden. De pas gegoten
regel wordt vervolgens aan alle kanten
automatisch afgeschaafd en is voor bet
gebruik gereed. De gietvormpjes, de nega
tieven worden door een elevator naar ho
ven gevoerd, waar zij langs een lang®
metalen arm glijden en door een buiten?®*
woon ingenieus bedacht mechanisme iD bun
eigen kanaal in het magazijn zakken, oö
weer dienst te kunnen d^en voor een vol
genden regel.
De zetmachine vervu't dus eigenlijk e®*
dubbele functiezij zet en zij giet.
Al het geproduceerde zetsel wordt m
galeien door daarvooT aangewezen perso
neel opgehaald en onder de verschillend®
rubrieken, waaronder het ressorteert, bij*
eengehouden.
(Zie vervolg 1ste pag. 6de blad).
2-5
