No. 20444 VRIJDAG 5 NOVEMBER Anno 1926. STADSNIEUWS. KERK- EN SCH00LN1EUWS. Het voornaamste nieuws van heden. BUITENLAND. PRIJS DER ADVERTENTIEN: 80 Cts. per regel. Bij regelabonaement belangrijk [ageren prijs. Kleine Advertentiön, uitsluitend bij vooruitbetaling, Woensdags en Zaterdags 60 Cts., bij een maximum aantil woorden van 30. Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven 50 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 6 Cts. Bureau Noordelndspleln Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postchèque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54 PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden per S maanden 1 2.35. per week ƒ0.18. Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week0.18. Franco per post 1 2 35 portokosten. Dit nummer bestaat uit VIER Bladen EERSTE BLAD. TROPISCH-KOLONIALE STAATHUIS HOUDKUNDE. Gisteren hield de heer J. van Gelderen, hoofd van het Centraal Kantoor voor de Statistiek van Nederl. Indië, welke met ver lof hier te lande is, de eerste van vijf le zingen, welke hij op uitnoodiging van het Leidsche Universiteitsfonds zal houden over tropisch-koloniale staatshuishoudkunde. De gpr. ving de behandeling van zijn onderwerp aan met een korte uiteenzetting van de plaats, welke dit leervak ten aanzien van de theoretische economie inneemt en de taak, welke deze nog betrekkelijk weinig beoefende wetenschap te vervullen heeft. Het middelpunt der leerstof vormt de be handeling van de vraag, in hoeverre de al gemeen aanvaarde schemata der theoreti sche economie geldigheid bezitten voor het tropisch-koloniale milieu en welke aanvul lingen of wijzigingen zij behoeven om voor de verklaring van de daarin optredende eco nomische verschijnselen te kunnen dienen. De eerste twee lezingen zijn gewijd aan een karakteristiek van dit tropisch-koloniale milieu, dat in twee deelen uiteenvalt, en wel: het uitheemsche bedrijfsleven en de verschillende vormen, waaronder dit op treedt, en vervolgens de inlandsche sfeer, met haar eigen aard. Vervolgens moet wor den onderzocht in hoeverre het eerslge noemde deel erin slaagt dit laatste te leiden en te doordringen. Hoe meer uitheemsche functies in het arbeidsproces der kolonie zijn opgenomen, hoe sterker het koloniale karakter daarvan wordt. De ..intensiteit" der kolonisatie valt in dezen gedachtengang te meten. In de koloniale zelve doen 2*ich tal van graden en vormen voor. Feitelijk vormt economisch de kolonie zelf een hoogtepunt in een graadsgewijze ontwikkeling en wel van de zuiver nationaal en homogeen ge organiseerde volkshuishoudingen, langs tal van tusschenvormen tot de typisch hetero gene huishouding der kolonie. Een vergelij king van het economisch leven van ver schillende volken illustreerde dezen ge dachtengang. Vervolgens werden de ver schillende „intensiteitsgraden" van de ko lonisatie in verschillende streken en be drijfstakken van Ned. Indië in het kort na gegaan. Ook hierbij is een trapsgewijze ont wikkeling te bespeuren van produclietak- ken, waarbij het aandeel der zuiver inland sche productiefactoren minimaal is tot zulke, waar de uitheemsche ondernemer of het uitheemsche kapitaal zich tot opkoop van inland&he producten bepaalt. .Tava blijkt daarbij het kerngebied te zijn, waar de wederzijdsche beïnvloeding van het in- en uitheemsche element tot de 4meest ur gente problemen aanleiding geeft. EEN NIEUW PLANTSOEN. Het is een vaststaand feit, dat in het alge meen de verschillende takken van den ge meentelijken openbaren dienst blootge steld zijn aan critiek. Niet altoos wordt die critiek evenwel op de juiste wijze geleverd. Wanneer er eens iets hapert aan de straat verlichting, aan het onderhoud van den een of anderen verkeersweg, men is er o zoo gauw bij om er het desbetreffende bedrijf oen verwijt van te maken zonder zich af te vragen of niet andere omstandigheden als moedwillige vernieling of baldadigheid in het spel zijji. Valt er daarentegen iets goeds te consta- teeren, 'dan wordt dit veelal niet opgemerkt althans niet gewaardeerd. Dankbaar namen wij derhalve kenni9 van den inhoud van een schrijven van een onzer lezers, waarin onze aandacht werd gevestigd op het nieuwe wandelpark aan den Morschweg op het terrein van het voor malig militair hospitaal met den aanleg waarvan men dezer dagen gereed is geko men. Inderdaad verdient de afdeeling „aanleg en onderhoud van plantsoenen" van ge meentewerken een woord van waardeering en warmen lof voor hetgeen zij hier tot stand heeft gebracht. In alle opzichten is dit plantsoen te be lhouwen als een groote verbetering, welke hot plaatselijk schoon zeer ten goede komt. Eon aantal houten banken geeft den ver moeiden wandelaar gelegenheid uit te rus ten. Het plantsoen zij in de zorg van het pu bliek warm aanbevolen. LEIDSCHE REDDINGSBRIGADE. Door het bestuur der L. Z. C. (Reddings brigade) is aan de hoofden der scholen, onderwijzers en andere opvoeders der jeugd een circulaire van den volgenden inhoud verzonden: ..Helpt onsI Onze reddingsmaterialen worden bescha- vernield soms...., in het water ge- Worpen. En vaak is het de schooljeugd, die hier in schuldig is, baldadigheid slordigheid, ^nwetend. denken wij wat de gevolgen van -Wangedrag kunneQ zijn. Maar gij wilt ons wel helpen hun die gevolgen onder de oogen te brengen Gij wilt hun wel vertellen, dat elke ver nielde reddingshaak een menschenleven kan bpteekenen. Steeds wordt het aantal haken, lijnen, enz. door ons uitgebreid; aan de meeste bruggen hangen hakeneen jongen te water, tien stappen loopen daar is een red dingshaak, en de jongen zou gered zijn als.... de haak niet verdwenen was. Een slachtoffer van vernielzucht. En ook zult ge den kinderen willen ver tellen dat elk ingegooid ruitje van de red dingskastjes de lijnen aan weer en wind bloot stellen. Stelt U voor: bijna is, dank zij de red- dingslijn, een menschenleven behouden, maar.de lijn is verteerd, knapt, af; ver geefs was de geboden hulp. Wij behoeven U geen meerdere voor beelden te geven; gij weet ze zelf. Als Uw jongens en meisjes dat welen. dan. zoo ge- looven wij, zullen zij eerder als bescher mers dan als veraieters der materialen op treden. Gelooven, neen welen. Was daar niet een reddingshaak bij een school die herhaalde lijk in het water lag of gebroken was, tot dat op ons verzoek, het hoold van die school zijn leerlingen bijeen riep en hun vertelde, wat de gevolgen van hun daad konden zijn. Sindsdien heeft de haak rust. Dien weg moet het op, want ook onze financiën zouden op den duur ontoereikend zijn om steeds weer opnieuw het vernielde te vervangen, te herstellen. Zesmaal achtereen in een kort tijdsbestek werd de reddingshaak op een der bruggen vernield; wij hebben er van moeten afzien op die plaats opnieuw reddingsmateriaal aan te brengen. Vóór dat de winter komt*, vóór dat onze grachten met die vaak verraderlijke ijslaag bedekt zijn, willen wij'onze reddingsmid delen in orde hebben, willen wij ook graag zekerheid dat het materiaal veilig is Be veelt gij dat materiaal in de bescherming van de jeugd aan, dan worden wij geholpen. Wij brengen U bij voorbaat besten dank." INSTITUUT VOOR ARBEIDERSONTWIKKELING. Voor een goed gevulde zaal van het „Volksgebouw" aan de HeerengracKt sprak gisteravond de heer K. ter Laan van Zaan dam voor de afdeeling Leiden van boven- staand Instituut over: ,,De beteekenis van Multatuli voor de arbeidersklasse". Spreker begon met te wijzen op den ellendigen toe stand waarin het Nederlandsche volk ver keerde toen Multatuli Eduard Douwes Dekker leefde en werkte; een toestand welke, voor wat de fabrieksbevolking van Leiden aangaat, door den novellist Crermr is beschreven in zijn werkje „fabriekskin deren". De heer Ter Laan vertelt van het leven van Douwes Dekker. Hoe deze op 17-jarigen leeftijd met een zeilschip naar Indië gaat, daar in verschillende betrekkingen bij h-t gouvernement optreedt en op 1 Januari 1856 als adsistent-resident in Bantam wordt aan gesteld. Dan komt het conflict. Dekker ziet de knevelarij der inlanders en komt er teg°n op. Eerst bij den regent. Tevergeefs. Hij klaagt dezen aan bij den resident. Ook hier geen gehoor. Dan wendt hij zich tot den gouverneur-generaal om recht voor den ver drukten Javaan. Het antwoord is zijn over plaatsing naar Ngawi, wat in dien tijd als de strafkolonie werd beschouwd. Dekker, van zijn goed recht overtuigd en „niet anders kunnende dienen, dan hij gediend had", vraagt "en krijgt eervol ontslag. Hij haast zich naar Batavia en vraagt een audiëntie aan bij den gouverneur-generaal. Ze wordt hem niet verleend. Zijne excel lentie wil zoomin als de resident 'ast en drukte en staat bovendien op het punt om met pensioen naar Nederland terug te kee ren. Dan vangt dé lijdensgeschiedenis van Dekker aan. Hij zwerft rond eerst in Indië daarna in Holland al maar hopende op zoekende naar recht voor zich zelf en den ongelukkigen inlander. Hij belandt eindelijk in Brussel en schrijft daar in 1860 onder de moilijkste omstandigheden in den tijd van een maand zijn later zoo beroemd geworden: Max Havelaar. Spreker acht dit een van de mooiste zoo niet het mooiste boek, dat de Nederlandsche literatuur heeft opgeleverd en vertelt /erJtr hoe Dekker voor f800 de copie verkocht aan Mr. Jacob van Lennep. die een beperkt aantal boeken liet drukken. Groot is de in druk, welke het verschijnen teweeg brengt. Dekker blijft evenwel straatarm en de idealist en fantast, die nog altijd op eer herstel hoopt, moet schrijven om in de nood zakelijkste behoeften te voorzien. Achtereen volgens verschijnen zijn Minnebrieven en de Ideeën. Pogingen om lid te worden van de Tweede Kamer mislukken jammerlijk, daar blijkt dat Dekker zoomin liberaal als conservatief is. Bij een verkiezing in Tiel krijgt hij slechts enkele tientallen stemmen. In 't laatste gedeelte van zijn rede wijst de heer Ter Laan op het baanbrekend werk. dat Dekker met zijn geschriften heeft ge daan. Hij strijdt daarin voor den verdrukt-n Javaan, voor vrijheid van geloof voor de gedachte, dat een ongeloovige ook een goed mensch kan zijn Dekker heeft volgens spr. door zijn werk de menschen tol denken ge bracht en door front te maken tegen libera lisme en behoudzucht beide, het pad ge baand voor het socialisme. Met een opwekking tot nadere kennis name van Dekker's werken eindigde spreker zijn met aandacht gevolgde rede. Namens de aanwezigen dankte de voor zitter den heer Ter Laan voor het gehoorde en sloot de vergadering. BOND VAN KAPPERSBEDIENDEN. Ten vervolge op de onlangs te dezer stede gehouden vergadering van kappersbedien den, waar in principe besloten werd tot op richting van een afdeeling Leiden van den Bond van Kappersbedienden, onderafdee- ling van den Bond van Kappersbedrijfsor ganisaties was gisteravond in café „I'Union" aan de Steenstraat een propaganda-bijeen- komst belegd, waarvoor in tegenstelling met de vorige maal slechts weinig belangstelling bestond. Alsnu werd tot de denifitieve oprichting besloten en tot bestuursleden bij enkele can- didaatstelling gekozen de heeren Hensing, voorzitter Post, Bakker, Vos en Godijn, die allen hun benoeming aanvaardden. Als sprekers waren voor deze vergadering uitgenoodigd de heeren T. Hollinga en W. Heusschen, uit Den Haag, beiden hoofdbe stuursleden en mede-oprichters der bewe ging. Eerstgenoemde behandelde het onderwerp Waarom zijn vakscholen noodzakelijk?" Na in het kort het nut van organisatie te hebben geschetst, wee9 spr. op den grooten bloei, waarin zich de Haagsche vakschool mag verheugen, hetgeen wel 't be9te bewijs is voor de behoefte, waarin deze inrichting voorziet. De praktijk heeft reeds uitgewezen dat de particuliere vakscholen haren leerlingen niet die kennis bijbrengen, welke voor hem noodig is om aanspraak te kunnen maken op den naam vakman. Daarvoor is in de eerste plaats de duur van den cursus te kort. het is nu eenmaal onmogelijk het kap- persbedrijf in twee af drie maanden grondig te leeren. De Haagsche vakschool,' uitgaande van de kappersbedienden-organisatie, is gebaseerd op een driejarig leerplan en biedt de gele genheid zich tot een volslagen vakman te ontwikkelen. Het is een belang van alle bedrijfsbeoefenaren, zoowel patroons als be dienden, dat het vakpeil opgevoerd worde. Spr. besloot met den wensch uit te spre ken dat ook de afd. Leiden 't nut van een vakschool zal inzien en in de toekomst zal uitgroeien tot een der meest vooraanstaande en vooruitstrevende afdeelingen in den lande (applaus). - De heer Heusschen, hierna het woord verkrijgende, gaf een uitvoerig exposé van hetgeen in den loop der jaren door organi satie in het kappersbedrijf is bereikt ten aanzien van ledental, aantal afdeelingen, enz. enz. Doch veel meer is nog te bereiken; reeds is ziekteverzekering in uitzicht ge steld. doch daarnaast wenschen wij een goed geordend leerlingstelsel, een geregelden arbeidsduur en een loon, evenredig aan onze vakbekwaamheden. Voor dit alles is echter in de eerste plaats eensgezindheid noodig en daarom doet snr een beroep op de aanwe zigen om in het belang van alle kappersbe dienden daadwerkelijke propaganda te voe ren (applaus). Na'nog eenige zaken van huishoudelijken aard te hebben besproken, sloot de voor zitter de bijeenkomst met een woord van dank tot alle aanwezigen voor hun tegen woordigheid inzonderheid tot de beide spre kers voor hun opwekkend betoog. Het mannenkoor „Kunst en Vriend schap" zal a.s. Zaterdagavond zijn vierde jaarfeest vieren met een uitvoering onder leiding van den bekwamen dirigent, den heer J. A. van Opijnen, uit Den Haag. De opbrengst van de schaalcollecte, welke 3 en 4 Nov. gehouden is ten behoeve van de Chr. Verg. Jeugdhulp voor de toe vlucht Utr. Jaagptad, heeft opgebracht f 44S.06. Toen een paard en wagen van Van Gend en Loos hedenvoormiddag een oogen- blik onbeheerd stond op den hoek van de Pieter de la Court-straat. ging het paard er vandoor en reed een lantaarnpaal omver. Persoonlijke ongelukken kwamen niet voor. Door Jac. J. T. is bij de politie aan gifte gedaan, dat hij gistermiddag omstreeks kwart óver één op de Haagbrug is' aange reden door een personenauto, bestuurd door J P. du Ch. uit Laren, waardoor hij kwam te vallen en pijnlijk getroffen werd aan linkerarm en achterhoofd. Benoemd is tot onderwijzer bij het Chr. Lager Onderwijs te dezer stede de heer A. Goudswaard, te IJsselmonde. Nu door de Samenwerkende Zendings corporaties uitgeschreven Zendingsweek (714 Novembef) zeer nabij gekomen is, vestigen wij op verzoek van de Leidsche Hulpvereeniging ter bevordering v. d. Zen dingszaak nog gaarne, eens de aandacht van onze lezers op de zeer bijzondere sa menkomst. welke belegd is tegen a.s. Maan dagavond 8 uur in de Pieterskerk. Als spre kers zullen optreden Ds. C. Ferguson thans predikant voor het jeugdwerk te 's-Graven- hage, vroeger Dienaar des Woords op de Sangir en Talauer-eilanden en Zendeling II G. van Eelen, beheerder van het MelaaU schendorp Lao Si Momo op Deli. Gezien de namen der bekende sprekere belooft het een buitengewone en goede avond te worden, 't Zou ons niet verbazen als de Pieterskerk bleek slechts ternauwernood de toehoorders te kunnen bevatten. Zaterdagavond a.s. zal de H. B. S.-ver. „De Trekvogels" in het Nutsgebouw haar lste bijeenkomst houden. Het (loei van deze bijeenkomsten is het toerisme onder haar leden te bevorderen. Voor deze bijeenkomst is uitgenoodigd ir. D. de Clercq, die een lezing zal houden, met als onderwerp: „De mensch als vernieler, en het schoone werk der Ned. Ver. tot behoud van natuurmo numenten". Na de pauze zullen eenige films draaien o.a. Yellowstone en Yosemite. in kleuren uitgevoerd. Rest nog te vermelden dat „the Jolly Jokers Band" ter afwisseling muziek ten beste zal geven. Wij kunnen dus alle leden en tevens alle M. O. leerlin gen ten zeerste aanbevelen dezen nuttigen avond te gaan bijwonen. PREDIKBEURTEN. VOOR ZONDAG, 7 NOVEMBER. BODEGRAVEN. Ned.-Herv. Kerk: Voorm., 10 uur, en nam., halfzeven, dr. Pott. Geref. Kerk: Voorm., 10 uur, en nam., halfzeven, ds. Dam. Geref. Gemeente: Voorm., 10 uur, preek, lezen; en nam., halfzeven, ds. Van Ree- nen. BOSKOOP. Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur, dr. P. Glas. Ned. Herv. (Geref.) Evangelisatie: Voorm. hal ftien, en nam. 6 uyr, ds. "M eken kamp. uit Harderwijk. Salvatorié: Voorm. halftien en nam. 6 uur. de eerw. heer de Jonge. Geref. Kerk: Voorm. 10 uur en nam. zes uur, ds. Fernhout. KATWIJK-AAN-ZEE. Geref. Kerk: Voorin. 10 uur en nam. zr-s uur. ^ds. J. D. van der Munnik, emeritus predikant te Den Haag. KOUDEKERK. Ned.-Herv. Kerk: Voorm., halftien (Bed. H. D.), ds. Tsrael; nam. halfzeven, de zelfde (dankstond 'voor het gewas). Geref. Kerk: Voorm., halftien (voorber. H. A.), en nam. halfzeven, ds. Haspers. LEIDERDORP. Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur, ds. J. de Eruin. te Alphen; nam. halfzpven. d.->. Mondt; Woensdagnam. 7 uur, ds. Mondt (dankstond voor het gewas). Geref. K%rk Voorm. halftien en nam. halfzeven, ds. F. H. Woudstra. NOORDWIJK-BINNEN. Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur en nam. halfzes, ds. Van Haaflen. Geref. Kerk: Voorm. 10 uur en nam 5 uur, de heer M. de Boer, c«nd. te Amster dam. NOORDWIJK-AAN-ZEE. Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur (II. D.), en nam. 5 uur, ds. F. G. Hospers. Geref. Kerk: Voorm. 10 uur en nam. vijf uur, ds. Koers. OEGSTGEEST Ned. Herv. Gemeente: Voorm. 10 uur, in het „Groene Kerkjp", zendeling Kooislra; nam. 5 uur. in „Irene", ds. T .J. J. Jansen Schoonhoven. Rernon. Sax. OUDE-WETERING. Gemeente: Voorm. 10 uur, dr. SASSENHEIM. Ned. Prot. Bond (gebouw Julianastraat) Voorm halfelf, ds. C. E. Hooykaas, uit Rotterdam. VALKENBURG. Ned. Herv Kerk: Voorm. 10 uur, H. C.) en nam. halfzeven, ds. Hermanides. VOORHOUT. Ned. Herv. Kerk: Voorm. halfelf, ds. P. Hofstede, uit Noordwijkerhout. WADDINXVEEN. Ned. Herv. Kerk: Voorm. halftien en nam. zes uur, ds. K. A. de Geus. Geref. Kerk: Voorm. halftien en nam halfzes, ds. W. Veder. WASSENAAR. Ned. Prot. Bond: Voorm. halfelf, ds. J. C. A. Fetter, pred. te Rotterdam. WOUBRUGGE. Ned.-Prot. Bond: Nam. 7 uur, dr. Sax, uit Oude-Wetering. BINNENLAND/ Minister van Karnebeek in de Tweede Kamer oyer het Nederlandsch-Belgisch verdrag. Belangrijke inbraak in het Prinsenhof tc Delft. BUITENLAND. Mr. van Rees gehnldigd in de mandaten- commissie van den Volkenbond. Kans op een spoedig einde der Engelsche mijncrisis. Het burgerlijk huwelijk van prins Leopold van België en prinses Astrid van Zweden is voltrokken. Het vonnis in het proces treinaanslag bij Leiierde. wegens den ZOETERWOUDE. Ned. Herv. Kerk: Voorm. Dl uar, ds. J. II. Mulder. ZWAMMERDAM. Ned.-Herv. Kerk: Voorm., 10 uur en nam. halfzeven, ds. Kloots. Rem. (Geref.) Gemeente: Voorm. 10 uur, dr Cramer. Geref. Kerk: Voorm. halftien, en nam. halfzeven, ds. Wissink. a -Bh- NED. HERV. KERK. Zestal: Te ScheveningenJ. G. L. Brouwer te De MeernG Grootjans te StedumJ. H. Grolle te Hillegonjdr. W. Lodder te DoornJ F Roth te Almkerk en mr. dr. N. G. Veldhoen te Alphen a. d. Rijn. Beroepen: Te ZandewccrJ. P. Snoep, te Gaast; te Elnter: R. Steenbeek te Wapenveld. Bedankt: Voor Loon op Zand: J. D. van Hof, te Vuilnis. GEREF. KERKEN. Tweetal: Te Apeldoorn: J. G. Feen- stra^ te Scheveningea en J. Herksen, i/C Hilllgom. Beroepen: Te WaardhuizenH. Smit, cand te Nieuw-Weerdmge. Bedankt: Voor Delft: E. D Kraan, te Vlaardingen; voor Heemstede: O. v. d. Woude, te Gorredijk. DE ALGEMEENE TOESTAND. Hulde aan een Hollander. Gisteren werd te Geneve een openbare zitting van de mandaten-commissie van den Volkenbond geopend. De vice-president van Rees, oud-vice- president van den Raad van Ned.-Indië, bracht verslag uit over de werkzaamheden van den raad en de vergadering gedurende de maand September 1926, op het gebied van de mandaten. De voorzitter Theodoli bedankte van Rees namens zich zelf en de commissie voor de verstandige en tactvolle wijze, waarop deze het standpunt der mandaten- commissie voor den raad had uiteengezet. Fre're d'Andrade, oud-Minister van Bui- tenlandsche Zaken van Portugal, wees er op. dat de mandaatscommissfe geheel onaf hankelijk is van den Volkenbondsraad Haar bevoegdheden zijn in artikel 22 van het pact geregeld en de commissie is aan geen enkele instructie of aanwijzing van den Raad gehouden. Deze verklaringen worden als een be langrijk succes voor het Nederlandsche com missielid van Rees beschouwd, die in Sep tember j.l. op schitterende wijze het stand punt van de commissie voor den Raad ver dedigde. DUITSCHLAND. Uit den Rijksdag Con flicten bij de Rijnscheep vaart en in de mijnen van 't Saaigebied. Op de agenda van den Rijksdag staat als eerste punt de verkiezing van een vice- voorzitter in plaats van dr. Bell. De afge vaardigde von Guérard (centrum) stelde voor bij acclamatie den afgevaardigde Es se? (centrum) te kiezen Een communist verklaarde zich onmiddellijk hiertegen en eischte hoofdelijke stemming, omdat de communisten stelselmatig van alle posi tieve medewerking aan de werkzaamheden van den Rijksdag, door de andere partijen,

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1926 | | pagina 1