DE RAMP IN OOST-NEDERLAND,
De omvang van de vernieling te Borculo Wat de burgemeester vertelde - Nog eenige
slachtoffers - De verwoesting in de plaatsjes Zeeland en omgeving in Noord-Braband,
Nu de berichten, over de ramp, die ons
land heelt getroffen, meer stelselmatig zijn
binnengekomen, is het mogelijk oen over
zicht to krijgen van de natuurramp, die is
losgebarsten niet een hevigheid als wellicht
hier lo lande nog niet is voorgekomen.
Daaruit blijkt, dat hoo erg de schade elders
dan ook moge zijn, vooral aan geboomte en
gewas* Eorculo in de Geldersche achterhoek
en Zeeland met omgeving in Noord-Bra
bant verreweg hel zwaarste zijn getroffen.
Vooral het vriendelijke dorpje in den Ach
terhoek is wel bezochtI
Een medewerker van de „N. Rr. Grt.", die
to Koppel vertoefde, spoedde zich naar
Borculo en schrijft:
Ontsteld ben ik teruggekeerd door de
schrikkelijke ramp, die het mooie Gelder
sche stedeke getroffen heeft en het valt
moeilijk van deze ontzetting een indruk te
geven. Geen huis is gespaard gebleven. Ze
ker vijftig procent van de woningen is to
taal verwoest. In de smalle straten gaat
men over barricaden van puin, balken, tele
graafpalen. Ontstellend is deze ruïne en het
geheel wordt nog aangrijpender door de
wanhoop van de menschen, die in een oog
wenk alles verloren hebben en nog ver
lamd zijn van schrik en ontsteltenis .Vlet
verwezen gezichten staan zij bij de puin-
hoopen, maar weinigen zijn in staat eenigs-
zins regelmatig te vertellen, hoe het alles
gebeurd is. Radeloos stroomden zij de hui
zen uit, maar op straat was het levensge
vaarlijk, zoodat de meeslen ten leste hun
toevlucht in de kelders zochten. Anderen
renden naar de groote brug over den Berkel
•n moesten zich met moeite aan de leunin
gen vastklemmen. Overal zag men gewon
den neervallen. Meer dan honderd zijn het
er, en vier bewoners, door vallend' stuk
ken muur getroffen, waren onmiddellijk
dood.
Het ergste moet wel geweest zijn, toen de
groote toren van de Proteslantsche kerk
neerstortte en een gedeelte van de muren.
Hot klokkenspel uit den toren ligt een meter
of twintig in de straat geslingerd. Men was
reeds bezig de muren verder om te halen.
Zooals gewoonlijk in ons land, wanneer
or iels eTgs gebeurd is, wordt er weer prach
tig geholpen onder leiding van den «■nergie-
ken burgemeester de Muralt, die zich nog
geen moment rust gegund heeft. De genie
troepen uit Utrecht zijn reeds gearriveerd,
tegelijk met politiemannen uit de omliggen
de plaatsen, en er hebben zich comité s ge
vormd, één voor huisvesting, één voor voed
selvoorziening, één voor hygiëne.
Overal op straat wordt gecollecteerd voor
hfen, die ailes verloren hebben, wier win
keltjes totaal verwoest zijn. Van atle kan
ten stroomen de nieuwsgierigen toe meer
dam driehonderd auto's en motorfietsen wa
ren te tolkan, terwijl de fietsers mannétje
aan mannetje rijden.
Op den weg van Ruurlo naar Borculo,
waar de grootste boomen bij honderden ge
veld liggen, op dien weg, ziet men ook tal
van geheel of gedeeltelijk verwoeste boeren
huisjes. Even voorbij-Ruurlo zijn twee wo
ningen totaal ingestort. Onder het puin ligt
eon vrouw bedolven. Iodereen wil hulp
bieden, maar men weet ternauwernood
waar het eerst te beginnen.
Er zijn reefls medici uit de omstreken ge
haald, omdat de dokter, wiens huis even
eens gedeeltelijk verwoest is, het werk niet
af kan.
Blijkbaar i9 hier bedoeld mevr. Dijkman,
die onder een instortenden muur is gedood.
To Borculo overleed nog een der slachtof
fers en steeg het aantal dooden tot vijf.
Burgemeester De Muralt
aan 't woord.
Burgemeester de Muralt vertelde aan den
heer Brusse, den schrijver van „Onder de
Menschen" in de „N. R. Ct.":
„De stad Borculo bestaat uit vier kerke
lijke gemeenten met vier kerken: Gelselaar,
Geestcren, Haarloo en Borculo. Zij tellen tè-
zanien 5000 inwoners. De geteisterde kom
is van ongeveer 1600. De buurtschappen
bobben weinig'geleden. Het ontstellend na
tuurverschijnsel deed mij denken aan de Ja-
panscho taifoen een zware onweersbui,
een duisternis, zoo zwart' dat overal het
electrischc licht werd aangestoken." Toen
zag ik een violettig schijnsel. Ik hoorde het
aankomen, als brullende. Mijn huis werd er
grootendeelg door vernield. De bekende
groote boomen in mijn tuin, waar 30 men
schen onder konden zitten werden versplin
terd in enkele seconden, en toen het om ons
heen alweer stil was, hoorde ik als weg
rollenden ^donder het instorten van mijn
stad. Met een ongekende snelheid wervelde
de cycloon voort, nam den toren van de
Roomschc kerk'op en zette hem weg. kneep
de Romaansche kerk op de markt in puin
en liet geen enkel huis ongedeerd, zoodat
het nu overal tusschen de nog staande ge
bleven muren inregent. Ijouden wij nog een
regenperiode dan is aanstonds een alge-
meenc verplaatsing van dc dakloozen on
vermijdelijk. Maar in ieder geval moet van
allo kanten financieelen steun aanstonds
binnenkomen om het onheil niet tot het
uiterste tc laten voortduren. In een korte
toespraak tot de notabelen heb ik gezegd,
dat de regeering zeer zeker zijn zoo zwaar
getroffen gemeentenaren tegemoet zou tre
den, naar billijkheid, zonder onderscheid
van rang of sland, omdat allen even zwaar
getroffen zijn en er van verzekering tegen
doze ramp geen sprake kan wezen.
Dit plaatselijk leed zal nationaal gedra
gen worden door den Slaat en door parti
culieren. Reeds is de Commissaris fier Ko
ningin gekomen en heeft gezien dat het
werk marcheert. Ieder weet zijn taak. De
bevolking draagt "haar leed gelaten, omdat
Zij weet dat een hoogere, geen menschelijke
macht het haar heelt aangedaan. Ik schat
de schade op drie millioen. WoTdt hierin
fliet voorzien, dan beteekent dit volslagen
Een tweetal photo's van de aangerichte verwoesting in de hnnrt van Borcnlo.
armdede voor onafzienbaren tijd: Dè bur
gerij bestaat meerendeels uit welvarende
middenstanders, uit nijveren dio de boeren
voorzien van wat zij noocLig hebben, veelal
winkeliers, die door zuinigheid en ijver een
eigen huis hadden gespaard.
De burgemeesters der omliggende plaat
sen hebben voorbeeldig geholpen alleen
reeds door het noodige brood te zenden,
want de bakkerijen zijn ook vernietigd.
Autoriteiten op het gebied- van hygiëne na
men den toestand op. Talrijke doctoren ver
bonden met behulp van enkele zusters de
gewonden die allen meest hoofdwonden en
fracturen hebben opgedaan. Dat bij deze ge
weldige ineenstorting het aantal .dooden
slechts vijf bedraagt, schijnt een wonder.
De branÖweer uit Zutphen rukte aan om
door het afzagen van versperring en verder
opruimingswerk de straat vrii te maken.
De genie heeft dit nu overgenomen. Ik
vaardigde op zware straf tapverbod uit. om
dat ik vernomen heb dat weer slechte sujet
ten al onderweg zijn naar Borculo. Van
nacht zullen alle vreemdelingen van de
straat worden geweerd. Voorts heb ik laten
omroepen .dat bij de eerste verschijnselen
van storm alle Ruizen verlaten moeten wor
den, oip nieuwe onheilep te voorkomen. De
wonderbaarlijke kracht, jran den wervel
storm blijkt ó.m. hieruit, dat een motorfiets
werd opgenomen en 200 rpeler verplaatst,1
dal verscheidene'daken een eind. van de
huizen werden neèrgézet, 'dè sigarenfabriek
van de firma Dassen totaal is afgebrand.-
•Toen ik afscheid nam van den burge
meester, drukte hij mij de hand, -keek mij
even ernstig in de oogen en zei:
„Zeg uw lezers dat verscheidene burgers
van Borculo tot zelfmoord worden gedre
ven wanneer ze niet met geld worden ge
holpen."
Een officier vertelde dat hij onder het
puin van een boerderij f 2000 had gevon
den. Zoo is alle bezit letterlijk door den
storm weggevaagd. Opmerkelijk voor de
energie van sommige notabelen was dat ik
kranten rond zag brengen of er niets ge
beurd was uit het zoo bouwvallig geworden
postkantoor.- In t den telcgrafischen dienst
wordt door motomjders op de naburige kan
toren voorzien. Tientallen fotografen waren
bezig de ruïnes te folografeeren en dit ge
beurde ook vanuit dc lucht met een twee
dekker.
Do eerste hulp is verleend direct na de^
ramp door dr. Schey, bijgestaan door dc
tijdelijke wijkverpleegster zuster v. d. Ham,
die 9amen den ganschen nacht aan het werk
zijn gebleven. Nog denzelfden avond hebben
twee doctoren, die met vacanlie in den om
trek logeerden, zich bij hen gevoegd.
Uit het belangstellend publiek gingen.ver-
scheidene heeren en dames met open scha
len rond voor de slachtoffers. De hulpvaar
digheid bleek groot te zijn.
Zij is een goede Ilollandsche eigenschap,
die zich ook verder niet zal verloochenen.
In Amsterdam is trouwens al een hulp
comité gevormd en andere zullen wel vol
gen.
Borcnlo na de ramp.
Gistermiddag was men al zoover dat men
de straten weer zoo goed mogelijk begaan
baar had gemaakt.,
De genie was overal met het opruimings
werk bezig vcor zoover dit althans noodig
is om het verkeer vrij te maken, terwijl
brokstukken van huizen en gefcouwen die
gevaar voor instorten opleveren, worden'
omvergehaald
Een massa militairen en arbeiders waren
bezig de Berkel die op sommige plaatsen
door de omgevallen boomen vrijwel ver
stopt was vrij te maken om gevaar voor
overstrooming to voorkomen. Nu bet beeld
der verwoesting wat duidelijker waarneem- -
baar wordt, blijkt dat de ergste berichten
niet overdreven zijn. Geen enkel huis is
onbeschadigd Huizen die van buiten onge
schonden leken, bleken van binnen onbe
woonbaar. Er waren nuiven waarvan alle
muren nog- stonden en bet dak nog onge
schonden was en waarvan alle binnenmuren
met deuren en ramen spoorloos verdwenen
waren. In anderen was het buitenwerk gaaf,
doch vertoonden de binnenmuren gapende
scheuren. Van sommige huizen was het
meubilair als een kaartenhuis opgenomen
en door de ruiten nhar buiten geslingerd.
Weer elders was van de zoldering die uit
zware eiken balken bestond, vier vijfd%ver-
dwenen, terwijl de rest nog ihtaC't was. Eert
inwoner van Borculo wees de'plaats waar
zjjn huis gestaan"*had. DaarVan was zelfs
bet puin niet weer te vindert. 1 leiband, die
toen de bui losbarstte, op straat had ge
staan om-naar het 'onweer té kijken, ver
telde dat hij een zware wolkenmassa geel
zwart had zien komen aandrijven. Toen
dezo wolkenmassa boven hot dorp was, gaf
het den indruk of alles plotseling naar be
neden kwam. In enkele minuten was toen
do verwoesting aangericht. Heb was een
buitengewoon geluk dat (Jadelijk de licht-
leiding werd stukgeslagen.
Hierdoor was. het gevaar voor brand tot
een minimum beperkt. Dat bij die grooio
verwoesting die is aangericht niet meer
personen ernstig verwond zijn is te verkla
ren uit het feit dat vrijwel geen enkele
woning is ingestort maar dat de huizen zijn
weggewaaid. Doordat de bewoners binnen
waren liepen de meesten slechts schram
men en kneuzingen op. Onder do gewonden
zijn dan ook slechts een zestal die ter ver
pleging moesten worden opgenomen.
De bewoners dragen hun lot zeer gelaten.
Zij «zijn allen nog versuft terwijl het ge
weldige verkeer en het drukke bezoek van
vreemdelingen hun eenige afleiding bezorgt.
Gistermiddag was het autoverkeer iri de om
geving van het verwoeste dorp zoo groot,
dat men reeds ver in den omtrek honder
den en honderden auto's op de wegen zag
staan. Hoe de toestand echter des nachts
zou zijn wist niemand. Er is geen licht en
geen voedsel en slechts met groote moeite
kan uit de omgeving eenigszins in den nood
worden voorzien. Niemand hee'ft onderdak,
omdat hier niet zooals in de meeste geval
len de een de ander kan helpen daar er geen
enkel huis ongeschonden is. Verschillende
bewonera hadden ip de ruïnes van hun huis
met behulp van planken en dekens zich een
onderdak verschaft. Anderen huizen in de
kolders of in stallen die nog staan waren
gebleven^ Ook wist niemand waar de vele
militairen móesten worden ondergebracht,
daar kampecringsraatonaal niet aanwezig
was. Als men daarbij Dedenkt dat den ge-
heelen middag een druilige regen viel kan
men zich eenigszins een voorstelling maken
van de sombere stemming, die over deze
gebeele streek ligt.
Een trein onlspcerd.
Verhaal van een reiaiger
Een reiziger vertelt:
Trein van 6 uur 58, die Maandagavond
ui't Neede naar Borculo vertrokken is, )9
even voorbij Haarto ontspoord. Door den
plotseling opkomenden storm, die zich tot
een orkaan ontwikkelde, stoomde de trein
toch al langzaam op. Plotseling sloeg de
bliksem in een zwaren eik vlak langs de
lijn. Deze viel vlak voor de locomotief neer,
waardoor de locomotief ontspoorde. Een ge
luk, dat de trein, die onmogelijk tegen den
orkaan op kon komen, slechts langzaam
reed. De locomotief viel om, de slokrr
sprong er tijdig af. De machinist kon dit
echter niet meer. Maar hij kon na een ruit
ingeslagen te hebben ongedeerd uit de ma
chine komen. Een personenrijtuig derde
kla,s, dat, vlak achter de locomotief liep,
kantelde, doch bleef hangen. Van het rij
tuig 2e klas werd het voorbalcon .ingedrukt
- Het -noodweer was om dien tijd ontzet
tend. Zware donderslagen en bliksemflitsen
volgden elkaar angstwekkend snel op. Het
werd aardedonker. Gelukkig waren er niet
veel menschen in den trein. Niemand werd
gekwetst of gedood. Het personeel van den
trein kwam onmiddellijk een onderzoek
daarnaar instellen.
Het noodweer hield nog even aan, doch
wij begrepen in onzen angst toch wel, dat
de vliegende.storm het onweer spoedig zou
uiteengejaagd hebben. Dit gebeurde geluk
kig. Na 5 minuten klaarde hot weer iels op.
Wij moesten den trein uit en te voet
langs de baan naar Borculo zien te komen.
Bij Ruurlo zagen wij do zware eti minder
zware boomen te halver hoogte afgeknapt.
Honderden boomen zijn gevallen of ontwor-
tijld. Doch di't is niet 't ergste. Langs de lijn
zagen wij, dat boerderij op boerderij be
schadigd was, en al klimmend over hekken
en over de gevallen boomen en omgevallen
telefoon- en telegraafpalen langs de lijn
Borculo naderend, zagen wij, dat het vree-
selijk was, zooals dè orkaan en de bliksem
hadden huisgehouden. Een seinwachters-
huis was geheel van zijn betonnen vloer ge
slagen. De seinwachter en zijn vrouw had
den zich gered door plat op den grond le
gaan liggen. Slechts de kolenbak was blij
ven 9taan. In de verte zagen wij ook brand,
heigeen de sigarenfabriek van de firma
Dassen te Borculo bleek te zijn. Van huis
aan huis was het dak stuk geslagen of war
ren alle pannen weggewaaid, en wij zagen
verscheidene boeren in angst te midden van
hun door elkaar gegooid huisraad zitten, in
de open lucht, doordat het dak van som
mige boerderijen finaal was afgekapt.
Te Borculo heerschte groofe ontsteltenis,
allereerst onder de reizigers die op onzen
trein wachtten. De bovenverdieping van het
station was geheel in elkaar geslagen. Ge
lijkvloers was alles door elkaar gegooid, lesr
senaars dooreen, enz. Hel was een vreese-
lijke toestand. De op den trein wachtende
passagiers hadden vreeselijke oogenbtikken
doorleefd. Een paar wagons, die op dood
spoor stonden, waern door den wind op
sloolblokken gegooid. Doch het ergst is het
stadje Öorculo zelf getroffen. Huis aan huis
zagen wij vernielde daken èn gesprongen
ruilen, en wij liepen door de 9tralen letter
lijk over de dakpannen.
Onze reis vervolgen was onmogelijk, want
telegraaf en telefoon waren gestoord, en
heel Borculo moest dien avond in het don
ker zitten, daar alles vernield was. Er bleef
ons geen andere keus dan langs de lijn
naar Barchem le gaan. Dit laatste deden wij
met eenige andere passagiers. Te Barchem
kwamen ons auto's tegemoet, gezonden door
do directie der Geldersch-Overijsselsc-he
Spoorweg-Mij. om personeel eii passagiers
af le halen, daar men begreep dat er iels
gebeurd moest zijn, toen de tram uit Bor
culo niet gekomen was, en men geen tele
fonische of telegrafische verbinding met
Borculo had kunnen krijgen. Te Barchem
wachtte toen een trai» om de passagiers
verder le vervoeren.
Het ondeibrr der dakloezen.
Vaz Diaz seint ons, dat maatregelen ge
nomen zijn voor "1 onderbrengen der dak-i
loozen, wier woningen zijn verwoest. Zij
zullen in verschillende plaatsen worden
ondergebracht. De kinderen gaan waaiv
schijnlijk naar Deventer. Een vijftigtal zal
echter door het Leger des Heils te Berg-en-
Dal worden opgenomen.
De schade aan dc oogst.
Voor sommige kleine boeren bedraagt de
schade aan de oogst zeker f 2000 en meer.
Do haver en boontjes zijn vernield en
allo vruchtboomen ontijdig geschud. Daar
do menschen niet vergoed krijgen moeten
ze. zooals ze verzekerden, er jaren voor
krom liggen
De verwoestingen in N.-Biabuui,
De tornado, die het hevige noodweder
van Maandagavond vergezelde, heeft Lan-
genboom (gem. Esschare) en Zeeland het
ergst geteisterd. Een 8i-jarige grijsaard
vertelde ons, dat bij nog nimmer zulk nood
weer had medegemaakt. De gehecle streelt
van Langeboom en de gehuchten Graspeel,
Trent en Oventje biedt een troostelOozen
aanblik. Te Labgenboom zijn 23 boerderijen
bijna geheel verwoest en in puinhoopen her
schapen. De geweldige kracht van dè or
kaan was o.m. hieruit af te leiden, dat heft
dak van een boerderij boven, óp de puin
hoopen van een 8 meter verder staande
schuur neergesmakt' is. De R. ker,k to
Langenboom is bijna geheel ingestort. De
toren is over' een zijbeuk heen een 10-tal
meters weggeworpen. Na deskundig büder-
zoek wétd de kérk gesloten, daar er'groot
'gevaar vóór verdere instorting bestaat. Het
klóoster der Paters Dominicanen van Huis-
,scri is eveneens ernstig geteisterd. De tor
nado heeft ongeveer twee minuten geduurd
en had plaats te 6.07 precies, hetgeen door
de klok op de kerk aangewezen wordt. In
cle kerk waren op het moment, dat de tor
nado losbrak, 5 personen, de prior, 2 paters
en 2 werklieden, die geen van allen de kerk
konden verlaten, daar de deur door den
storm was dichtgeworpsn. Wonder boven
wonder bekwamen zij geen letsel.
Het ergst werd Zeelaid geteisterd. Daar
zijn 67 boerderijen en schuren in puin ge
legd Een jongen van L7 jaar. dc eenigo
zoon van den landbouwer v. d. H., werd
door instortend gruis op. slag gedood. Do
vader en de moeder werden levensgevaar
lijk verwond in het ziekenhuis opgenomen.-
De toestand der moeder is hopeloos. Een
meisje van 12 jaar, Mario Alanders, werd
gedood, terwijl haar broeder een been brak
en tal van ernstige kwetsuren bekwam.
Voorts werden twee personen door een om-
verwaai enden aubö gevaarlijk verwond; zoo-
dat-'opname'in het ziekenhuis-noodzakelijk
was. Het aantal stuks vee en varkens, dat
omgekomen is, is nog niet bekend, doch is
vrij aanzienlijk. Een 500-tal groote Canada-
boomen ligt afgeknapt dwars over de we
gen van Langenboom naar Zeeland. De
Commissaris van de Koningin in de provin
cie Noord-Brabant heeft, vergezeld van zijn
secretaris, ccn bezoek gebracht aan deze
geteisterde gebieden. Gistermiddag is mili-
tairo hulpgearriveerd in den vorm van
véldkeukens en personeel voor bergingswerk
Üc toch reeds enorme schade wordt niog
aanmerkelijk verhoogd doordat al het graan
blootgesteld ligt» aan den aanhoudenden re
gen.
Dc ..Msbde" meldt nog volgende bijzon
derheden:
Op het geweld van het naderend onheil
had in Graspeel een moeder met haar vier
kleinen een toevlucht gezocht ónder een
zwaren eikenhouten tafel. Het geweld der
natuurkrachten tast ook haar huis aan. Het
dak gaat de lucht in, in een zijmuur wordt
een gat gesloolen van'een manshoogte. De
steenklompen daveren door de zoldering, in
dc huiskamer vliegen de schilderijen door
het vertrek, een kast wordt omvergeworpen
boven op de tafel, waaronder-vijf menschen
met bleeke lippen een gebed stamelen, stee-,
nen vallen rondom, beuken kast en tafel,
maar deze houdt Goddank en het gezin is
gered. In een andere woning moet een
kraamvrouw met haar baby van twee dagen
door een raam gered worden uit het huis,
dat op invallen staat.
Onbeschrijflijk moet de kracht van den
storm geweest zijn in de gehuchten Oventje,
Trent en Graspeel. Toen het donderend gen
raas zich deed hooren, wisten de landbou
wers niet meer waar zij bliiven moesten.
Overal woeien de daken uit elkaar en wer«
den de muren der eenvoudige boerenhui-
zingen en stallen ingedrukt en w'.teeng sljv»
gen. De oogst, geborgen in schuren on mlf»
