LAND- EN TUINBOUW.
GENEESKUNDIGE BRIEVEN.
VARIA,
De beer Van Nes ging met den heer Van
der Wiel mee. Hij meende dat B en W. ten
onrechte hier art. G5 van de Bouwverorde
ning willen toepassen, wat de voorzitter ont
kende.
Ten slotte werd het verzoek van den heer
Van Rooyen in strijd met het prae-advies
met algemeene slemnlen aangenomen.
Hierna eerst klokke halftien werd
aangevangen met de behandeling der ge-
echrcven agenda.
Voorgesteld werd aan de drie in deze ge
meente beslaande bewaarscholen naar een
vaste regeling subsidie te verleenen tot een
totaal-bedrag van rond f 700.
De subsidie zal volgens deze regeling be
dragen f 1.per leerling en 10 pCt. van het
aan het personeel uit te keeren salaris.
Den heer Alkemade viel deze regeling
zeer tegen. De subsidie is hem te gering In
denzclfden geest sprak de heer Admiraal.»
De heer Van der Wiel vond de regeling op
zichzelf verkeerd. Men heeft vroeger over
deze zaak een samenspreking gehad en toen
stond voorop, dat de subsidie rekening zou
houden met de behoefte der 9chool. Dat be
ginsel is geheel verlaten.
De Voorzitter vond de regeling nog niet
zoo slecht Men moet niet vergeten, dat de
schoolbesturen bij de Onderwijswet van
1920 zeer gebaat zijn. Hun positie is veel
beter geworden en daarvan profileert ook de
bewaarschool.
Dc hoer Van der Wiel merkte nog op, dat
bij^gecn bezwaar heeft legen het bedrag.
In dat opzicht staat hij nader bij B. en W.
dan bij den heer Alkemade. Hij zal dus ook
stemmen tegen diens voorstel
De heer Alkemade stelt nu Voor subsidie
ti ycrlcenen tot een bedrag van; f 5 per kind
van de eerste 50 kinderen en vpor de kinde
ren daarboven f 2 en dan de vergoeding dér
leerkrachten te doen vervallen.
De Voorzitter wilde, vóór hierover te slem-
men, de kostenberekening.
De behandeling werd daarop .geschorst;en
met de behandeling der agenda voortgegaan.
Intussvhcn zal men op dc secretarie de kos
tenberekening maken.
Besloten weid tot conversie der loopende
geldleening met een renletypg van 6 \'4,
6 3/4 en 7 pCt., in een nieuwe leening groot
1 115 900 legen een nader te bepalen rente,
terwijl dc aflossingen gelijk zullen blijven.
De ko9lcn voor provisie zijn een kwart pro
cent De tolale onkosten f 28980. De ge-
mecnlc zal door deze converge belangrijk
voordcclig uit zijn.
Hierna kwam aan de ord© hel vooiylc-1 lol
aankoop van een strook grond vajn jhr.
Oevers (en behoeve van een voetpad langs
den Ciooweg tegen een bedrag van 1260
overeenkomende met de kosleen welfaè jhr.
O. zal moeien maken voor een afrastering
met harmonicagaas.
Het voorstel wordt zondwr hoofd, rieiji-
ming aangenomen,
De heer Meyer sprak den wensch uit dat
voor dit werk Noordwijksche werklieden
worden gebezigd wat do voorzitter niet kón
beloven, al denikt hij het we), omdat Jhr.
Gevers zelf het werk doet uitvoeren.
Hierna kwam ter tafej hot praeadvies van
B. en W. over de wegverbelering Kalwijk-
iVoordwijberhout waarvan ook de medewer
king van Noordwijk wordit vereisoht.
Door B. en W .wordt voorgesteld deze
medewerking le verleenen, waar de Pro
vincie een royaal subsidie nl. 60 pet. wil
verleenen. Volgens raming zullen de netto-
kosten f 165.000 bedragen. Voor mogelijke
tegenvallers willen B. en W. machtiging tot
een bedrag van f 175.000.
De heer Alkemade had gehoord dat an
dere gemeenten eem hoogere subsidie van
de provincie ontvangen.
De voorzitter antwoordde dat dit alleen
de gemeente Noordwijkerhout betreft, die in
ongunstiger positie verkeert en niet zooveel
belang bij den weg heeft. Deze gemeente
krijgt 90 pot vergoeding, Katwijk ontvangt
echter ook 60 pet.
De heer Meyer pleite er voor Noordwijk
sche werkkrachten het werk doen verrich
ten wat die voorzitter toezegde.
Hot voorstel werd nu zonder stemming
aangenomen.
Conform het voorstel van B. en W, werd
«en overeenkomst aangegaanmet de Ned.
Ohem. Fabriek te Amsterdam betreffende
de vernietiging van door de vleeschkeuring
afgekeurd vleesoh.
De heer Van der Niet hoopt dat men het
yleesqh niet terug krijgt als worst, (gelach).
De voorzitter zeido dat de Fabriek onder
Rijkstoczicht staat.
Ook het voorstel tot 't aangaan van een
daling inzake de Oentrale voorziening van
Brandstoffen wordt na toelichting van den
voorzitter zonder hoofd, stemming aangeno
men.
Een voorstel tot verhooging der. vergoe
ding aan de leden van de atembureaux, hier
op neerkomende dat de leden behalve f 8
.vacantie geld ook vergoeding voor gebruiker
concumptie zullen ontvangen werd mede
tonder hoofd, stemming aangenomen. Het
Voorstel zal reeds voor 1926 gelden.
Eindelijk werden nog een aantal wijzigin
gen aangebracht en de begrooting 1926.
De heer Van Nes maakte bierbij eenige
apmorkingen o.a. had hij bezwaar tegen een
yerkooping van de post toezicht op wegen
l 1000.
De heer Liefferink zeide dat het hier be
trof het toezicht op de Wilhelmino- en den
Gooweg met name ter gelegenheid van de
grooto tenniswedstrijden en andere gelegen-
peid.
Het liep toen buitongewoon druk met het
verkeer van automobielen.
Gepensionneerde politie-agenten uit Lei
den hadden toen voor de regeling gezorgd.
De heer Van Nes meende dat volstaan had
kunnen worden met het plaatsen van duide
lijk sprekende borden.
De Voorzitter merkte op dat het bedrag
hl is uitgegeven.
Hierna kwam weer aan de orde het voor
stel Alkemade inzake subsidie bewaarscho
len. De heer A. had zelf een berekening ge
maakt (van de zijde der secretarie-ambtena-
had men er niet aan gedacht). De Geer-
da-bewaarschool zal volgens 't systeem
,Van B. en W. ontvangen f 120, volgens zijn
foorstel f 264 of f 4.75 per kind; voor de
Jt-K&th. bewaarschool zijn deze cijfers resp.
f 287. f 604 en f 2.70 per kind, voor de
Chr. Bewaarschool f 246, f 476 en 1 3.
per kind.
Dc heer Van der Wiel wilde nog in het
midden brengen, dat hij op het standpunt
staat, dat dc ouders voor dil onderwijs moe
ien zorgen.
De heer Caspera is wel voor steun. Het
geldt hier vooral de kindereD van minder
gegoeden, die niet zelf de zorgen op zich
kunnen nomen.
De heer LieEferink meende, dat aan een
subsidie-regeling, zooals do heer Alkemad©
het wil, ook een regeling van het toezicht
der gemeente moet worden verbonden, waar
om de voorzitter bet voorstel dan ook wil
aanhouden.
Do beer AlkeraeuJe dringt echter op'be
handeling aan en het reeds voor 1925 laten
ingaan. B. en W. kunnen dan later met
een regeling over de voorwaarden komen.
Het voorste) wordt nu aangenomen met
8 tegen 4 stemmen, die van de lieeren
Lietïerink, Van der.Niet, Van Ne® en Vair
dor Wiel.
Nog werden enkele zaken aan de orde
gesteld. Zoo werd eenige wijziging gebracht
in het bouwvoorschot van de Bonwvereen.
„St-Jei'oen" wat echter geen invloed zal
hebben op het totaal bedrag en werd be
sloten tot aankoop van een 'strook grond
bij de Wilbelminastraat tot hoogstens 34
'vk. M. tegen f 10 per Meter wegens ver
breeding van dim weg, terwpl de voorz.
ten slotte eenige mededeelingen deed over
den stand van zaken betreffende de verbete
ring aan de Nagelbrug aan den Noordwjjker-
hoek, waarover onderhandelingen met de ge
meente Leiden eü de Provincie zijn gevoeld,
die echter nog niet tot" een resultaat hebt
ben geleid.
De meeste raadsleden, die er het woord
over voeren willen ook niet, dat Noordwijk
er zich voor interesseert, zoolang er nog
zooveel voor wegverbelering' in de gempenU,
zelf overblijft
Bi) dó rondvraag kwamen de wen^chen
over wegverbetoring nog_ al op deo voor-
gTone.
De heer Balkenende sprak zijn voldoening
uit, dat de voorzitter in dan laatste» tijd
de vergadering dee avonds uitechrijtft
Hierna sluiting.
Noordwijk-Bianen. Het,ligt in de bedoe
ling van het plaatselijk1 Comilé alhier, deel
uit te maken van het Oranje-Comité 1926,
gevormd orn aan H. M de Koningin en Z.
K. H. den Prins der Nederlanden, bij gele
genheid van het zilveren huwelijksfeest van
het' koninklijk echtpaar een huldeblijk aan
te bieden, alle inwoners in de gelegenheid te
stellen een bijdrage voor genoemd doet te
storten, waarvoor hun een officieele intee-
kenlijst zal werden aangeboden,
Rijnsburg. Burgerlijke Éftand.
Geboren: Sanriiël Willem, zv. A. Heems
kerk en A. v. BOeten. Alida, A v. Jac.
v. Delft eni Alida v. <L Eijkel- Anjgenjela,
d. v. HL Jungerius en J, Hoogstraten,;
Ltiei3, a t. J. v. Egmond'en J. M. Drier
bergen. Cornelis Garrit, z. v. j.i- Krom
hout en EL Zandbergen, Cornelis, a vi P.
y. Beelcum en A. Peet Janna, <S. vi J.
de Koning c«i A. Paauw. Gornblis Leeo-
dert, a v. E. Boekee en J. M. deri Hdan.
Elisabeth, d. v. J. v. d. Meg) au B. II.
Becker. Johanna Geertruida Jantina, A
v. K. Kramer en E. v. dL Star. Willem,
a v. J. v. Eginond en L. J. de Vries.
Overleden: J. Sohoneveld, oud 83
O. v. Beekum, -2 A, a v. PI v. Beekum
en A. Peet F. Bouwman, '57 j., echtg.
v. J. v. 4 Hoi). Marjjtje v. A Meg,
eohtg. V. P« v. Delft Albertus v. üuijnc,
21 j., a v. L. v. Durjn en G. v. Eg mond.
Gehuwd-: J. v. A Mei;?, alhier, en M. B.
de Rijke, Ter neuzen. Samuel de Mooi}, al-
fder en Jansje de Best, te Valkenburg (Ï-H.)
f,W. Zandbergen, alhier, en A. C. G. SVoep-
iee, te Zalt-Bonmiel.
De heer F. Faber, onderwijzer aan de
Juliana-school alhier ie heden geslaagd voor
de acte Engelsch L.O,
Sassenheim. Burgerlijkestand.
Geboren: Jacob Lijndert, a v. J. van
Nieuwkoop, en O-.Daudefl. Catharina Eli
sabeth Cornelia,. A v. JL Bax en. G. \V. W.
Post., Catharina' Petronella Magdaleiia,
d. v. Hi. J. J. Koot en ML F. W, OJpb-
beorn.
Ondertrouwd: Ct J. v. Duin, 23 j. en.
E. W. v. A Ploeg, 22 jl
B e V-O 1 k i n g. -Vertrokken: G.
Poogervorst en gezin naar .Voorhout.
F. de Voogd n. Voorhout J. Bax n.
Alkemade.
Ingeschreven: D. HL v. Niekerk en gezin
van Leidea F, O. J. Antoniëtti en gezin
van Delft
Kerkel. berioht voor Zondag:
NeA-tHerv. Kerk, v.m. 10 u. ds. L, Boer,
v. VriezeveeD, n.m, 5 uur db. Joh. W, Groot
EDzerink, Leiden.
Prot-BonA geen dienst
Gerot Kerk, vrn. halftien en mm. 5 u.
ds. J. v. 'Henten, Nw. Vennep.
Voorschoten. Gistermiddag had een
noodlottig ongeval plaats in de bakkerij van
den heer A. V. alhier, dat belaas een men-
schenleven eischte. I
De heer V. bevond zioh op den meelzolder
en viel door een opening in de bakkerij.
Ernstig gewond werd hij naar Leiden ver
voerd waar hij hedenmorgen is overleden.
De overledene was voorzitter van de ver-
eeniging tot instandhouding van de Chr.
School alhier en lid van den kerkeraad der
Ned.-Herv. Gemeente.
Moj. 0. P. van ter Tooien alhier is te
Rotterdam geslaapt voor het examen nut
tige handwerken.
Wassenaar. Burgerlijks Stand
Ondertrouwd: E. Theil en A. K. Stuit,
iG. M. O. Koderitsoh en M. Wentiok.
Geboren: Johanna Maria, 4 v. Q. Ede-
Laar en W. Kleine Staarman. Hendrika
Petronella Jaooba, 4 v. HL P, H. Mei^
en J. HL J. de Veer. Josephus Corne
lls, a v. J. Cl Gar dien en Ml Kniest i
Anton Johannes, z. v. J. Khoop Pathuia «n
J. J. van AJtena, Jaoob, v. G. y.
Egmlondf en F. J. Smolders, ss? Go melis
Johannee, a v. J. AL Euygiok en AL At
<Jen Hollander- 1
De burgemeester dezer gemeeute is
voer enkele weken met verlof naar het
buitenland vertrokken. Als plaatsvervanger
treedt in dien tijd op de beer J. Mansvelt,
Zoeterwoude. De gemeenteraad verga-
dórt a.s. Woensdag om 10 uur v.m.
De agenda luidt als volgt-:
1. Ingekomen stukkan'..
2. Goedkeuring der rekening van de
Gezondheidscommissie te Alphen a. A Rijp
óver 1924.
3. Aanbieding (gemeente-rekening over
der. drenst 1924.
4: Aanbieding balans, 'winst- en verlies
rekening vap het waterleidingbedrijf over
1924 (tijdvak 1 Juli31 December).
6:' Wijriging dór gemeente-begroeting
dienst 1926.
C. Als vóreii van de begrooting van hek
waterleidingbedrijf dienst 1925.
7. Behandeling van het beroepschrift
van A. H. Volloberg en A. van Beek inzake
vaststelling huurprijn woningen.
8. .Vaststelling van bestek tf> voorwaare
den van aanbesteding voor vernieuwing der
.Vlietbrug.
9. Reclame schoolgelden,
10. Rondvraag,
PLUIMVEE,
De lieihebberij in den zomer.
Ik) zomertijd brengt aan onao kiepen,
eenden co (Juiyen oen meerendeels aange
name penode.' He tijd va<n bróedein is achter
dqn rug, net hoogtepunt van den leg is
voorbij en het broed-1926; 'begint zich ai
mooi te ontwikkelen. De dag«i dee oordeels
z^n nu i voor veie jonge hanen gekomen, men
kan zei,toch onmogelijk alle aanhouden. Dat
zou té ''duur'uitkomen. Pracht-exemplaren
tracht men bij vrienden en anderen in te
ruilen of af te 'geyen, maar alle, die in
eenigi opzicht maar afwijken van den
standaard, of dio' eigenschappen vertoonec,
welke voor den Yoortgeaetten fok belenr-
merend^ althans niet vooruitgaande werken,
vallen onder het- mes. Uitgeschift worden
enkelkammige hanen> die in hun kam groote
onregelmatigheden, ajsprangen enz, verfcoo-
nem Ook van de rozekammigen z jm er wei
enkelen te vei wijderen met te weinig werk,
piet niet goed Yerloopendeö doorn of tuit.
Hijv. bij de Wyandolbes moet deze doorn
met den bals meebuigen en bji Hamburgers
lij Javakrielen horizontaal ol een weinig
.opgewipt itónen met smalle borst, met X*
boenen, met Schee vee. staart en buitrug gaan
er onvoorwaardelijk tusscken uit.
Een goede maatregel is meestal om ,d$
aai)- tö houden jon£e hanen, in 't blonder
van de nietrzwafe rasse», afZonderijik. van
de henhen te plaatsen. Dit bevordert betere
ontwikkeling van de hanen, maar is ook
beter voor dé jonge hennen, die, naar mijn
méeitiiig; dun méér nog teruggehóuden wor
den van dat ergi-vroege aan den leg gaap.
AVie by zyn laatbroed'-kuikeins nog staaV.
voor de vraag of hij met een haan of hen
te doen heelt, Iet maar op de zich gnt-
wikkèlende zadelveeren, w.aar de rugl\jtn in
den staart overgaat. Zijn deze veertjes goed
afgerond en stomp, dan heeft men ee&
hen voor zicb. Blijken ze echter lijn, spits,
glanzend te wazen, dan kan men daaraan
net mannelylk geslacht herkennen.
In den zomert-ijd moet goea en geregeld
gevoerd wordeD, maar geeo overvoeren,
geen aanzetten, geen opvoeren tot spoedi-
gen leg, door sommige zoogenaamde leg-
bevorderende meelsoorten en poeders. He
ware liefhebber vindt het nog zoo prettig
niet, als de jonge hennen al gaan leggen,
voordat zij eigenlijk behoorlijk uitgegroeid
zijn. Op zoo'n kleine serie van kleine eieren
volgt vaak de rui en dan duurt het een aar
dig poosje voordat de dames hun plichten
hervatten. Door omwisselen van hok en ren
door kleine verplaatsingen dus, kan men dat
te vroege aan-dén-leg-gaan een weinig in
binden.
Dé zomer brengt dus den rui. Het natuur-'
lijkete verloop is, dat eerst' de slagpennen
en Btaartveeren uitvallen en wel bij de ha
nen beginnende. Later volgen de hals- en
zadelveeren, ook dio der donspartij, terwijl1
zoo vanlieverléd© het veerenpak een ver
nieuwing ondergaat. De overjarige hennen
zijn door hun leggen taiiielijk afgetakeld
en zijn'nogal gevoelig voorinvloeden van
buiten, aJs ruw winderig weer of regen.
Een vaste stelregel is, dat alle ruiend
pluimvee warm gehouden en goed gevoerd
moet worden. Echter mag prikkelend, veel
warmte veroorzakend voer liever achter
wege blijven daar het de vorihing én den
groei der nieuwe veeren benadeelt. Toch
moet dan het dierlijk voedsel aan vastzit
tende kippen niet onthouden worden. Ge
heel vrijuitloopende dienen op een insec
tenrijk terrein vragen in hoofdzaak gele
genheid om beschutting te kimnen vinden
tegen de onaangename aandoeningen van
het weer.
Opgesloten kippen geeft men paardenge-
hakt, dat versch opgevoerd en niet bewaard
wordt.. Ook is he* goed door het zachte aan
gemaakte voer een scheutje raapolie en een
weinig bloem van zwavel te mengen (een
eierlepel per keer voor twaalf dieren). Zwa
vel toch is met vet een der stoffen die in de
veerén voorkomeD. De uitgevallen veeren
verwijdert men uit de ren en het geheel
dient nog nauwgezetter dan vroeger gerei
nigd le worden, omdat deze tijd van het jaar
een gouden tijd is voor alle ongedierte, in
het bijzonder voor de mijt. Bij de beste ver
zorging en grootste zindelijkheid is het aan
wezig-zijn van deze plaaggeesten niet uit
gesloten, omdat er tallooze kansen bestaan
tot overbrenging van eenige exemplaren,
die zioh in korten ti)d reusachtig kunnen
vermenigvuldigen. Zelfs muizen kunnen uit
naburige hokken, die vol zitten, een reine
kippenhouderij besmetten. Het beste kan'
men controleeren met de zitstokken en bij
de slaapplaats van nog niet roestend jong
pluimvee.
Het aantal jonoe kuikens, dat ten offer
valt van de mijt is grooter aan de meeeten
wel welen. Zoodra een troepje kuikens han
gerig, bleek-om de oogen en ruig in de vee
ren er uit ziet, stel dan oogenblikkelijk egn
uitgebreid en nauwkeurig onderzoek in.
Krachtige bestrijdingsmiddelen zijn noodig,
zooals kokend water; vijfprocenls oplossing
van carbol, lySol of creoline, bestrijken met
benzine of brandspiritus, bepoederen der
dieren rnet een_ mengsel van zwavelbloem
en inscctenpoedér, den vogel aan de bee'nen
hangende tijdens de besluiving.
De bestrijding kan men versterken door
middel van een in den handel voorkomende
koperen sproeikan, door een spiiit, door een
schilderslamp en ook door een brandende in
brandspiritus gedrenkte spons aan een ijzer-
draad, met welker vlam men heel wat kan
opruimen.
Een fout is ook het materiaal als broed-
hokjes. kuikenren. kunstmoeder enz., dat
dieDst gedaan heeft, zoo maar op te ber
gen zonder doortastend schoonmaken. De
mijt kan maandenlang zondsr kippenbloed
blijven Jeven en de strengste vorst doorma
ken in haar schuilhoeken.
De duiven-verblijven moeten nog strenger
gecontroleerd worden, vooral tijdens den
rui en bij opsluiting. Maar ook vrijuitvlie-
gende duiven hebben bij heb minste ver
zuim van mijt ontzaglijk te lijden. Vaak
worden duiven door haar vermenigvtildi-
gingsdrift gedreven tijdens den rui nog
een paar eieren te leggen. Het is beter
deze dan weg te nemen en niet te laten
Uitbroeden, want jongen in dezen tijd be-
teekenen voor den liefhebber weinig. Jon
gen gedurende den ruitijd kunneD door mijt
overweldigd worden, deze dringen tot in
hun oorgaten en kunnen zelfs verwondin
gen veroorzaken.
Fazanten en patrijzein in vólièr© gehou
den vereischen dezelfde nauwkeurige be
handeling, terwijl 9iereendjes en andere;
watervogels door hun plassen eii ploeteren
in hun zwemwater minder sterk door mijt
aangetast worden, bij hen komt onder an
dere nobit 8churfmijt Op de bècrien voor.
AI ons pluimvee heeft in den ruitijd meer
nog dan anders, behoefte aan veel en zuiver
drinkwater buiten de zon geplaatst. Daar
entegen moeten duivein juist in de zon ge
zet badwater steeds onder bun bereik
hebben.
LXXXI.
Hanker 1.
Het is niet ondoelmatig, iets oyer dezo
ziekte to zeggen, waarover in den laatsten
tijd door het publiek meer dan' gewoonlijk
gesproken wordt, dank zij alweer de groote
bladen, die allerlei artikelen uit wetenschap
pelijke tijdschriften overnemen, welker in
houd niet voor dait publiek geschreven en
zeker nog minder geschikt is.
Wat kanker is, valt rrict zoo gemakkelijk
in enkelo woorden to zeggen. Voor het pu
bliek boteekent dit woord een langdurige,
vreeselijke, ongeneesélijke ztekte. Door den
geneeskundige wordt het eigenlijk in twee
beteekenissen gebruikt. Do eerste is de meer
algemeene van een kwaadaardig gèzwel, de
tweede is die van een bepaald soort dier ge
zwellen in het Latijn carcinoma genoemd.
Hét komt bij planten zoowel als bip dieren
voor, dat zonder naspcurlijko oorzaak op
een bepaald gedeelte van het lichaam iets
abnormaals groeit. Bij de planten spreekt
men dan meestal van uitwassen, bij dier
en menseh van gezwellen. Wanneer wi)
gaan onderzoeken, hoe zulk een gezwel is
gevormd, dan blijkt, dat het is opgebouwd
uit cellen zooails in het normale liehaam
evenzoo gevonden worden, alleen kómen zl)
nu op een ongewone plaats- en in ongewone
hoeveelheid voor. Het gevolg van deze beiiïe
eigenschappen is uit den aard deT zaak te
vens oen ongewone vorm.
Gezwellen komen zeer veelvuldig voor.
Er zullen weinig mensehen zijn, die er niet
heizij een of meer hebben, hetzij gohad heb
ben, hetzij zuften krijgen. Denk maar alleen
hoe dikwijls wratten voorkomen. En wan-
neeT wij de huid van een mensch nauwkeu-
*rig onderzoeken, dan zullen wij behalve
wratten f'eer dikwijls, Tfog knobheltjes- in ol
onder de huid vinden, uit vet ol Bindweef
sel opgebouwd-, Hoe,(di^wjjls zlep wij niet
kleinere ot groo'lere vaqtgezwellen, dl® vanaf
roode puntje^? als kl.eiijste vormen, zich over
groots huidoppervlakten. kunnen uitstrekken
Dc meesje g&zwellen van dezen aaid zijn
goedaardig Zij wojden nift of weinig grooter
en veroorzaken in vele gevallen zoo goed als
gèen last. Het is dus niet noodig orn zien
over elk slipje, vlekje ol knobbeltje, dat
zich hier of daar ontwikkelt, zonder meer
ongerust te maken.
Geheel anders is het met die gezwellen,
welke bekend staan als kwaadaardige. Bij
deze komen gansch alwijkends verschijnse
len voor den dag. In tegenstelling met de
goedaardige vertooneh zij neiging om meer
en vooral andere te groeien dan deze. De
goedaardige kunnen soms ook wel vrij wat
in omvang toenemen, maar dan drukken zij
gewoonlijk de aangrenzende organen op zij
de, zonder deze aan te tasten. De kankerge
zwellen daarentegen vreten om zich heen,
zij respccleeren geen anatomische grenzen,
doch gaan eenvoudig in hel nabijgelegen
weefsel over. Zoodoende kunnen zij .plaat
selijk resris vrij groote verwoesting aanrich
ten. Maar daarbij blijft het niet; ook de al
gemeene toestand ondervindt den invloed,
de krachten verminderen, de voeding gaat
achteruit, de kleur en de trekken van het
gelaat veranderen, in een woord: het li
chaam wordt gesloopt. Daarbij komen me
nigmaal nog heftige pijnen en andere onaan
gename plaatselijke verschijnselen, zoodat
ten slótte de dood aan veel ellende een wel
kom einde maakt. Nu moet nog een eigen
aardigheid vermeld worden. Dat is de ver
spreiding van verscheiden gezwellen, uit
gaande van het eerste, door het overige deel
van het lichaam. Degoedaardige gezwellen
komen ook wel eens meervoudig voor, maar
dan toch onafhankelijk van elkaar. Dat i®
hier niet zoo. Wanneer het eerste gezwel
een bepaalds ontwikkeling heeft verkregen,
dan ontstaan nieuwe gezwellen op andere
plaatsen terwijl kan worden aangetoond,
dat zij van het eerste afkomstig zijn en dat
zij ontstaan zijn door veivoer van gezwel
deeltjes, bij sommige soorten langs de bloed!
vaten, bij andere langs de lymphevalw
Heeft deze uitzaaiing eenmaal plaaB
vonden, dan schrijdt het proces gewoonlijk
zeer snel voort en kan een spoedig fi,*ï
verwacht worden.
Jn tegenstelling met tuberculose, welke
ziekte reeds in de jeugd ontstaat, komen de
boosaardige gezwellen in den regel op mea.
gevorderden leeflijd voor. Wel ziet men ook
gevallen buiten de te noemen grenzen, maar
de leeftijd van voorkeur ligt toch iusschen
het 40ste en 60ste levensjaar.
Leerde men door het mikroskoop de boos,
aardige gezwellen ook nauwkeurig onder,
kennen, de oorzaak bleef verborgen. Geen
wonder dat voel gezocht werd en dat de
vurige wensch orn te vinden aanleiding gal
tot het ontstaan van allerlei theorieën.
Veelvoudig wordt kanker als erfelijk be-
schouwA Inderdaad kent iedere arts fami,
lies, waarvan verscheidene leden aan kan-,
ker zijn overleden. Maar eenige rc-gel bestaai
daarbij niet, het overspringen is grillig en
zeer eigenaardig is in dit opzicht ook de be,
trekkelijk hooge leeflijd, waarop zich ds
ziekle openbaart. Hierdoor komt- liet ook,
dat onderzoekingen over de erfelijkheid zich
over groote tijdperken moeten bewegen. Ter
wijl men voor tuberculose in zestig jaar al
licht gegevens omtrnt drie generaties kan
verkrijgen, zijn daartoe voor kanker mis
schien 120 jaren nauwelijks toereikend.
Er is ook wel eens gesproken va» kan
kerhuizen, alsol de bewoners va» een be
paald huis meer dan andereo aan Ü6 ziekte
zouden zjjn blootgesteld. Bewezen is in deze
netting nog niets. Maar ook hier is het
onderzoek moeilik. Slechts enkelen, Zooals
Ar. Van Dam te Rauwerd, slagen er in om
©enigszins bruikbare gegevens te verzamelen
Vooral is meer aandacht op liet vraagi-
stuk gevestigd, sinds de statistiek een vei-
hocging van het sterftecijfer voor kanker
aangaf Inderdaad schijnt dit zoo te z(jn, al
wordt de juistheid dm' statistische cijieri
\yeleens in twgfel getrokken in dien zin,
dat de diagnose der ziekte zooveel nauw
keuriger geworden is en bet dus gansct
niet onmogelijk mag lieeteo, dat vroeger
vele sterfgevallen op rekening van verschil
lende andere ziekten zjjn gesteld, terwnl
inderdaad kanker de oorzaak was. Zoo heeft
de vooruitgang der ohirurgie er toe bijge
dragen om meer kennis te verwerven om
trent inwendige gezwellen, welke vroeger
nimmer herkend werden,
f I» elk geval is het aantal der lijders
en der sterfgevallen aan deze ziekte zoa
groot, dat de steeds' toenemende belang
stelling in vele kringen zeer begrijpelijk is.
Alom zjjn vereenig ngen opgericht en prijs
vragen uitgeschreven om tot meer uitge
breide studie aan te sporen, ten einde d»
vele hiaten aan te vullen, die thans nog' in
onze kemis,' zoowel ten aanzien 1 van het
oilstaan der kiekte als van de doelmatige
wijze van behandeling bestaan.
De verwekker van kanker is niet ber
kend Wel meende men sommige omstan
digheden als bevorderlik voor het Ontstaan
te mogen beschouwen. Zoo komt bij-schoor
steenvegers 'een eigenaardige vorm van
kanker voor, welke men geloofd© te'moeten
toeschrijven aan de werking van root of
rook. Het is bekend', dab lipkanker vooral
gevonden wordt bi manhen op 1 die plaats
waar Zij gewoon waren het steenen prjpjo
in den mond te houden, dat dan wel eens
aan het liprood vastkleefde. Vele onder
zoekers hebben zich in den laatsten tijd
bezig gehouden met het nagaan van den
invloed van teer en teerpreparaten op de
huid, waardoor het bij dieren gelukte een
zekere afwijking teweeg te brengen, welke
men aanduidde als teerkanker.
(Wordt vervolgd),
HL A. a
lets over azijn.
Azijn bevordert hot verteringsproces terwijl
hij de meeste eiwithoudende voedingsstoffen
oplost, do kleefstof, vezpletof en lijingevende
weefsels doet .-opzwellen en. $ldus-voor de
vertering8sa-ppentoegankejjk maakt. Azijn
maakt het vlgesch ,,kort"j het bindweefsel
zwelt op eq de vezels vallens tuit. Daarom is
typt .vleescb, waaraan azijn is toegevoegd,
maar meer nog;het in azijn gekookte- vleeech
gemakkelijk verteerbaar. Het. legumine der
peulvruchten wordt echter door azijn onop
losbaar gemaakt, waardoor het geen aanbe
veling verdient, azijn bij erwten en boonen
te voegen. Daarentegen bevordert bij wede
de vertering van het zetmeel en van de
jonge plantenceletof, wier omzetting in sui
ker hij bevordert, vooral wanneer er tege
lijk vet bij aanwezig is, en daarom is het
dan ook als het ware aangewezen, salade
met olie en azijn te bereiden.
Reeds ten tijdo van Mozes schijnt meo
den wijnazijn gekend te hebben, zooals ook
de drank, waaraan zich de oude Hebreeërs
bediend hebben, uit azijn schijnt bestaan te
hebben. De ouden verstonden wel de kunst,
azijn te maken van wijn, maar de eigenlijke
zuivering, door middel van distillatie, ont
dekten eerst de Arabieren.
De beste en sterkste azijn is ongetwijfeld
de wijnazijn, omdat de wijn tot die gegiste
vloeistoffen behoort, welke veel alcohol bs*
vatten. Ofschoon hij de spijsvertering be
vordert, is een te rijkelijk of bovenmatig
gebruik schadelijk voor do gezondheid,
want wordt de azijn in zulke hoeveelheden
genomen, dat do, in de maag aanwezige
spijzen voor verzadiging niet toereikend
zijn, dan werkt zijn oplossende kracht ook
op de eiwitstoffen van het bloed, waardoor
dit zijn voornaamste bestanddeelen ec
eigenschappen verliest, ten gevolge waar
van de vertering gestoord wordt.
Tegen het drinken van azijn door vrou
wen en meisjes, die hierdoor magef
willen worden, kan niet genoeg gewaar-
schuwd worden, omdat door het overmatig
gebruik de bloedsomloop wordt belemmer
en de bloedvorming door de inwerking
de slijmvliezen zoodanig wordt belet,
allerlei ongesteldheden, als koliek, dar
ontsteking, enz. kunnen ontstaan.;
