Humor uit het Buitenland.
indrukken van de Poolsche Republiek.
I
De dokter heeft me champagne verboden.
Waarom?
Nou ik denk eigenlijk", dat hij eerst z'n rekening^
betaald wil hebben. (Passing Show)
I Vronw: Ben jij de kerel die hem er nit haalde?
'Jawel, maar dat is ln orde, hoor.
[*- in orde, wat in orde? Waar hfl Je z'n das celaten, hè7 1
(Judgej
De woordvoerder: Hè je d'er vandaag iemand'
nit zien gooien, juffie? 1
Buffetjuffrouw: Nee.
De woordvoerder: Gommïe, non 'dan zon ik* wel:
es wille wete, waar of Dirk dan gebleve Is.
- (London OpinlonjJ
lift
Onfortuinlijke gast: Is er hier ook een electrische bel? N
Kamermeisje: Nee, meneer. Maar als n op den grond
stampt, dan komen de menschcn beneden wel klagen en dan
merken we 't wel. (Passing Show)"'
Strenge vader (tot moderne dochter): En, jongdA
dame, wat beteekent dat lange zwarte haar op jd;
schouder? (Punch)'
Gast (verontwaardigd): Ga dadelijk den patroon roepen,
er is een wesp in m'n soep.
Kellner: 't Zal niet veel helpen om den baas tp roepen,
meneer. Hij is er zelf als de dood voor. (Passing Show)
1L
Warschau.
De oplossing van het dusgenaamde Pool
sche vraagstuk, die als een noodlottig ge
volg van de Poolsche deelingcn onrecht
geschiedt tenslotte nooit ongestraft is
blijven hangen, is onverwacht en op vcr-
rassendo wijzo gekomen. Toen do groote
oorlog begon, vaardigde de Russische Czaar
een manifest aan zijn Poolsche onderdanen
uit, waarin hij hen vrijheid en onafhanke
lijkheid beloofde na den oorlog. Het bleek
een politieke zet op het moeilijk schaakbord
van die dogen, die echter eerst ruim een
iaar later* door een inededeeling aan de
Russische Doema werd bevestigd. Dat ge-
Bchiedde op een wat zonderling oogenblik,
toen n.l. de Duitsche en Oostenrijksche
troepen Polen reeds waren binnengetrokken
en hun opperbevelhebber, Prins Leopold
van Beieren, in Warschau heerschte. De
Duitschers en Oostenrijkers zijn met hun
toezeggingen van onafhankelijkheid niet
achtergebleven. Zij riepen zelfs een Pool-
schen Rijksraad samen, die met de bezet-
tiDgsautoriteiten en den Duitschen - Gou
verneur-Generaal voorloopig over Polen zou
regeeren. Later kwam tusschen Duitsch-
land en Oostenrijk een overeenkomst toé
Btand. krachtens welke een Prins uit een
van beide landen tot een nieuw op te rich
ten Poolschen troon zou worden geroepen.
Om den Poolschen Staat voor te bcreideD,
gingen Duitschland en Oostenrijk zelfs mi
nisters benoemen, en een der vooraanstaan
den, de maarschalk Pilsudski werd 'n soort
van Minister-President. Maar men ver
trouwde de politieke bedoelingen der be
zetters niet. VandaaT moeilijkheden, die
zich al spoedig tusschen de Polen en de
bezettende Overheid voordeden, en die zelfs
leidden tot de mterneering van Pilsudski,
eerst in de citadel te Warschau, later in
Marienburg. Daarmede was aan de vriend
schappelijke betrekkingen tusschen Duitsch
land, Oostenrijk en Polen vrijwel een einde
gekomen, en hoopvol zagen do Polen nog
slechts op naar hun Nationaal Comité, dat
zich te Parijs gevestigd had. Nauwelijks
kwam dan ook de débacle over Duitschlu.n?
en Oostenrijk, of overal kwam men in Po
len in opstand; wierp de vreemdelingen
uit, en herstelde zoo eigener beweging de
onafhankelijkheid, die 111 1795 was verloren
gegaan. Polen werd ïepubliek; Paderewski,
de beroemde pianovirtuoos, werd zijn eer
ste Minister-President, die in Parijs met
groote ertr werd ontvangen.
Polen speelde al dadelijk een rol op de
Parijsche Vredesconferentie, en bepaalde
zich waarlijk niet tot een ondergeschikte 1
Zoo was dus dc Poolsche Staat hersteld,
en Polen opnieuw in do rij der onafhanke
lijke lauden opgenomen. De oplossing van
het vraagstuk is poli tic k-geograpliiscb nog
al summier geschied, d.w.z. wat erg een
voudig voor een dergelijk ingewikkeld
vraagstuk. Men heeft aan Duitschland Po
sen en die stukken van West-Pruisen, wel
ke van de vroegere deelingcn afkomstig
waren, ontnomen. Men heeft van Oosten-
rijk-Hongarije Galicic afgenomen, en men
heeft het oude z.g.n. Congres-Polen, dat
onder Rusland behoort, niet aan de Bols
jewieken teruggegeven, maar bij Polen ge
noegd.
Zoo is het tegenwoordige Poolsche rijk
«samengesteld uit drié stukken, alle wel van
Poolschen oorsprong, maar in den loop der
laatste eeuw wel in verschiUende om
standigheden gekomen. Het is een oplos
sing gelijk elke andere, maar het is be
grijpelijk, dat deze den Polen niet bevro-
digt. De a^ensch is nu eenmaal niet ge
woon te zien naar den toestand, waarin hij
tevoren verkeerde, maar. eerst, naar den
meest wenscbelijken toestand, die zich voor
hem in de toekomst zou kunnen openen.
Zoo ziet Polen dan ook niet bij voorkeur do
afhankelijkheid van vóór den oorlog, inaar
het verminkte grondgebied van thans, ver
geleken bij wat Polen vroeger was. Nu
heeft dé Poolsche Staat, nog voordat hij in
drie deelcn werd gesplitst, zoo velerlei ver
anderingen ondergaan, dat het wel heel
moeilijk is om vast te stellen wat Polen
zou zijn, wilde men het in den oorspron-
kelijkcn toestand terugbrengen. Want,
wanneer is die oorspronkelijke toestand er
geweest1? Men kon er niet aan denken om
Polen al die dcelen terug te geven, die het
eens op den Balkan* in Rusland en in
Pruisen bezat. Maar voor Polen weegt
zwaar, dat het van het voormalige Russisch
Polen een zoo betrekkelijk gering gedeelte
heeft gekregendat, wei-uitgerekend, van
het voormalig Russisch Polen, dat bijna
600.000 K.M.2 omvatte, er niet meer dan
260.000 aan Polen zijn gekomen. De grens
tusschen Rusland en Polen is door het trac-
taat van Riga van 18 Maart 1921 vastge
legd; in het Zuiden volgt deze de oudo
grens tusschen Oostenrijk cn Rusland, maar
voor het overige is die grens geheel nieuw
en van kunstinafcigen aard. Wilna behoorde
aanvankelijk ook niet aan Polen, maar het
is op de bekende Wijze aan Lithauen ont
nomen, dat zich daarin heeft moeten schik
ken. Trouwens, men behoeft niet geheel te
vergeten, dat Polen cn Lithauen eeuwen
achtereen, eigenlijk sedert het huwelijk van
Hedwiga van Anjou met Jagello van Li-
thaueD, één zijn geweest. Dat echter de Po
len voornamelijk over de grens zien, en
zich bedenkcD, dat onder Russisch bewind
ettelijke millioenen leven, die rij tot de Po
len rekenen, kan niet verwonderen. Maar
dit is geen grief, die men den heeren van
Versailles kan maken, want op Rusland
hadden zij weinig of geen invloed. Men kan
echter moeilijk zeggen dat Polen in het
Westen voldaan isdaar meent de Pool, dat
deelen aan Duitschland cu Pruisen zijn ge
laten, die bij Polen behoorden. Wat van
Duitsche zijde weer wordt betwist terwijl
in elk geval de mcening wordt verkondigd,
dat zulk event, verlies in West- of Oost-
Pruisen alleszins opweegt tegen het mijn-
gebied in Silezic, dat Polen heeft verkre
gen, schoon tusschen Sileziö en Polen on
geveer 2C00 jaren geen directe banden'
hebben bestaan.
Maar, van alle verliezen, die Polen meent
aan grondgebied geleden te hebben, weegt
ongetwijfeld Dantzig het zwaarst. Om dat
te begrijpen, moet men beginnen met een
blik te werpen op do kaart. Men moet rich
bovendien herinneren, dat Rusland's poli
tiek sedert Peter, dep Groote was gericht
op een ijsvrije haven, welke politiek op Con-
stantinopel loerde, maar haar doel niet
heeft kunnen bereiken. Polen nu, destijds
door zijn vereeniging met Lithauen niet
van de Oostzee afgesloten, heeft toch altijd
althans enkele eeuwen achtereen, Dantzig
als zijn natuurlijke haven beschouwd. Eerst
in 1792 is Dantzig aan Polen ontnomen. Nu
is het merkwaardig, dat ondanks de lang
durige heerschappij Dantzig het oorspron
kelijk Duitsch Hanzeati8ch karakter heeft
bewaard. In Dantzig voelt men zich niet in
een Poolsche, maar eer in_een Duitsche
stad. Door het Vredesverdrag van Versail
les nU zijn Polen en Dantzig op elkaar
aangewezen. Tot tweemaal toe heeft een
desbetreffende Commissie geadviseerd om
Dantzig aan Polen te geven, gelijk het aan
beveling had verdiend om Memel aan Li
thauen toe te wijzen, dat het eindelijk toch
gekregen heeft. Dantzig iB nu vrije stad,
maar wordt in haar buitenlandsche betrek
kingen door Polen vertegenwoordigd, en
is opgenomen in het Poolsche toltarief. Nu
zou op zichzelf deze toestand nog zoo erg
niet zijn, indien maar niet ten Oosten van
Dantzig het niet onbelangrijke Oost-Prui
sen met Koningsbergen ware gelegen, dat
door een breed stuk Poolsch grondgebied
dat tot aan Dantzig en tot aan de zee rijkt
van het overige Pruisen wordt gcschciaen.
Bepalingen zijn getroffen, krachtens wel
ke Duitschland verzekerd is van den door
voer door dien z.g.n. Poolschen corridor,
maar dat er voortdurend complicaties kun
nen ontstaan op dit doornig terrein, behoeft
nauwelijks vermelding. Al voor den loop
der spoorwegen is het moeilijk genoeg: een
Duitscher kan Dantzig niet bereiken zonder
over gebied van den Poolschen corridor te
reizen, en in Oost-Pruisen kan men getoeei
niet komen zonder dien Poolschen corridor
te zijn doorgegaan, tenzij over zee.Polen en
Dantzig rijn dan ook wat men wel eens
schertsend noemt vaste klanten van den
Raad van den Volkenbond te Genève, aan
welke in hoogste instantie al hun geschil
len, "tot zelfs betreffende het plaatsen van
.brievenbussen toe, zijn onderworpen Het
stond wel van tevoren Vast, dat beide niet
direct de volkomen goede verhouding zou
den kunnen vinden, maar er is in die ver
houding, tot beider nadeel nog wat al te
veel, dat te weDsehen overlaat. En dat na
tuurlijk den wenscb van Polen om Dantzig
in eigen beheer te bezitten, aanmoedigt.
Polen neemt, binnen de grenzen, die het
door het Verdrag van Versailles zijn toe
gewezen, een ruimte in van ongeveer
386.000 K.M.2, een oppervlakte die zoowat
negenmaal dc oppervlakte van Nederland
is en een bevolking herbergt van ruim 27
millioen zielen, zoodat dus de dichtheid der
bevolking heel wat minder is dan bij oua
te lande. .Van dio 27 millioen inwoners bc-
hooren er bijna 19 tot de Poolsche natio
naliteit. Ei1 zijn voorts een 4 millioen Roo-
thènen of Ukraniërs, een 1^ mill. Wit-Rus-
sen, een V/2 mil). Duitschers en 21/* mill. Jo
den. die, hoewel ze te midden van de Po
len wonen, toch, ook uit historische over
wegingen, min of meer als een-minderheid
worden gerekend. Het ethnografiscb
Poolsch gebied gaat heel wat verder, maar
de politieke grenzen kunnen zipk daarom
niet bekommeren. Het meest in Polen aan
gehangen geloof is dat van de Roomsch-
Katholieke kerk, waartoe omtrent 60 pCt.
van de bewoners van Polen behooren. De
Aartsbisschop van Gnesen, in het voorma
lig Pruisisch .Posen, is Primaxtt van de
Poolsche kerk. Voorts zijn er de millioenen,
die.'tot de Grieksch-Ortkodoxc kerk behoo
ren, terwijl de Protestanten een cijfer van
ruim 2 ,mill. zielen bereiken. De bevolking
van Polen is voorts overwegend landbou
wend; de statistieken maken uit, dat voor
den oorlog 65 pCt. van de bevolking haai
bestar.n vond in den landbouw, tegen 14^
pOt. in do nijverheid en slechts 8 pCt. ln
handel of verkeer. Dat geeft Polen na
tuurlijk dadelijk een landbouwend karak
ter, en de samenstelling van de partijen ri
het Parleiuent wijst dan ook wel op de be-
teekeDis, die men aan den landbouw toe
kent.
Natuurlijk heeft de oorlog op landbouw
gebied veel verwoest; vruchtbare landen
min of meer tot onvruchtbaarheid gedoemd,
en oogalen voor jaren naar beneden ge
haald. Dat neemt echter niet weg, dat het
herstel op landbouwgebied spoediger is ge
komen, dan men aanvankelijk mocht hopen,
en dat Polen zoowel 4n het algemeen tarwe,
regge en dergelijke voedselproducten in groo
te mate voort bTengt, tegelijkertijd, dat het
als bietsuiker produceerend land een een te
plaats inneemt.
De economische politiek heeft de samen
voeging van die drie deelen, die aanvanke
lijk los van elkander, ja hier en daar "zelfs
tegenover elkander stonden, niet bemoeilijkt
maar vooral bezwaarlijk is het gebleken die
drie deelen samen te biengen èn op het
gebied ian het yerkeer, èn op het gebigd
van het onderwijs. Spoorwegen waren er m
Polen reeds geruimen tijd; de Russen echter
hielden vast aan hun eigen spoorwijdle, die
van die van het overige Europecsche net
verschilde. Nu zijn de Duitschers wel zo«j
vriendelijk geweest tijdens de bezetting, en
uit strategische overwegingen, de spoor
wegen om te bouwen, zoodat Polen over
een vrij goed en ook goed bediend spoorweg
net beschikt, maar het materiaal is er nog
niet zoo in orde als men hot zou wenschen,
en zoowel voldoende locomotieven als wa
gons voor personen en goederen ontbreken.
Dezelfde moeilijkheden vindt 'men. bij het
onderwijs Het onderwijs in Pruisisch Polen
was voortreffelijk, maar gericht om aan elko
nationale Podlsche gedachte een einde te
maken. Het onderwijs in Russisch-Polen was
in gelijke mate tegen Polen gericht, maar
was bovendien lamentabel slecht Het on
derlijs in Galicië ten slotte was vrij goed
en was waarlijk niet van nationalistische
smetten vrijl Deze drie uiteenloopendeon
derwijsgedeelten heeft men nu vcreenigd,
en dat het heel wat 'moeite kostte om een
algemeene oplossing te brengen, behoeft
nauwelijks beloog. Langzaam en' geleidelijk
slaagt men er een beetje in, maar het
sproekt wel eigenaardig, wanneer men bv.
ziet, dat Polen een ruim 26000 scholen voor
lager onderwijs heeft met niet meer dan
53000 onderwijzers en .een schoolbevolking
Van 31/* millioen leerlingen. Bij het mid
delbaar onderwijs is het beter. Polen he*, ft
780 middelbare scholen, waarvan echter
slechts 245 dooT den Slaat worden onder
houden het aantal leeraren bedraagt
11.300. IIooge9cholcn zijn er niet minder
dan 6: te. Warschau, te Krakau, Leopol,
Posen, Wilna en een particuliere katholieke
te Lublin. Dan zijn er nog techincums te
Warschau en te Leopol, hoogere scholen
voor tuin- en boschbouw, voor veeteelt, ja„
zelfs een instituut voor paedagogische ont
wikkeling en een, Ilandelshoogeschool. De
Krakaucr Universiteit dateert leeds, van -het
.Van het begin der 14e eeuw en is als zoo
danig de oud9te van geheel Noord-Europa.
Palen wordt volgens democratische opvat
ting geregeerd. Het is een republiek in den
vollen zin des woords; de President-, wordt
door de nationale vergadering, bestaande
uit Rijksdag en Senaat tezamen, gekozen.
Hij is voor zeven jaren in functie, en de
bevoegdheid, door hein uitgeoefend, komt
die van andere constitulionoele Stalen ge-
heelnabij. Op het gebied der sociale wet
geving heeft Polen getracht te dóen wat
het kan, maar het zou niet het eenige land
zijn, waarin tusschen het vaststellen van
sociale politiek en hel levenwekkend uit
voeren ervan een groot verschil aanwzig
blijkt. Trouwens, Polen is een jong herboren
land, dat weliswaar ook pnder vreemde
heerschappij een zekere evolutie heeft door
gemaakt, doch zich niettemin bij velerlei
nieuwe toestanden nog moet aanpassen.
Het kan geen verwondering wekken, dat db
interne politiek veel van Polen's aandachi
vraagt; dat is een verschijnsel, dat zich bij
herboren volken meer voordoet, en zoolang
de politieke verdeeldheden beperkt blijven
tot de mate, waarin zij thans heerschen. is
er geen gevaar te duchten Een eigenlijke
linker- cn rechterijde heeft het Poolsche
Parlement niet. In de eerste plaats kent het
'een Centrum, de zgn. Nationale Piast-^artij,
die haar eigen rol in de polttiek vervult,
en die in meer objectieven zin wordt ter
zijde gestaan, dikwijls ondanks henzelven,
door de vertegenwoordigers van de mindw-
heidsproepen, zijnde Duitschers, Wit-Rus-
sen e.a. Het kiesstelsel in Polen vertoont
een eigenaardige mengeling tusschen even
redig en ddstricts-kiesrecht. Van de totaal
444 leden van den Rijksdag worden er 372
in kiesdistricten en 72 gekozen door middel
van een algemeens lijst, die voor het geheele
land geldt. In gelijke verhouding geschiedt
met de leden .van aen Senaat-, van wie er 93
in dc districten en 18 door het geheele land
worden gekozen. De dusgenaamde rechter*
zijde bestaat uit de Nat. Volkspartij, die
thans 98 leden in den Rijksdag en 30 Ssi
natonen telt; uit de Nat. Christelijke Unie,
die 28 afgevaardigden en 9 Senatoren telt,
en uit de Chr. Volkspartij, die 43 afgevaar-,
digden en 8 Senatoren lelt. Daartegenover
slaat de linkerzijde met 48 afgevaardigden
behoorende tot de Poolsche volkspartij
„Emancipatie 18 afgevaardigden behooren
de tol de Nat. Arbeiderspartij; 41 afgevaar
digden, behoorende tot de Radicale Boeren
partij.
Daar tusschen in staal niet alleen het
Centrum met 70 afgevaardigden, maar staan
ook de Nationale partijen zooals de Duit
schers met 17, de Joden met 35, de Ukrai-
niêrs met 25 en de- Wit-Russen met 11 af->
gevaardigden. Men behoeft niet eens een
vreemdeling in den parlementairen doolhof
to zijn om te begrijpen, dat het op dezo
wijze moeilijk regeeren ia Niet altijd toonen
dan ook de zittingen van Rijksdag en Se
naat ee.n beeld van nationale eensgezind-»
meid, maai* dat wat men vroeger „Poolscho
landdagen" geliefde te noemen, zal niet zoq
spoedig meer terugkeeren. Men mag aan
nemen, dat daartoe de les, die aan Polen
geleerd is, duidelijk genoeg heeft gesproken.
Voor hot overige is de administratieve in-»
deeling van Polen gelijk aan die van het
meerendeel der beschaafde Staten. Polen ia
verdeeld in een 16-tal zgn. Palatinalen of
gebieden van den Voievode, een naam, die
aan den ouden tijd Jer Poolsche koningen
herinnert, maar dan ook met veel meer dan
dien naam met dezen ouden tijd gemeen
heeitl De Polen voegen aan een dezer 16 pa-
lalinaten, dat hetwelk het Poolsch Pomme-
ren betreft, een appendix toe, welke appen
dix is.DanzigI
Zoo is de Poolsche staat samengesteld, c-n
wie bedenkt, dat deze nauwelijks zes jaren
bestaat; dat hij vanaf,den grond mopst wor
den opgebouwd, krijgt toch wel eer
bied voor het Werk, dat hier, gelijk
trouwens ook in Tsjecho-Slowakye", 19 ver
richt. Verricht bovendien onder moeilijke
omstandigheden; want de drie vroeger in
Polen heersohende landen 'Heten aan het
land 'n niet geringe staatsschuld na, en gao
ven het al9 erfenis een drie of viermaal ge
heel ontwricht muntstelsel mede. Een der
eerste zorgen, waaraan de achtereenvolgen
de Poolsche regeeringen zich hebben gewijd,
daarin gelegen om te trachten- het munt
stelsel op behoorlijk peil te brengen en da
Poolsche mark is verdwenen, en dat de
Zloty, ter normale waarde van ongeveer 1
goudfrank, "ervoor in de plaats is getreden.
Maar goud ziet men er niet of weinig; zilver
ook niet veel; papierengeld, groezelig papie-
rengeld, dal wij in Nederland juist gaan ont
wennen .vormt nog de overgroote meerder
heid.
Natuurlijk, ieder van deze deelen van
Polen heeft zijn eigenaardig karakter. Po
len van het platteland zijn heel anders dan
Polen van de steden. En de eene stad is
heel wat Poolseher dan do andere. War
schau b.v. ziet men een Poolsch, echt sla-
visch-Oostersch karakter in het algemeen
nauwelijks aan. Men moet, om dit te ont
dekken, doordringen in de oude gedeelten
der stad, die nu eenmaal niet altijd de
mooiste en daardoor de meest aantrekke
lijke zijn. Aantrekkeli^ zijn ze wel voor
degenen, die er van houden een land naar
zijn innerlijk te leeren kennendie er prjja
op stellen iets meer van* een land te begrij
pen dan wat het uiterlijk kenmerk cr van'
leert. En, dit kan gezegd worden door den-
gene, die ook nog maar een korten tijd ilï
Polen verblijft, het land loont de moeit#
van zulk een kennismaking l
•S
