No. 20008.
DONDERDAG 4 JUNI
Anno 1925
Officieele Kennisgevingen.
STADSNIEUWS.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
30 Cts. per regel. Bij regetabonnement belangrijk lageren pri)«.
Kleine Advertenliën, uitsluitend bij vooruitbetaling, Woensdags en
Zaterdags 50 Cts., bij een maximum aantal woorden van 80.
Incasso volgens postrecht. Voor eventueele opzending van brieven
10 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordelndspleln Telefoonnummer» voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchèque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54
PRIJS DEZER CODRANTi
Voor Leiden per 8 maanden ƒ8.36, per weekƒ0.18.
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd zijn, per week0.18.
Franco per post 2.35 portokosten.
Dit nummer bestaat uit DRIE Bladen
EERSTE BLAD.
GEMEENTELIJKE VISCHVERKOOP.
'Aan den gemeentelijken visclnvinkel,
IVhehmarkfc 18, tel. 1225 is VRIJDAG ver
krijgbaar: SCHOL k f 0.10—f 0.14—f 0.19—
f 0:42, en GEH. KABELJAUW k f 0.44 per
4>ond.
N. C. DE G1JSELAAR, Burgem
Leiden, 4 Juni 1925.
STEMMEN IN EEN ANDERE
GEMEENTE.
De Burgemeester van Leiden brengt ter
algemeene kennis, dat op Maandag 8 en
Donderdag 11 Juni a.s. de Gemeente-Se
cretarie, afd. Algemeene Zaken (Kamer 10)
des avonds van 8—10 uur geopend zal zijn.
uitsluitend tot het doen van aangifte voor
hen, die gebruik wenechen te maken van de
bevoegdheid om in plaats van in de ge
meente op welker kiezerslijst zij voorkomen,
in een andere gemeente aan de stemming
leel te nemen.
N. C. DE GIJSELAAR, Burgern.
Leiden, 4 Juni 1925.
DRANKWET.
Burgemeester en Wethouders van Leiden
brengen ter algemeene kennis dat J. L.
Janson, te Leiden, een verzoek heeft inge
diend ter bekoming van verlof voor den ver
koop van alcoholvrijen drank voor gebruik
ter plaatse van verkoop in het perceel
Morschweg No. 7.
N. C. ÜE GIJSELAAR, Burgem.
VAN STRIJEN, Secretaris.
Leiden, 4 Juni 1925.
KAMERVERKIEZING.
Stemmen in een andere gemeente.
Do Burgemeester van Leiden maakt be
kend, dat bij de verkiezingen voor de Tweede
Kamer der Staten-Generaal de kiezer, met
inachtneming van het bepaalde in de artike
len 57b tot en met 57j der Kieswet, in plaats
van in de gemeente op welker kiezerslijst hij
Voorkomt, in een andere gemeente aan de
stemming kan deelnemen.
De kiezer, die van deze bevoegdheid ge
bruik wil maken, deelt, uiterlijk veertien da-
n?n vóór den voor de stemming bepaalden
Tag, in persoon ter secretarie van een ge
meente aan den burgemeester o! aan den
daartoe door dezen aangewezen ambtenaar
mede in welke gemeente hij aan de stem
ming deelnemen wil. Hij geeft daarbij op zijn
naam en voornamen, de dagteekening en
plaats zijner geboorte, de gemeente in welke
Eiij op de voor deze verkiezingen geldende
kiezerslijst voorkomt, en een adres in de ge
meente in welke hij aan de stemming wil
deelnemen, zoo mogelijk met aanduiding van
straat en nummer.
Van de mededeeling wordt een schriftelijke
verklaring opgemaakt, waarvan een afschrift
aan den kiezer wordt uitgereikt.
De kiezer, die heeft medegedeeld in een
andere gemeente dan die op welker kiezers
lijst hij voorkomt aan de stemming te willen
deelnemen, behoort tot het stemdistrict in
hetwelk hij het door hem opgegeven adres
heeft. Bij onzekerheid hieromtrent behoort
hij tot het eerste stemdistrict.
Aan het opgegeven adres ontvangt de kie
zer, die bevoegd is aan de stemming deel te
nemen, van den burgemeester der gemeente
van dit adres de oproepingskaart voor de
stemming in die gemeente.
De mededeeling van den kiezer, dat hij in
een andere gemeente dan die, op welker kie
zerslijst hij voorkomt, aan de" stemming wil
deelnemen, geldt tevens voor zijn- deelneming
aan een nieuwe stemming ingevolge art. 185
der Kieswet.
N. G. DE GIJSELAAR. Burgem.
Leiden, 22 Mei 1925.
Het begin van den Zomertijd.
De Zomertijd gaat in den aanslaanden
dacht in. De klokken worden dan een uur
.Vooruit gezet.
Ten einde zich morgen. Vrijdag, onge-
wenschte verrassingen le besparen! denke
man er vanavond aan, vóór liet naar-bed-
gaan, da klokken, wekkers, horloges, enz.
reeds een uur vooruit le zeilen.
Jaarverslag Arbeidsbeurs over 1324.
In het verslag van de Arbeidsbeurs over
het jaar 1924 lezen we, dat er 5 bestuurs
vergaderingen plaats hadden.
De plannen tot reorganisatie en cenlrali-
Bahe van enkele gemeentediensten kwamen
Eeroed en de inrichting etc. van den Ge
meentelijken Dienst voor Sociale Zaken
wordt geschetst, evenals het afscheid van
den heer W. F. Schulter.
Het pertoneel van der. gecentraliseerden
dienst bestond op 31 December uit: 1 direc
teur, tevens belast met den Dienst roor
c. Zaken, 1 klerk 2de klasse, 4 schrijvers,
waaronder een vrouwelijke.
Het personeel is derhalve uitgebreid met
een vrouwelijke beambte, belast met de
afdeeling Vrouwen.
De uren waarop de Arbeidsbeurs geopend
was, bleven onveranderd.
De langzame opleving in verschillende
bedrijven deed het aantal werkzoekenden
gaandeweg vermindereji.
Het aantal aanbiedingen van werkzoe
kenden bedroeg 6214 mannen en 120 vrou
wen, tegen 6515 mannen en 212 vrouwen
in 1923, dus ruim 26 pCt. minder.
Het aantal aanvragen om mannelijke
werkkrachten bedroeg 1301 en om vrouwe
lijke 163, in 1923 was dit aantal respec
tievelijk 1554 en 137, in totaal dus* 15 pCt.
minder.
Het aantal plaatsingen bedroeg 904 man
nen en 44 vrouwen, tegen 1325 mannen en
49 vrouwen in 1923, zoodat het aantal
plaatsingen met ongeveer 4ö pCt vermin
derde, wat mede zijn oorzaak heeft in het
in werking slellen van electr. transporteurs
bij de Lichtfabrieken alhier, welke thans
door 3 a 6 personen bediend worden; (er-
wijl er het vorige jaar in de maanden Mei-
September 364 kolenlossers werden ge
plaatst.
Over het bemiddelingswerk der iaatste
vier jaren geven onderstaande cijfers een
overzicht
1921: aanbiedingen 4113 mannen, 159
vrouwen; aanvragen 476 m., 104 v.; plaat
singen 293 m., 39 v.
1922: aanbiedingen 5608 mannen, 133
vrouwen; aanvragen 917 m., 88 v.; plaat
singen 637 m., 28 v.
1923: aanbiedingen 6516 mannen, 212
vrouwen; aanvragen 1554 m., 137 vrou-
ken; plaatsingen 1325 m., 49 v.
1924: aanbiedingen 6214 mannen, 120
vrouwen; aanvragen 1301 m., 168 vrou
wen; plaatsingen 904 m., 44 v.
Evenals het vorige jaar werd ook nog
dit jaar op voorstel der Commissie van
Werkverschaffing in de bestekken van wer
ken uit te voeren van gemeentewege en die
naar het oordeel van den Directeur van Ge
meentewerken hiervoor geschikt waren, de
bepaling opgenomen, dat: „de aannemer ge
bruik zal moeten maken van werklieden,
waarvan ten minste 80 pCt. als vaklieden
zijn ingeschreven bij de Gemeentelijke Ar
beidsbeurs en door of namens de Commis
sie van Werkverschaffing hem zullen wor
den toegewezen, terwijl de oferige 20 pCt.,
onverminderd het bovenbepaalde, ter keuze
van den aannemer zijn."
Hieraan ging echter de volgende bepaling
vooral
„Ongeschikte, onwillige of overvragende
Leidsche werklieden, een en ander ter be
oordeeling van de Directie, behoeven echter
krachlens deze bepaling nimmer in dienst
I te worden genomen of gehouden."
De aanwijzing had plaais door den Di
recteur der Arbeidsbeurs,
i Tengevolge dezer bepaling werden voor
korter of langer tijd te werk gestold.'
88 grondwerkers, 58 timmerlieden, 23
schilders, 19 opperlieden, 18 metselaars, 19
slucadoors, 7 betonwerkers, 4 steigerbou-
wers, 3 rieters, 2 granielschuurders, 2 losse
werklieden, 2 heiers, 1 voeger, 1 steenbikker,
1 stoker, 1 smid, 1 glazenmaker, 1 waker.
Totaal 251 personen.
In bestekken waarin deze bepaling niet
was opgenomen, slond het volgende:
„De aannemer wordt gewezen op het be
staan van de Gemeentelijke- en Districts-
Arbeidsbeurs, gevestigd hook Garenmarkt
Levendaal le Leiden, telefoon No. 1007,
alwaar in den regel een voldoend aantal
arbeidskrachten te betrekken zijn."
Ten behoeve van builenlandsche werk-
krachlen werden afgegeven 65 verklarin
gen, waarvan 48 voor Leiden, C voor Al
phen aan den ILijn, 5 voor Noordwijk, 2
voor Voorschoten, 1 voor Oegstgeest, 1 voor
Hijpwelering, 1 voor Voorhout en 1 voor
Sassenheim.
Onder de verklaringen was er één voor
20 Duitsche meisjes in hel textielbedrijf,
waajyan echter geen gebruik werd gemaakt,
omdat er zich een voldoend aantal meisjes
uit de omliggende gemeenten, vooral uit
Katwijk, voor aanmeldden.
In de 21 Correspondenichappen kwa
men in 2378 aanbiedingen van mannen en
13 aanbiedingen van vrouwen289 aan
vragen voor mannen en 4 aanvragen voor
vrouwen; Ier plaatsing geschiedde van 272
mannen en 4 vrouwen.
De langzame opleving in verschillende
i bedrijven had natuurlijk lot gevolg, dat de
i dagelijksche afstempeling der conlrole-kaar-
ien een dalende lijn aangaf.
In lotaal bedroeg het aantal verplichte
dagelijksche aanmeldingen 179984 (vorig
jaar 241.707).
Enkele gevallen van weigering van pas
send werk en onvoldoende werkwilligheid
werden geconstateerd en ter kennis gebTacht
van het Burgerlijk Armbestuur en de Af-
deelingen Werkloosheidsverzekering en
Steunverleening.
Propaganda-avond van den
Vrqz.-Dem. Bond.
Gisteravond was in liet Nulsgebouw al
hier een openbare vergadering belegd door
de Leidsche afdeeling van den V. D. B..
waarvoor ais sprekers waren aangekondigd
mr. A. M. Joekes. referendaris aan het De
partement van Arbeid, Ilandol en Nijver-
heid, candidaat voor het lidmaatschap der
1 Tweede Kamer dezer Partij, en raej. C.
Groot (Marijke) uit Rotterdam, propagan
diste der Partij.
De vergadering was, in aanmerking ge
nomen, dat de heer Duys, dio in de Stads-
zaal sprak, eèh groot concurrent was, goed
bezocht. Onder de aanwezigen was ook een
aantal toekomstige Indische bestuursambte
naren.
De voorzitter, prol. mr. F. G. Scheltema,
moest bij de opening tot zijn leedwezen me-
dedeelen, dat mej. Groot door ongesteldheid
verhinderd was aanwezig te zijn. Het be
stuur had nog pogingen aangewend om een
andere spreekster of spreker voor haar in de
plaats te krijgen, maar met het oog op den
tijd was dit niet gelukt. Hij heette de aan
wezigen welkom, in het bijzonder den heer
Joekes, die zou spreken over „de verhou
ding tusschen Nederland en Indië".
Mr. Joekes kent Indië niet alleen door
studie van dit merkwaardig land, maar ook
uit persoonlijke ervaring. En, hoewel aan
de Leidsche Universiteit een Indische facul
teit is gevestigd, zoo beslaat ook hier nog
groote onbekendheid met land en volk van
Indië en zal menigeen niet een juiste voor
stelling hebben van de historische ontwik
keling van het economische en staalkundige
leven van dit groote eilandenrijk. Spr. ver
trouwde, dat mr. Joekes dezen avond daar
over veel zal mededeelen, gezien van het
standpunt der Pariij, en hij hoopte, dat
het hem gegeven zal zijn, de aanwezigen,
die daarover nog niet een gevestigde over
tuiging hebben, de juistheid van het inzicht
deT Partij ook van den spr. zelf. te doen
inzien.
Mr. Joekes ving aan met zich aan te slui-
ien bij de woorden van den voorzitter, die
zeide, dat Indië voor ons van groote belee-
kenis is. De vraagstukken, die zich in Indië
voordoen, zijn ook voor Nederland van be
lang. En nu is het waar, dat een deel
van ons volk, n.l. bij het deel, dat voorna
melijk bij de industrieele ontwikkeling be
trokken is, in land en volk wel belangstelt
Maar er zijn ook nog andere vraagstukken
in Indië, waarbij ons land belang heelt. Spr,
doelt hier op de staatkundige vraagstukken.
De voorzitter wees ook op de historie van
Indië, en terecht, want evenals in ons land
zelf is daarin een evotatie waar te nemen.
Hij wees, om voor ons land daarvan' een
voorbeeld le geven, op het eenmaal geldende
leenstelsel; een systeem, waaraan wij door
de ontwikkeling der staatkundige en econo
mische overtuigingen reeds vele eeuwen zijn
ontgroeid. Een ander voorbeeld noemde spr.
het koningschap. Wij prijzen ons gelukkig,
dat wij onder het bewind van een nazaat
van Oranje leven, maar hij constateerde
met voldoening, dat onze constitutioneele
regecringsYorm zooveel van de absolute
monarchie afwijkt.
Niet anders is het in Indië gegaan. Hij
staalt dit met aanhalingen uit een der
jongste geschriften van den Leidschcn hoog-
leeraar Snouck Hurgronje, getiteld: „Een
vergeten jubileum", waarin deze hooglee
raar wijst op een onrecht, dat in Indië tot
dusver hecrschte. Daar is in liet staatkundig
bestel in Indië, dank zij het optreden van
mannen als Snouck Hurgronje, die een de
mocratische richting vertegenwoordigen, wel
eenige verandering ten gunste van de in-
landsche bevolking gekomen. Zoo werden
er Gemeenteraden in Indië ingesteld, die
wel nog slechts weinig beleekenden, maar
die toch op eenige medezeggenschap der be
volking zelf wijzen.
Als een tweede begin van een hervorming
van het bestuur des lands in Indië noemde
spr. den Volksraad. Hij zelle nader uiteen
wat de Volksraad beteekent, doch wees er
tevens op, dat daaraan, van democratisch
oogpunt gezien, nog veel ontbreekt.
Wat in 1922 in onze Grondwet met be
trekking (ot het bestuur in Indië is opgeno
men, is echter van groot belang. Daarin toch
is bepaald, dat het inwendig bestuur des
lands hoofdzakelijk zal liggen in de handen
van de daar aanwezige Regeeringsorganen
zeif. Dit is inderdaad een slap in democra
tische richting.
Hei mag wel aan den balk geschreven
worden, dat de Regeering, ter voldoening
aan dit Grondwetsartikel, een ontwerp Re-
geerngsrëgiement aan de Stalen-Generaal
Ier goedkeuring aanbood, waarin het daarin
neergelegde beginsel was belichaamd.
De Volksraad heeft deze regeljng wel niet
in alle opzichten goed gevonden en er man
keert ook* van spr.'s standpunt veel aan,
maar het staat toch vast, dat deze regeling
veel verbetering zal aanbrengen in den
geest van het genoemde grondwetsartikel en
getoetst aan den eisch van democratie.
Deze regeling hoeft ook in bijzondere mate
de aandacht getrokken van die groepen,
welke spr. straks reeds noemde, n.l. van
hen, die belang hebben bij de economische
en industrieele ontwikkeling van Indië.
In dit verband kwam spr. tot den oud-mi
nister Treub, die zich in de laatste jaren
speciaal voor de Indische ondernemersbe
langen schijnt te interesseeren, en besprak
diens boekje: „De toekomst van Indië,"
waarin de schrijver, in navolging van den
heer Ritzema van Eek, een stelsel bepleit
van verschil in rechten en wetgeving tus
schen de inheemsche bevolking en de Euro-
peesche bevolking, die daar zich heeft ge
vestigd. Spr. toont aan, dat men door toe
passing van dat stelsel tot allerlei dwaze
consequenties zou komen mei betrekking tot
zaken als het aanleggen van wegen, van
wajprvoorziening en gezondheidsmaatrege
len.
En hoe zou dan de Volksraad moeten zijn
samengesteld?
Wat de heer Treub daaromtrent wenscht
en bepleit noemt spr. knoeiwerk en het ad
vies, dat de heer Treub ten opzichte van het
Grondwetsartikel, door spr. genoemd, aan de
Regeering gaf, n.l., dat men zich niet aan de
letter van de Grondwet behoeft te houden;
aarzelde hij niet schandelijk te noemen.
Spr. behandelde nu uitvoerig de schrifte
lijke en mondelinge behandeling van het
ontwerp-Regeeringsreglement, waarmede hij
aantoonde, dat men daarbij een verkeerden
koers is gevolgd, en hij vroeg zich af of niet
onder de Indische bevolking althans van
het intellectueelo deel er van een geest
van verzet tegen ons bestuur zal gewekt
worden?
Wat spr. omtrent dit punt zeide, geldt ook
voor andere zaken betreffende de verhou
ding tusschen Indië en ons land. In het bij
zonder noemde hij de houding, die de Re
geering aanneemt tegen de volksbeweging in
Indië, een houding, die juist het revolutio
nair element zal versterken. In het bijzonder
wees spr. op het optreden van de Regeering
tegenover de bekende spoorwegstaking in
Indië, welk punt hij meer uitvoerig behan
delde. De Regeering heelt door het gevangen
nemen van een der hoofdmannen, de sta
king zelve uitgelokt.
En wat eenvoudig een daad van wille
keur mag worden genoemd, is het feit, dat
in denzelfden nacht, dat de slaking uilbrak,
een ordonnantie van de Regeering uitging,
waarin de leiders der slaking met gevangen
neming werden bedreigd, waaraan onmid-
delijk gevolg werd gegeven. Dit is niet al
leen onrecht en willekeur, maar gevaarlijk
ook. Want de heer Slokvis heeft er in
den Volksraad lerecht op gewezen bij elke
staking zijn leiders noodfg. Zijn die er niet,
het revolutionair element zal er bedenkelijk
bij toenemen.
En bovendien, wanneer de overheid de
eene partij, die van de werknemers, in de
gevangenis zet en het hun zoo onmogelijk
maakt voor hun rechten te pleiten, en de
andere partij, dio der werknemers, ten op
zichte der arbeidsvoorwaarden geheel vrij
laat, dan stelt zijj zich partij aan den kant
van de werkgevers, op een wijze, die abso
luut ongeoorloofd i3.
Ook met betrekking tot de belastingpoli-
tiek wraakte spr. de houding dezer R.e-
geering, mede ten opzichte van Indië. Zul
len wü op den lsten Juli, den dag cier
verkiezing, ons kunnen verheugen met de
invoering van de Tariefwet, waarvan de
huisvrouwen de gevolgen zullen ondervinden,
ook in Indië wil men het stelsel van in
directe belastingen blijven toepassen en nog
uitbreiden.
Hierna kwam spr. tot het bewapenings
vraagstuk, dat in Indië nog dringender wijst
naar ontwapening dan in ons land zelf,
wat spr. met de behandeling van de Vloot
wet ook voor Indië aantoonde. Spr. meende,
dat men, in plaats van een dure en ge
vaarlijke legerorganisatie te behouden en
te versterken, zijn oog moet richten naar
den Volkenbond, die, naar spr. verwacht,
den internationalen vrede kan verzekeren.
TeD slotte behandelde spr. het voorne
men van den Indischen ondernemersraad,
daarih geleid door denzelfden heer Treub,
om in Utrecht een stichting te vestigen ter
opleiding van Indische bestuursambtenaren
en wel op grond hiervan, dat de opleiding
aan de universiteit alhier te ethisch zou
zgn, een terminologie^ die spr. niet begrijpt.
Hoe kan men ooit te ethisch zijn? En dit
vooi uemen zal werkelijkheid worden, immers,
de heer Treub hééft niet minder dan 26
ondernemers bereid bevonden een fonds te
stichten, waaruit de kosten zullen bestre
den worden, terwijl reeds in ons land een
zeste 1 hooggeplaatste personen zich bereid
hebben verklaard de leiding te nemen van
dit nieuwe instituut, dat van wetenschappelijk
standpunt overbodig is.
Spreker critiseerde deze oprichting ezi
meende, dat zij in haar gevolgen heilloos
aal moeten werken.
De Regeering moet nog wel de stichting
goedkeuren, maar dit zal wel gebeuren.
Een der heillooze gevolgen zal n.l. zijn,
dat de op deze wijze gevormde bestuurs
ambtenaren in Indië met wantrouwen zul
len worden ontvangen wat mede aanleiding
tot ontevredenheid aal geven, in een tij i
dat dit zeer onwenschelijk, zoo niet ge
vaarlijk is.
Spr. besloot met op te wekken bij deze
verkiezing te zorgen, dat de tegenwoor
dige Regeering niet weder terug keert en
de Vrjjzinnig-democratiscbe candidaten te
steunen. Dit is niet enkel in het belang
van de binnenlandsc-he politiek, maar ook
van die van Indië.
De spreker, die met aandacht was ge
volgd, werd aan het slot warm toegejuicht.
Van de gelegenheid tot gedacht«nwi3se-
ling of het stellen van vragen werd geen
gebruik gemaakt
De voorzitter sloot de vergadering met
een opwekking tot de aanwezige leden Zon
dag mee te doen aan de huldiging van den
heer Marchant to Amsterdam, die alsdan
sfjjn 25-jarig Kamerlidmaatschap zal her
denken.
Soc. Dam. Arbeiderspartij.
Gieteravond hield de afdeeling Leiden
van de S. D. A. P. in de groote Stadszaal
Ier inleiding van de verkieztngsactie een
openbare vergadering. De zaal was nage-
BINNENLAND.
De Zomertijd begint in den aanstaanden
nacht.
De oiiicieele opening van het ziekenhuis
te Katwijk.
Jaarvergaderingen van de Maatschappij
tot Nut van het Algemeen en van de Ver,
van Chr. Onderwijzers en Onderwijzeressen,
BUITENLAND.
Poullet heeft in België thans officieel de
opdracht tot het vormen van een kabinet
ontvangen en aanvaard.
Canada doet een zonderlingen land-eisch.
Toenemende onrust in China.
Camille Flammarion is overleden.
noeg geheel bezet, toen de.voorzitter, mr.
Van Eek de vergadering opende.
Spr. begon met er op te wijzen, hoe bij
het proletariaat in den laatslen tijd meer en
meer de wensoh opgekomen is het ministe
rie IluysColijn te zien verdwijnen, daar
vooral hei fimamtieel beleid van dit mi
nisterie de S. D. A. P. allerminst bevredig
de. Om dit evenwel te bereiken moet door
allen hard gewerkt worden in de eerstko
mende dagen, waarom spr. een beroep doet
op aller medewerking in deze.
De uitslag der verkiezingen is niet alleen
van groot belang voor het gebeele land,
maar ook voor Leiden. Wij hopen dam odk
aldus spr., dat blijken zal, dat ook te Lei-
I den de macht der S. D. A. P. zich heelt uit-
i gebreid.
Na zijn vreugde uitgesproken le hebben
over de goede opkomst geeft spr. het woord
aan den redenaar van hedenavond, den
heer J. E W. Duijs uit Zaandam, lid der
Tweede Kamer, wiens verschijnen op het
podium met applaus begroet wordt. Als on
derwerp had spr. gekozen: „Wie den gul
den ingevaar bracht en hoe men hem
redde". Reeds op zijn weg van het station
naar de zaal wa3 sprekers aandacht getrok
ken door een groot bord, waarop stond, dat
Colijn de begrooling sluitend had gemaakt
en daarmede het land voor groote rampen
had bewaard. Spr. houdt vervolgens een
verkiezingsrede, zooals hij zich voorstelt,
dat een anti-revolutionair dit zou doen.
Ja, zeker, Colijn heeft de begrooting slui
tend gemaakt, maar.waarover spreken
de anti-revolutionairen niet? Over de wijze,
waarop de gulden i n hel gevaar werd ge
bracht en hoe men hem redde.
Wat het eerste gedeelte hiervan betiefl
zijn twee antwoorden, nl. de gulden werd
in gevaar gebracht doordat onze begrooting
een iekort van meer dan 1100 miillioen aan
wees, welk tekort was veroorzaakt doordat
onze regeering tijdens den oorlog enorme
bedragen heeft moeten uitgeven. Maar de
oorlog, waar is die door veroorzaakt? De
oorlog is volgens spr. een direct gevolg van
liet maatschappelijk stelsel van productie,
waarbij de winst zuiver op den voorgrond
slaat. De mensch is ondergeschikt aan de
materie en dit is juist hetgeen, waartegen
de S. D. A. P. strijdt. Wie onzer wil den
coriog, niemand immers. En desondanks is
er orlog; dit zijn de gevolgen van het fatale
productiestelsel, waaraan vastzit de con
currentie, het particulier initiatief, de inter
nationale diplomatie, het kapitalisme, enz.
Het kapitalisme i s oorlog, want het is de
sLrijd van allen legen allen. Ieder aanhan
ger van het kapitalistische stelsel is dus
mede verantwoordelijk aam den oorlog, in de
eerste plaats dus de rechtsehe partijen in de
Tweede Kamer, voornamelijk de anti-revo
lutionairen. Wat spr. echter tegen de borst
stuit is niet, dat dit Christenen zijn, maar
juist dal zij niel-Ohristelijk handelen en
van Gods heilig Woord een ergerlijk mis
bruik maken, (applaus). Hun minachting
voor het proletariaat is wel het beste bewijs
van hun anti-Christendom.
Er is evenwel nog een zijde aan de ver
antwoordelijkheid van Colijn en wel de
speciale manier, waarop zijn limanlieele
politiek in ons land is doorgevoerd. Spr.
geeit graag toe, dat ons land groote uitgaven
moest docD. Om deze gelden evenwel terug
te krijgen had men kunr.cn zeggen: Dit geld
moet bijeengebracht worden door de beter
gesitueerden in den lande. In plaats daar
van heelt men leerlingen aangegaan. Het
wa3 in November 1914 toem minister Treub
in de Tweede Kamer kwam met een voor
stel om een leening aan te gaan, groot
f275 millioen, renler.de 6 percent 's jaars.
welke in ongeveer 20 jaar zou zijn afgelost.
De S. D. A. P.er Vliegen protesteerde hier
tegen direct en wilde een heffing ineens,
evenals de vrijz.-dem. dr. Bos, de heer
Storfc, directeur der bekende fabrieken te
Hengelo en de heer Boissevain, redacteur
van „De Economist".
Vliegen hield in December van hetzelfde
jaar in de Tweede Kamer een rede, waarin
hij voorspelde, dat de oorlog nog veel meer
dan dat bedrag zou verslinden en dat door