No. 19888.
ZATERDAG 10 JANUARI
Anno 1925
Officieele Kennisgeving.
SWSWIEUWS.
HetLeidsch Petitie Muiiekgezelschap, dat a.s. Maandag zijn eerste lustrum visit, met zijn Directeur Ie het midden.
Het voornaamste nieuws
van betfen.
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIENt
80 Cts. per regel. Bij regelabonnement belangrijk lageren prijs.
f Kleine Advertentiën, uitsluitend bij vooruitbetaling, Woensdags en
Zaterdags 50 Cts., bij een maximum aantal woorden van 80.
Incasso volgens postrecht Voor eventueele opzending van brieven
110 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordeindspleln Telefoonnummer» voor
Directie en Administratie 175 en 1835 Redactie 1507.
Postchdqua- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54
PRIJS DEZER COURANT»
.Voor Leiden per 8 maanden f2.S5, per week .ft-.;......- 5T0.18.
Buiten Leiden, waar agenten gevestigd rijn, per weet .f.Vi- „0.18.
Franco per post f 2.35 -f- portokosten.
Dit nummer bestaat uit VIER Bladen
EERSTE BLAD.
HINDERWET.
Burgemeester ca Wefchoiïders van Leiden
brengen ter algemeene kennis, dat door
hen vergunning is verleend aan de Comman
ditaire Vennootschap Tieleman en Dros en
rechtverkrijgenden, tot uitbreiding van de
fabriek voor het vervaardigen van verduur
zaamde levensmiddelen ia het perceel Oudo
Rijn, kadastraal bekend Sectie I No. 2301.
N. C. DE GUSELAAR. Burgem.
VAN STRIJFN. Secretaris.
Leiden, 9 Januari 1923.
ielijkheid, oveiheersching en gemeenschap
pelijkheid in het recht der Statenfamilies.
Voor de Maatschappij de Nederl. Letter
kunde hield prof. jhr. mr. dr. W J. M. van
Eijsinga gisteravond een voordracht over bo
venstaand onderwerp.
Als men de handboeken over volkenrecht
inziet, aldus ving spr. aan, dan krijgt men
den indruk, dat de Statenfamilie bestaat niet
uit aan elkaar gesubordoneerde, maar lou
ter uit gecoördoneerde grootheden, gelijkge
rechtigde souvereine Staten. Inderdaad vindt
deze gecoördoneerde constructie der Staten
yeel bevestiging in het positieve internatio
nale recht dat een rechtsverkeer der Staten
alleen kent door vrijwillig samenwerken,
dus volkomen gelijkwaardige grootheden. Zoo
kunnen gezanten en consuls slechts optre
den met goedvinden, niet alleen van den af-
zendenden staat, doch ook van den ontvan
genden. Zoo is de internalion. rechtsvorming
(door tractaten) alleen mogelijk door samen
werking der Staten en waarborgt de recipro
citeit dier tractaten de gelijkheid der Sla-
ten, ook onder viguer der bestaande rege
ling. Zoo is aanvankelijk de arbitrage-pro
cedure van haar begin tot haar einde afhan
kelijk van den vrijen wil der volkomen ge
lijke partijen.
Maar reeds in de handboeken komt gere
geld.een oogenblik, waarbij de gecoördoneèr-
de verbinding in een gesubordoneerde over
gaat, als men namelijk aan het oorlogsrecht
toe is. Oorlog toch is, naar een zeer veel
aangehangen opvatting ccn volkomen recht
matige poging lot algeheele overheersching.
Naast den oorlog levert de reusachtige ko
loniale expansie, die sedert de 16e eeuw, uit
gaat van de aan den Oceaan gelegen West-
Europeesche Staten, overheerschingsverbin-
dingen zonder tal tusschen den kolonisee-
rënden Staat eenerzijds en het inlandsche
rijk aan den andéren .kant; de overheer
sching kan zich hier door oorlogsgeweld snel
voltrekken, doch de kwestie ontwikkelt zich
zelfs zeer geleidelijk bij niet-reciprookver-
drag, voor zoover de koloniseerende staat
aanvankelijk niet anders opeischt dan het
vestigingsrechl", handelsmonopolie en soms
de belofte van het inlandsche rijk, om zich
niet met andere vorsten en mogendheden in
te laten.
In Nederl.-Indië heeft het eeuwen ge
duurd, vóór dat deze verdragen door hel
léónzfrdig regeeringagezag der zoogenaamde
„Korte verk/aring" zrjn verkregen. Soms
ontkomen Inlandsche rijken aan de koloni
satie door éénen Europeeschen Staat en vin
den z£ zich geplaatst tegenover de gez
in eenschap der Europeesche Staten, wier
onderlingen naijver den Oosterschen Staat
veelal ten goede komt. Zij mogen dan
kolonisatie al soms ontloopen, maar niet de
z.g. consulaire jundictie; een vèr doorge
voerde consulaire rechtspraak en nie.t-in
tensieve kolonisatie zijn figuren, die ge
leidelijk in elkaar overgaan. Een volken
rechts-wetenschap, die de overheerschende
koloniseerende expansie voor West-Europa
sedert de 16e eeuw veronachtzaamd, is
gebrekkig evengoed als een die emancipatie
der koioniën zou willen negeeren; niet al
leen Polen en jTsjecho-Slowakije, maar ook
Britsche dominions in een minder inlandsch
gebieddeel van het Britsche Rijk (Indic; zrjn
reeds volgerechtigd lid van den Volken
bond.
Na groote oorlogen komen subordinatee-
verbiudingen tusschen staten ook niet zeiden
voor en kan men zien, hoe zelfs groote
mogendheden bij niet recisprook verdrag
sterk bepprkt worden ten aanzien bijv. van
hunne financiën, hunne weermachten, hun
buitenlandsche beleid. Overheersching, die
niet veel verwijderd is van, misschien tijde
lijke, annexatie, komt ook herhaaldelijk voor,
al3 een Staat, die in geldelijk ongelegenheid
is geraakt, zich bij niet recisprook verdrag
onder curateele van een anderen staat ge
steld ziet. Zoo is de verhouding tusschen
öe ereenïgde Staten en sommige Centraal-
Amerikaansche Staten er op die wijze stellig
.een van sub-ordinatie.
Een ganse h ander i^chlsbeeld levert het
ook aan lager wal geraakte Oostenrijk; dit
land staat ook onder curateele, maar niet
an één anderen Staat, doch van een groote
gemeenschap van Stalen, waartoe hel zelf
ook behoort: den Volkenbond. Hier open
baart zich naast de gelijkheid en de over
heersching^ construclievorm der
i die der Semeenschappelijk-
beid. Ook deze heeft een reeds lange ge
schiedenis, maar zijn huidige beteekenis
voor de internationale wereld begint toch
eerst nè. 1850, om dan in de vredesconfe
renties van 1894 en 1907 in kracht te win
nen, maar vooral, na en tengevolge den
grooten oorlog, lot allermerkwaardigste ont
plooiing te komen in den Volkenbond.
Spr. moest zich bepalen lot het consta-
leeren der drie constructievormen, zonder in
hun appreciatie te treden. Hij eindigde met
het stellen van de vraag, of het wel van
goeden smaak getuigt, in 1925 een lans te
breken voor een constructie der Statenmaat-
schappij, welke niet die is van Grotius' be
roemd boek van 1625. Mij meent de vraag
ontkennend te moeten beantwoorden. Een
der vele goede eigenschappen van De Groot's
meesterwerk is toch juist deze. dat zijn
scheppende geest de passende rechtsformule
vond en deed aanvaarden door een zeer ge
wijzigde wereld. Zijn wij dan wel de beste
discipelen van den meester, die de zeer ver
anderde wereld van 1925 nog altijd willen
persen in Do Groot's formule van 1625, of
zoude niet veeleer de groote Hollander, had
- hij thans geleefd, juist gezocht hebben naar
een nieuwe?
Grotius zelf heeft ons geleerd, aldus
besloot spr. zijn scherp omlijnd beloog
dat men ook in de Volkenfechllijke be
schouwingswijze de bakens moet verzetten
met het getij.
De spr. werd warm toegejuicht, en de
voorzitter dankte hem voor zijn leerzaam
betoog, ook al viel het eenigszins buiten
het kader der onderwerpen die in deze ver
gadering mceslal worden behandeld.
Rumor in casa onder de Leidsche Tninasrs.
Wij ontvingen naar aanleiding van de.
mededeelingen over het conflict tusschen
de Leidsche Tuinderspatroonsvereeniging
en de nieuwe Tuindersvereeniging ,,Ons
Belang" van andere zijde eenige inlichtin
gen, die voor een groot deel een tegenover
gesteld hoht op de kwestie werpen. Gedach
tig aan het ,,hoor cn wederhoor", willen wij
onzen lezers de voornaamste daarin aange
voerde feiten mede niet onthouden, zij het
dan ook met weglating van het persoonlijk
element, dat ook daarin weer steeds naar
voren komt. Ook in ons eerste bericht heb
ben wij daarom geen personen genoemd.
Erkend wordt, dat de L.T.P.V. een schuicl
van ongeveer f 50.000 heeft bij de Coöp.
Tuindersleenbank, echter dateerend uit den
tijd, dat de leden van ,,Ons Belang" ook
nog waren aangesloten.
Onze berichtgever doet het nu voorko
men, dat de relatie van don voorzitter van
„Ons Belang"die tevens voorzitter is van
de Tuindersleenbank, zijn positie heeft mis
bruikt om de L.T.P.V., die schuldenaar is
bij de Bank te dupeoren, om daardoor zelf
het terrein vrij te krijgen
Bovendien zou „Ons Belang" vroeger zich
bereid verklaart hebben de schuld ponds
pondsgewijs mee te helpen afbetalen, wat
zij later weer zou hebben, ontkend.
Wat de beslissing der rechtbank in kort
geding betreft, daarover licht men ons, van
deze zijde van de L.T.P.V, aldus in
De L.T.P.V. kon tegen de vordering niets
inbrengen, daar de schuld steeds erkend is,
doch meende in het belang van de aangeslo
ten tuinders te moeten trachten in kort
geding van den president der rechtbank op
heffing, te krijgen van het beslag op de roe-
rendo goederen der Vereeniging, het rou-
leerende verpakkingsmateriaal, daar door
oen plotseling stop zetten der veilingen de
tuinders noodeloos gedupeerd werden. Daar
de schuld niet ontkend werd en niet direct
betaald kon worden en dus toch executie
binnen korten tijd zou moeten volgen, werd
opheffing van het beslag te dien aanzien
onnoodig geacht en dus het verzoek afge
wezen.
Over de hoofdzaak heeft de president niet
beslist, noch kon hij beslissen, daar dit een
zaak van de rechtbank is. De hoofdzaak,
zooals boven reeds gezegd is, wordt niet
ontkend; er is dan ook geen verweer ge
voerd en de rechtbank geeft binnenkort een
toewijzend verslekvonnis, dat dan op de
goederen der Vereeniging kan geëxecuteerd
worden.
Wat nu de beslagen bij de Nationale Bank
en bij de Leidsche Spaarbank aangaat, zal
biijkon, dat deze geen bate ter executie op
leveren, daar de L. T. P. V. daar geen gel
den heeft staan.
Hierover werden wij al reeds van de
andere zijde ook ingelicht, waarbij men het
liet voorkomen, dat deze gelden ten on
rechte door één persoon er waren afge
haald en dat hierin de rechter zou moeten
uitspraak doei*
Waar beide partijen hun rechtskundige
adviseurs hebben, lijkt het ons veel beter,
dat men de rechterlijke beslissing afwacht.
Verder vermelden wij nog, dat van die
zijde wordt verzekerd, dat „Ons Belang" een
kwijnend bestaan leed en slechts 43 leden
heeft, waartegenover de L. T. P. V. staat
met 186 leden.
Toen het bovenstaande reeds was gezet,
ontvingen wij nog een ingezonden stuk van
een lid van de L. T. P. V., waarin ook een
felle critiek wordt geleverd op de gestie van
„Ons Belang" en ook nog eens wordt be
sproken de schuld van f 3(7.000 met betrek
king tot de groentenzouterij, daarin wordt
opgemerkt, dat de voorzitter van „Ons Be
lang" daarvan ook de leider was, welke
schuld nu weder spoorloos zou zijn ver
dwenen. Eindelijk wordt nog in het stuk
gezegd, dat, nu de faillissementsaanvrage is
mislukt, men links en rechts beslag laat
leggen, op alles, wat van de L. T. P. Y. is
of waarvan men hoopte, dat van haar zou
zijn.
Hadden wij geen gelijk, toen wij boven
zeiden, dat men van beide zijden het best
zal doen de debatten over deze onverkwik
kelijke zaak te staken en de rechterlijke
beslissing af te wachten?
Het publiek zal desondanks zijn groenten
toch wel krijgen.
Seiskip „Fryslan".
Do Leidsche Friezen en Friezinnen heb
ben gisteravond naar hartelust genoten. De
Friesche vlag, die van het café-restaurant
„De Harmonie" was uitgestoken, heeft als
een magneet gewerkt op ailen, die lid of
donateur van de Friesche vereeniging zijn.
En zeker de vlag niet alleen. Tot die meer
dan gewone belangstelling heeft ongetwij
feld medegewerkt, dat het bestuur zich voor
deze gelegenheid de weelde had veroor
loofd, een „sprekker" uit Friesland zelf te
laten optreden. En het was zoo gelukkig de
heer IJ. C. Schuitmaker, een bekend too-
neelschrijver én voordrager uit Leeuwarden
bereid te vinden zijn Leidsche landgenoo-
ten te vergasten op een zijner meest beken
de en gewaardeerde toone el werken, geti
teld „Wtinder", met als toegift eenige klei
nere stukken. De groote bovenzaal van „De
Harmoniewas geheel bezet; En de eige
naar, die de eer geniet de bijeenkomsten
van de Friezen zoowel als van de Gronin
gers te ontvangen, heeft deze zaal meer
doen beantwoorden aan haar doel, door er
een keurig tooneeltje te doen aanbrengen,
dat gisteravond voor het eerst kon gebruikt
worden. Al was het nog niet geheel klaar,
het zag er toch reeds aardig uit.
Na een hartelijk woord van welkom m
het bijzonder tot den heer Schuitmaker en
tot de afgevaardigden van de Groninger
Zustervereeniging, herinnerde de Voorzitter,
de heer A. Nijholt, er aan, hoe in het oude
Friesche dorp Grouw, het land van de ge
broeders Halbcrtsma, beoefenaars van de
landtaal bij uitnemendheid, aan den oever
van het, zoo dikwijls door hen bezongen,
meer „De Grouw" een paar banken waren
geplaatst met opschriften, waarin den Frie
zen op het hart werd gedrukt, om hun ge
boorteland, waar het lot hen ook mocht
voeren, nooit te vergeten. Welnu, om te
voorkomen, dat dit zal geschieden, kan
men niet beter doen dan in den vreemde
een band te vormen die alle Friezen ver
bindt. Daarom wekte hij de aanwezigen op
het „Seiskip" trouw te blijven en die nog
niet-er bij aangesloten waren, riep hij toe:
Sluit u bij ons aan.
Na deze enlhusiaste toespraak, die dit
tastbaar resultaat had, dat de secretaris
verscheidene nieuwe leden mocht noteeren,
werd uit volle borst het Friesche Volkslied
staande gezongen, waardoor de rechte stem
ming was gekomen, welke den geheelen
avond in steeds grootere mate heeft ge-
heerscht.
Hierna kwam de heer Schuitmaker aan
het woord, die in het genoemde loonecl-
sluk het „wundor", een zielkundig vraag
stuk, aan de orde stelde, nl. hoe het komt,
dat de liefde en met narne de liefde cener
vrouw, hoe ook de omstandigheden mogen
zijn, nooit sterft.
De waarheid daarvan, gekleed in het ge
noemde tooneelstuk, werd den aanwezigen
in zuiver Friesch voor den geest cn de
oogen gesteld, nu in roerende tooneelen vol
echten ouden Frieschen ernst die deed ont
roeren, dan weer met geestige korswijl,
waardoor men lot' lachen werd genoopt, en
altijd spannend.
De spr. oogstte met deze vertolking van
zijn kunstwerk veel bijval, die zich in een
hartelijk applaus uitsprak. Na de pauze gaf
hij nog vroolijke tooneelljes uit liet oude
Franeker volksleven, vertelde de aanlei
ding, waarom hij zijn kluchtspel: „Feest in
't Wilewai" schreef, enz., enz., om te be
sluiten met een mooi en geestig stuk van
den nog steeds gevierden dr. HalbertSma.
Dat er lal van liederen werden opge
haald (de Friezen zingen graag) en ten
slotte „de foelten fen flier komen" (ge
danst werd), laat zich denken.
De Voorzitter sprak uit naam van allen,
toen hij den spreker hartelijk dankte en
een „tot weersziens" toeriep.
Prof. dr. W. van der Woude alhier i9
bij beschikking van den Minister van Onder
wijs benoemd als deskundige voor het afne
men van examen in deze maand aan de
Technische Iloogeschool te Delft.
BINNENLAND.
De Minister van Justitie over de bewe
gingsvrijheid van gevangenen.
Bepalingen omtrent arbeidstijden in siga
renfabrieken.
Verkoop van IJmnider stoomtreilers naai
het buitenland. 1
BUITENLAND. - -
Mars legt de opdracht tot het vormen vaa
een kabinet neer.
De conferentie te Parijs in onderonsjes.
Een oorlogsmisdadiger in België ver
oordeeld.
Conferentie over de werkloosheid in
Noorwegen.
Tot ouderlingen der Ned.-Herv. Genu
rijn benoemd de beeren G. Lokkerkerker
en J. van Weizen en tot diakenen da
beeren W. HL Lamme, H. Filippo en P. A.
van Aggelen. De heer Van W.elzen heeft
bedankt.
De candidaatstelling van gemachtig
den voor het kies-ootlege der Ned.-Herv.
Gem. alhier zal plaats hebben op 20 Jan,
as.; de eventueels stemming op U en 25
Februari.
Een prachtige en zeldzame collectie
Romeinsche sieraden werd in 1895 tijdens
baggerwerken uit den Rijn, te Doorwerth,
bij Ooslerbeek, opgehaald en kwam destijds
door aankoop in het bezit van den heer P,
A. Gildemeester, te Egmond-aan-den-Hoef.
Thans heeft de eigenaar genoemde collectie
in bruikleen afgestaan aan het Rijks
museum van Oudheden alhier. Zij is nu op
gesteld in een groote vlakke wandkast in
een der zaaltjes, aan Grieksch-Romeinsche
gebniiks- en sierkunst gewijd, waar ook de
beroemde Romeinsche helm uit de Poel
oen plaats had gevonden.
Deze collectie is voor het Museum van
ongemeen belang.
De weg, welken op Maandag 12
Januari de optocht vau het muziekgezel
schap der Leidsche Politie zal volgen, is
aldus: vertrek des voormiddags te tien uur
van af De Burcht, 'vervolgens: Nieuwstraati
Hooglandsche Korkgracht, Hooglandsche
Kerksteeg, Haarlemmerstraat, Pelikaanstr.,
Hooigracht, Watersleeg, Hoogewoerd, Bree-
straat, Stadhuis (pauzo voor officieele ont
vangst), Breestraat, Rapenburg, W.-Z., IClok-
steegsbrug, Rapenburg O.-Z., Steenschuur,
Breestraat, Korenbrugsteeg, Burchtsteeg en
Burcht.
Het bestuur der Leidsche Radio-ver-
ecniging heeft zich samengesteld als volgt:
J. Snoek, vooz.; W. Th. van Hugten, secr.;'
J. J. de Bruijn, penningm.; P. Thijs, biblio
thecaris; J. Hoorn, commissaris.
Naar men ons mededeelt, is alhier
opgericht de N.V. Stukadoorsvereeniging
voorh. De Best. Tot directeur is aangewe
zen de heer Joh. de Best.
De statuten dezer vennootschap werden bij
besluit van 27 December Koninklijk goedge
keurd.
Als gewoonlijk op Zaterdag laten wij
de nieuwe programma's der drie Leidsche
bioscopen ook nu even de revue passeeren.
Vooraf ga echter, wat het „Casino" betreft,
de mededeeling, dat van heden af op het
doek zal verschijnen do ontvangst van de
drie Noderland-Indiö-vliegers te Batavia;
een film. welke wij nog wel niet aan
schouwd hebben, maar waarvan wij mogen
verwachten, dat zij veel geestdrift zal le
zien geven en veel enlhusiasme zal teweeg
brengen.
Het bijprogramma, nl. het journal, dat
veel bezienswaardigs oplevert; de Parijschc
mode. welke veel nieuws, moois en beval
ligs doet bewonderen; en de comedie ,,De
strijd om een stuk land", heel vermakelijk,
is ontegenzeglijk goed, maar wordt toch vol
komen in de schaduw gesteld door do hoofd
film van acht acten: ,,De Bloedbruiloft" (de
St.-Barlholomeusnachl). Van deze histori
sche bruiloft zelve ziel men en o.i. is
dit een voordeel van het prachtige kunst
werk betrekkelijk niet veel. Wat men
wèl ziet en het meerendeel er van Is een
lust voor de oogen; statige edellieden en
edelvrouwen, prachtige interieurs cn na-
tuurtafcrcelen, krijgsvertoon, duels, intieme
toonedtjes. Een cn ander zeer wöl verzorgd
en uitstekend gespeeld, gevende een goeden
kijk op de toestanden in 1572. In 't kort;
een prachtfilm.
De directie van het „Luxor-lheater"
schijnt haar publiek in 1925 eens geducht
te willen verwennen. Thans weer brengt
zij een film op het doek, waarvan wij de
weerga nooit' zagen; een filmwerk, zooals
het programma zegt, van grandioze, over
weldigende monumentaliteit, en waarlijk,
dit is niets te veel gezegd. Het eerste gedeelte
